Page Text
________________
સ્વદ્રવ્ય ગુણ પર્યાયની ચર્યા(પરિણતિ)માં જ આત્માનું હિત છે. આત્મસ્વભાવના જ્ઞાની અને ભોક્તા આત્માઓ મહાત્માઓ છે. તેઓ આ સંસારથી મુક્ત બને છે. પર પદાર્થોની પરિણતિ જ ભવભ્રમણનું કારણ છે. પરપદાર્થના સદ્ગથી બન્ધ છે. પરપદાર્થના ત્યાગથી મોક્ષ છે. સર્વ દોષોનું મૂળ પર પદાર્થોના અનુભવનો પરિણામ છે. આથી જ વિરતિનો સ્વીકાર કરનારા મહાત્માઓ, પરિગ્રહાદિન રાખવાની પ્રતિજ્ઞા કરે છે, સ્વજનાદિનો ત્યાગ કરે છે, નિઃસહાય (એકાકીપણે) વિહાર કરે છે, આત્મલક્ષી કથાનું શ્રવણ કરે છે, પોતાના અનન્તા ધર્મોના અસ્તિત્વની ચિન્તા કરે છે, સ્વગુણપર્યાયનું ધ્યાન ધરે છે, તેના અનુભવ વડે આત્માની પરિણતિમાં મગ્ન બને છે અને સઘળાય પરભાવોની અનુમોદનાનો ત્યાગ કરે છે. આ રીતે તત્ત્વના જ્ઞાતા એવા મુનિભગવન્તોની સારભૂત જ્ઞાન સ્થિતિ છે. પૂ. મુનિભગવન્તોની જ્ઞાનમાં વિશ્રાન્ત અવસ્થા છે-એ ખરેખર જ સામાન્ય આત્માઓ જાણી શકતા નથી; તેથી રહસ્યભૂત છે અને મુનિજીવનનો સાર-સંક્ષેપ છે, જે આત્માની પરિણતિથી અનુભવાતા સન્તોષથી જ પ્રાપ્ત થાય છે. પરપદાર્થની પરિણતિના ત્યાગમાં જ નિર્ચન્થ મહાત્માઓની મર્યાદા છે. આથી સમજી શકાશે કે અત્યન્ત અલ્પ પણ આત્મલક્ષી એવું જ્ઞાન અનલ્પ ફળને આપનારું છે. પરંતુ અનલ્પ એવું બાહ્ય જ્ઞાન અલ્પ પણ ફળ આપનારું બનતું નથી. તેથી જ્ઞાનના પ્રમાણ કરતાં જ્ઞાનના પ્રકારનું જ મહત્ત્વ છે... આ વાતને જ પ્રકારાન્તરથી જણાવાય છે :
अस्ति चेद् ग्रन्थिभिद् ज्ञानं, किं चित्रैस्तन्त्रयन्त्रणैः ।
प्रदीपाः क्वोपयुज्यन्ते ?, तमोघ्नी दृष्टिरेव चेत् ॥५-६॥ * “રાગદ્વેષની પરિણતિવિશેષ સ્વરૂપ ગ્રન્થિને ભેદનારું જો જ્ઞાન હોય તો અનેક પ્રકારનાં બીજાં સાધનોનું કોઈ પ્રયોજન નથી. કારણ કે અન્ધકારનો નાશ કરનારી દષ્ટિ જ જે હોય તો દીપકોનો ક્યાં ઉપયોગ હોય છે? ઘન, કર્કશ, ગૂઢ અને દુર્ભેદ્ય એવી વાંસની ગાંઠની જેમ રાગ-દ્વેષની તીવ્ર પરિણતિને ગ્રન્થિ કહેવાય છે. અનાદિકાળથી જીવ મિથ્યાત્વી છે. મિથ્યાત્વમોહનીયકર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ સિત્તેર કોટાકોટિ સાગરોપમ પ્રમાણ છે. આયુષ્ય સિવાયનાં સાતે કર્મોની પ્રત્યેકની સ્થિતિ એક અન્તઃકોટાકોટિ સાગરોપમ જેટલી થાય છે ત્યારે જીવને ગ્રન્થિદેશે આવેલો મનાય છે. અનન્તીવાર જીવ ગ્રન્થિદેશે આવે છે અને એક અકોટાકોટી સાગરોપમથી અધિક કર્મસ્થિતિ થવાથી તે ગ્રન્થિદેશેથી બહાર પણ નીકળી જાય છે.
૪૯
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |