Page Text
________________
મૃગની નાભિમાં જ કસ્તુરી હોવા છતાં તે સર્વત્ર તેની શોધમાં ભટક્યા કરે છે. અને પરિણામે શિકારીના શિકારનો ભોગ બને છે. આવી જ દશા અજ્ઞાની જનોની છે. સુખ આત્મામાં છે, અન્યત્ર ક્યાંય નથી. આમ છતાં આપણે તેને અન્યત્ર શોધ્યા કરીએ તો તે ક્યાંથી મળે ? એક સ્થાને તે ન મળે તો બીજે સ્થાને શોધીએ. ત્યાં પણ ન મળે તો ત્રીજે સ્થાને શોધીએ. આથી અસ્થિર મનવાળા જીવોને અને તો વિષાદની જ પ્રાપ્તિ થાય છે. ન મળે તો ન મળ્યાનું દુઃખ અને મળ્યા પછી અતૃપ્તિ વગેરેનું દુઃખ: આ રીતે બન્ને પ્રકારે જીવને વિષાદ જ પ્રાપ્ત થાય છે. એ વિષાદને દૂર કરવા માટે આત્માના જ્ઞાનાદિગુણોમાં સ્થિરતા પ્રાપ્ત કરવી પડે છે. એકવાર જો એવી સ્થિરતા મળી જાય તો આપણા આત્મામાં જ રહેલા નિધાનને સ્થિરતા જ દેખાડશે. આથી સમજી શકાશે કે વિષયના આસ્વાદની ચંચળતાને છોડીને આત્માના જ્ઞાનાદિ ગુણોમાં મનને સ્થિર કરવાથી અભીષ્ટની પ્રાપ્તિ થાય છે. અસ્થિરતાને લઈને આત્માના જ્ઞાનાદિગુણોનું દર્શન કેમ થતું નથી-તે જણાવાય છે. અસ્થિરતા હોવા છતાં આત્માના જ્ઞાનાદિ ગુણો સ્વરૂપનિધાનના દર્શનથી સ્થિરતા આવી જાય તો એની મેળે અસ્થિરતા જતી રહેશે પરંતુ આવું બનતું નથી.... તે જણાવાય છે :
ज्ञानदुग्धं विनश्येत, लोभविक्षोभकूर्चकैः ।
आम्लद्रव्यादिवास्थैर्यादिति मत्वा स्थिरो भव ॥३-२॥ “ખાટા દ્રવ્યના સંબંધથી જેમ દૂધ નાશ પામે છે તેમ લોભના વિક્ષેપ સ્વરૂપ કૂચાથી અસ્થિરતાના કારણે જ્ઞાનસ્વરૂપ દૂધ વિનાશ પામે છે – એમ માનીને તું સ્થિર થા.” આત્મા અને તેના ગુણોને છોડીને બીજા બધા પદાર્થોની અભિલાષા સ્વરૂપ - લોભના પર્યાયો છે. લોલુપતાસ્વરૂપ પરિણામને લોભ કહેવાય છે. ઈચ્છા, મૂચ્છ ગૃદ્ધિ... વગેરે લોભના પર્યાય છે. લોભના કારણે ઈચ્છા, મૂચ્છ અને ગૃદ્ધિ વગેરેનો આવિર્ભાવ થતો હોય છે. એ બધા લોભના વિક્ષોભ સ્વરૂપ કૂચા છે. આ અવસ્થાને લઈને મન અસ્થિર બને છે અને તેથી જ્ઞાનસ્વરૂપ દૂધનો નાશ થાય છે. દૂધની જેમ જ્ઞાન, મધુરસ્વાદવાળું અને પૌષ્ટિક છે. તેથી જ્ઞાનને દૂધની ઉપમાથી વર્ણવ્યું છે. ખાટા દ્રવ્યથી જેમ દૂધ નાશ પામે છે, તેમ મનની ચંચળતાના કારણે જ્ઞાન નાશ પામે
અસ્થિરતા ખૂબ જ ખરાબ છે. કાર્યમાત્રના પ્રણિધાનનો તે સૌથી પ્રથમ નાશ કરે છે. પ્રણિધાનનો નાશ થયા પછી ક્રિયાનું (પુરુષાર્થનું) સાતત્ય રહેતું નથી, જેથી
-(૨૭)
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |