Gyansara Prakaran Part 01

SR No.: 006013
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust
Publication Year: 2007
Total Pages: 156
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 11 MB

Page 39

આ રીતે પરભાવમાં તેઓ ન રમે એ સમજી શકાય છે. પરન્તુ કર્મના યોગે લાગેલા એ ઔદયિકાદિભાવોમાં પ્રવર્તવું પડે છે. એનો ખેદ તો થાય ને ? આ શંકાનું સમાધાન કરાય છે :
पश्यन्नेव परद्रव्यनाटकं प्रतिपाटकम् ।
ભવપુરસ્થાપિ, નાગૂઢ: વિદતે ૪-૪ો. “દરેક પડદે પરદ્રવ્યસમ્બન્ધી નાટકને જોતાં ભવચક્રનગરમાં રહેવા છતાં અમૂઢ - મોહને અનધીને મહાત્મા - ખેદ પામતા નથી.” જેઓ પોતાના સ્વરૂપથી ખસતા નથી અને સ્વધર્મમાં જે એકાગ્ર છે – એવા મહાત્માને અમૂઢ-તત્વવેત્તા કહેવાય છે. એવા આત્માઓ સંસારમાં એકેન્દ્રિય, વિકસેન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિય સ્વરૂપ અવસ્થાઓને વિશે ચાર ગતિના પડદે, જન્મ જરા મૃત્યુ વગેરે સ્વરૂપ પરદ્રવ્યના નાટક જુએ છે, તોય ખેદ પામતા નથી. તેઓ જાણે છે કે કર્મયુગલોના એ બધા વિચિત્ર વિપાકો છે. જે મારું સ્વરૂપ નથી, એવી કર્મજન્ય વિચિત્ર અવસ્થાને જોઈને તેને પોતાનું સ્વરૂપ માનવાથી મૂઢ માણસોને ખેદ થાય છે જ. પરન્તુ તત્ત્વજ્ઞાની-અમૂઢ મહાત્માઓને સંસારસ્વરૂપ નગરમાં રહેવા છતાં ખેદ થતો નથી. કારણ કે તેઓ આ બધા ભાવોથી આત્માને પર-ભિન્ન જાણે છે.
આ સંસારમાં જેને આપણે પારકા માનીએ છીએ અને આપણા નથી માનતા એવા પદાર્થોને જોઈને આપણને ખેદનો અનુભવ થતો નથી. ખેદનું મુખ્ય બીજ મમત્વ છે. વસ્તુ ગમે તેવી હોય તો ય તેના સ્વરૂપને જોઈને મમત્વના અભાવે ખેદ થતો નથી – આ આપણા અનુભવની વાત છે, તો ખરેખર જ જેઓ સર્વ પદાર્થોને આત્માથી ભિન્ન જ માનતા હોય તેઓને તે તે પદાર્થોની કમંદિજન્ય તે તે વિચિત્ર અવસ્થાઓને જોઈને ખેદ ક્યાંથી થાય? આથી સમજી શકાય છે કે કર્મના વિચિત્ર વિપાકોને ભોગવવા છતાં અમૂઢ આત્માઓ ખેદ પામ્યા વિના રહે છે. કર્મ બન્ધાતાં હતાં (ગુણસ્થાનકપ્રત્યયિક બન્ધાતાં હતાં, ત્યારે અરતિ કે અનાદર ન હતો પણ ઉદાસીનતા હતી તો ઉદયની અવસ્થામાં ભોગવતી વખતે દ્વેષ થવાનું કોઈ કારણ નથી. ભોગવતી વખતે જે ઈષ્ટાનિષ્ટની પરિણતિ છે તે નવા કર્મબન્ધનું કારણ છે. તેથી શુભનો ઉદય હોય કે અશુભનો ઉદય હોય પરન્તુ અને તો ગુણના (આત્મગુણના) આવરણ હોવાથી તેને વિશે ઈષ્ટાનિષ્ટતા કઈ રીતે હોય ? આટલું સ્પષ્ટ હોવા છતાં જીવ મોહાધીન શાથી બને છે- તે જણાવાય છે :
(૮)