Page Text
________________
ક્રિયા કરણીય છે. ગુણથી પૂર્ણ એવા મહાત્માઓ જે પણ ક્રિયા કરે છે, તે પરના ઉપકારનું કારણ બને છે - વગેરે જણાવાય છે :
ज्ञानी क्रियापरः शान्तो, भावितात्मा जितेन्द्रियः।
સ્વયં ત મવામોથે, પરાસ્તાવિતું ક્ષ: ૧“જ્ઞાની, ક્રિયામાં તત્પર, કષાયરહિત, આત્મસ્વરૂપમાં લીન અને ઈન્દ્રિયોને જીતનાર મહાત્મા પોતે સંસારસમુદ્રથી તરે છે અને બીજાને સંસારસમુદ્રથી તારવા માટે સમર્થ બને છે.” યથાર્થરૂપે તત્ત્વના સ્વરૂપને જે જાણે છે, તે જ્ઞાની છે. સ્વ અને પર, ગુણ અને દોષ, હેય અને ઉપાય, હિત અને અહિત તેમ જ સાધક અને બાધક... ઈત્યાદિ દ્વન્દ્રોનાં તત્ત્વોને જે યથાર્થપણે જાણતા જ નથી, તે સંસાર-સમુદ્રથી તરી શક્તા નથી. તારક એવાં સાધનોમાં જ્ઞાનની પ્રાથમિકતા જણાવવા માટે શ્લોકમાં જ્ઞાની આ પ્રથમ પદ . સમર્થ જ્ઞાની પણ ક્રિયામાં તત્પર ન હોય તો તે પણ તરી શકતા નથી. ગમે તેટલા જાણકાર હોય તો પણ તેઓ તે પ્રમાણે કરે જ નહિ તો ભવથી કઈ રીતે તરે? આથી જાણકાર પણ ક્રિયામાં તત્પર હોવા જોઈએ એ સમજી શકાય
જ્ઞાની અને મોક્ષસાધક ક્રિયામાં તત્પર એવા મહાત્મા પણ જો કષાયથી સહિત હોય તો તેઓશ્રી ભવસમુદ્રથી તરી શકતા નથી, તેથી તેઓશ્રી કષાયથી રહિત શાન્ત હોવા જોઈએ. આવા પણ મહાત્મા જો મોક્ષથી ભાવિત ન હોય તો તેઓશ્રી સંસારસાગરથી તરી શકતા નથી. તેથી તેઓશ્રી ભાવિતાત્મા હોવા જોઈએ. શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપમાં રમણ કરનારા તેઓશ્રી સ્વપરના તારક બને છે. આવા સ્વપરતારક મહાત્મા જે ઈન્દ્રિયોને આધીન બની જાય તો તેઓશ્રી ભવસમુદ્રને તરી શકે નહિ. તેથી તેઓશ્રી જિતેન્દ્રિય હોવા જોઈએ – એ સ્પષ્ટ છે. આવા જ મહાત્માઓ સ્વયં સંસારસાગરથી તરી જાય છે અને પોતાની પાસે આવેલા સેવકજનોને ભવસાગરથી તારે છે.
આ રીતે અન્યત્ર પણ ફરમાવ્યું છે કે દર્શન અને જ્ઞાન ચારિત્રનું કારણ છે અને ચારિત્ર મોક્ષનું કારણ છે. શ્રી ઉત્તરાધ્યયનસૂત્રમાં પણ એ મુજબ ફરમાવ્યું છે કે સમ્યગ્દષ્ટિને જ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે. જ્ઞાનીને ચારિત્રગુણો પ્રાપ્ત થાય છે. ચારિત્રના ગુણોથી રહિત આત્માને મોક્ષ નથી અને મોક્ષ વિના નિર્વાણ નથી. આથી સ્પષ્ટ છે
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |