________________
જ્ઞાનની મગ્નતાને લઈને શમશીતલતાનો જેમણે અનુભવ કર્યો છે, તેમના શમશૈત્યપોષક એવા એક અંશની પણ કથા જો મહાકથા બને છે તો જ્ઞાનામૃતમાંની સર્વાલ્શિણી મગ્નતાનું વર્ણન અમે કઈ રીતે કરી શકીએ ? અર્થાત્ એ અમારી શક્તિ બહારની વાત છે. અન્ત આ રીતે જ્ઞાનયોગમાં મગ્ન એવા મહાત્માઓની સ્તવના કરાય છે :
यस्य दृष्टिः कृपावृष्टि, गिरः शमसुधाकिरः ।
तस्मै नमः शुभज्ञान-ध्यानमग्नाय योगिने ॥२-८॥ . “જેમની દષ્ટિ, કૃપાને વરસાવનારી છે અને જેમની વાણી, શમસ્વરૂપ અમૃતનું સિંચન કરનારી છે, તે શુભજ્ઞાનમય ધ્યાનમાં મગ્ન એવા યોગીને નમસ્કાર થાઓ.” આત્માના યથાર્થજ્ઞાનને શુભ(શુદ્ધ) જ્ઞાન તરીકે વર્ણવાય છે. શરીરાદિ પર પદાર્થો છે. આત્માથી તે ભિન્ન છે. બંન્નેના સ્વરૂપાદિ જુદા જુદા છે – ઈત્યાદિ સ્વરૂપે આત્મા અને આત્મતર શરીરાદિનું ભેદજ્ઞાન થવાથી આત્માદિ સ્વપર પદાર્થનું જે જ્ઞાન થાય છે, તે વસ્તુતઃ શુભજ્ઞાન છે. તેમાં તન્મયતા સ્વરૂપ ધ્યાન છે, જે સ્વસ્વરૂપની એકાકારતાના જ્ઞાનની ધારા સ્વરૂપ છે. તેમાં જેઓશ્રી મગ્ન છે, તેઓશ્રીને નમસ્કાર થાઓ.
એવા મહાત્માઓ આપણી સાથે વાત કરે કે ના કરે, પરંતુ તેમની દષ્ટિ જ આપણા માટે કૃપાવૃષ્ટિ જેવી છે. જ્ઞાનીઓની દષ્ટિમાં પણ એવું સામર્થ્ય છે કે જેથી આપણું હિત થયા વિના રહેતું નથી. એમની પાવન દષ્ટિથી જ આપણને કર્તવ્યાકર્તવ્યાદિનું જ્ઞાન થઈ જતું હોય છે, જેથી હિતાહિતની પ્રાપ્તિ-પરિહાર માટે આપણે પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિ કરી શકીએ છીએ. આવી કૃપાવૃષ્ટિસ્વરૂપ દષ્ટિથી પણ જ્યારે આપણું હિત ન થાય, ત્યારે જ્ઞાની મહાત્માઓ થોડાઘણાં વચનોનો ઉપયોગ કરી આપણી ઉપર અનુગ્રહ કરતા હોય છે. તેઓશ્રીની એ પરમતારક વાણી વિષયકષાયના તાપથી સંતપ્ત આત્માઓના એ તાપને દૂર કરવા માટે શમસ્વરૂપ અમૃતના સિંચનને કરનારી હોય છે. આ રીતે કૃપામયી દષ્ટિથી અને ક્રોધાદિ કષાયોના અભાવ સ્વરૂપ શમામૃતના સિંચનને કરનારી વાણીથી પરોપકાર કરવામાં તત્પર એવા શુભજ્ઞાનમયધ્યાનમાં મગ્ન બનેલા યોગીજનને નમસ્કાર થાઓ.
(૨૪)
