Page Text
________________
મોક્ષનું કારણ છે. જ્ઞાન આત્માનો ગુણ છે અને ક્રિયા શરીરનો ધર્મ છે. આત્મા અને શરીર ભિન્ન છે. આત્માને અને શરીરને કોઈ સંબન્ધ નથી. શરીર શરીરનું કામ કરે છે અને આત્મા આત્માનું કામ કરે છે. શરીર અને આત્માને અભિન્ન-એક માનવાથી આત્માને સંસારમાં રહેવાનું થાય છે. આત્મા અને શરીરનું ભેદજ્ઞાન થઈ જાય તો આત્મા સંસારથી મુક્ત બને છે. શરીર અને તેની ક્રિયા : એ બાહ્યભાવ છે. આત્મા અને તેના જ્ઞાનાદિ ગુણો વસ્તુતઃ આભ્યન્તર ભાવો છે. મોક્ષની પ્રાપ્તિમાં બાહ્યભાવો ઉપયોગી નથી....’’ ઈત્યાદિ માન્યતાને આધીન બની ક્રિયાના બાહ્યસ્વરૂપને આગળ કરી ક્રિયાને નહિ માનનારા કેટલાક અક્રિયાવાદી એવા લોકો, વસ્તુતઃ ગુરુભગવન્તનાં ચરણોની સેવા કર્યા વિના ક્રિયાનો નિષેધ કરે છે. ‘બાહ્ય ક્રિયા કરવાનું કોઈ પ્રયોજન નથી’ એમ કહીને ક્રિયાનો અનાદર કરવાનું તેમનું કાર્ય ખરેખર જ વિચિત્ર છે.
ભોજનથી જેને તૃપ્તિની ઈચ્છા હોય તેઓ ભોજનનો એક પણ કોળિયો પોતાના મુખમાં નાંખે નહિ તો તૃપ્તિ ક્યાંથી થાય ? ઈચ્છાને પૂર્ણ કરવા માટે જેમ ભોજનની બાહ્યક્રિયા અપેક્ષિત છે તેમ મોક્ષની પ્રાપ્તિ માટે પણ બાહ્યક્રિયાની અપેક્ષા છે. જડ એવા કર્માદિથી સંબદ્ધ આત્મા સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે. શુદ્ધકેવલ આત્મા સંસારમાં પરિભ્રમણ કરતો નથી. અશુદ્ધ બન્ધાય છે, શુદ્ધ નહિ. વ્યવહારપ્રસિદ્ધ આત્માની બદ્ધાવસ્થાને દૂર કરવા માટે ક્રિયાની આવશ્યકતા છે. નિશ્ચયનયપ્રસિદ્ધ આત્મસ્વરૂપના આવિર્ભાવ માટે જે પણ દૂર કરવું પડે તેને દૂર કરવા માટે ક્રિયાની આવશ્યકતા છે. આપણું સ્વરૂપ કેવું છે – એનો જેમ વિચાર કરીએ છીએ, તેમ આપણું વર્તન કેવું છે : એનો વિચાર કરવાથી ક્રિયાની આવશ્યકતા કેટલી છે - તે સમજી શકાશે. આપણા વર્તનથી અશુદ્ધ (કર્મબદ્ધ) બનેલા આત્મતત્ત્વને શુદ્ધ બનાવવાનું સામર્થ્ય વિહિત એવી સર્વ ક્રિયાઓમાં છે. એ અચિન્ત્યસામર્થ્યપૂર્ણ ક્રિયાઓનું જે અદ્ભુત ફળ છે - તે વર્ણવાય છે :
गुणवद्बहुमानादे, र्नित्यस्मृत्या च सत्क्रिया । जातं न पातयेद् भाव -मजातं जनयेदपि ॥९-५॥
‘‘ગુણસંપન્ન આત્માઓ પ્રત્યે બહુમાનાદિના કારણે અને નિત્ય સ્મૃતિના કારણે થતી સન્ક્રિયા, પ્રાપ્ત થયેલા ભાવ-પરિણામને જવા દેતી નથી અને ભાવ-પરિણામ જો પ્રાપ્ત થયેલો ન હોય તો તેને પ્રાપ્ત પણ કરાવે છે.’’ સમ્યજ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્ર તેમ જ ક્ષમા માર્દવ અને આર્જવાદિ ગુણો છે. એ ગુણોને ધારણ કરનારા
८४
-
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |