________________
अथ प्रारभ्यते श्रीज्ञानसारप्रकरणे दशमं तृप्त्यष्टकम् ।
આ પૂર્વે ક્રિયાની અનિવાર્યતાનું સ્વરૂપ વર્ણવ્યું. કેટલીક વાર જ્ઞાની અને કિયાવાન પણ મદ અને લોભને આધીન બની ક્રિયાના સદભ્યાસને નિષ્ફળ બનાવવાનું કાર્ય કરી બેસતા હોય છે. તેથી લોભ અને મદ કર્યા વિના આત્મસ્વરૂપના જ અનુભવથી મુમુક્ષુ આત્માએ તૃપ્ત બનવું જોઈએ- એ જણાવવા પારમાર્થિક તૃપ્તિનું વર્ણન કરાય છે :
पीत्वा ज्ञानामृतं भुक्त्वा, क्रियासुरलताफलम् ।
साम्यताम्बूलमास्वाद्य तृप्तिं याति परां मुनिः ॥१०-१॥ “જ્ઞાનસ્વરૂપ અમૃતનું પાન કરીને ક્રિયાસ્વરૂપ કલ્પવૃક્ષની વેલડીના ફળને ખાઈને અને સમતાસ્વરૂપ તાબૂલનું આસ્વાદન કરી મુનિમહાત્મા પરમતૃપ્તિનો અનુભવ કરે છે.” યથાર્થરૂપે સ્વપરપદાર્થનું જે અવભાસન છે, તે જ્ઞાન છે. મુનિ ભગવન્તો સતત નિયમિતપણે એ જ્ઞાનામૃતનું પાન કરે છે તેમ જ નિરન્તર સદ્યોગની જે તેમની પ્રવૃત્તિ છે તેને અહીં ક્રિયાસ્વરૂપ કલ્પવૃક્ષની લતા-વેલડી તરીકે વર્ણવી છે. એ ક્રિયા સ્વરૂપ સુરલતાના ફળ તરીકે આત્મસ્વભાવની રમણતામાં સ્થિરતા પ્રાપ્ત થાય છે. મુનિભગવન્તો તેવા પ્રકારના ક્રિયાસુરલતાના ફળને વાપરે છે. ત્યાર પછી સમતાસ્વરૂપ મુખવાસને વાપરે છે. તેથી તેઓશ્રીને પરમ તૃપ્તિનો અનુભવ થાય છે.
પીવા માટે અમૃત હોય, ખાવા માટે કલ્પવૃક્ષનાં ફળો હોય અને ઉપર ઉત્તમકોટિનો મુખવાસ હોય તો તૃપ્તિનો પરમ અનુભવ થાય : એમાં આશ્ચર્ય નથી. સારામાં સારું ખાવા-પીવા મળે તો સારામાં સારી તૃપ્તિનો અનુભવ કરવાની વાત આપણા માટે નવી નથી. પરન્તુ અમૃતતુલ્ય જ્ઞાન, કલ્પવેલડીના ફળતુલ્ય ક્રિયા અને મુખવાસતુલ્ય સમતાના અનુભવથી તૃપ્તિનો અનુભવ કરવાની વાત આપણા માટે સાવ જ નવી છે. માત્ર પુલના પરિભોગમાં આનંદનો કે તૃપ્તિનો અનુભવ કરનારાને જ્ઞાનાદિના કારણે થનારી તૃપ્તિની કલ્પના પણ ક્યાંથી આવે ? પૂજ્ય મુનિભગવન્તો સદાને માટે જ્ઞાન અને ક્રિયામાં મગ્ન બની પરમ તૃપ્તિનો અનુભવ કરે છે. પુણ્યના યોગે ગમે તેટલી અનુકૂળતા મળે તો પણ તેને ભોગવવી નહિ અને પાપના ઉદયથી