Page Text
________________
છોડીને બીજા કોઈ પણ પદાર્થો આત્માના મોક્ષના કારણ નથી-” આ વાતનો પૂ. મુનિ મહાત્માઓ સતત ઉપયોગ રાખે છે. તેથી તેઓશ્રી આત્મારૂપે જ જુએ છે, આત્મામાં જ જુએ છે, આત્માને જ જુએ છે, આત્મા વડે જ જુએ છે. તેથી સાધક, સાધ્ય, સાધન અને સાધનાનો આધાર પણ આત્મસ્વરૂપ જ છે. આ રીતે જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્ર-આચાર, એ ત્રણનો વિષય એક જ થવાથી એ ત્રણે ય એકરૂપ થાય છે. એ જોતાં આપણી સાધના ખૂબ જ વિચિત્ર છે. આત્માના સ્થાને શરીરનો પ્રયોગ કરવાથી આપણી સાધનાનો બરાબર ખ્યાલ આવશે. “શરીરમાં શરીર વડે શરીરને જ શરીર જુએ છે.” - એમ સ્પષ્ટ દેખી શકાય છે. આત્માનું ભાન તો લગભગ વીસરાયું છે. આપણામાં આપણા વડે આપણી જાતને આપણે જ જોવાની છે – એ પ્રમાણે જેવાથી જ પૂ. મુનિભગવન્તો જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્રની એકતાને સાધી શકે છે. તેઓશ્રીનું મુનિપણું જ એ છે. મિથ્યાત્વ, અજ્ઞાન અને અસંયમની એકતાને લઈને પૌદ્ગલિક સુખને જ સુખરૂપે માનીને, જાણીને અને તેને પ્રાપ્ત કરવા માટે પ્રવૃત્તિ કરીને આપણે અનન્તકાળ વિતાવ્યો છે. ગ્રીષ્મકાળમાં તાવથી પીડાતા આત્માને જેમ માટીનો લેપ કરાય છે તેમ કર્મપુદ્ગલોથી લેપાયેલા આપણને તત્ત્વનો બોધ પ્રાપ્ત થયો નહિ. મિથ્યાત્વ અજ્ઞાન અને અસંયમની એકતાને દૂર કર્યા વિના તત્વનો બોધ થાય એવો નથી. પૂ. મુનિભગવન્તોનું મુનિપણું દર્શન જ્ઞાન અને ચારિત્રની એકતા સ્વરૂપ છે, તે જણાવીને હવે ચારિત્ર, જ્ઞાનદર્શનસ્વરૂપ છે – તે જણાવાય છે :
चारित्रमात्मचरणाद्, ज्ञानं वा दर्शनं मुनेः।
शुद्धज्ञाननये साध्यं क्रियालाभात् क्रियानये ॥१३-३॥ .. “આત્મામાં રમણતા (ચરણ) કરવાથી તે વખતે પરપ્રવૃત્તિનો ત્યાગ થવાથી તેને અર્થાત્ આત્મરમણતાને ચારિત્ર કહેવાય છે, જે મુનિભગવન્તોને જ્ઞાન દર્શન
સ્વરૂપ હોય છે. શુદ્ધજ્ઞાનનયની અપેક્ષાએ તે સાધ્ય બને છે. ક્રિયાનયની અપેક્ષાએ તે ક્રિયાના લાભથી સાધ્ય છે.” - આશય એ છે કે પરપ્રવૃત્તિનો ત્યાગ કર્યા વિના આત્મરમણતા શક્ય નથી. ઈષ્ટ પૌદ્ગલિક પર પદાર્થોને ગ્રહણ કરવાની પ્રવૃત્તિ અને અનિષ્ટ એવા પૌલિક પદાર્થોનો પરિહાર કરવાની પ્રવૃત્તિને સામાન્યથી પરપ્રવૃત્તિ કહેવાય છે. જ્યાં સુધી એનો ત્યાગ કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી આત્મામાં ચરવાનું (ચરણ) અર્થાત્ રમવાનું શક્ય નહિ બને. પરપ્રવૃત્તિ, સ્વપ્રવૃત્તિ જ થવા દેતી નથી, તો પછી રમણતાની તો વાત ક્યાંથી હોય ? બહારથી ગમે તેવી શુભ પ્રવૃત્તિ કે
(૧૨૧)
| SR No. | 006013 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 156 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |