Gyansara Prakaran Part 01

SR No.: 006013
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust
Publication Year: 2007
Total Pages: 156
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 11 MB

Page 100

સ્વપર પદાર્થોમાં વિવેક કરનારા આત્મસ્વભાવભૂત જ્ઞાનને વરેલા મહાત્માઓ જ્ઞાનસિદ્ધ છે. વસ્તુના યથાર્થ સ્વરૂપને જાણી લીધેલું હોવાથી એ મહાત્માઓ પરપદાર્થમાં તદ્દન જ ઉદાસીનતાને ધારણ કરે છે. તેથી સંસારમાં રહેવા છતાં તેઓ કોઈ પણ પ્રવૃત્તિ -નિવૃત્તિ, રાગ-દ્વેષને આધીન થઈને નથી કરતા.આથી જ સ્વભાવસ્થ થયેલા તેઓશ્રી કર્માદિથી લેપાતા નથી. કર્માદિનો લેપ, રાગ અને દ્વેષના કારણે થાય છે અને રાગ-દ્વેષ મમત્વના કારણે તેમ જ અહંકારાદિના કારણે થાય છે. આત્મા અને તેના જ્ઞાનાદિ ગુણોને છોડીને પુદ્ગલાદિસ્વરૂપ પર પદાર્થને પોતાના માનવા તે મમત્વ છે અને શરીરને આત્મા માનવો તે અહંકાર છે. સ્વપર પદાર્થોના વિવેકપૂર્ણ જ્ઞાતાઓને એવું મમત્વ કે અહંકાર ન હોવાથી તેઓ કર્માદિથી લેવાતા નથી.
જ્ઞાનસિદ્ધ આત્માઓ લેપાતા નથી – આ પ્રમાણે શ્લોકમાં જણાવ્યું છે. ત્યાં જ્ઞાનસિદ્ધ આત્માઓ કેમ લપાતા નથી તે જણાવાય છે :
नाहं पुद्गलभावानां, कर्ता कारयितापि च ।
नानुमन्तापि चेत्यात्मज्ञानवान् लिप्यते कथम् ॥११-२॥ - “કર્માદિ પુદ્ગલોના ભાવોનો (પરિણામોનો) હું કર્તા નથી, તે ભાવોને કરાવનારો પણ નથી અને અનુમોદનારો પણ નથી. - આવા પ્રકારના આત્મજ્ઞાનવાળા કઈ રીતે લેપાય ? અર્થાત્ લેવાતા નથી.” આશય એ છે કે સામાન્યથી આત્મા અનાદિકાળથી કર્માદિથી બદ્ધ છે. એ કર્મોના ઉદયથી તેના શુભાશુભ ફળને ભોગવનારો છે અને ચારગતિમય સંસારમાં પરિભ્રમણ કરનાર છે તેમ જ સ્વયં કર્માદિથી બધ વગેરે સ્વરૂપ આત્મા બીજા આત્માઓની તે તે અવસ્થાઓની પ્રત્યે પ્રેરક બની તે તે અવસ્થાઓને કરાવનારો પણ છે અને અજ્ઞાનને આધીન બની પોતાની એ પ્રવૃત્તિની અનુમોદના પણ આત્મા કરે છે. વસ્તુતઃ કર્માદિ પુદ્ગલો પરદ્રવ્ય છે. પુદ્ગલાદિ પદ્રવ્યના ભાવને કરવાનું, કરાવવાનું કે અનુમોદવાનું કાર્ય આત્માનું નથી. શરીર અને આત્માના ઐક્યના જ્ઞાનથી આત્માને પુલના ભાવોનો કર્તા, કારયિતા (કરાવનાર) અને અનુમોદનારો મનાય છે. વાસ્તવિક રીતે તો તે આત્માની અજ્ઞાન દશા છે.
આત્માનું વાસ્તવિક જ્ઞાન જેમને થયું છે, તેઓ સારી રીતે સમજે છે કે આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ જ્ઞાનાદિમય છે. કર્માદિ પુદ્ગલભાવોની સાથે આત્માને કોઈ
૯૯