Gyansara Prakaran Part 01

SR No.: 006013
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust
Publication Year: 2007
Total Pages: 156
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 11 MB

Page 34

અહીં પણ સમાધિનું ફળ-સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય એની પૂર્વે તો અસ્થિરતાના પવનને લઇને સમાધિસ્વરૂપ ધર્મવાદળાં વીખરાઇ જશે અને તેથી સિદ્ધિને પ્રાપ્ત કરવાનું શક્ય નહિ બને. અસ્થિર આત્માને સમાધિ પ્રાપ્ત થતી નથી. સ્વસ્વરૂપમાં વિશ્રાન્તિ (વિરામ) : એ સમાધિ છે. જેઓ પરસ્વરૂપમાં રક્ત બની અસ્થિર થયા હોય તેને સમાધિ પ્રાપ્ત ન થાય – એ સ્પષ્ટ છે. તેથી સ્થિરતા માટે પ્રયત્ન કરવાનું જણાવાય છે :
चारित्रं स्थिरतारूपमेतत्सिद्धेष्वपीष्यते । यतन्तां यतयोऽवश्यमस्या एव प्रसिद्धये ॥३-८॥
‘‘સ્થિરતાસ્વરૂપ ચારિત્ર સિદ્ધપરમાત્માઓને પણ માન્યું છે. તેથી મુનિભગવન્તોએ તેની સિદ્ધિ માટે અવશ્ય પ્રયત્ન કરવો જોઇએ.’’ ઉપર જણાવ્યા મુજબ સ્વસ્વભાવભૂત આત્માના જ્ઞાનાદિ ગુણોમાં સ્થિર રહેવા સ્વરૂપ સ્થિરતાનું અહીં વર્ણન કરાયું છે. ભવોભવથી અભ્યસ્ત પરપદાર્થની સ્થિરતા ઔદયિભાવની મોજન્ય હોવાથી તે વાસ્તવિક રીતે સ્થિરતા નથી, પરન્તુ દોષ છે. એનો ત્યાગ કરી આત્માના જ્ઞાનાદિ ગુણોમાં સ્થિરતા પ્રાપ્ત થાય તો ક્ષયોપશમભાવના જ્ઞાનાદિ ગુણોનો ઉત્તરોત્તર આવિર્ભાવ થતો જાય છે, જે કાલાન્તરે ક્ષાયિકભાવના આત્મગુણોના આવિર્ભાવનું કારણ બને છે.
ચારિત્રમોહનીયકર્મના ક્ષયથી ક્ષાયિકભાવનું ચારિત્ર પ્રાપ્ત થાય છે. શ્રી સિદ્ધપરમાત્માઓને ચારિત્ર હોતું નથી - એ પ્રમાણે જે જણાવવામાં આવ્યું છે, તે ક્રિયાસ્વરૂપ ચારિત્રને આશ્રયીને છે. નિજગુણની સ્થિરતા સ્વરૂપ ચારિત્રની અપેક્ષાએ એ નિષેધ નથી. શ્રી સિદ્ધપરમાત્માઓને સ્થિરતાસ્વરૂપ ચારિત્ર તો છે જ. એની પ્રાપ્તિ માટે મુનિભગવન્તોએ અવશ્ય પ્રયત્ન કરવો જોઇએ. શરૂઆતમાં શુભપ્રવૃત્તિ અને અશુભની નિવૃત્તિ સ્વરૂપ ચારિત્રમાં સ્થિરતા પ્રાપ્ત કરી ક્રમશઃ સમ્યગ્દર્શનાદિ આત્મગુણોમાં સ્થિરતાને પ્રાપ્ત કરી શકાશે. પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિ સ્વરૂપ ચારિત્ર, વ્યવહાર નયની અપેક્ષાએ છે. સ્વસ્વરૂપની રમણતા સ્વરૂપ ચારિત્ર, નિશ્ચયનયની અપેક્ષાએ છે, જે નિજગુણની સ્થિરતા સ્વરૂપ છે. તેથી તેની સાધનામાં યતિજનોએ પ્રયત્ન કરવો જોઇએ : એ કહેવાનો આશય છે.
॥ इति श्रीज्ञानसारप्रकरणे स्थिरताष्टकम् ।।
૩૩