Gyansara Prakaran Part 01

SR No.: 006013
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust
Publication Year: 2007
Total Pages: 156
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 11 MB

Page 55

અપારમાર્થિક જ્ઞાન શમને પ્રાપ્ત કરવામાં અવરોધ કરે છે. પરંતુ જ્યારે આત્માને પોતાના સ્વભાવભૂતજ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રાદિમાં આનંદનો અનુભવ થાય છે ત્યારે તે વિકલ્પોથી નિવૃત્ત બને છે અને તેથી આત્માને રાગ-દ્વેષાદિની પરિણતિના અભાવ સ્વરૂપ શમની પ્રાપ્તિ થાય છે. જે અધ્યાત્માદિ પાંચ યોગમાંના ચોથા સમતાયોગ સ્વરૂપ છે.
અધ્યાત્મ ભાવના ધ્યાન સમતા અને વૃત્તિસંક્ષય : આ પાંચ યોગ છે. “ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરવા સાથે અણુવ્રતાદિનો સ્વીકાર કરનારા મહાત્માઓ, મૈત્રી પ્રમોદ કરુણા અને માધ્યચ્ય : આ ચાર ભાવનાઓથી સારભૂત, શ્રી જિનેવિરદેવોનાં પરમ- તારક વચનો મુજબ છવાદિ તત્ત્વોનું જે ચિન્તન કરે છે, તેને અધ્યાત્મ કહેવાય છે.” આ યોગથી પાપનો ક્ષય થાય છે.(જ્ઞાનાવરણીયાદિનો ક્ષય થાય છે.) સત્ત્વ (વર્ષોલ્લાસ), પ્રાપ્ત થાય છે, ચિત્તમાં સમાધિ મળે છે અને નાશ ન પામે એવા જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ અધ્યાત્મયોગનો જ વારંવાર દરરોજ વધતો અને મનની સમાધિથી યુક્ત કરાતો જે અભ્યાસ છે, તેને ભાવનાયોગ કહેવાય છે. આ ભાવનાયોગના કારણે અશુભ અભ્યાસથી નિવૃત્તિ થાય છે, શુભઅભ્યાસની અનુકૂળતા મળે છે અને સુંદરસત્ ચિત્તની વૃદ્ધિ થાય છે. પ્રશસ્ત એક વિષયમાં ચિત્તની જે સ્થિરતા છે, તેને ધ્યાન કહેવાય છે; જે સ્થિરદીપક જેવું ધર્મધ્યાનાદિ સ્વરૂપ છે. ધ્યાનયોગથી સર્વત્ર સ્વાધીનતા પ્રાપ્ત થાય છે. સ્થિર પરિણામની પ્રાપ્તિ થાય છે અને કર્મોના (ભવાન્તરને પ્રાપ્ત કરાવનારાં કર્મોના) અનુબન્ધો નાશ પામે છે.
ઈન્દ્રિયોને અને મનને આનંદ આપનારા અથવા આનંદ નહિ આપનારા પદાર્થોને વિશે અવિદ્યા-મિથ્યાજ્ઞાનને લઈને ઈષ્ટ અથવા અનિષ્ટની કલ્પનાથી રાગની અથવા દ્વેષની પરિણતિ થાય છે. પરંતુ વિવેકની પ્રાપ્તિ થવાથી કલ્પિત ઈષ્ટત્વ અથવા અનિષ્ટત્વનો વિકલ્પ ત્યજી દઈને દરેક પદાર્થોમાં સમત્વની જે પરિણતિ અનુભવાય છે, તેને “સમતાયોગ' કહેવાય છે. આ યોગથી, મળેલી અનેક લબ્ધિઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો નથી. કેવલજ્ઞાનાવરણીય અને યથાખ્યાત ચારિત્રાવરણીય વગેરે સૂક્ષ્મ કર્મોનો ક્ષય થાય છે અને કર્મબન્ધનું કારણ હોવાથી તખ્તઓ જેવી ઇચ્છાઓનો વિચ્છેદ થાય છે. આથી સમજી શકાશે કે ઋદ્ધિઓનું અપ્રવર્તન, સૂક્ષ્મકર્મોનો ક્ષય અને અપેક્ષાતખ્તઓનો વિચ્છેદ : આ ત્રણ સમતાયોગનાં ફળ છે.
૫૪.