Page Text
________________
છે. પ્રીતિ, રતિ અને સ્પૃહા : આ ત્રણનું ચક્કર નિરંતર ચાલ્યા જ કરે છે. વિદ્વાનોનું કર્તવ્ય છે કે પોતાના ચિત્તસ્વરૂપ ઘરમાંથી એ સ્પૃહાને કાઢી મૂકવી જોઈએ. સ્પૃહા જતી રહેશે તો રતિ અને પ્રીતિ એની મેળે જતી રહેશે. રતિ અને પ્રીતિને સાથે જ
સ્પૃહાનો છે. તે જ જો નીકળી જાય તો રતિ અને પ્રીતિ ન રહે એ સમજી શકાય છે. ગમે તેટલો સારો માણસ હોય પરંતુ તે જો ખરાબ માણસનો સંગ કરતો હોય તો તેને લોકો ખરાબ નજરે જુએ છે. આવી જ રીતે અનાત્મરતિસ્વરૂપ ચાંડાલણીનો સંગ કરનારી સ્પૃહાને લઈને સ્પૃહાવાળા હલકા તરીકે જોવાય છે - તે જણાવાય છે :
स्पृहावन्तो विलोक्यन्ते, लघवस्तृणतूलवत् । महाश्चर्यं तथाप्येते, मज्जन्ति भववारिधौ ॥१२-५॥
“સ્પૃહાવાળા લોકો, ઘાસ અને રૂની જેમ તુચ્છ અને હલકી કોટિના જોવાય છે અને તો ય તેઓ ભવસમુદ્રમાં ડૂબે છે – એ મોટું આશ્ચર્ય છે.” કહેવાનો આશય સ્પષ્ટ છે કે જેઓ સ્પૃહાવાળા છે, તેઓ પોતાની અભીષ્ટ વસ્તુને પ્રાપ્ત કરવા માટે ગમે તે કરવા માટે તત્પર હોય છે. તેમને બીજાની પાસે યાચના કરવામાં સહેજ પણ સંકોચ કે શરમ નડતી નથી. એકવાર તેમને ‘ના’ કહેતાં આપણે સંકોચ કે શરમ અનુભવીએ પણ સ્પૃહાવાળાને યાચના કરતાં તે નડે નહિ. તેથી લોકની દષ્ટિએ તેઓ ઘાસ અને આકડાના રૂની જેમ તુચ્છ અને હલકા દેખાય છે.
સામાન્ય રીતે ઘાસ અને જેવી વસ્તુઓ પાણીમાં તરતી હોય છે ડૂબતી નથી. પરન્તુ ઘાસ અને રૂ જેવા આ સ્પૃહાવાળા જીવો લોભાદિને આધીન બની ભવસમુદ્રમાં ડૂબી જાય છે, આ એક મોટું આશ્ચર્ય છે. લોકની દષ્ટિએ હલકા હોવા છતાં ડૂબે છે – તે આશ્ચર્ય છે. પરન્તુ કર્મના ભારથી તેઓ ભારે હોવાથી ભવસમુદ્રમાં સ્પૃહાવાળા ડૂબે એમાં આશ્ચર્ય નથી. આ રીતે આશ્ચર્યનો વિરોધ દૂર થાય છે. હલકી વસ્તુ ડૂબે છે તે આશ્ચર્ય છે. પરન્તુ હલકા લોકો કર્મથી ભારે છે માટે ડૂબે છે તેથી આશ્ચર્ય નથી. આ વસ્તુને અનુલક્ષીને અન્યત્ર જણાવ્યું છે કે – તૃણ કરતાં આંકડાનું રૂ હલકું છે અને એ રૂ કરતાં પણ હલકો યાચક છે. આમ છતાં તેને વાયુ લઈ જતો નથી. (પવનથી યાચક ઊડી જતો નથી.) કારણ કે વાયુને લાગે છે કે હું તેને લઈ જઈશ તો તે મારી પાસે પણ માંગશે. ભારે દયનીય સ્થિતિ છે યાચકની ! આનાથી તદ્દન વિરુદ્ધ સ્થિતિ નિઃસ્પૃહ મહાત્માઓની છે. તેથી જ તેઓ પરમસુખી છે. દુઃખનું મૂળ વિષયનો અભાવ નથી, તેનું મૂળ ઈચ્છા છે. મહાત્માઓને એવી કોઈ
(૧૧૨
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |