Page Text
________________
અને વીર્ય આત્માના પરિણામને ચંચળ બનાવે છે. કારણ કે એ વખતે એ જ્ઞાન અને વીર્ય, પોતાના કાર્યને કરતું નથી. જ્ઞાન અને વીર્યનું કાર્ય આત્માને સ્વભાવમાં સ્થિર કરવાનું છે. જ્યારે પણ આત્મા પરભાવને અનુસરે છે, ત્યારે તેનું જ્ઞાન અને વીર્ય પોતાના કરવાયોગ્ય કામને છોડી દઈને પરભાવમાં રમણ કરે છે. આ જ અસ્થિરતા છે અને તે મહાશલ્ય છે. આત્માને જેની સાથે કોઈ પણ જાતનો સંબન્ધ નથી, છતાં એવા પરપદાર્થના વિષયમાં આત્મા પ્રવર્તે તો તે તેની અસ્થિરતા છે. આવી આત્મપરિણતિની ચંચળતા સ્વરૂપ અસ્થિરતા મહાશલ્ય છે.
એ મહાશલ્યનો ઉદ્ધાર કરવામાં ન આવે તો ક્રિયાસ્વરૂપ ઔષધ, કોઈ ગુણ (ફાયદો) ન કરે તો એમાં કોઈ જ દોષ નથી. કારણ કે કાંટા વગેરેનું શલ્ય શરીરમાં રહેલું હોય તો ગમે તેટલી દવા લેવામાં આવે તો ય રોગ જાય નહિ. અહીં સ્વગુણોની પ્રાપ્તિ સ્વરૂપ આરોગ્ય છે. એના માટે ક્રિયાઓ ઔષધતુલ્ય છે. પરન્તુ જ્યાં સુધી અસ્થિરતાસ્વરૂપ મહાશલ્ય પડેલું હોય ત્યાં સુધી સ્વગુણોની સિદ્ધિ સ્વરૂપ આરોગ્યની પ્રાપ્તિ, ક્રિયાસ્વરૂપ ઔષધના આસેવનથી પણ થતી નથી. આમાં ઔષધનો અપરાધ નથી. પરંતુ મહાશલ્યના ઉદ્ધાર માટે કરવાના પ્રયત્નના અભાવનો અપરાધ છે. વિષય કષાય નિદ્રા અને વિકથાદિ પ્રમાદનો ત્યાગ કરી ક્રિયા સ્વરૂપ ઔષધનું આસેવન કરવાથી અસ્થિરતાનો ઉદ્ધાર થાય છે. મહાશલ્યસ્વરૂપ અસ્થિરતાને દૂર કરવા પ્રમાદને દૂર કર્યા વિના ચાલે એવું નથી. પ્રમાદને અને અસ્થિરતાને ખૂબ જ ગાઢ સંબન્ધ છે. એક જશે તો જ બંન્ને જશે. એકના અસ્તિત્વમાં બંન્નેનું અસ્તિત્વ છે અને એકના અભાવમાં બંન્નેનો અભાવ છે. પરભાવનું અનુસરણ, પરભાવનું કરણ (કરવું તે) અને દેશકાળને આશ્રયીને પરભાવમાં રમવા સ્વરૂપ અસ્થિરતા છે. તસ્વરૂપ મહાશલ્યના ઉદ્ધાર માટે અપ્રમત્તતા (પ્રમાદનો અભાવ) સાધન છે. તેના સેવનથી આત્માના ગુણોમાં સ્થિરતા પ્રાપ્ત થાય છે.... સ્થિરતાના ફળનું વર્ણન કરાય છે :
स्थिरता वाङ्मन:कायै, र्येषामङ्गाङ्गितां गता।
योगिनः समशीलास्ते, ग्रामेऽरण्ये दिवा निशि ॥३-५॥ “મનવચનકાયાના યોગોથી જેમને સ્થિરતા એકરૂપ-આત્મસાત્ થઈ છે, તે યોગીઓ ગામમાં કે વનમાં, રાત્રિમાં કે દિવસમાં રાગ-દ્વેષથી રહિત-સમાન સ્વરૂપે જોનારા હોય છે.” આત્મગુણોના વિષયની શ્રદ્ધા, તે ગુણોનું જ્ઞાન અને તે ગુણોમાં રમણતા : આ ત્રણની એકાત્મતાને સ્થિરતા કહેવાય છે. મનથી, વચનથી અને
૩૦
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |