Gyansara Prakaran Part 01

SR No.: 006013
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust
Publication Year: 2007
Total Pages: 156
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 11 MB

Page 23

મહાત્માના જ્ઞાનાનંદના અનુભવનું વર્ણન કરી શકાય એમ નથી, કારણ કે તે અતીન્દ્રિય છે અને વાણીનો વિષય નથી. માત્ર અનુભવથી ગમ્ય વસ્તુનું વર્ણન શક્ય
નથી.
" વિષયજન્ય સુખના અનુભવની ઉપમા આપીને પણ તેનું વર્ણન શક્ય નથીએ શ્લોકના ઉત્તરાર્ધથી જણાવાય છે. એનો આશય એ છે કે સામાન્ય રીતે લોકમાં સુપ્રસિદ્ધ સ્ત્રીના પરિભોગનું સુખ અને ચંદનાદિના વિલેપનાદિનાં સુખોની પ્રાપ્તિથી સામાન્યજનો પોતાને પરમસુખી માનતા હોય છે. એમના સુખની જેમ જ જ્ઞાનમાં મગ્ન થયેલા આત્માને પરમસુખ હોય છે – આ રીતે ઉપમા આપીને જ્ઞાનમગ્ન મહાત્માના સુખનું વર્ણન પણ શક્ય નથી. કારણ કે વાસ્તવિક રીતે, પ્રિય એવી સ્ત્રીના આલિજ્ઞનાદિથી ઉત્પન્ન થનારું કે ચન્દનાદિના વિલેપનાદિથી ઉત્પન્ન થનારું સુખ, દુઃખસ્વરૂપ છે. આત્મિક સુખથી દૂર રહેલા જીવોએ તે તે પૌદ્ગલિક સુખનો દુઃખમાં આરોપ કર્યો છે. વસ્તુતઃ તે તે સુખ કે દુઃખ કર્મજન્ય હોવાથી તેની જાતિ (પ્રકારસ્વરૂપ) એક જ છે. કર્મજન્ય સુખ વસ્તુતઃ દુઃખસ્વરૂપ હોવાથી તેમાં ‘સુખત્વની બુદ્ધિ વાસ્તવિક નથી, આરોપિત છે.
સ્ત્રી વગેરે વિષયોનો ઉપભોગ કરતાં પૂર્વે દુઃખનો અનુભવ ચોક્કસ હોય છે. વિષયોના ઉપભોગથી વસ્તુતઃ દુઃખનો પ્રતિકાર જ થતો હોય છે. મૂઢ માણસોએ તે દુઃખના પ્રતિકારને જે સુખ માની લીધું છે, વાસ્તવિક રીતે તેમાં તેમની મૂઢતા સિવાય બીજું કોઈ કારણ નથી. દુઃખ અને વિષયજન્ય અવાસ્તવિક સુખ : એ બંન્નેમાં પરિણામના કારણે, સક્લેશના કારણે અને સંસ્કાર આદિના કારણે કોઈ જ ભેદ ન હોવાથી એ સુખ, દુઃખસ્વરૂપ જ મનાય છે. ભોગવતી વખતે તાપ-સક્લેશ છે. પરિણામે દુઃખપ્રદ છે અને થોડીવાર પછી ફરી પાછું દુઃખ છે. દુઃખની જેમ જ તે શરીર અને ઈન્દ્રિયોથી ભોગવાય છે તેથી તે સુખ, દુઃખરૂપ છે. જેના ઉપભોગ માટે શરીર અને ઈન્દ્રિયનો ઉપયોગ કરવો પડતો નથી, તે આત્મિક સુખ છે. સુખ આત્માનો ગુણ છે. શરીરનો એ ગુણ નથી. આથી સમજી શકાશે કે જે પરમાર્થથી સુખ જ નથી એવા, પ્રિયાશ્લેષથી કે ચન્દનાદિ વિલેપનાદિથી અનુભવાતા પૌદ્ગલિક સુખની ઉપમાથી, કઈ રીતે જ્ઞાનમગ્ન યોગીના સુખને વર્ણવી શકાય ? અર્થા જ્ઞાનમગ્ન મહાત્માના સુખનું વર્ણન કોઈ પણ રીતે શક્ય નથી... એ સ્પષ્ટ કરાય