Page Text
________________
अथ प्रारभ्यते श्रीज्ञानसारप्रकरणे चतुर्दशं विद्याष्टकम् |
१४
આ પૂર્વે મૌનનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ વર્ણવ્યું. તે મૌન યથાર્થ વિદ્યાવન્ત મહાત્માઓને જ પ્રાપ્ત થતું હોય છે. તેથી વિદ્યાનું સ્વરૂપ વર્ણવાય છે :
नित्यशुच्यात्मताख्यातिरनित्याशुच्यनात्मसु ।
अविद्या तत्त्वधीर्विद्या योगाचार्यैः प्रकीर्त्तिता ॥१४- १ ॥
‘‘અનિત્ય અશુચિ અને આત્માથી ભિન્ન એવા શરીરાદિમાં અનુક્રમે નિત્યત્વ શુચિત્વ અને આત્મત્વનું જે જ્ઞાન છે તે અવિદ્યા છે. શુદ્ધ આત્મદ્રવ્યમાં નિત્યત્વ શુચિત્વ અને આત્મત્વનું જે જ્ઞાન છે, તે તત્ત્વબુદ્ધિને પતંજલિ વગેરેએ વિદ્યા કહી છે.’’ - કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે આ પૂર્વેના મૌનાષ્ટકમાં પૂ. મુનિભગવન્તોને જ વાસ્તવિક મૌન હોય છે, તે જણાવ્યું. હવે આ અષ્ટકમાં તેનો સંભવ તેઓશ્રીને કયા કારણે હોય છે, તે જણાવાય છે.
વિદ્યાનું સ્વરૂપ વર્ણવતાં પૂર્વે અવિદ્યાનું સ્વરૂપ વર્ણવવાનું આવશ્યક હોવાથી સર્વપ્રથમ અવિદ્યાનું જ સ્વરૂપ અહીં વર્ણવ્યું છે. એ અવિદ્યાના સ્વરૂપના જ્ઞાનથી વિદ્યાના સ્વરૂપનું જ્ઞાન ખૂબ જ સ્પષ્ટપણે થઈ શકે છે. જ્ઞાન એ આપણા માટે નવી વસ્તુ નથી. આપણો અનાદિનો સહજ સદાવસ્થિત અને વિશુદ્ધ એવો એ ગુણ છે. પરન્તુ કર્મના આવરણથી ઢંકાયેલ હોવાથી આપણને એનું સહેજ પણ ભાન ન રહ્યું. આવરણના વિગમના કારણે થોડું થોડું જ્યારે પણ ભાન થયું, ત્યારે પૂર્વના મલિન સંસ્કારાદિના કારણે તે અવિદ્યામાં પરિણમ્યું, જેથી પારમાર્થિક મૌનનો પરિચય પણ ન થયો.
આ શરીરાદિ પુદ્ગલ સ્વરૂપ પદાર્થો અનિત્ય છે, અપવિત્ર અને અનાત્મ સ્વરૂપ-જડ છે. એવા પદાર્થને નિત્ય, પવિત્ર અને આત્મ સ્વરૂપ ચેતનરૂપે જાણવાનું કામ અવિદ્યાનું છે. એનાથી તદ્દન વિપરીત રીતે આત્માને જ નિત્ય, પવિત્ર અને આત્મસ્વરૂપે જાણવાનું કાર્ય વિદ્યાનું છે. શરીરાદિ પુદ્ગલોની અનિત્યતા, અપવિત્રતા અને જડતા પ્રત્યક્ષસિદ્ધ છે તેમ જ આત્માની નિત્યતા, પવિત્રતા અને ચેતનતા પણ પ્રતીત છે. આમ છતાં અનાદિકાળના શરીરાદિ પુદ્ગલોના ગાઢ સંસર્ગથી જીવને
૧૨૭
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |