Gyansara Prakaran Part 01

SR No.: 006013
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust
Publication Year: 2007
Total Pages: 156
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 11 MB

Page 70

पतङ्गभृङ्गमीनेभसारङ्गा यान्ति दुर्दशाम् । एकैकेन्द्रियदोषाच्चेद्, दुष्टैस्तैः किं न पञ्चभिः ॥७-७॥
‘‘ચક્ષુ વગેરે એક એક ઇન્દ્રિયના દોષથી પતંગિયું ભમરો મત્સ્ય હાથી અને મૃગ જો દુર્દશાને પામે છે, તો જેની પાંચે ય ઇન્દ્રિયો દુષ્ટ છે તે દુર્દશાને કેમ ન પામે ?’’ ચક્ષુઇન્દ્રિય ઘ્રાણેન્દ્રિય રસનેન્દ્રિય સ્પર્શનેન્દ્રિય અને શ્રવણેન્દ્રિયઃ આ પાંચ ઇન્દ્રિયોના રૂપ ગન્ધ રસ સ્પર્શ અને શબ્દ સ્વરૂપ પાંચ વિષય છે. તેમાંના એક એક વિષયની આસક્તિ સ્વરૂપ એક એક ઇન્દ્રિયના દોષથી પણ પતંગિયાં ભમરા માછલાં હાથીઓ અને મૃગલાઓ જે દુર્દશાને પામ્યાં છે, તે આપણે જાણીએ છીએ. અગ્નિના રૂપમાં આસક્ત બની પતંગિયાં અગ્નિમાં પડીને મરી જાય છે. કમલની સુગન્ધમાં આસક્ત બની ભમરાઓ સાંજ પડે કમલમાં જ પુરાઇ જાય છે અને પછી તે કમલને હાથી ખાઇ જાય છે. માછીમારે માછલાં પકડતી વખતે નાંખેલી ગલ ઉપર મૂકેલા માંસના કટકામાં આસક્ત બની માછલાં માછીમારની જાળમાં ફસાઇને અન્તે પોતાના પ્રાણ ગુમાવે છે. વનમાં હાથીઓને પકડવા માટે ખાડા ઉપર ગોઠવેલા પાટિયા ઉપર હાથિણીનાં પૂતળાં વગેરે ગોઠવાય છે. તેના સ્પર્શમાં આસક્ત બની જ્યારે હાથી દોડે છે ત્યારે તે ખાડામાં પડી જાય છે. ત્યાર પછી તે પકડાઈ જાય છે અને આવી જ રીતે સંગીતના શબ્દોના શ્રવણમાં આસક્ત બનેલાં મૃગલાઓ પોતાના પ્રાણ ગુમાવે છે. કારણ કે શિકારીઓ તેમને મારી નાંખતા હોય છે.
આ રીતે તે તે જીવો એક એક ઇન્દ્રિયના દોષથી જો દુર્દશાને પામતા હોય છે, તો પાંચે ઇન્દ્રિયોના દોષોથી દુષ્ટ બનેલા જીવો દુર્દશાને કેમ ના પામે ? અર્થાત્ પતંગિયાદિ જીવોની દશા કરતાં પણ ભયંકર એવી દશાને તેઓ પ્રાપ્ત કરનારા બને છે. આજ સુધી આવા કંઇકેટલાય ચક્રવર્તીઓ વાસુદેવો પ્રતિવાસુદેવો માંડલિકો વગેરે જીવો નરકાદિ ગતિમાં ભયંકર દુર્દશાને પામ્યા છે. તેથી ગમે તેમ કરીને વિષયસ્વરૂપ વિષના સફ્ળથી દૂર રહેવું જોઇએ. જે લોકો ઇન્દ્રિયોથી જિતાયા નથી તેઓ ખરેખર જ ધીર પુરુષોમાં શ્રેષ્ઠ છે - તે જણાવાય છે :
विवेकद्विपहर्यक्षैः, समाधिधनतस्करैः ।
इन्द्रियै र्न जितो योऽसौ, धीराणां धुरि गण्यते ॥७-८ ॥
૬૯