Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ khuzIzInA sathavAre kalyANanI paguthAre re 1. bIgI=] O : vivecanakAra 8 AcArya vijya abhayazekha
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Namottha NaM samaNasa bhagavao mahAvIrassa sva. gurudeva zrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.nI janmazatAbdinA upalakSamAM bazIzI)nA sathavAre kalyANanI pagathAre (bhAga-5, 8, 9, 11mI batrIzI) mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAja racita dvAtriMzad dvAtriMzikA granthanA AdhAre lokabhogya vivecanakAra : zrI vijaya prema-bhuvanabhAnu-dharmajit-jayazekharasUri ziSya AcArya vijaya abhayazekharasUri prathama AvRtti vi. saM. 2067 Wan mUlya H rUA. 40-00 prakAzaka : divyadarzana TrasTa 39, kalikuMDa sosAyaTI, dhoLakA-387810 noMdha : jJAnakhAtethI prakAzita thayelA A pustakane gRhasthoe mAlikImAM rAkhavuM hoya to enuM mUlya jJAnakhAte cUkavavuM. bharata grAphiksa, nyumArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1. phona : (079) 22134176,-mo. 9925020106 /////
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakaLasaMghahitaiSI, 108 vardhamAnatapaoLInA ArAdhaka, hajAro yuvAnonA pratibodhaka gurudeva pa.pU. AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.nI janmazatAbdI aMge teozrInA anaMta upakAronA aNanI smRtimAM A granthanI zrutaracanA sakaLa vizvanuM maMgaLa karo. prakAzakIya * zrI jaina saMghamAM lokapriya mAsika zAntisaurabhamAM cAlatI lekhamALA-batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre...nA 42 thI 47 ane 62 thI 6pa lekho pAMcamAM pustakarUpe prakAzita karatAM ame AnaMda anubhavIe chIe. pU.A. zrI gaI vijayaprema-bhuvanabhAnusUri samudAyanA pU.A. zrI vijaya abhayazekharasUri mahArAja zAstronA gahana padArthone paNa saraLa bhASAmAM raju karIne lokabhogya banAvavAmAM kuzaLa che. e vAta zrIsaMghamAM prasiddha che. tethI upakAranI buddhithI teoe kalama upADI. ane zrAvaka-zrAvikAvargane paNa suMdara bodha maLI rahe evI lekhamALAnI zrIsaMghane bheTa maLI. A lekhamALA pratye jijJAsuone sAruM AkarSaNa jAgyuM che ne tethI anyone paNa sAro bodha maLI rahe e mATe A lekhone pustakarUpe prakAzita karavAmAM AvI rahyA che. lekhaka pUjaya AcArya bhagavaMtanA caraNomAM bhAvabharI vaMdanA sAthe AvA bodhaprada pustakonI zrIsaMghane bheTa dharyA kare evI namra vinaMtI. A pustaka prakAzanano saMpUrNa lAbha potAnA jJAnakhAtAmAMthI lenAra zrI zAMtinAtha bhagavAn zve. jaina saMgha, muruDa jaMjIrAne hArdika abhinaMdana sAthe anumodanA. * pustakanuM suMdara mudraNa karanAra bharata grAphiksanA pUrA sTAphane dhanyavAda. jijJAsuone svabodhane vizada karavA mATe A pustakanuM adhyayana karavAnI vinaMtI sAthe... divyadarzana TrasTa vatI kumArapALa vi. zAha
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA 0 sarvajJakathita ane gaNadhara guNDita padArtho adbhuta-alaukikaanupama hoya ja e niHzaMka che. AvA padArthone nyAyAcArya nyAyavizArada mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjano tarkapUta kSayopazama maLe eTale rajuAta paNa dhAradAra bane ja. prabhu zAsananA AvA adbhuta rahasyono sAmAnya kSayopazamavALA sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone tathA zrAvaka-zrAvikAone paNa paricaya maLe e mATe prastuta lekhamALAno prAraMbha thayo, jenA AThamI-navamI batrIzInA 42 thI 47 naMbaranA tathA agyAramI batrIzInA 62 thI 65 naMbaranA lekho prastuta pustakamAM prakAzita thaI rahyA che. (c) dazamI batrIzInA 48 thI 61 naMbaranA lekho cothA bhAgamAM prakAzita thaI gayA che. (c) siddhAnta mahodadhi sva. pU.A. zrI vijayapremasUrIzvarajI ma.sA., nyAyavizArada sva. pU.A. zrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA., siddhAntadivAkara pU. gacchAdhipati zrI vijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA., sahajAnaMdI sva. pU.A. zrI vijaya dharmajisUrIzvarajI ma.sA., zrI sUrimaMtranA paramasAdhaka sva. pU.A. zrI vijaya jayazekharasUrIzvarajI ma.sA. Asuvihita guruparaMparAnA caraNomAM natamastake vaMdanA.. (c) prabhuzAsananI anupama vAtone saraLa bhASAmAM samajavA mATe prastuta prakAzanano sahAro levAnI namravinaMtI. poSa suda-12, 2067 gurupAdapaghareNu sva. gurudevazrIno abhayazekhara dIkSAdina prastuta prakAzanano saMpUrNa lAbha potAnA jJAnakhAtethI lenAra zrI zAMtinAtha bhagavAna je.jena saMgha muruDa jaMjIrAne pharI pharI abhinaMdana ajaya 'iliaa
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjanIya sAdhu-sAdhvI bhagavaMtone vinamra nivedana Apane A pustaka vAMcavA khAsa vinaMtI che. vAMcyA bAda, jo zrI jainazAsananI hitakara vAto saraLa bhASAmAM jANavA maLI... sAro bodha thayo evI jo pratIti thAya to anya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone, tathA ArAdhaka ke jijJAsuzrAvaka-zrAvikAone paNa vAMcavA mATe khAsa preraNA karIne ApavA mATe vinaMtI che. jijJAsuzrAvaka-zrAvikAone bhalAmaNaA pustaka vAMcazo.. bIjI-trIjI vAra vAMcazo. anya zrAvakazrAvikAone paNa khAsa preraNA karI vAMcavA Apazo. ema 3-4-5 jeTalA zrAvaka-zrAvikAone vAMcavuM hoya te vAMcI le... pachI tyAMnA sthAnika jJAnabhaMDAramAM jamA karAvI devuM. jo koIe pote potAnI pAse rAkhavuM hoya to pustakanI kiMmata jJAnakhAte jamA karAvI devI. prApti (1) prakAzaka sthAna, (2) DaoN. hemaMtabhAI parIkha 21, tejapAla sosAyaTI, phatehapurA basasTenDa pAse, pAlaDI, amadAvAda-7. phonaH (079) 26630006 (3) mokSaci mohanalAla jhaverI 6-1099, goLazerI, galemaMDI, surata-395 003, phonaH (0261) 2430342 (4) nItinabhAI a. dhAmI 6-e, zyAma sarjita epArTamenTa, mathuradAsa ekasTezana roDa, kAMdIvalI, (vesTa) muMbaI--400067. phonaH 28078833
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 sAtamI batrIzImAM bhaphsa zuMabhakSya zuM ? gamya koNa- agamya koNa-vAstavika tapa kayo kahevAya ? vAstavika dayA kone kahevAya ? vagere nirUpaNa karyuM. A bhakSya-abhakSya vagere aMge anya darzanakAro anya prakAranI vyavasthA darzAve che eTale kaI dharmavyavasthA nirdoSa che ? yogya che ? vagere nirNayo mATe paraspara vicAra-vimarzarUpa vAda jarUrI bane che. eTale have AThamI batrIzImAM vAdanuM nirUpaNa karavAmAM Avaze. emAM sau prathama vAdanA prakAro - lekhAMka tattvajJoe vAdanA traNa prakA2 A rIte jaNAvela che-zuSkavAda, vivAda ane dharmavAda. have 'yathodezaM nirdeza:' (je krame ullekha karelo hoya e krame nirUpaNa karavuM) e nyAye sau prathama zuSkavAdanuM nirUpaNa karAya che - duSTaprativAdI sAthe karAto vAda e zuSkavAda che. je vAda karanAro hoya te vAdI ane jenI sAthe vAda karavAno hoya che e prativAdI. AmAM prativAdI jo atyaMta ahaMkArI hoya temaja tIvra dveSI- tIvra krodhI hoya to e duSTaprativAdI che. AvA prativAdI sAthe karAto vAda e zuSkavAda che. AvA vAdamAM vijaya thAya to prativAdIne anartha thAya che ane jo parAjaya thAya to jaina zAsananI laghutA thAya che. te A rIte-ApaNo vijaya thavAmAM prativAdIno ahaMkAra ghavAya che. enA kAraNe ene evo joradAra AghAta lAge che ke jethI kadAca e marI jAya ke kadAca e gAMDo paNa banI jAya. kadAca AvuM na thAya to paNa potAnuM abhimAna toDanAra jainavAdI 52 enA dilamAM vairanI gAMTha sarjAya che, tIvradveSa sarjAya che. jenA kAraNe enuM saMsAra paribhramaNa vadhe che. prativAdIne AvA badhA anartho thAya che. vaLI kadAca jo e rAjakIyavaga vagererUpa koIpaNa vizeSa sAmarthya dharAvato hoya to mAnabhaMga thavAthI gusse bharAyelo e,
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa94 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre vijetA bananAra e vAdI sAdhune mRtyudaMDa sudhInI sajA paNa karAvI zake che. athavA to e pUrA rAjyamAMthI zAsanano uccheda karAve evuM paNa banI zake che. A svapakSe thanArA anartho che. zrI aMdhakasUri pUrvAvasthAmAM jyAre skaMdakakumAra hatA tyAre emano pApI pAlaka sAthe vAda thayelo. pAlakano emAM parAjaya thayelo. parAjita thayelA eNe tyArathI manamAM vairanI gAMTha bAMdhelI. jenA kAraNe avasara maLatAM ja eNe 500 ziSyo sAthe baMdhakasUrine ghANImAM pIlyA. vaLI kadAca jo jainasAdhu e duSTa prativAdI sAthenA vAdamAM hArI jAya to e prativAdI vadhu garvita thaIne "jaina sAdhu hArI gayA, mATe jainazAsana tuccha che" vagere rUpe pravacananI halkAI kare... Ama AvA vAdamAM vijaya thAya ke parAjaya thAya, to paNa koI lAbha thato nathI. eTale ke sva-parane tattvanI prApti ... ke mArganI prApti vagere kazo lAbha thato nathI. tethI AmAM vAdadaramyAna bola bola karavAthI mAtra gaLu-tALavuM vagere sUkAya che. mATe Ane "zuSka vAda' kahe che. have vAdano bIjo prakAra-vivAda... lAbha, khyAti, mAna-sanmAna vagerenA arthI duHsthita prativAdI sAthe je karAya che ane jemAM chala-jAtinI pradhAnatA hoya che te vivAda che. A vAtanuM paNa vijayanI aprApti ke viSnakAritA e ja phaLa che. prazna : AmAM duHsthitaprativAdI kone kahevAya ? uttara : je prativAdI dhana-khyAti- sthAna vagerenI bAbatamAM daridrahina hoya te duHsthita prativAdI che. Avo prativAdI jo dhanaprApti vagerenA prayojanathI vAda karavA Avyo hoya to, potAnuM e prayojana pAra pADavA mATe "game te rIte jItavuM' e ja enuM lakSya hoya che. tethI potAnI bAjI jo bagaDatI dekhAya to e chala ane jAtino paNa Azraya le che. jenA aneka artha saMbhavita hoya evI vAtane, je arthanA abhiprAyathI vAdIe kahelI hoya enA karatAM judA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-42 595 arthanA abhiprAyathI kahevAyelI che e rIte jaNAvI pachI emAM dUSaNa darzAvavA e chala che. jema ke "navI kAMbalIvALo devadatta Ave che' AvA abhiprAye kahevAyelA nivempatno tevA samAcchati A vAkyane "nava (9) kAMbalIvALo devadatta Ave che A abhiprAyavALuM ghaTAvI ene khoTuM TheravavuM e chala prayoga che. asatya uttara Apavo e jAti che. arthAt vAdIe samyahetu ke samyagU hetvAbhAsano prayoga karyo hoya tyAre temAM rahelA doSane zIdhra na pakaDI zakavAthI kaMIka hetu jevo ja lAge tenAthI khaMDana karI devuM e jAti che. jemake vAdIe Avo prayoga karyo hoya ke "zabda anitya che, kAraNake kRtaka (= karAyelo) che, jema ke ghaDo' - to ene khAlI sAdharmsa pakaDIne Ama khoTI rIte toDavAno prayAsa karavo ke "ghaDAnI jema kRtaka hovAthI zabda jo anitya che to e rIte AkAzanI jema amUrta hovAthI zabda, AkAzanI jema nitya siddha thaI jaze." A jAtiprayoga che. AvA chala ane jAtinI bahulatAvALo vAda viruddha vAda-vivAda bane che. AmAM sAmo paNa chala-jAti vagerenuM uddhAvana karavAmAM pAvaradho hoI prAya: vijayaprApti thatI nathI. vAdI tattvapratiSThA mATe game eTalI yuktisaMgata dalIlo Ape, to paNa prativAdI emAM chala-jAti prayoga karI asaMgatino AbhAsa Ubho kare che ane tethI tattvanI pratiSThA thatI nathI. kadAca vAdI atyaMta apramAdI-jAgRta rahe ane tethI prativAdInA dareka chala- jAtino e parihAra kare ane e rIte vijaya prApta kare to paNa sAmA duHsthita prativAdIne vidyA kiravAno doSa lAge che. prativAdIno parAjaya thavAthI ene svaiSTa dhana-khyAti vagerenI prApti thatI nathI, kemake parAjaya dhanaprApti vageremAM avazya vighAta karanAra che. A rIte bIjAne arthaprAptimAM vigha vagere rUpa apAyamAM nimitta banavuM e paNa sAdhunI paraloka sAdhanAno bAdhaka che. tethI vivAdamAM paNa vAdIno vijaya thAya ke parAjaya thAya to paNa sva-para upakAra rUpa abhISTa kAMI phaLa maLatuM nathI e spaSTa che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre = vAdanA trIjA prakAra dharmavAdanuM svarUpa - sva potAnA zAstratattvanA jANakAra pApabhIru madhyastha prativAdI sAthe tattvane pAmavA- pamADavAnI buddhithI je carcA vicAraNA thAya e 'dharmavAda' kahevAyo che. svazAstra eTale pote svIkArela darzana. ene mAnya tattvane je jANato hoya te ja carcAvicAraNA dvArA e tattva yogya che ke ayogya ? e jANI zake che ane enA dvArA svadarzana dUSita che ke nirdoSa ? e paNa jANI zake che. AvA svadarzanano jANakAra paNa madhyastha hovo joIe. eTale ke e svadarzananA AtyaMtika anurAga ane paradarzananA AtyaMtika dveSathI rahita hovo joIe. 'svadarzana yukita asaMgata che' evuM samyakita vagerethI samajAvanAra maLavA chatAM e samajavAnI ke svIkAravAnI taiyArI na hovA rUpa aprajJApanIyatA jenAthI Ave che evA daSTirAgarUpe pariNamelo svadarzanano je gADha anurAga e ahIM AtyaMtika anurAga jANavo. ema anyadarzanano evo tIvra dveSa ke je enI yuktisaMgata vAtono paNa svIkAra na karavA de e ahIM AtyaMtika dveSa jANavo. dareka vAdI-prativAdImAM sAmAnyakakSAnA svadarzanarAga- anya darzana dveSa to lagabhaga hoya ja che. paNa e yukti asaMgata vAtonA tyAgamAM ane yuktisaMgata vAtonA svIkAramAM bAdhaka na hovAthI dharmavAdamAM paNa bAdhaka banatA nathI. mATe ahIM 'AtyaMtika' evuM vizeSaNa mUkayuM che. AtyaMtika rAga-dveSazUnya prativAdIne tattvanuM pratipAdana karavuM saraLa hoya che, anyane nahIM. 196 pApabhIru prativAdI asamaMjasa bolato nathI. eTale ke potAnI hAra jevuM dekhAya to chala-jAti vagere ke bIjuM paNa game te bolIne vAdane bhAMgI nAMkhavA prayAsa karato nathI. ane tethI tattvanI pratiSThA thaI zake che. tattvabuddhithI thato Avo vAda dharmavAda dharmanA prAdhAnyavALo vAda kahevAya che. prazna : A vAda dharmanA prAdhAnyavALo zI rIte che ? =
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-42 597 uttara : vAdIno vijaya thAya to prativAdIne dharmabodha vagere rUpa mahAna phaLa prApta thAya che. prativAdIthI potAno parAjaya thAya to potAnA mohano nAza thAya che. uparokta "madhyastha' vagere vizeSaNavALA prativAdIne svadarzanano tevo tIvra rAga hoto nathI. eTale jyAre vAdI sAdhuno vijaya thAya che ane tethI e rIte jainadarzananI vAto yuktisiddha hovI siddha thAya che tyAre e prativAdI potAnA darzanane yuktiasaMgata tarIke samajI-svIkArI zake che ane tethI teno tyAga paNa karI zake che. e tyAga karIne e yuktisaMgata tarIke siddha thayela jaina darzanane saraLa rIte svIkArI zake che. Ama ene zratadharma ke cAritradharmanI prAptirUpa mahAna lAbha thAya che. vaLI potAne parAjita karanAra sAdhu jainadarzana vagere para ene dveSa thato nathI ne svadarzanano ayogya pakSapAta raheto nathI. vaLI A benA kAraNe, vijayI banelA sAdhuno ke jainadarzanano avarNavAda karavA e prerAto nathI. A paNa kAMI jevuM tevuM phaLa nathI. kadAca jo e prativAdIthI vAdI sAdhu parAjita thaI jAya to paNa e madhyastha prativAdI khoTo garva karI meNAM-ToNAM nathI mArato. temaja madhyastha vAdIne pote mAnelA tattvamAM kyAM doSa che- pote e bAbatamAM kaI rIte uMdhI samaja pakaDI beTho che-jenA kAraNe pote hAryo eno khyAla AvavAthI potAnI atattvane tattvarUpa mAnavAnI e viparIta samaja svarUpa mohane e dUra karI zake che. Ama vAdIno vijaya thAya ke prativAdIno. baMne rIte sva-parane dharmano lAbha thavAthI dharmavAda to saphaLa ja bane che e AnAthI spaSTa thayuM. mATe A vAda dharmapradhAna che. (dharmavAda ja badhI rIte saphaLa bane che e nizcita thaye granthakAra kaMIka upadeza Ape che) Ama dharmavAda ubhayathA lAbha karanAro hovAthI tattvajJA tapasvIe dharmavAda ja karavo joIe. A dharmavAda temaja anya (zuSkavAda ke vivAda) paNa deza vagerenI apekSAe guru lAghava joIne
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 598 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre karavo joIe. jayAM vAda karavo che te deza kIrthika vagerenI pracuratAvALo che ke alpatAvALo ? kAla durbhikSa che ke subhikSa ? rAjA ane sabhyo tattvanA jANakAra che ke ajANa ? madhyastha che ke pakSapAtavALA ? prativAdI vAda mATe yogya che ke ayogya ? svayaM vAda karavA mATe samartha che ke asamartha ? A badhAnI apekSAe gaurava-lAghavano vicAra karavo joIe. eTale ke AvA deza vageremAM vAda karavAthI pravacananuM ane mAruM gaurava vadhaze ke laghutA thaze? lAbha vadhu thaze ke nukazAna ? e vicAravuM joIe. je rIte gaurava thAya-lAbha saMbhave e rIte vAda karavo joIe. Ama deza vagerenI apekSAe guru lAghavano nirNaya karI mukhyatayA dharmavAda ja karavo. paNa jo vivakSita deza vageremAM dharmavAdathI nahIM, ane zuSkavAda ke vivAdathI lAbhaprApti vadhu hoya ane nukazAna ochuM hoya evuM jANavA maLe to tevA deza vageremAM zuSkavAda ke vivAda paNa kartavya che. A apavAdapade jANavuM. dezAdinI apekSAnuM samarthana karatA granthakAra kahe che - vAda deza vagerenI apekSAe karavo joIe evuM je kahyuM temAM prabhu mahAvIrasvAmInuM dRSTAnta jANavuM. prathama samavasaraNamAM sabhA ayogya hatI. eTale bhagavAne tyAM dharmadazanA ApI nahIM. ane anya pratibodha yogya jIvothI yukta dezamAM dharmadezanA ApI hatI. eTale sAmAnyathI dharmadezanA mATe paNa deza Adi vagerenI yogyatA -ayogyatAno jo vicAra karavAno che to vAda mATe to e vicAra Avazyaka che ja e samajavuM sugama che. sAMkhya vagerenA SaSTitaMtra vagere sva-svazAstramAM ahiMsA vagere je dharmanA sAdhano kahevAyA che te dharmavAdano viSaya che. eTale ke aMge dharmavAda karavo joIe. kadAgraha dUra thaye te dharmasAdhano prastuta artha-mokSa mATe upayogI bane che. Azaya e che ke dharmavAdathI ja kadAgraha dUra thAya che jethI itaranA zAstromAM kahelA ahiMsA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-42 pa99 vagereno paNa yathArtha rUpe svIkAra thavAthI mAgabhimukhatA thAya che, je paraMparAe yAvat mokSa prApaka bane che. ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha A pAMca dharmasAdhano che. jaina vagere darzanakAroe e badhAnuM svasvadarzanamAM vrata, dharma, yama, kuzaladharma vagere zabdothI kathana karyuM che. te A rIte-jaino A pAMcane "mahAvrato' kahe che. bhAgavato Ane "vrato kahe che. teo kahe che ke ""pAMca vrato che ane pAMca upavrato. AmAM vrata eTale ahiMsA vagere yama ane upavrata eTale niyama."pAzupato Ane dharma kahe che. teoe A pramANe daza dharma kahyA che. "ahiMsA, satyavacana, atainya, akalpanA, brahmacarya, akrodha, Arjava, zauca, saMtoSa ane guruzuzruSA ema daza dharmo kahevAyA che." sAMkhoe ane vyAsanA anuyAyIoe Ane "yama" kahyA che. te A pramANe- "pAMca yama che ane pAMca niyama che. temAM ahiMsA, satya, astanya, brahmacarya ane avyavahAra A pAMca yama che ane akrodha, guruzukrUSA, zauca, AhAraladhutA ane apramAda A pAMca niyamo che." bauddho ane kuzaLadharma' kahe che. tadyathA ""daza akuzala A pramANe che-hiMsA-tteya, anyathAkAma (pAradArikatA), paizunya, paruSAvRta (kaThora asatyavacana) saMbhinnaAlApa (asaMbaddha bhASaNa), vyApAda (parapIDA ciMtana), abhidhyA (dhana vagereno asaMtoSa eTale ke parigraha), dagviparyaya (mithyAabhiniveza) ane pApakarma. A daza akuzaladharmono mana, vacana, kAyAthI tyAga karavo." A dazano viparyaya e daza kuzaLadharma che. A ja rIte Ane vaidiko vagere brahma vagere kahe che. Ama A dharma sAdhano dareka darzanakArone judA judA nAmathI mAnya che. zaMkA - jo dareka darzanakArone ahiMsA vagere samAna rIte mAnya che to e badhA ja mokSamArganA yathArtha prarUpaka banI jaze ! samAdhAna - badhA darzanoe ahiMsA vagere dharmasAdhanone jaNAvyA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre che e vAta kharI. tema chatAM kayA darzanamAM A ahiMsA vagere mukhyavRttie-anupacarita rIte ghaTe che ane kayA darzanamAM e rIte nathI ghaTatA te, dharmanI vicAraNA karavAmAM jeo niSNAta hoya tevA prAjJoe vicAravuM joIe. vaLI A vicAraNA paNa avyagra manathI karavI. eTale ke svazAstranItinA praNidhAnathI karavI. Azaya e che ke je darzanamAM jevA hiMsA vagere prarUpAyelA hoya tevA, te ja darzananA siddhAntothI ghaTe che ke nahIM enI vicAraNAnuM praNidhAna rAkhavuM. eka zAstrokta ahiMsAdinI vicAraNAmAM anya zAstrokta siddhAntone ghusADavA e vyagratA che, te na joIe, kemake anya zAstramAnya siddhAntothI anyazAstramAM kahevA prakAravALI ahiMsA vagere na ghaTI zake e to spaSTa ja che. eTale svazAstranItinA praNidhAnathI ja viSayavyavasthAno vicAra karavo e saphaLa bane che. Ama te te zAstramAM kahela ahiMsA vagereno te te zAstranA siddhAntothI vicAra karavo joIe e nakkI thayuM, anya koI bAbatano vicAra nahIM, kemake emAM dharmavAdano abhAva rahe che. A aMgenI vizeSa vAta AgAmI lekhamAM karIzuM. paNa A lekhamAM je kahyuM che ke ""utsargamArge to dharmavAda ja karavo joIe. paNa apavAdapade deza-kALAdinI apekSAe zukavAda ke vivAda paNa karavo joIe." enA para thoDo vistAra jarUrI che. zrI saMghamAM vartamAnamAM tithi- navAMgI gurupUjana vagere je viSayo aMge alagaalaga vicAradhArA cAle che tenA puraskartAo potapotAnI rIte zAstrapATha Ape che ne enA arthaghaTana kare che... AmAMthI kayuM arthaghaTana yogya che eno nirNaya saMvignagItArtha sivAya anya koNa karI zake ? zabdonI- vAkayonI arthabodha karAvavAmAM ghaNI ghaNI maryAdAo hoya che. saMdarbha badalAya... bolavAnI Dhaba badalAya... to enA e ja zabdono artha sAva viparIta thaI jato hoya evuM paNa zakaya hoya che. prastuta zAstravacana sivAyanA zAstravacano zuM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 601 batrIzI-8, lekhAMka-42 kahe che ? eno paNa prastuta zAstravacananA arthaghaTana para prabhAva hoya che. A badhA ja zAstravacanone-enA rahasyArthane gItArtho sivAya anya to koNa yathArtha rIte jANatA hoya ? eTale anya kSetramAM game tevI agraNI- vidvAna vyakti paNa, emane prastuta zAstravacano ApavAmAM Ave to paNa, yathArtha arthaghaTana ja karaze evI AzA zI rIte rAkhI zakAya? kAraNake e gItArtha na hovAthI anya zAstrArthathI ajANa che. sUripuraMdara zrI haribhadrasUri mahArAje upadezapadamAM je padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyartha ane audaMparyArtha jaNAvela che, emAMthI prastuta vidvAnuM vadhumAM vadhu padArtha sudhI ja pahoMcI zake che, kAraNake anya zAstrArtha emane upasthita ja na thavAthI vAkyartha vagere spharavA saMbhavita hotA nathI. emAM paNa jemane saMskRta-prAkRtabhASAno kazo paricaya hoto nathI, emaNe to bIjAe karelA tarajumA para ja AdhAra rAkhavAno hoya che. eTale emanI pAsethI prastuta zAstravacanano rahasyArtha maLI zake evI AzA zuM rAkhI zakAya ? eTale ja, bhale be gItArthonA arthaghaTanamAM bheda paDI zake.. paNa jo baMne AtmArthI hoya ne tethI tattvanirNaya karavA cAhatA hoya teo to saMvignagItArthone vAstavika nirNaya ApavAnI vinaMtI kare. gItArthomAM sarvAnumate eka nirNaya na thAya to bahumate nirNaya karAya ane e badhAe mAnya karavAno rahe. A zrI jainazAsananI maryAdA che. kAraNake zrI jainazAsanamAM gItArthonI sarvAnumatinI jema bahumati paNa mAnya ja che, e vAta zrI dharmarata prakaraNamAM kahela che. AnA badale jo koI, zAstrIyavAtano nirNaya korTamAM kesa karIne korTa dvArA meLavavA mAge to emAM vAstavika tattvanirNaya meLavavAnI icchA karatAM paisA vagerenA jore svamAnyatAno nirNaya meLavavAnI icchA hovAnI zaMkA kema na paDe ? "lAkho rUpIyAnuM devadravya paNa verIne pote lakhI Apela cukAdo meLavAya che' AvuM
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 602 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre paNa ghaNA sajjano kahetA hoya che. "amArI mAnyatA satya nathI" ne tethI ja madhyastha gItArtho samakSa javAmAM to ApaNI hAra ja thAya ema che, enA karatAM jaja pAsethI yenakena prakAreNa svAbhimata nirNaya meLavavAnI zakyatA ghaNI ja ghaNI che, mATe eno prayAsa ja kema na karavo ? AvI koI gaNatarI jo hoya to tyAM "AtmArthIpaNuM nathI... madhyasthapaNe tattvanirNaya karavAnI icchA nathI... paNa svAbhimata vAtano kadAgraha che.. ne tethI A dharmavAda nathI AvuM badhuM siddha kema na thAya ? A aMgenI vizeSa vAta AgAmI lekhamAM joIzuM. lekhAMka A 43. zrIsaMghamAM zAstravacanonA arthaghaTanamAM matabheda sarjAya to saMvignagItArtha mahAtmAo samakSa e vAta rAkhI eno vAstavika | tattvanirNaya karAvavo joIe e zrIjainazAsananI maryAdA che, A vAta gayA lekhamAM ApaNe vicArI rahyA hatA. eTale ja saccAritracUDAmaNi, suvizAlasamudAya sarjaka siddhAnta mahodadhi sva. pU. A. zrI vijaya premasUrIzvarajI mahArAje paNa potAnA samudAyamAM A rItanI vyavasthA karI hatI. e vakhate samudAyamAM agraNI mahAtmAomAM je saMvignagItArtho hatA, teonI teozrImade eka samiti banAvelI. A aMge teonA aMtimaAjJApatramAM nIce mujabanI vyavasthA jaNAvelI - zAsananA tathA samudAyanA mahattvanA prasaMgomAM nIce jaNAvyA mujabanA vironI banAvelI samitinI sapUrNa sammatipUrvaka nirNaya tathA amala karAvavo. temaja zAstrIya praznomAM munizrI jayaghoSa vi.nI paNa salAha levI. (1) AcArya jambusUrijI (2) A. yazodevasUrijI (3) paM.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-43 603 kanaka vi. (4) paM. kAntivi. (5) paM. bhadraMkara vi. (6) paM. mRgAMka vi. (7) paM. hemaMta vi. (8) paM. mukita vi. (9) paM. himAMzu vi. (10) paM. bhAnu vi. (11) paM. mAnatuMga vi. sIdhI vAta che, je gItArtha na hoya te potAnA ajJAnanA kAraNe ane je gItArtha hovA chatAM saMvigna na hoya (= pApabhIru na hoya) te potAnA aMgata svArtha-ahaMkAra-vyaktigata mahattvAkAMkSA vagerenA kAraNe vAstavika tattvanirNaya na ja thavA de e asaMbhavita nathI. eTale evI vyakti agraNI hoya to paNa ene dUra rAkhavI ja paDe. astu. have prastutamAM AvIe vAstavika tattvanirNaya dharmavAdathI ja AvI zake che e vAta ApaNe joI. have dharmavAdathI paNa nirNaya zAno karavo joIe? chevaTe to dharmasAdhanA karIne AtmAne saMpUrNa zuddha svarUpa pamADavo e ja badhAnuM mukhya prayojana che. eka vAta samajavA jevI che. bhAratadezane Aryadeza kema kahevAya che ? eTalA mATe ke ahIMthI prAdurbhAva pAmelA dharmo-darzanomAMthI eka cArvAkane choDI do... kAraNa ke e to bilakula nAstika che. paNa e sivAyanA badhA darzanono pAyo eka ja che, cAhe e jainadarzana hoya - bauddhadarzana hoya... sAMkhya-vedAMta ke naiyAyika darzana hoya... badhA ja Atmatattva mAne che, anAdikALathI emAM kaMIka azuddhi vaLagela che... A azuddhinA kAraNe saMsAramAM paribhramaNa che... A azuddhi yogya puruSArtha dvArA dUra thaI zake che. ene dUra karavI e ja mAnavajIvananuM mukhya kartavya che. A pAyo badhAno ekasamAna che. pachI bhale AtmAnuM svarUpa, azuddhinuM svarUpa tathA nAma, azuddhine dUra karavAnA mArganI sAdhanAnuM svarUpa, mokSanuM svarUpa... A badhAmAM paraspara matabheda hoya... jyAre bhAratanI bahAra je dharmo udbhava pAmyA che jemake IsAI-muslima-yahudI-pArasI vagere... emAM kyAMya mokSanI vAto jANavA-sAMbhaLavA maLatI nathI. vadhumAM vadhu svarga sudhI -
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 604 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre emanI najara pahoMce che. indriyo para - kaSAyo para saMpUrNa vijaya meLavavAnI koI kalpanA ja nathI, pachI jIvananA uddezya tarIke e vAto zI rIte Ave ? eTale amuka kakSA sudhInA dayA-dAna vagere guNovALuM - bhautikadaSTie paNa thoDuM unnatikara jIvana e ja lagabhaga emanuM lakSya jovA maLe che. paNa bauddhAdi AryadarzanonuM jyAre badhAnuM lakSya eka ja che, tyAre ene siddha karavAnA sAdhanabhUta dharmasAdhanono nizcaya karavo e ja dharmavAdano mukhya viSaya rahevo joIe e vAtano have vicAra Ave che - AtmAmAM dharmanI siddhi karI Ape evA dharmasAdhana tarIke badhA darzanoe ahiMsA vagere kahyA che. paNa kayA darzanamAM A ahiMsA vagere sIdhe sIdhA mukhya rIte ghaTe che, ane kyA darzanamAM e te rIte ghaTatA nathI, ne tethI pachI upacAra karIne ghaTAvavA paDe che. A badho nizcaya karavAno che. vastuno ke vastusthitino jenAthI niHzaMka nizcaya thAya e pramANa kahevAya che. enA viSayane prameya kahe che ane e nizcayAtmaka bodhane pramA kahe che. AmAM pramANa mukhya che. A pramANa kone kahevAya ? e lakSaNanI anya-anya darzanakAroe khUba vistRta carcAo karI che. koIka kahe che ke "je avisaMvAdIjJAna hoya te pramANa..." bIjA kahe che ke "sva-parano nizcaya karAvI Ape evuM jJAna e pramANa che..." vaLI anya kahe che ke "arthanA bodhamAM kAraNa bane te pramANa..." tathA cothA koIka ema kahe che ke pUrve nizcita nahIM karelA arthano je bodha karAve te pramANa che...' vagere vagere. Ama pramANamAM alaga-alaga lakSaNo (= vyAkhyAo) anya-anya darzanamAM khUba carcelAM che. pachI dareka darzanakAra potAnA lakSaNane nirdoSa ane anyanA lakSaNane sadoSa sAbita karavA mATe khUba mathe che. A paNa eka magajanuM dahIM karI nAkhanAra vistRta-kliSTa carcA banI rahe che ane pachI je mahattvanI dharmanA sAdhanonI vicAraNA Avazyaka hoya che te sAva korANe rahI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 605 batrIzI-8, lekhAMka-43 jAya che. kAraNa ke e mATe samaya ke buddhi-vicAraNAzakti phAjala rahI zakatA nathI. mATe ApaNA pUrvAcAryo kahe che ke pramANanuM lakSaNa zuM hoya zake ? enI carcAmAM paDavuM jarUrI nathI. zaMkA - paNa pramANanA lakSaNano nizcaya na thayo hoya to pramANa kone kahevAya? eno ja nizcaya nahIM thavAthI AgaLa prameya vagere paNa zI rIte nizcita thaze ? samAdhAna - pramANanuM lakSaNa paNa chevaTe pramAtmaka jJAnano viSaya banatuM hovAthI eka prakAranuM prameya ja che. A prameyano nizcaya paNa pramANathI ja karavAno hoya che. e nizcaya karAvanAra pramANa, jo lakSaNano nizcaya thayA pachI ja nizcaya karAvanAra hoya to kyAreya nizcayAtmaka banI zakaze nahIM, e spaSTa che. ane pramANa lakSaNAtmaka A prameyano nizcAyaka banI zakaze nahIM, e spaSTa che. ane pramANalakSaNAtmaka A prameyano nizcaya jo, pramANanA lakSaNanA nizcaya vagara paNa zakya che to anya ahiMsAdi dharmasAdhana vagere prameyano nizcaya paNa e rIte zakya zA mATe na bane ? zrI siddhasena divAkarasUri mahArAje nyAyAvatAragranthanA bIjA zlokamAM kahyuM che ke - pramANo lokamAM svayaM prasiddha che = rUDha thaI gayelA che. vaLI te pramANothI thayela snAna-pAna-dahana-pacana vagere kriyArUpa vyavahAra paNa svayaM prasiddha che. tethI pramANanA lakSaNanuM je kathana karavAmAM Ave che tenuM koI prayojana dekhAtuM nathI. Azaya e che ke pratyakSa-anumAna vagere pramANo lokamAM eTalA rUDha che ke jethI enA lakSaNane nahIM jANanArA evA paNa gopALa, bALaka, strIo vagere pratyakSAdithI ghaTa-paTAdi padArthono bodha kare ja che, parvata para dhUmADo joIne agnino nizcaya kare ja che. ema snAnAdi kriyArUpa vyavahAra paNa kare ja che. pachI pramANanuM lakSaNa zuM che? enI paMcAtamAM paDavAnuM koI prayojana jaNAtuM nathI.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 606 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre tethI ahiMsA vagere dharmasAdhananA nizcaya mATe paNa pramANanuM lakSaNa vagere anupayogI hoI prastuta dharmavAdamAM tenI carcA anupayogI che. eTale have ahiMsA vagere dharmasAdhanono vAstavika nizcaya thaI zake evI ja carcA dharmavAdamAM karavAnI rahe che. emAM te te darzanakArone ahiMsAdino nizcaya karAvanAra potapotAnA SaSTitaMtra vagere dharmazAstra ja che. vaLI, A ahiMsA-satya vagere dharmasAdhanono Azraya AtmA che. eTale te te darzanakAroe potAnA zAstromAM AtmAne jevo mAnelo hoya evo mAnavAmAM kharekhara ahiMsAdi ghaTe che ke nahIM ? eno ja dharmavAdamAM mukhyarUpe vicAra karIzuM. A vicAraNA karIe to jaNAya che ke sAMkhyadarzana-naiyAyika darzana vageree "AtmA nitya ja che' evo nitya ekAnta mAnyo che. to teonA mate hiMsA vagere mukhyavRttie zI rIte ghaTe ? Azaya e che ke A darzanakAroe AtmAne ekAtte nitya mAnyo che, eTale ke kUTasthanitya mAnyo che... eTale ke AtmAmAM kyAreya paNa kazo paNa pheraphAra koIpaNa rIte thaI zakato nathI. jevo hato, soe so TakA evo ja hamaNAM paNa che ane bhaviSyamAM paNa raheze to pachI bIjA jIvanI hiMsA zuM ? zaMkA - zarIrathI AtmAne alaga pADavo e hiMsA.. Ama na kahI zakAya ? samAdhAna - paNa AtmAmAM jayAre koI pheraphAra zakya ja nathI, tyAre e zarIrathI joDAyelo hato ane hiMsA dvArA chUTo paDyo.." AvuM paNa zI rIte kahI zakAya ? kAraNake zarIrathI joDAyelApaNuM ane zarIrathI chUTyApaNuM.... A be dharmo judA-judA hovAthI kUTanityatA UbhI na rahI zake. eTale ja mULamAM to zarIrane dhAravApaNuM paNa saMbhavita na banavAthI janma ja na mAnI zakAvAnA kAraNe mRtyu paNa zI rIte mAnI zakAya ? vivakSita zarIra
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 607 batrIzI-8, lekhAMka-43 dhAravApaNuM ane e pUrve ene na dhAravApaNuM... Avo pheraphAra paNa kUTasthanityamAM saMbhavato nathI ja. zaMkA - jyAM = je AkAzapradezomAM AtmA rahyo hoya tyAM ja zarIranuM paNa rahevuM e ja janma ane tyAMthI e khasI javuM e ja mRtyu... Ama mAnavAthI janma-mRtyu ghaTI zakaze ne ! samAdhAna - AtmAne kazI ja asara na hovA chatAM zarIranA saMbaMdhamAtrathI janma-maraNa thatA hoya to AkAzanA paNa e thavA joIe. kAraNa ke zarIrano to tyAM-tyAM AkAza sAthe paNa saMyogaviyoga thatA ja rahetA hoya che. paNa zarIra Avo ke jAva... AkAzane kazI asara nathI, mATe enA janma-maraNa kahevAtA nathI.... eTale AtmAnA janma-maraNa jo kahevA che to ene asara paNa kahevI ja paDe... ane to pachI kUTasthanityatva rahI ja na zake. zaMkA - paramArthathI = vastutaH to AtmAnA janma-maraNa vagere kazuM che ja nahIM, mAtra evA lokavyavahArathI ja e kahevAya che. samAdhAna - jo maraNa vAstavika nathI to to pachI hiMsA-ahiMsA paNa vAstavika che ja nahIM. ane je vAstavika nathI, mAtra upacArathI che evI hiMsA na mokSano pratibaMdha karI zake ke evI ahiMsA na mokSanuM kAraNa banI zake. je vAstavika gAya nathI, evI paththaranI gAya lokavyavahAramAM gAya kahevAtI hovA mAtrathI kAMI dUdha ApatI nathI. zaMkA - zarIranA TUkaDA karavA e ja hiMsA che, ne e na thavA devA - e ahiMsA che... Ama kahIe to ? samAdhAna - to paNa Aro nathI. kAraNa ke pachI to mRtadeha paNa zarIra to che ja, eno nAza karanAra paNa hiMsaka kahevAze. vaLI, kIDInA zarIranA TUkaDA thavA para paNa koI mAnavanI hiMsA kahe to ene aTakAvazo zI rIte ? kAraNa ke AtmA to badhAnA ja bilakula nirlepa-sarvathAbhinna ja mAnyA che. -
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 608 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre tathA, AtmA kUTastha nitya hoya to ene karmabaMdha paNa zI rIte saMbhave ? vivakSitakarmathI abaddha AtmA, e karmanA baMdha pachI baddha bane ke abaddha ja rahe ? jo baddha kahezo to abaddhamAMthI baddha thavAnA kAraNe kUTasthanityatA na rahe. jo abaddha ja kahezo to AtmA baddha ja nathI, pachI mukta paNa zI rIte thaze? kAraNake je baddha hoya te ja mukta thAya che. eTale AtmAne phUTasthanitya mAnavAmAM karmanA baMdha - mokSa saMbhavI zakatA nathI. e ja rIte sukha-duHkha, jJAnIajJAnI... krodhI-kSamAzIla... vagere kazuM paNa saMbhavI zakatuM nathI. kemake AtmAmAM jo koIpaNa pheraphAra kyAreya paNa zakya na hoya to sukhI AtmA traNe kALamAM haMmezA sukhI ja rahevo joIe. duHkhI AtmA haMmezA traNe kALamAM duHkhI ja rahevo joIe. ema krodhI haMmezA krodhI... kSamAzIla haMmezA kSamAzIla... AmAM kyAreya paNa koIpaNa pheraphAra thavo na joIe... vaLI krodha-kSamA vagerenI mAtrAmAM paNa kyAreya paNa pheraphAra na ja thavo joIe... kAraNake e thAya to kUTasthanityatA saMbhavI na zake. zaMkA - AtmAne nitya to ApaNe paNa mAnIe chIe. pachI A badhI asaMgatio ApaNane paNa Avaze ja ne ? samAdhAna - nA, kAraNa ke nitya-nitya mAnavAmAM paNa ghaNo pharaka che. e loko AtmAne kUTanitya mAne che, jayAre ApaNe ene pariNAmInitya mAnIe chIe. eTale ke teo evuM mAne che ke AtmA kyAreya paNa koIpaNa rIte - koIpaNa svarUpe utpanna thato nathI ke nAza pAmato nathI... jevo che evo ja - saMpUrNa svarUpe evo ja - aMzamAtra paNa pheraphAra vinAno haMmezA rahe che. jayAre ApaNe ema mAnIe chIe ke AtmA AtmadravyasvarUpe ja utpAda-vinAza pAmato nathI... eTale ke e rUpe ja e nitya che. paNa AtmAnuM mAtra ATaluM ja (= dravyAtmaka ja) svarUpa che evuM nathI, enuM kathaMcid bhinna evuM paryAyAtmaka svarUpa paNa che. eTale ke manuSya-devAdi
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 609 batrIzI-8, lekhAMka-43 gatio, krodha-kSamAdibhAvo, jJAnI-ajJAnI, baddha-mukta, saMsArIsiddha... vagere avasthAo svarUpa paryAyo paNa A AtmAnuM ja paryAyAmaka svarUpa che. e svarUpe AtmA te te kALe utpanna paNa thAya che ane kALAntare nAza paNa pAme ja che. A badhA AtmadravyanA pariNAmo che ane Atmadravya e pariNAmono "pariNAmI che. A pariNAmarUpe e nitya hovAthI ene pariNAmInitya kahevAya che. Avo pariNAmI nitya hovAthI ja eno zarIra-prANo sAthe saMbaMdha thavArUpa janma ane eno viyoga thavArUpa mRtyu-hiMsA vagere paNa saMbhavI zake che. ema AtmAnA krodhAdi bhAvo... enA kAraNe karmabaMdha ane kSamAdi saMyamadharma vagerarUpa bhAvo... enA kAraNe karmanirjarA - mokSa... vagere paNa vAstavika rIte saMbhavI zake che. mATe AtmAne sAMkhya vagere darzanakAroe jevo kUTasthanitya mAnyo che evo na mAnavo, paNa jainadarzane jevo pariNAmInitya mAnyo che evo mAnavo... to emAM paramArthathI hiMsA-ahiMsA vagere badhuM ja saMgata banI rahe che. vaLI, naiyAyikoe AtmAne vibhu = brahmAMDavyApI = sarvavyApI mAnelo che. A vAta paNa barAbara nathI, kAraNa ke to pachI e sarvavyApaka hovAthI kyAMya javAnuM UbhuM ja nahIM rahe. pachI saMsAra = saMsaraNa = eka zarIramAMthI bIjA zarIramAM - eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM saMsaraNa karavuM te... vagere saMgata zI rIte kare ? tathA vibhu AtmAne to AkhA vizvamAM rahelA badhA pugalo sAthe samAna rIte saMbaMdha che. vaLI AtmA to kazI kriyA karato nathI (kAraNa ke naiyAyika vageree vibhudravyamAM AkAzanI jema koI kriyA mAnI nathI.) to kyAM to vizvanA badhA ja pudgalonuM grahaNa thaI javuM joIe, kyAM to koInuM thavuM na joIe... paNa amukanuM ja thaIne zarIra bane... AvuM to na ja thavuM joIe. prazna - AtmA jo vibhu nathI... to kevo che?
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre uttara - AtmA zarIrapramANa che. jeTaluM je bhAvamAM zarIra... eTalo AtmA... kAraNake zarIramAM ja AtmAnA sukha-du:khAdi guNono anubhava thAya che, enI bahAra nahIM... mATe zarIranI bahAra AtmAnuM astitva mAnavAnI jarUra na hovAthI e vibhu nathI. 610 - zaMkA - mATI, cAkaDo, daMDo... vagere kAraNasAmagrI jo jinadattanA ghare che, to mATaluM kAMI devadattanA ghare utpanna thatuM nathI, eTale jaNAya che ke jyAM kArya utpanna thatuM hoya tyAM ja kAraNasAmagrI hAjara joIe. vaLI te te vyaktinA upabhogamAM AvanArI cIja kevI sArI ke narasI banaze emAM e vyaktinuM adRSTa (= karma-bhAgya) paNa kAraNa banatuM hoya che. have e vastu to duniyAnA koI paNa cheDe banatI hoya che. eTale e vyaktinuM karma paNa tyAM tyAM sarvatra mAnavuM paDe che. tathA A adRSTa e AtmAno guNa che. guNa e guNI e vinA raheto nathI. mATe te te AtmA vizvanA te te dareka sthaLe rahela che. upabhogamAM AvanAra koIka vastu Aje ahIM utpanna thaI rahI che, kAle anyatra utpanna thaze... vaLI parame ora anyatra... ema traNe kALamAM sarvakSetra Ava2AI zake che. A badhA kSetramAM upabhoktAnuM adRSTa ane enA AdhAra tarIke AtmA hovA ja joIe. mATe AtmA vizvavyApI vibhu che. samAdhAna - keTalAMka kAraNo acittva mahimAvALA hoya che. eTale moTA bhAganA kAraNo svasthAnamAM ja kAryotpAda karanArA hovA chatAM koIka kAraNa anyasthAnamAM paNa kAryotpAda karI zakatuM hoya che. jemake lohacuMbaka dUra rahelA lokhaMDane paNa kheMcI zake che. pudgalanA pariNAma vicitra hoya che. eTale zarIrastha AtmAmAM rahela karma paNa dUra-sudUra svIkArya karI zake che. mATe te te sthAnamAM karmanI hAjarI mAnavI jarUrI na rahevAnA kAraNe AtmAne paNa tyAM tyAM sarvatra mAnavo jarUrI na rahevAthI AtmA vibhu nathI, paNa zarIrastha ja che. jema dIvAnA prakAza para glAsa mUko to glAsa
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-43 6 11 jeTalA eriyAmAM phelAze. tapelI-bAlTI mUko to eTalA-eTalA eriyAmAM phelAze... eTale ke prakAza saMkoca-vikAzazIla che. jevo AdhAra maLe e pramANe nAno-moTo thAya che. Atmadravya paNa AvuM ja, saMkoca vikAzazIla che. zarIra jevuM nAnuM moTuM maLe che ema jIva nAno-moTo thAya che. kIDInA zarIramAM kIDI jeTalo ane hAthInA zarIramAM hAthI jeTalo. hA, kevalisamughAtamAM cothA samaye e sarvalokavyApI vibhu thAya che, paNa e eka samaya mATe ja. mATe sAmAnyathI saMsArI AtmA zarIrapramANa hoya che ane siddhAvasthAmAM e, caramabhavamAM nirvANa pAmavAnI avasthAmAM zarIranI je avagAhanA hoya enA be tRtIyAMzabhAganI avagAhanA vALo hoya che, evuM mAnavuM yogya che. paNa ene vibhu mAnavo e yogya nathI. tathA, vastunuM arthakriyAkAritva e ja enuM sattva = vidyamAnatva che. AvuM lagabhaga badhAne mAnya che. jIva vagere jo kUTanitya hoya to A arthakriyAkAritva ja emAM na saMbhavavAthI e asatu ja banI jAya che. A vAta A rIte samajavI - jIva je traNe kALamAM judA-judA kALe judI-judI kriyAo kare che te eka ja svabhAvathI ke judA-judA svabhAvathI ? jo eka ja svabhAvathI... ema laIe to e svabhAva to prathama samaye paNa hAjara hovAthI prathama samaye ja badhI kriyAo zA mATe na thaI javI joIe ? vaLI e badhI prathama samaye ja thaI jAya to bIjA samayathI kazuM karavAnuM na rahevAthI arthakriyAkAritva ja na rahevAnA kAraNe vastu asat ja banI jAya. ane to pachI vastumAM kSaNikatva ja AvI jAya. zaMkA - eno to eka ja svabhAva che. paNa jyAre je sahakArI maLe ene anurUpa kArya thAya che. mATe kAryo kramazaH thAya che. samAdhAna - A vAta paNa barAbara nathI. kAraNa ke sahakArI paNa mULabhUta vastumAM koI pheraphAra kare che ke nahIM ? jo kare to
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 612 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre kUTasthanityatA na rahe. have jo nathI karatA, to e sahakArI akiMcitkara banavAthI "e sahakArI che, bIjA sahakArI nathI..." Avo bheda paNa zuM ? vaLI kUTanityamAM to sahakArI prApti ane aprApti evA be dharmo zI rIte saMbhavI zake? mATe jIvAdivastuone kUTasthanitya mAnavI yogya nathI, paNa pariNAmI nitya mAnavI - arthAta nityAnitya mAnavI e ja yogya che to ja emAM ahiMsAdi dharmasthAna sArI rIte ghaTI zake che, e vinA nahIM... ATalI vAta nizcita thaI. have AgAmI lekhamAM jIvAdine ekAnta kSaNika mAnavAmAM paNa ahiMsAdi saMbhavatA nathI e joIzuM. lekhAMka dharmavAda dvArA dharmasAdhana aMge vicAraNA karavI joIe. te te darzananA pAyAnA siddhAMta kevA hoya to ahiMsA-satya vagere dharmasAdhano sughaTa bane enI carcA karIne nirNaya karavo joIe. A viSayamAM, AtmAne ekAnta nitya-(kUTastha nitya) mAnanAra sAMkhya vagere darzanonA mate A ahiMsAdi dharmasAdhano ghaTI zakatA nathI e ApaNe gayA lekhamAM vicArI gayA... have jeo AtmA vagerene ekAtte anitya-kSaNika mAne che. eTale ke AtmA vagere badhI cIja kSaNika che. prathama kSaNe utpanna thAya che, bIjI kSaNe nAza pAmI jAya che. AvuM mAnanAra bauddhadarzana (sugatadarzana)nA mate paNa ahiMsAdi mukhya rIte ghaTI zakatA nathI e vAta ApaNe A lekhamAM jovI che. e mATe sau prathama bauddhadarzananI pAyAnI vAtone jANIe... lokavyavahAramAM ema kahevAya che ke mugara-daMDa-paththara vagere ghaDA para paDe to ghaDo nAza pAmI jAya che. arthAt mudgarapAta ke daMDapAta vagere ghaTanAzanuM kAraNa che. AnA para bauddha ema kahe che -
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 613 batrIzI-8, lekhAMka-44 bauddha - mugarapAta vagere ghaTanAzanuM kAraNa nathI... kAraNa ke mudgarapAtathI zuM thAya che? ghaDo ja bane che? kapAla bane che? ke sAva tuccha evo ghaTano abhAva pedA thAya che? Ama traNa vikalpo che. AmAMno prathama vikalpa to tamane paNa mAnya nathI, kAraNa ke ghaDo to potAnI daMDa-cakra vagere sAmagrIthI bane che. bIjo vikalpa che kapAla (= ThIkarAM) bane che. to bhale ne bane, emAM ghaDAne nAza pAmI javAnI zI jarUra ? potAnI sAmagrIthI paTa (kapaDuM) utpanna thAya to ghaTa kAMI nAza pAmI jato nathI, ema kapAla utpanna thAya to paNa eNe nAza pAmI javAnI zI jarUra ? nahIMtara to eka navI vastu utpanna thavA para zeSa AkhI duniyAno nAza thaI jAya, mATe A bIjo vikalpa paNa barAbara nathI. vaLI trIjo vikalpa paNa ucita nathI. kAraNa ke je sAva tuccha hoya e to khapuSpanI jema asat. hovAthI utpanna thaI zake ema che ja nahIM. mATe mugarapAtAdithI ghaTanAza thAya che ema kahI zakAtuM nathI... eTale ghaTanAzanuM koI kAraNa hoya e saMbhavita nathI. chatAM e thAya to che ja. mATe vagara kAraNe, tathAsvabhAve ja ghaDo nAza pAme che ema mAnavAnuM rahe che. vaLI e jo svabhAve nAza pAme che, to svabhAva to prathama kSaNe paNa che ja. mATe ja ghaDo utpanna thavAnI bIjI kSaNe ja svabhAvathI ja nAza pAmI jAya che, te mATe kSaNika che ema mAnavuM joIe. vaLI, ghaDAno potAno svabhAva kevo che ? nAza pAmavAno ke nahIM pAmavAno ? jo nAza pAmavAno che to bIjI ja kSaNe evA svabhAvanA kAraNe nAza pAmI ja javAthI kSaNika banI ja jaze. jo nAza nahIM pAmavAno svabhAva haze to eka vAra nahIM, ekaso vAra mudagarapAta thaze to paNa e nAza nahIM ja pAme. mATe mugarapAta to ghaTanAzanuM kAraNa che ja nahIM. zaMkA - keTaloka kALa TakIne pachI nAza pAmavuM... Avo ghaDAno svabhAva hoya to ? -
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 14 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre samAdhAna - to paNa eno kyAreya nAza nahIM thAya. kAraNa ke dhAro ke 1OO kSaNa TakavAno svabhAva che... to 100mI kSaNe paNa ghaDo hAjara hovAthI e samaye paNa e svabhAva hAjara rahevAno ja. eTale bIjI 100 kSaNa e svabhAvanA kAraNe ene TakavuM ja paDaze. e ja rIte AgaLa-AgaLa paNa TakavuM paDavAthI eno kyAreya nAza nahIM thAya. vaLI, svabhAvabheda vastubheda hoya che. nahIMtara to uSNasvabhAvavALo agni ane zItasvabhAvavALuM pANI. A baMne paNa eka ja thaI jAya. to, prathamaNIya ghaTa, prathamakSaNavRttitva svabhAvavALo che jyAre bIjI kSaNe e dvitIyakSaNavRttitva svabhAvavALo che. Ama banne kSaNanA ghaDAono svabhAva judA-judo hovAthI banne ghaDA judA-judA ja che. je ghaDo prathamakSaNe hoya che e bIjI kSaNe hoto nathI ja. mATe ghaDo kSaNika ja che. A ja rIte vizvanI samasta vastuo - AtmA paNa kSaNika ja che. zaMkA - ghaDo jo eka ja kSaNamAM nAza pAmI jAya che, to kALAntare "A e ja ghaDo che' evI pratyabhijJA zI rIte thAya ? samAdhAna - kApI nAkhelo nakha pharIthI UgavA para "A e ja nakha che' evI pratyabhijJA thAya che ja. paNa ahIM to nakha navo ja Ugyo che mATe nakha e ja che evuM nathI, paNa evo ja che, mATe AvuM jJAna (pratyabhijJA) thAya che. ema ghaDo vagere paNa e ja nathI. paNa evo ja uttarottarakSaNe hovAthI "A e ja ghaDo che' evI pratyabhijJA thAya che. eka eka kSaNanI A sadaza paraMparA e sabhAgasaMtati kahevAya che ane ghaTanAza thayA pachI je kSaNe kapAla utpanna thAya e kSaNe visabhAgasaMtati kahevAya che. pachI pAchI kapAlakSaNonI je paraMparA cAle e sabhAgasaMtati kahevAya che. Ama bauddhadarzananA mate badhuM ja sarvathA kSaNika-ekAnta anitya ja che. potapotAnA svabhAve ja bIjI kSaNe nAza pAmI jAya che. koI koIno nAza karI nAkhe che evuM che nahIM. have A matamAM paNa hiMsA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 15 batrIzI-8, lekhAMka-44 zI rIte saMbhave ? kAraNa ke A mate to AtmAno paNa koI nAza karanAra che ja nahIM, kintu AtmA ja svayaM bIjI kSaNe nAza pAmI jAya che evuM hovAthI "koIe tenI hiMsA karI" evuM kaI rIte saMbhave? mATe koIthI paNa koInI paNa hiMsA saMbhavita na banavAthI AkhuM jagat khUnAmarakInA upadravarahita banI javuM joIe. vaLI, hiMsA jevI ja jo koI cIja nathI, to "ahiMsA paNa zI rIte hoya zake? mATe ekAMta anityavAdamAM paNa ahiMsA vagere ghaTI zakatA nathI. bauddha - ame padArthono nAzaka nathI mAnyo e vAta barAbara. paNa janaka to mAnyo ja che. A janakane ja hiMsaka mAnavAmAM zuM vAMdho che ? lokavyavahAra - konA janakane hiMsaka mAnazo? saMtAnanA ke kSaNanA ? saMtAnanA janakane eTale ke navA saMtAnanA janakane hiMsaka mAnavAno prathama vikalpa barAbara nathI. jenI hiMsA karAI rahI che te zkarakSaNasaMtAnano cheda thaI manuSyakSaNasaMtAna utpanna thavo e saMtAnabheda che. AvA saMtAnabhedano janaka zikArI che. mATe e zikArIne hiMsaka mAnavo joIe, kAraNa ke mULa saMtAna karatAM visadazasaMtAnano utpAdaka hoI enA hiMsakatvanA vyavahAranI saMgati thaI jAya che. paNa AvI saMgati barAbara nathI, kAraNa ke saMtAna vAstavika che ke kAlpanika ? jo saMtAnane vAstavika kahezo to tamAro sarva kSaNikano siddhAMta ja UDI jaze, kAraNa ke saMtAna nAmanI vastu akSaNika che. mATe saMtAnane kAlpanika mAnavAno rahe che. have e ja jyAre kAlpanika che tyAre enI utpatti, enA utpAdaka vagere badhuM ja kAlpanika banI rahe e spaSTa che. mATe vAstavika hiMsA-hiMsaka vagere na ghaTe. alabat pUrvapakSanI kalpanA evI che ke pUrvasaMtAnano ja janaka nahIM, paNa uttarakAlIna visadaza saMtAnano janaka e pUrvasaMtAnano hiMsaka che. granthakAranuM kahevuM che ke je kAlpanika hoya te janya hotuM nathI, janya to e ja hoya che je vAstavika bhAvarUpa hoya.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre uttarakSaNano janaka e pUrvekSaNano hiMsaka." Avo bIjo vikalpa paNa ucita nathI, arthAt "uttarakAlIna manuSyAdiSaNano je janaka hoya te pUrvakAlIna zUkarAdikSaNano hiMsaka che' evuM paNa kahI zakAtuM nathI, kAraNa ke emAM zUkara atyakSaNathI vyabhicAra prasaMga che. hiMsakatvanI ativyApti thavI (ahiMsaka paNa hiMsaka TharI javo) e ahIM vyabhicAra prasaMga che. e prasaMga A rIte - kSaNikavAdI bauddhadarzanavALAoe pUrvAparakSaNa vacce upAdAna-upAdeyabhAva mAnelo che. eTale ke pUrvekSaNa upAdAna kAraNa che ane uttarakSaNa kArya che. eTale prastutamAM uttarakAlIna manuSyakSaNanuM pUrvakAlIna zUkaraaMtima kSaNa paNa janaka kAraNa che ja. mATe jenI hiMsA thaI rahI che e zUkarakSaNa pote paNa e hiMsA karanAra hiMsaka banI javAnI Apatti Avaze ja. zaMkA - ghaTa hoya ja nahIM to ghaTadhvaMsa thato nathI e jaNAve che ke ghaTadhvasa pratye ghaTa pote paNa janaka che ja. ema prastutamAM zkarakSaNanAza pratye zUkarakSaNa pote kAraNa che ja. eTale eno paNa hiMsaka tarIke ullekha thAya emAM Apatti jevuM zuM che ? samAdhAna - eka zikArIe bANa choDyuM. e bANa buddhane = bodhisattvane lAgyuM, ne bodhisattva marI gayA. have tamArI mAnyatA pramANe to bodhisattvanI A hiMsA pratye bodhisatva khuda paNa hiMsaka che ja. eTale ke zikArI ane buddha banne A bAbatamAM samAna thaI gayA... mATe jema zikArIne hiMsAnI virati nathI ema bodhisattvane paNa hiMsAnI virati saMbhavI zakaze nahIM ja. ane emane jo hiMsAnI virati saMbhavatI nathI to anya koIpaNa AtmAmAM paNa e saMbhavI zakaze nahIM ja. ane to pachI je zAstromAM hiMsAnI viratinuM pratipAdana che e zAstro asaMbhavita vAtanA pratipAdaka banI raheze, ne mATe asaMgata TharI jaze. paNa tamane e ISTa to nathI ja, kAraNa ke tame paNa hiMsAnI viratinuM pratipAdana karanArA Agamo svIkAryA che ja. jemake "daMDaprahAra vagerethI badhA jIvo trAsa pAme che. badhA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-44 617 jIvone jIvana priya che. badhA jIvone svasamAna mAnIne koInI hiMsA karavI na joIe ke anya pAse karAvavI na joIe. '" AvA Agamavacano tame paNa mAnelA ja che jenI asaMgati thaI jatI hovAthI caramakSaNamAM svahiMsakatAnI AvatI Apattine iSTApatti tarIke svIkArI zakAtI nathI. Ama ekAnta kSaNikatva mAnavAmAM ahiMsA ghaTI zakatI nathI. = tathA ekAntakSaNikatva mAnavAmAM sattva = arthakriyAkAritva paNa saMbhavatuM nathI. kAraNa ke prathama kSaNe astitvamAM AvIne bIjI kSaNe svakArya kare e pahelAM to nAza pAmI jAya che. vaLI te te kSaNa svakAryone ekasAthe kare ke kramazaH ? yugapa ekasAthe karatI hoya evuM to jovA paNa maLatuM nathI ke manAtuM paNa nathI, kAraNa ke kAryabhede svabhAvabheda hoya che. eTale yugapad jeTalAM kAryo kare eTalA svabhAva mAnavA ja paDe, to pachI niraMzavastu mAnavAnI vAta UDI jAya. vaLI kramazaH paNa zI rIte kare ? kAraNa ke kSaNamAtramAM pote ja nAza pAmI janAra che. tathA ekAntakSaNikatvavAdamAM puNya-pApa ke baMdha-mokSa paNa saMbhavatA nathI. Azaya e che ke bAMdhanAra kSaNa alaga che ane bhogavanAra kSaNa alaga che to karmabaMdhakatva ane karmabhotRtva zI rIte saMbhave ? devadatta karma bAMdhe ane enuM phaLa yajJadatta bhogave... AvuM to koI rIte mAnI zakAtuM nathI. kSaNikavAdamAM AvuM mAnavuM paDe e spaSTa che, je asaMgata hovAthI puNya-pApano baMdha ke enA udaye sukha-duHkhano anubhava mAnI zakAtA nathI. vaLI, ahiMsAsatya vagere dharmasAdhanone sAdhanAra kSaNa alaga che ane enA phaLarUpe mukta thanAra kSaNa paNa bilakula alaga che... to A paNa zI rIte saMbhave ? sAdhanA karanAra alaga ane siddhi pAmanAra alaga... AvuM hoya to koIpaNa sAdhanA kare ja zA mATe ? mAla bhagalAne maLato hoya to kayo jagalo mAra khAvA taiyAra thAya ? eTale sAdhanA ja asaMbhavita banavAthI mokSa paNa zI rIte thAya ?
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 618 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre tathA je kSaNa baddha thaI e to baddhAvasthA sAthe ja kSINa thaI gaI, eTale ke e kSaNa to mukta thatI nathI. ane je bhAvI kSaNa "mukta' tarIke abhipreta che e to baddha ja nahotI, pachI "mukta' zI rIte kahevAya ? baMdha vinA mokSa saMbhavato nathI. mATe pUrvekSaNe je bAMdhanAra che e ja kALAntare bhaviSyamAM bhogavanAra che ema mAnavuM jarUrI che. eTale ja gautamabuddhane kAMTo vAgavA para kahyuM hatuM ke AjathI pUrvanA 70mA bhave meM eka jIvane bhAlAthI mArI nAkhelo enA kAraNe mArA pagamAM A kAMTo vAgyo... ema sAdhanA karanAra paNa kramazaH AgaLa vadhatAM vadhatAM eka divasa mokSa pAme che. mATe ekAnta kSaNikavAda paNa ucita nathI. Ama ekAntanityavAdamAM ane ekAntaanityavAdamAM ahiMsA ghaTI zakatI nathI, e jaNAvyuM... ane e nathI ghaTatI mATe satya-acaurya vagere paNa ghaTatA nathI. kAraNa ke jema dhAnyanA rakSaNa mATe khetarane vADa karavAmAM Ave che tema ahiMsAvratanA rakSaNa mATe satyAdivratonuM vidhAna che. paNa rakSaNa karavA yogya dhAnya khetaramAM hoya ja nahIM ene vADa paNa koI vicArazIla puruSa na ja kare e spaSTa che. ema ahiMsA ja nathI, to pachI satyAdivratano paNa kayo DAhyo mANasa prayAsa kare ? bauddha - "Ane haNuM' evo saMkalpa ja hiMsA che, Avo saMkalpa karavo e ja hiMsatva che. evo saMkalpa na thavA devo e ja ahiMsA che. AvA saMkalparUpa hiMsA ane enA abhAvarUpa ahiMsA... A banne to kSaNikavAdamAM paNa sughaTa che ja... ane tethI enI vAgarUpe satya acaurya vagere paNa asaMgata rahetA nathI. - jaina - AvI dalIla paNa tamane zobhatI nathI. kAraNa ke tame ekAnta kSaNikatva mAno cho... A ekAntakSaNikatva eTale pUrvekSaNano koI ja aMza uttarakSaNamAM AgaLa na vadhavo.. vastu saMpUrNatayA niranvaya nAza pAmI javI te. jo A rIte vastunuM koI ja svarUpa AgaLI kSaNamAM
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-44 6 19 cAlatuM nathI - koI ja anvaya cAlato nathI, to emAM kALAntarabhAvI phaLanuM janatva saMgata thaI zakatuM nathI. e saMgata karavA mATe vastunuM kaMIka paNa svarUpa AgaLI kSaNamAM paNa AgaLa vadhe che - arthAt pUrva kSaNano kathaMcit anvaya cAle che, evuM mAnavuM paDaze. ane e jo mAnazo to tamAre amArA pakSamAM ja besI javuM paDaze. amAro pakSa eTale vItarAga sarvajJa kathita mata. A matamAM AtmAne nathI ekAtte nitya mAnyo ke nathI ekAnta kSaNika mAnyo... paNa kathaMcit = amuka apekSAe nitya mAnyo che ane amuka apekSAe anitya mAnyo che. eTale ke nityAnitya mAnyo che. te A rIte - AtmAnuM AtmatvasvarUpa... eTale ke Atmadravya... e pUrvekSaNamAM paNa hoya che, uttarakSaNamAM paNa hoya che... yAvat traNe kALamAM hoya che, e AtmAnuM avicalitasvarUpa che. arthAtu game eTalo asaMkhya ke anaMta kALa pasAra thaI jAya... A svarUpamAM aMzamAtra paNa pheraphAra thato nathI. A pheraphAra na thavo e ja vastunuM nityatva che. tattvArthasUtramAM kahyuM che ke taddabhAvAvyayaMnityaM... teno = vivakSitabhAvano = svarUpano koI ja vyaya na thavo =pheraphAra na thavo e nityapaNuM che. AvuM nityatva jo mAnavAmAM na Ave to paralokagamana vagereno abhAva ja thaI jAya. tathA A AtmAnuM ja anya manuSyatva vagere svarUpa che, je utpanna paNa thAya che ne nAza paNa pAme che. vaLI je AtmA che e ja manuSya che, kAMI sarvathA alaga nathI. (jama je sonuM che e ja kaMkaNa che, sarvathA bhinna nathI, nahIMtara 25 grAma sonuM + 25 grAma kaMkaNa = kula 50 grAma vajana thavuM joIe) mATe A manuSyatvAdirUpe AtmAmAM anityatva pratIta thAya che. kemake e rUpe paNa jo e anitya na hoya to paralokamAM javA chatAM AtmatvanI jema manuSyatva vagere bhAvono paNa uccheda ja nahIM thAya. Ama AtmA amuka svarUpe nitya che ane amuka svarUpe anitya che, mATe nityAnitya che. emAM je svarUpe anitya che e svarUpe emAM hiMsA | ahiMsAdi paNa ghaTe che.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 620 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre zaMkA - paNa je nitya che e ja anitya zI rIte hoya zake? A to parasparaviruddha vAta che. samAdhAna - nA, AmAM paraspara virodha nathI. jemake anAmikA AMgaLIne ja dIrgha kahevAmAM ane hrasva kahevAmAM koI virodha nathI, jo judI-judI apekSAe kahevAtuM hoya to. jemake kaniSThAnI apekSAe anAmikA dIrgha che, madhyamAnI apekSAe hrasva che. hA, kaniSThAnI apekSAe ja dIrgha ane enI apekSAe ja hrasva kahevAnuM hoya to jarUra virodha che. ema, AtmAne AtmadravyanI (AtmatvanI) apekSAe ja nitya ane enI ja apekSAe anitya kahevAno hoya to jarUra virodha che. paNa jo judI-judI apekSA hoya to pachI zo virodha ? AtmadravyanI apekSAe nitya... manuSyAdiparyAyanI (manuSyatvanI) apekSAe anitya. AmAM kazo virodha nathI. vRkSa para zAkhA para kapino(vAMdarAno) saMyoga che ane mULanA bhAgamAM kapisaMyogano abhAva che. to zAkhAne najaramAM rAkhIne vRkSane kapisaMyogavALuM kahevuM ane mULane najaramAM rAkhIne vRkSane kapisaMyogAbhAvavAnuM kahevuM emAM koI virodha nathI. vaLI jainadarzanamAM AtmAne zarIrathI bhinnabhinna manAyelo che, mATe paNa hiMsA vagere ghaTI zake che. Azaya e che ke - zarIra mUrta che jyAre AtmA amUrta che, mATe banne vacce bheda che. vaLI, zarIrane kAMTo vagere vAge to vedanAno anubhava AtmAne thAya che. mATe e apekSAe be vacce abheda che. AgamamAM traNa prakAre hiMsA lAgavI kahelI che. pIDAkartutvathI, dehanI vyApattithI ane duSTabhAvathI hiMsA lAge che. A traNe prakAre lAgatI hiMsA AtmAne nityAnitya mAnavAthI ja saMgata kare che. ekAnta nitya ke anitya mAnavAthI nahIM.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-44 6 21 'pIDA pahoMcADavAmAM je svataMtrapaNe vyApRta thAya (joDAya) te pIDAno kartA kahevAya che. AtmAne ekAnta nitya mAnavAmAM A kartRtva saMbhavatuM nathI. kAraNa ke ekAntanityavAdamAM akartA kartA zI rIte banI zake ? 'dehanI vyApatti eTale dehano vinAza. dehathI AtmA sarvathA abhinna hoya to AtmAnI jema dehano nAza paNa thaI ja na zake. sarvathA bhinna hoya to dehano vinAza thavA thavA chatAM AtmAne kazuM lAge vaLage nahIM. ne tethI hiMsA zI rIte kahevAya ? mATe dehathI AtmAne bhinnabhinna mAnavAmAM ja dehanA vinAzane hiMsA kahI zakAya che. AmAM deha AtmAthI bhinna hovAthI AtmAno nAza na thavA chatAM dehano nAza thaI zake che ane abhinna hovAthI e dehanAzanI pIDA vagererUpa asara AtmAne thAya che. tathA abhinna hovAthI ja dehanAze kathaMcit AtmanAza paNa kahI zakAya che, mATe hiMsA ghaTI zake che. Ane haNuM' vagererUpa saMkleza e duSTabhAva. ekAntanityavAdamAM e saMbhavato nathI, kAraNa ke aduSTabhAva duSTabhAvamAM rUpAMtarita thaI zakato nathI. tathA ekAnta anityavAdamAM bilakula anvaya cAlato ja na hovAthI duSTabhAvanuM kALAntarabhAvI phaLa maLavuM saMbhavatuM nathI. mATe AtmAne nityAnitya mAnavAmAM ja traNe aMzanI hiMsA ghaTI zake che. eTale ja ekAMtavAdI darzanakAronA zAstro chevaTe tApa parIkSAmAM to uttIrNa thaI zakatA nathI ja. hiMsA koInI paNa karavI nahIM evo niSedha hovAnA kAraNe kaSa parIkSAmAM uttIrNa thanAra grantha pachI jo pazubalivagerevALA yajJonuM vidhAna karanAra hoya to cheda parIkSAmAM nApAsa thaI jAya che. jemAM evAM vidhAno na hoya e cheda parIkSAmAM pAsa thAya che. paNa pachI te te darzane mAnelA mULabhUta siddhAMtonI sAthe vidhAna-niSedhono meLa khAya che ke nahIM eno vicAra karAya che ane e vakhate, ekAntanityavAda ke ekAntaanityavAdano
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 622 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre siddhAMta mAnanArA zAstro, ahiMsA vagere ghaTI zakatA na hovAthI A chellI tApa parIkSAmAMthI pAsa thatA nathI. - vItarAgasarvajJa praNIta zrI jaina pravacanano mULabhUta siddhAnta nityAnitya vagere anekAntano hovAthI emAM ahiMsA vagere sahaja rIte sughaTa che e ApaNe joI gayA chIe. mATe jaina darzana kaSacheda ane tApa e traNe parIkSAmAMthI pAsa thAya che. hiMsA aMgeno keTaloka bAkIno vicAra AgAmI lekhamAM joIzuM. lekhAMka A 45 AtmAne nityAnitya mAnanAra jainamate hiMsA-ahiMsA vagere sughaTa che e gayA lekhamAM joyuM. have hiMsA aMgenI ja keTalIka bAkInI vAtono A lekhamAM vicAra karavAno che. pUrvapakSa - zikArIthI haraNa-zUkara vagere je jIvanI hiMsA thaI rahI che te hiMsyajIvanuM e vakhate maraNavedanAnukULa azubhakarma udayamAM hoya che ke nahIM? jo enuM evuM azubhakarma udayamAM na hoya to zikArI lAkha mahenata kare, e jIvanI hiMsA karI zakavAno nathI ja. ane jo azubhakarmano udaya hoya, to e udayanA kAraNe ja e jIva maravAno ja che, zikArIe tIra na choDyuM hoya to paNa kudaratI bIjI koI paNa paristhiti evI nirmANa thAya ke e jIvanuM mota thAya ja. kAraNa ke evo karmodaya che. eTale mukhyatayA to evA karmodayanA kAraNe ja enuM mota thayuM che, pachI hattA zikArIne zuM doSa lAge? zaMkA - paNa hattA zikArIe evAM tIra vagerenAM ghA karyA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-45 623 che, mATe hiMsajIva maryo che ne ! eTale e doSa to hattAne lAge ja ne ! samAdhAna H pUrvapakSa - e hiMsajIvanA azubha karme ja zikArIne evI preraNA karI che ke ghA kara... tethI haNanAro haNavAnI bAbatamAM svataMtra na hovAthI nirdoSa ja kahevAvo joIe. rAjAnI AjJAthI prerAIne koTavAla corane phAMsI Ape to emAM koTavAla kAMI doSapAtra kahevAto nathI. hiMsyajIvanA pApano udaya jo AmAM bhAga na bhajavato hoya to to ahiMsanIya jIvanI paNa hiMsA thai javAnI Apatti Ave, eTale ke enI paNa hiMsA thaI javI joIe. paNa AvuM thatuM nathI. mATe mAnavuM joIe ke pApakarmanA udayanA kAraNe ja hiMsA thAya che. ne tethI haNanArAne hiMsA lAgavAno to saMbhava ja raheto nathI. uttarapakSa H tamArI A vAto vyartha che, kAraNa ke hiMsyajIvanA pApano udaya che e vAta sAcI... paNa eTalA mAtrathI hantA nirdoSa chUTI zakato nathI, kAraNa ke e paNa 'Ane mArI nAkhuM...' evA duSTa AzayathI nimitta banyo ja che, AvA nimitta banavuM e ja hiMsakatva che. Azaya e che ke AvI hiMsAdi thavAmAM sAmAnyathI be prakAranA kAraNo hoya che- AMtarika ane bAhya. AmAM AMtarika kAraNa tarIke hiMsyajIvano pApodaya che. eTale ja jyAre eno sAtha na hoya tyAre zikArI vagere game eTaluM mathe to paNa sAmA jIvane mArI zakato nathI. bAhya kAraNa che zikArI vagerenI zastraprahAra karavA vagerenI pravRtti. zikArI-zatru vagerenA dilamAM eka to hiMsa jIvane mArI nAkhavAnI icchA che ne ene anurUpa e prahArAdinI pravRtti kare che. mATe e paNa hiMsAnuM kAraNa bane ja che ne tethI e hiMsaka kahevAya che. AmAM AMtarika kAraNa je pApodaya che e ghaNI taratamatAvALo .
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 624 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre hoya che. kyAreka koIno e eTalo prabaLa hoya che ke bAhya rIte vaidya vagere e dardIne bacAvavAnI prAmANika IcchAthI zakya prayatna karatA hovA chatAM e prayata uMdho paDe che ane mota thAya che. paNa AvA motamAM vaidarAja hatyArA kahevAtA nathI, kAraNa ke emane to mAravAno abhiprAya nahIM, paNa bacAvavAno ja abhiprAya hoya che je duSTaAzayarUpa nathI, paNa zubhaAzayarUpa che. kyAreka A pApodaya atitIvra nahIM... chatAM tIvra to hoya ja che je, sAmAnyathI hatyA na karanAra - na karI zakanAra pAse paNa evI pravRtti karAvI de che jethI hiMsya jIvanuM mota thaI jAya. to kyAreka A pApodaya evo tIvra nathI hoto ke anya pAse evI pravRtti karAve. ne tethI jo evI pravRtti na thAya to hiMsyajIvanuM mota na paNa thAya. paNa jo hiMsakajIva evI pravRtti kare ja, to e pApakarma udayamAM AvIne hiMsyanuM mota karAve ja che. AmAM rahasya e che ke sAmAnyathI ApaNAM karmo para dravya, kSetra, kALa, bhAva ane bhavanI asara hoya che. jevA kevA dravyAdi maLe e pramANe karmo udayamAM Ave che athavA nathI AvatA. jemake eka mAnavIne hAla zAtAvedanIyano udaya che ne tethI svAthya sAruM che. paNa dahIM vagere vastuo, muMbaI jevo bheja-pracurapradeza, ziyALo vagere pratikULa che. chatAM eNe ekavAra dahIM khAdhuM... to zaradI-khAMsI-dama vagere cAlu thaI gayA. A pratikULa dravyanI asara evI thaI ke zAtAno udaya aTakIne azAtAno udaya cAlu thaI gayo. e pachI eNe davA lIdhI.. A davAdravyanI asara evI thaI ke pAcho azAtAno udaya aTakI gayo ane zAtAno udaya cAlu thaI gayo. zarAba pIvAthI jJAnAvaraNa prabaLa bane. brAhmI vagerenA sevanathI jJAnAvaraNano udaya nabaLo paDe... yAdazakti vagere vadhe. A badhI dravyanI asara karma para kahevAya. keTalAya zrAvakone muMbaI Ave to azAtAno udaya cAlu thaI jAya - damano humalo Ave... ane dezamAM jAya to pAchA
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-45 625 svastha... A kSetranI asara che. ema ziyALAmAM bimAra rahe unALAmAM zaradI vagere gAyaba... A kALanI asara che. rAte vahelo sUI rahe vahelo UThe vIra... baLa buddhi dhana bahu vadhe, sukhamAM rahe zarIra... prAtaHkALa lAbhAMtarAya-jJAnAvaraNa vagere karmo para evI asara kare che ke jethI dhana vagere vadhavAmAM sahakAra maLe. A kALanI asara che. ema potAnA krodhAdibhAvo azubhakarmonA udaya kare che - zubhakarmodayane sthagita karI de che. gharamAMthI bahAra nIkaLatI vakhate 3 navakAra gaNavA.. paMcaparameSThIne namaskArano A zubhabhAva karmo para evI asara kare che jethI, kAryamAM vighna lAvanAra azubhakarmo kSaya pAme che ke dabAI jAya che. mAchalIno bhava maLavA mAtrathI pANImAM taratA AvaDI jAya che... pakSIno bhava maLavA mAtrathI UDatAM zIkhI javAya che. devanArakIno bhava maLavA mAtrathI avadhijJAna prApta thAya che. AvI badhI bhavanI asa2 karmo para hoya che. Ama, ApaNAM karmo 52 dravya-kSetra-kALa-bhAva ane bhavanI asara hoya che. eka vAta dhyAnamAM rAkhavI ke je nikAcita karmo hoya - atitIvra pAvaravALA hoya.. enA 52 dravyAdinI asara na paNa thAya. eTale davA vagere levA chatAM evA avasare roga maTato na dekhAya... ne kyAreka to enI ja uMdhI asara thavAthI roga vakaravA mAMDe... evuM paNa banI zake che. tathA, Ama dravyAdinI asa2 karmo para che, mATe ja jJAnIo kahe che ke je dravya-kSetra vagere azubhakarmonA udayamAM sAmAnyathI nimitta banatA hoya che, e badhA anAyatana kahevAya che. Atmahitecchue anAyatanathI dUra rahevuM joIe. eTale ja brahmacarya pALanAra mATe navavADa banAvI che. eTale ja mayaNAsuMdarI vagere mahAsatIo jyAre patino vista thAya eTale bhUmizayana
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre zarIrazRMgAratyAga-sAdagI bharyAM vastro-ekAsana... vagere zaru karI detA jethI vedamohanIyano udaya kAMI garabaDa na karAvI de. bAra tithi ke pAMcatithi brahmacarya pALavAnA niyamavALA zrAvake e divaserAtre patnI sAthe ekAMta TALavo e sahuthI vadhu surakSita mArga che. kAraNa ke puruSa mATe patIrUpI dravya, ekAMtavALuM kSetra, rAtrIno kALa, A badhuM puruSavedano udaya karAvI de evA paribaLo che. philmosIriyalo - evAM citro - evA gIta-saMgIta - megejhIna - evAM lekho... A badhuM ja vedamohanIyakarmane uttejita karIne vAsanAne uttejita karanAra che. mATe vAsanA para vijaya meLavavAne icchanAre ke vAsanA vakarI na jAya evA abhilASIe A badhAthI dUra rahevA jevuM che. 626 zaMkA - puruSa mATe strImukhadarzana jema azubhanimitta che, ema strI mATe puruSamukhadarzana paNa azubhanamitta che ja. to sAdhvIjI mahArAjanAM vyAkhyAnamAM puruSo jema jaMtA nathI... ema sAdhu mahArAjanAM vyAkhyAnamAM zrAvikAoe paNa na ja javuM joIe ne ? kAraNa ke vyAkhyAna sAMbhaLatI vakhate zrAvikAo sAdhu bhagavaMtanA mukha tarapha jovAnI to che ja. nIcuM jamIna 52 joIne ja vyAkhyAna sAMbhaLavAmAM to rasa ja zI rIte paDe ? ne rasa na paDe to pachI uMgha paNa kema na AvI jAya ? samAdhAna sAdhu bhagavaMtonA vairAgyamaya - sAdhanAmaya sAdagImaya jIvanano eka prabhAva hoya che, vaLI zrAvikAnA dilamAM paNa atyaMta pUjyabhAva-bahumAnabhAva hoya che tathA vyAkhyAnamAM paNa vairAgyapreraka vAto sAmAnyathI AvatI hoya che. eTale A paristhiti azubhakarmanA udayamAM prAyaH nimitta banatI nathI ema mAnavuM paDe. hA, vyAkhyAna sivAya paNa vaMdana karavA javuM... vyartha vAto karavI... paraspara hasavuM-khIlavuM... nirarthaka gAMDI bhaktinA bahAne paricaya vadhAravo - ekabIjAnA jIvananI vyaktigata vAto -
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-45 6 27 jANavI - karavI... A badhuM ja ubhayapaNe khUba ja jokhamakAraka che. sAdhu bhagavaMtonA nirmaLasaMyamanI khevanA rAkhanArA sakaLasaMghe vijAtIyano saMparka vadhu ne vadhu TaLI rahe evuM vAtAvaraNa pUruM pADavAnI pharaja nibhAvavI joIe. AmAM upekSA-bekALajI calAvI zakAya nahIM. zaMkA - A rIte to sAdhvIjI bhagavaMtanuM vyAkhyAna zrAvako paNa kema sAMbhaLI na zake? tyAM paNa sAdhvIjI mahArAjanA vairAgya vagere maya jIvanano prabhAva, zrAvakonA dilamAM atyaMta pUjyabhAva... tathA vyAkhyAnamAM vairAgyapreraka vAto AvatI hoya che. eTale A paristhiti azubhakarmanA udayamAM prAyaH nimitta nahIM bane ema vicArI zakAya ja che. hA, vyAkhyAna sivAyanA paricayAdine zrAvakoe paNa TALavo ja joIe. samAdhAna - paNa sAdhvIjInuM mukhadarzana e puruSo mATe galata vicAranuM kAraNa banI zake che. mATe e jokhamI jugAra che. zaMkA - A vAta to baheno mATe paNa samAna ja che, sAdhupukhadarzana emane paNa jokhamI jugAra na banI jAya ? samAdhAna - sAdhvIjI bhagavaMtanuM mAtra mukha ja nahIM... chAtIno bhAga paNa puruSo mATe jokhamI jugArarUpa che ja. mukha jovuM ne chAtI na jovI e zuM zakya che? vaLI vyAkhyAnamAM hAtha vagerenuM halanacalana thavAthI paNa kevuM darzana thAya ? mATe e niSedha icchanIya kema nahIM ? zaMkA - A badhI vAto sAdhu bhagavaMta ane zrAvikA mATe paNa samAna ja che. eTale sAdhu bhagavaMtanA vyAkhyAna zrAvikAo sAMbhaLI zake ane sAdhvIjI mahArAjanA vyAkhyAna puruSo na sAMbhaLI zake... A eka prakArano pakSapAta ja che. samAdhAna - nA, A pakSapAta nathI, kAraNa ke strImukhadarzana
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 628 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre vagere puruSane jeTalA zIghra ane prabaLa rIte vAsanA preraka bane che eTalA puruSamukhadarzana vagere strIne zIghra ane prabaLa rIte banI zakatA nathI. A vAta zAstromAM paNa karelI che ane lokamAM paNa ekadama prasiddha che. zAstromAM A rIte, - je karma strIne bhogavavAnI icchA pedA kare che e puruSaveda karma che. je karma puruSane bhogavavAnI icchA jIvane karAve te strIveda che. AmAM puruSavedane taNakhalAnA agni jevo kahyo che. jyAre strIvedane prathama karmagranthamAM bakarInI lIMDInA agni jevo kahelo che. AmAM Azaya e che ke taNakhaluM saLage paNa jaldI ane saLagyA pachI bUjhAya paNa jaldI. jyAre lIMDI jhaDapathI saLagatI nathI, ane saLagyA pachI jhaDapathI bUjhAtI nathI. ema, puruSaveda strIvedanI apekSAe jAgRta paNa jaldI thAya che ane jAgRta thayA pachI zAMta paNa jaldI paDI zake che. strInI vAsanA jaldI jAgRta thatI nathI, paNa ekavAra e jo jAgRta thAya to, strI ene jaldIthI zAMta paNa karI zakatI nathI. lokamAM A rIte - pahelAM jyAre maryAdAo hatI... tyAre strIo bane tyAM sudhI jAheramAM AvatI nahotI... puruSo to AvatA ja hatA... kyAreka strIne AvavuM paDe to paNa e paradAmAM rahetI ke ghuMmaTo tANatI... pachI upabhoktAvAda Avyo.. viSayone vadhu ne vadhu bhogavo...no vidhvaMsaka vicAra phelAvavA lAgyo. eTale ghuMmaTo gayo... mukha khulluM thayuM.. pachI mAthuM oDhavAnuM paNa gayuM.. tyArabAda phezananA nAme chAtI paNa khullI thavA mAMDI... ne Aje? nakaruM vAsanAnuM ja pradarzana che. amane juo ne vAsanAne uttejita karo... puruSanI vAsanAne vadhu ne vadhu uttejita karI zake evuM ja vastra paheravA pAchaLa jANe ke lakSya hoya... alabatta, paheraveza to puruSano paNa badalAyo che... chatAM emAM eTalI bIbhatsatA AvelI jovA maLatI nathI. e sUcave che ke
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-45 629 puruSane jovA mAtrathI vAsanA jAgRta thaI javAnI strIomAM saMbhAvanA apekSAe ghaNI ochI hoya che. eTale ja puruSane upayogI vastuonI (jemake dADhI karavAnI bleDa vagerenI) jAherAtamAM paNa strI jovA maLaze... paNa ema strIne jarUrI cIjanI jAherAtamAM puruSa lagabhaga jovA nahIM maLe... AvI badhI to DhagalAbaMdha vAto che.... ' are! bIjI zI vAta karavI ? keTalAka yuvAnonI AlocanAmAM evuM paNa jANavA maLe che ke sAdhvIjI bhagavaMtanA mukha para mAtra najara paDI ne sarAgadaSTithI jovAnuM thayuM... AMkhamAM vikAra Avyo.. paNa koI yuvatInI AlocanAmAM AvuM lagabhaga jovA maLatuM nathI ke sAdhu mahArAjane jovA mAtrathI vikAra jAgRta thayo hoya. A badhI vAto parathI spaSTa che ke puruSanA mAtra mukhadarzanathI strIne vikArabhAva AvavAnI jeTalI saMbhAvanA che enA karatAM strInA mukhadarzanamAtrathI puruSane enI saMbhAvanA kaikagaNI ghaNI ghaNI vadhAre che. ane emAM paNa jo sAdhvIjI mahArAja yuvAna hoya - thoDA rUpavAna hoya... kaMTha madhura hoya... to pachI pUchavAnuM ja zuM? ane A paribaLo evA che ke e pahelI ja najare puruSane potAnI asara karI de che... ekavAra jyAre najaramAM vikAra pravezI jAya che.. pachI vyAkhyAna-vANImAM game eTalo vairAgya pIrasAto hoya to paNa mana rUpamAM ja coMTeluM rahevAthI e vyAkhyAnanI asara zI thAya ? enAthI lAbha zI rIte thAya ? A uparAMta strI bhogya che, puruSa bhoktA che... strIsvabhAvanA kAraNe strIomAM sarerAza rIte jovA maLatI vAta-vAtamAM Avarjita thaI javuM - dila daI besavuM - zarama - naramAza - anya strI pratyeno IrSAbhAva... svabhAvanI kSudratA... A badhA paribaLo paNa puruSa karatAM strInI paristhitine badalI nAkhe che. puruSonI sabhAmAM sAdhvIjI mahArAjane vyAkhyAnano je niSedha karAya che enI pAchaLa AvAM kAraNo vicArI zakAya che.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 630 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre prabhunI je rathayAtrAmAM bhAIo-baheno badhAnI upasthiti hoya emAM yuvAno dAMDiyA-rAsa laI zake ke nAcI zake to yuvatIo zA mATe nahIM ? AvA praznano javAba paNa uparanA lakhANa parathI maLI jAya che. strIonuM zarIra-aMgopAMga ja evA hoya che ke sAmAnyathI vAsanA pIrasyA vagara na rahe. emAM paNa nRtya vageremAM vastro AghApAchA thAya.. aMgopAMganA aMgamaroDa evA thAya ke nakarI vAsanAnuM ja pradarzana thayA vinA na rahe. AjanA bhogavilAsa pracura kALamAM, ke jyAre moTA bhAganA puruSonI najara vAsanA ja zodhatI pharatI hoya che, tyAre AvAM dRzyo puruSonI zI hAlata kare ? vItarAgaprabhunI rathayAtrAmAM kaMIka paNa AtmahitanI icchAthI AvelA puruSone paNa vAsanAmAM taNAI javAnuM thAya to emAM nimitta bananAra strIo pApathI kema na lepAya ? mATe A niSedha hoya che. vaLI, ApaNA jainakulanI bahenonA rUpa-zarIranA ghATa - vastro - nRtyakalA... vagere sAmAnyathI anya strIo karatAM vadhu AkarSaka hovAnA ja. eTale rathayAtrA vagere vakhate rastA para rahelA arjana puruSo to vadhAre pAgala bane evI pUrNa zakyatA.. astu... prastutamAM AvIe.. ApaNAM karmo para sAmAnyathI dravyakSetra-kALa-bhAva ane bhavanI asara hoya che. eTale hiMsyajIvanAM karmo ghaNIvAra evA hoya che ke prahAra thatuM zastra vagere rUpa dravyAdi maLe to ja udayamAM AvIne mota karAve, ane evA dravyAdi na maLe to suSupta rahIne mota AvavA detuM nathI. jayAre karma ja evuM pAvaraphula hoya ke mota karAvIne ja rahe, tyAre paNa zikArI vagere hiMsakajIve mAravAno je saMkliSTa vicAra karyo hoya che ne tadanurUpa pravRtti karI hoya che, enA kAraNe e zikArI vagerene hiMsA lAge ja che. kyAreka hiMsyajIvanuM puNya eTaluM pAvaradhuM hoya che ke zikArIzatru vagere game eTalA dhamapachADA kare to paNa e puNya e jIvanuM rakSaNa karIne ja rahe che. AvA samaye jIvanI hiMsA thaI na hovA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-8, lekhAMka-45 631 chatAM, e zatru vagerene potAnA hiMsaka pariNAmonA kAraNe hiMsAno doSa lAge ja che. kyAreka koIka dardI vagereno pApodaya eTalo tIvra banyo hoya che ke jethI vaida-DaoNkaTaranA game eTalA zubhaniSThA sAthenA prayAso hovA chatAM ene bacAvI zakatA nathI. uparathI kyAreka davA ja uMdhI paDavAthI mota thaI jAya che. paNa AvA avasare hiMsA thaI hovA chatAM, e vaighAdinI niSThA zubha hovAthI emane hiMsA lAgatI nathI. zaMkA - jema glAna-tapasvI vagerene saMyama yogamAM sahAyaka banavA dvArA karmanirjarAmAM nimitta bananAro sevA karanAro muni vaiyAvaccI kahevAya che, ema hiMsyajIvane karma khapAvavAmAM sahAyaka bananAro hovAthI zikArI vagere paNa vaiyAvaccI kahevAvA joIe ne ? samAdhAna - nA, kAraNa ke vaiyAvaccI muninI jema vaiyAvacca karavA vagerenA zubhabhAva ene hotA nathI, uparathI hatyA karavAno azubhabhAva hoya che, mATe e hatyAro kahevAya che ane ene hiMsA lAge ja che. Ama jaina mAnyatAnusAra AtmA pariNAmI nitya hovAthI emAM hiMsA-hiMsakatva vagere badhuM susaMgata Thare che ane e ja jIvane jJAnI gurubhagavaMtono upadeza vagere maLe, tathA enuM AvA2ka karma sopakrama hoya to e karmano nAza saMbhavita hovAthI hiMsAnI nivRtti hiMsAnI virati paNa zakya bane che, kAraNa ke zubhaAzayanI vRddhi thayelI hoya che. = upadezazravaNa, prabhubhakti, guruvinaya, anityAdi vairAgyapoSaka bhAvanAo... A badhAthI mohanIyakarmano kSayopazama thAya che. emAM jo darzanamohanIyano kSayopazama thAya to jIvane samyaktvanI prApti thAya che. apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyarUpa cAritramohanIyano kSayopazama thAya to dezaviratinI prApti thAya che ane pratyA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre khAnAvaraNa kaSAyarUpa cAritramohanIyano kSayopazama thAya to sarvaviratinI prApti thAya che. AmAM "Ane haNuM" Avo duSTa Azaya dUra thAya che, ane koIne paNa harIza nahIM...' evo zubha Azaya pedA thAya che. zaMkA - paNa karmo to atIndriya hoya che. e sopakrama che ke nirupakrama ? ApaNane zuM khabara paDe ? samAdhAna - upadezazravaNa, prabhubhakti, gurubhakti, sAdhusevA.. vagerenI ruci ane AcaraNathI karma sopakrama hovAnI saMbhAvanA vyakta thAya che. zaMkA - chatAM eno nizcaya to zakya nathI ja. ane karma jo nirupakrama hoya to A upadezazravaNAdi kAragata nIvaDatA nathI. eTale, jo mAruM karma sopakrama haze to "A upadezazravaNAdi upAyabhUta che, ane jo karma nirupakrama haze to e upAyabhUta nahIM bane" Ama | upAyano saMzaya ja raheze. ane tethI e pravRtti ja nahIM thAya, kAraNa ke pravRtti mATe nizcaya kAraNa che. vaLI pravRtti ja nahIM thAya eTale karma sopakrama hovAnI saMbhAvanA paNa vyakta nahIM ja thAya. samAdhAna - lAbhano nizcaya pravRtti karAve che ane nukasAnano nizcaya nivRtti karAve che evI mAnyatAnA kAraNe tame AvI zaMkA karI rahyA cho. paNa vAstavikatA A nathI. lAbhanI saMbhAvanA pravRtti karAve che eTale ja, vRSTi thaze ja ane sAro pAka thaze ja evo nizcaya nathI, paNa saMbhAvanA che, mATe kheDUta khetI kare ja che. ema "AmAM jhera che' evo nizcaya bhale nathI, paNa saMzaya-saMbhAvanA che, to mANasa dudhapAka khAto nathI ja.) eTale ke nukazAnanI saMbhAvanA mAtrathI nivRtti thAya che. eTale mAruM karma sopakrama haze evI saMbhAvanAthI upadeza zravaNAdi pravRtti thAya ja che, ne enAthI uparokta sUcana paNa maLI zake che.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-9, lekhAMka-46 sadupadeza vagerethI thayela hiMsAnI nivRtti e paramAnaMdasaMpatti mokSanuM bIja che, ane e mukhya ahiMsA che. kAraNa ke emAM koI upacAra karavAnI jarUra nathI. A ahiMsArUpI bIjamAMthI satya vagere vratarUpa navA pallava utpanna thAya che. A pramANe vAdabatrIzI pUrNa thaI. have AgAmI lekhathI navamI kathAbatrIzI joIzuM. lekhAMka 633 AThamI vAda batrIzI pUrI thaI. have A lekhathI navamI kathAbatrIzIno vicAra karIzuM. kathA cAra prakAre che. arthakathA, kAmakathA, dharmakathA ane mizrakathA. 4 zrIdazavaikAlikasUtranI niryukti vageremAM A cAra kathAono adhikAra Ave che. ene anusarIne granthakAra mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAje A batrIzInuM nirUpaNa karyuM che. je kramamAM ullekha karelo hoya e kramamAM nirUpaNa karavuM joIe evA niyamane najaramAM rAkhIne sahu prathama ullekhAyela arthakathAnuM granthakAra sahu prathama nirUpaNa kare che. arthakathA - arthaprAptinA upAyonuM jemAM varNana hoya evI kathA e arthakathA kahevAya che. A kathAthI artharasika jIvo AkarSAya che. vidyA, zilpa, upAya, anirveda, saMcaya, dakSatA, sAma-dAma-daMDa ane bheda.. A badhA arthopArjananA upAya che. jenI adhiSThAyikA devI hoya... ane je sAdhanA dvArA siddha thAya e vidyA che. A vidyAo aneka prakAranI hoya che... emAMthI amuka cokkasa vidyA dvArA dhanaprApti thatI hoya che... (jenA adhiSThAyaka deva hoya.. ane je pATha karavA mAtrathI siddha thaI jAya e mantra kahevAya che. keTalAka mantro paNa dhanaprApti karAvanArA hoya che. eTale ahIM vidyAno je ullekha che enAthI mantrano paNa samAveza karI levAno che.) jyAre kathAkAra
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 634 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre AvI koI vidyA ke mannanI vAto karato hoya... athavA ene sAdhavAno AmnAya (= pUrva puruSothI cAlI AvelI sAdhanA paddhatio) varNavato hoya... ema AvI vidyAthI koIkane thayela dhanaprAptinuM varNana karato hoya... to A badhI kathA e arthakathA che. Ane sAMbhaLavAthI zrotAne paNa AvI vidyA meLavavAnI - sAdhavAnI tAlAvelI jAge che. zilpa - te tenA niSNAta AcArya (= zikSaka) pAsethI bhaNIne je zIkhavAmAM Ave te zilpa. zAstromAM AvA 100 zilpa hovAnI vAta Ave che. AjakAla DaoNkaTarI - vakIlAta vagere je zIkhavAmAM Ave che te paNa zilpa jANavA... A bhaNavAthI tamane avazya dhaMdho rojagAra maLaze... A bhaNavAthI prAraMbhathI ja tamane Avo pagAra maLaze... vagere vagere vAto AmAM AvI zake. upAya - arthazAstra vageremAM batAvelA dhanaprAptinA aneka prakAranA sAdhano e upAya. e badhAnuM jemAM varNana karAya... enA prabhAve arthopArjana keTaluM saraLa ane prabaLa bane evI badhI vAto AmAM Ave. anirveda dhana kamAvavA mATe kyAreka dhAryA karatAM vadhAre puruSArtha paNa karavo paDe... lAMbo samaya pratIkSA karavI paDe... ghaNAM ghaNAM prayato chatAM dhana maLatuM na jaNAya.. Ave vakhate kaMTALo na Avavo joIe... ke nirAzA-hatAzA na thavI joIe. Ane anurUpa vAto paNa arthakathA che. - saMcaya - paiso paisAne kheMce... tame dhanasaMcaya karyo hoya to enuM rokANa karIne navA navA dhaMdhA karI zako... dhana sAcaveluM hoya to game tyAre kAmamAM Ave... vagere vAto. dakSatA = nipuNatA... dhaMdho karavAnI hoMziyArI...enA varNana vagere.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-9, lekhAMka-46 635 sAma vagere cAranI samajaNa mATe zAstromAM nIcenI kathA Ave che Ama tema bhamatAM ziyALa vaDe eka marelo hAthI dekhAyo. e vicAre che - A kalevarathI mAruM dIrghakALanuM bhojana thaI jaze.. mATe mAre koIne levA devuM nahIM... thoDIvAramAM tyAM siMha Avyo. eTale ziyALa vicAre che ke mAre hoMziyArIpUrvaka sAvadhAna rahevAnuM che. siMhe pUchyuM : are ! bhANajA ! kema che ? ziyALa : mAmA ! majAmAM chuM. siMha : A koNa mareluM che ? ziyALa : hAthI.. siMha : koNe mAryo ? ziyALa : vAghe siMha vicAre che mArA karatAM hINajAtivALA vAghe mAryo che, pachI huM zI rIte khAuM ? ema ja tyAMthI nIkaLI gayo... thoDI vAramAM vAgha Avyo. eNe paNa badhI pRcchA karI... chelle ene ziyALe javAba Apyo ke A hAthIne siMhe mAryo che ne siMha hamaNAM pANI pIvA gayo che. A sAMbhaLIne vAgha bhAgI ja gayo.. A bheda che. thoDIvAramAM kAgaDo Avyo. ziyALa vicAre che - jo Ane nahIM ApuM to kA-kA karI mUkaze. bIjA paNa ghaNA kAgaDA AvI jaze. e badhA kAgaDAnA avAjathI anya paNa ghaNA ziyALa vagere AvI paDaze. pachI keTalAne vArIza ? enA karatAM A kAgaDAne ja thoDuM ApI dauM... eTale eka TUkaDo chedIne ene Apyo. e kAgaDo paNa e mAMsano loco laIne ravAnA thaI gayo. have AvyuM ziyALa. A ziyALe vicAryuM ke baLa vAparIne paNa Ane haTAvavuM. eTale ekadama bhavAM caDhAvIne atyaMta jhaDapapUrvaka pote e ziyALa tarapha dhasyo. ziyALa to ekadama gabharAIne bhAgI ja gayuM. paMcataMtramAM kahyuM che ke uttamane jhukI javA dvArA, zUravIrane bhedanIti dvArA, nIcane thoDuM ApI devA dvArA tathA samAnabaLIne parAkrama dvArA (svaiSTathI) dUra rAkhavA dUra karavA. - = - ema potAne koI vepAranI taka maLI hoya tyAre bIjAone yathAyogya sAma vagere dvArA dUra rAkhavA.... eno upadeza Apavo e arthakathA...
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre zrI dazavaikAlika niryukti ane tenI vRttimAM judI judI vyakti zAnA dvArA arthopArjana kare che ? e mATe nIcenI kathA jaNAvelI che. kumArAvasthAmAM rahelo brahmadatta, kumAra maMtrIputra, zreSThIputra ane sArthavAha putra... A cAre kumAro mitro hatA. ekavAra paraspara vAta nIkaLI ke koNa zAnAthI jIve che ? rAjaputra brahmadatte kahyuM huM puNyathI jIvuM chuM. amAtyaputre kahyuM ke huM buddhithI jIvuM chuM. 'huM rUpavAnapaNAMthI jIvuM chuM' evuM zreSThIputranuM kahevuM hatuM. jyAre sArthavAhaputrano javAba hato ke huM (vepAranI) kuzaLatAthI jIvuM chuM. cAre jaNAe nakkI karyuM ke anyatra jaIne Ano nizcaya karIe. jyAM cAreyane koI oLakhatuM nahotuM evA nagaramAM gayA. udyAnamAM rahyA. je kuzaLa hato te sArthavAhaputrane kahyuM ke Aje ApaNA bhojananI vyavasthA tArA zire. e bajAramAM gayo ane eka vRddhanI dukAne jaIne beTho. te divase koIpaNa utsava hato. eTale ghaNA gharAko e vRddha vANiyAnI dukAne AvyA. paDIkA bAMdhIne mAla ApavAmAM e vRddha pahoMcI vaLato nahoto. eTale sArthavAhaputra hoMziyAra hovAthI je gharAkane je lavaNa-tela-ghI-goLa sUMTha-marI vagere joItuM hoya ene e ApavA mAMDyo. vANiyAne khUba ja lAbha thayo. eTale khuza thaIne pUche che ke tame bahArathI AvyA cho ke ahIMnA ja cho ? 'AgaMtuka chIe' 'to pachI Aje mArA ghare ja bhojana karo... 'ahIM mArA mitro paNa udyAnamAM rahyA che. teonA vinA huM na jamuM...' 'to te badhAne paNa bolAvI lAva...' badhA AvyA.. badhAne jamADyA... emAM e vANiyAne lagabhaga pAMca rUpiyA jeTalo vyaya thayo. 636 bIje divase rUpavAn evA vaNikaputrane bhojananI javAbadArI soMpavAmAM AvI. te UThIne gaNikAonA lattAmAM potAnI jAtane suzobhita karavA mATe gayo. tyAM devadattA nAmanI vezyA puruSadreSiNI banelI hovAthI rAjaputra-zreSThIputra vagerene paNa icchatI nahotI.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-9, lekhAMka-46 637 paNa A zreSThIputramitranA zRMgAra ane sahajarUpe khIlI UThelA rUpane joIne emAM pAgala banI gaI. vAraMvAra joyA kare che. dAsIe A vAta enI akkAne karI. eTale akkAe dAsIne kahyuM ke jA, e juvAnane bolAvI lAva, ane kaheje ke AjanuM bhojana ahIM ja kare. pUrvanI jema badhA ja AvyA... akkAe 100 rUpiyA thAya eTalo dravyavyaya karIne suMdara bhojana karAvyuM. - trIjA divase buddhimAnuM maMtrIputrano vAro Avyo. e nyAyAlayamAM gayo. tyAM koI kesa Avelo jeno trIjo divasa thavA chatAM ukela nahoto Avato. be zokyo hato. pati marI gayelo. ekane putra hato. bIjIne nahIM. e bIjI zokya putrane mamatAthI rAkhatI ane kahetI ke mAro putra che. putranI mAtA kahetI ke mAro che. baMne nyAyAlayamAM AvI, paNa nirNaya thaI zakato nahoto. maMtrIputre kahyuM : huM nyAya karuM chuM - je kAMI dhana che enA be bhAga karo... ane ema putranA be bhAga karo.. bannene eka-eka bhAga ApI do. tyAre putranI sAcI mAe kahyuM : mAre dravya paNa na joIe. ane putra paNa bhale enI pAse raho... paNa be TUkaDA na karatA... jIvatA dIkarAne joI to zakIza. bIjI zokya to mauna rahI. tyAre putranI mAtAne putra apAyo. zeSa pUrvavat .. eka hajAra rUpiyAno upayoga thayo. chello puNyazALI rAjaputrano naMbara lAgyo. e teo pAsethI nIkaLIne udyAnamAM rahyo. e nagaramAM aputra rAjA mRtyu pAmyo. azvane mannAdhiSThita karavAmAM Avyo. brahmadatta je vRkSanI chAyAmAM beselo enI chAyA khasatI nahotI. pachI azvane paNa tene potAnI pITha para laIne heSArava karyo. rAjA tarIke eno abhiSeka thayo. aneka lakSadravya enuM thaI gayuM. A rIte vyApAranI kuzaLatA vagere dvArA arthopArjana thAya che AvI badhI kathA karavI e arthakathA kahevAya che.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 638 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre have kramaprApta kAmakathA - je vAto sAMbhaLIne kAmavAsanA - bhogavilAsa pratye AkarSaNa thAya evI vAto karavI e kAmakathA che. AmAM mukhyatayA strIonA rUpa vagerenuM varNana hoya che. strIonuM rUpavarNana - eka - eka aMganuM varNana... emAM vividha upamAo vagerenuM varNana... ema strIonI uMmaranuM varNana... eTale ke te te uMmarane anurUpa strIonA hAvabhAva-kaTAkSa-lalita-vANIvilAsa vagerenuM varNana. strIomAM veSanuM varNana. dAkSiNyaguNanI AvazyakatA, viSayone AkarSaka zI rIte banAvavA - enuM kalA cAturya vagerenuM varNana, abhutarUpa-veza vagere je joyela hoya - sAMbhaLela hoya - anubhavela hoya e badhAnuM varNana, vijAtIyano paricaya zI rIte karavo - keLavavo... saMbaMdha joDavo... A badhI vAto kAmakathA che. bIjA naMbaranI kAmakathAnuM varNana karyuM. have trIjA naMbaranI dharmakathA kahevAya che - vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA ane dharmakathA... Ama svAdhyAyanA kahelA pAMca prakAromAM dharmakathA e chello prakAra che. 1444 granthonA racayitA zrImAn haribhadrasUrimahArAje yoganA icchA, pravRtti, sthira ane siddhi evA je cAra prakAra kahelA che emAMnA prathama prakAra icchAyoganA lakSaNa tarIke ema kahe che ke yogIonI kathAomAM prIti e prathama icchAyoga che. yoganA AgaLa-AgaLanA sopAno sara karavAmAM A IcchAyoga e prathama sopAna che. eTale jaNAya che ke dharmakathA e evI kathA che je emAM prIti-ruci-AkarSaNa jagADavA dvArA zrotAne dharmanA AgaLaAgaLanA sopAno sara karavAnI bhUmikA UbhI karI Ape. duniyAmAM jovA maLe che ke mIDiyA jenI vAto pIrase eno lokomAM rasa jAge che. krikeTa ane krikeTaranI vAto lakhe to lokone paNa krikeTa pratye tIvra rasa pedA thAya che. rAjakAraNanI khUba carcA kare to enuM AkarSaNa jAge che. sinemA-abhinetA vagerenI vAto
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-9, lekhAMka-46 639 vAMcakane sinesTAra banavAnI preraNA kare che. are ! kukhyAta guMDAne bahu kavareja Ape ke khUMkhAra trAsavAdIne khUba hAIlAITa kare to ene Adarza tarIke svIkAranAro varga paNa samAjamAM pedA thaI jAya che. eTale jaNAya che ke kathA e rasa-ruci-AkarSaNa pedA karanAruM amogha sAdhana che. arthakathA zrotAne arthanuM je AkarSaNa jagAve che ane kAmakathA kAmanuM AkarSaNa je pedA kare che emAM paNa pAyAmAM A ja siddhAnta che. eTale zrotAne dharma pratye AkarSita karavA mATe dharmakathA e amogha sAdhana che. prazna : to pachI dharmakathAne pAMca prakAranA svAdhyAyamAM prathama naMbare ja kema na kahI ? uttara : dharmakathA ADedhaDa karavAnI hotI nathI, kAraNa ke e rIte karavAmAM kyAreka zrotA dharmanI najIka AvavAnA badale kyAMya no kyAMya dUra paNa haDaselAI jAya, je vaktAne paNa nukasAnakAraka che. eTale ja zrotA bALa-madhyama vagere kaI kakSAno che e pichANIne pachI tadanurUpa dharmakathA karavAnI hoya che. vAcanA-pRcchanAparAvartanAnA krame je anuprekSA svAdhyAyamAM paNa kuzaLa banela che tevA vaktAne zrotAnI kakSAno nirNaya vagere sulabha banI rahe che, mATe vAcanAdikrame dharmakathAno naMbara pAMcamo che. eTale bALa zrotAne AcAra AkSepaNI kathA kahevAya che, madhyamazrotAne vyavahAra AkSepaNI ane paMDita zrotAne dRSTivAda ApaNI kathA kahevAya che. A badhAne sva-svaprAyogya kathA aMge saMzaya-prazna UThyA hoya to enuM vAraNa karavA prajJaptiAkSepaNI kathA kahevAya che. chatAM AcArAMgajI vagere granthono krama AcArAMga, vyavahArasUtra, vyAkhyA prajJapti ane dRSTivAda... Avo hovAthI AkSepaNIkathAnA cAra prakAro A krame darzAvelA che.) Ama AkSepaNIkathAnA cAra prakAra che.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre zrotAnA jema bALa-madhyama vagere bheda paDe che ema anya rIte paNa bheda paDe che.. emAMthI je zrotAne jainadharma pratye AkarSaNa nathI... ema anya koI dharma pratye paNa Agraha jevI zraddhA nathI... AvA jIvone mAtra jainadharmanA AcAra vagerenI AkarSaka vAto kahevAthI ene jainadharma pratye AkarSaNa jAgI zake che, mATe evA jIvone AkSepaNIkathA kahevAya che. 640 paNa je jIvone anya dharma pratye kaMIka Agrahayukta zraddhA nirmANa thayelI che, evA jIvone jyAM sudhI e zraddhA moLI paDatI nathI tyAM sudhI jainadharma pratye AkarSaNa pedA thaI zakatuM nathI. mATe e zraddhAne vicalita karavA mATe vikSepaNIkathA kahevAmAM Ave che. je jIvone jainadharma pratye zraddhA nirmANa thaI gayelI che, chatAM pravrajyAsvIkAra vagere rUpa viziSTa sAdhanA mATe mana ullasita thatuM nathI, evA jIvone e mATe mana ullasita thAya e mATe saMvejanIdharmakathA karavI joIe. saMyamadharma sudhI pahoMcI gayA hovA chatAM jeo kaMIka pramAda sevI rahyA che. evA jIvone pramAda choDavAne ullasita karavA mATe paNa dharmakathA kahevI jarUrI bane che. e mATe cothI nirvejanI kathA kahevAya che. prazna - dharmakathA mATe jema zrotA bhede kathAbheda kahyo che, to ema arthakathA ane kAmakathA mATe kema nathI kahetA ? uttara - jIvone artha-kAma mATe gADha AkarSaNa anAdikALathI paDeluM ja hoya che, (kyAreka kAmacalAu suSupta thaI gayuM hoya e vAta alaga che.) mATe enuM AkarSaNa pedA karavA mATe vizeSa prayatna jarUrI hoto nathI. vaLI jema dharmanA jainadharma, bauddhadharma, sAMkhyadarzana vagere aneka bhedo che, evuM artha-kAma mATe che nahIM. tethI AkSepaNIvikSepaNI vagere kathAbheda nathI. tathA artha-kAmanA AkarSaNavALo
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-9, lekhAMka-46 641 emAM pramAda karato hoya vagere lagabhaga jovA maLatuM nathI. mATe saMvejunI-nirvejanI jevI kathAo jarUrI rahetI nathI. athavA to granthakAra dharmAcArya che. emano chevaTano rasa zrotA dharmamArge joDAya eno ja hoya che. eTale, arthakathA vagere dvArA paNa teo zrotAne chevaTe dharmakathA pratye AkRSTa karI dharmamAM joDavA ja cAhe che. mATe dharmakathAnuM peTAbhedo sahita nirUpaNa karyuM che ne artha-kAmakathAnuM evuM nirUpaNa karyuM nathI - ema samAdhAna karI zakAya che. have, dharmakathAnA cAra prakAra vicArIe... AkSepaNI, vikSepaNI, saMvejanI ane nirvejanI... dharmakathAnA A cAra prakAra che. emAM prathama AkSepaNI dharmakathAnA AcAra AkSepaNI, vyavahAra AkSepaNI, praziSTha AkSepaNI ane dRSTivAda AkSepaNI ema cAra peTAprakAra che. navA jIvone jainadharma pratye AkarSaNa jAge evI dharmakathA karavI joIe. AvI dharmakathAne AkSepaNI dharmakathA kahe che. A AkSepaNI dharmakathA pAchI cAra prakAre che. emAMthI zrotAne, sAdhuonA AcAra : loca karAvavo, snAna na karavuM, vihAra karavo, strIono sparza sudhdhAM na karavo, pAse eka paiso paNa na rAkhavo... AvI badhI kriyAonuM varNana karavA dvArA jainadharma pratye abhimukha karavAmAM Ave to A prathama prakAranI AcAra AkSepaNI dharmakathA che. anya dharmomAM na hoya evA A mukhya AcAronuM varNana bALajIvane AkarSanAruM bane che. sAdhupaNAnA AcAronuM sUkSma kALajIpUrvaka pAlana karavAnuM hoya che. enA para bhAra ApavAthI madhyamajIvone AkarSaNa thAya che. e bhAra ApavA mATe, thoDI thoDI paNa bekALajInA kAraNe nAnA nAnA doSa paNa je lagADavAmAM Ave to kevuM kevuM prAyazcitta Ave enI vAto karavAmAM Ave che. AvI vAtothI madhyama jIva Azcaryamugdha banIne jainadharmane abhimukha bane che. madhyamajIvane AcAronI sUkSmatA... enI jhINI jhINI kALajI vagerenuM AkarSaNa hoya che.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 642 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre evI vAto jANavA maLe tyAM ene vAstavika dharma hovAnI buddhi thAya che. eTale nAnI nAnI bhUlanuM prAyazcitta jyAre jANavA maLe che tyAre A dharmamAM AcArapAlananI sUkSyakALajIo levAya che evI pratIti thavAthI ene jainadharma pratye AkarSaNa thAya che. prAyazcittanI vAto e vyavahAra che. mATe A vyavahAra AkSepaNI kathA che. saMdigdha vAto aMge madhura AlApapUrvaka uttara Apavo e trIjA prakAranI prajJapti AkSepaNI kathA che. Azaya e che ke bALavagere jIvone AcAra vagerenI je vAta ApaNe karelI hoya ke pUrve eNe bIjA pAse sAMbhaLelI hoya ne e aMge kaMIka saMzaya paDyo hoya - prazna UThyo hoya... to e saMzayane dUra karavo joIe. jethI dharma pratyenI zraddhAsthira thAya. prazna - ahIM "madhura AlApapUrvaka praznano uttara ApavAnuM zA mATe kahyuM che ? uttara - eTalA mATe kahyuM che ke zrotAne jo ema pratIta thAya ke "vaktAne mArA praznanuM koI mahattva nathI. mane ke mArA praznane avagaNavA mAge che... rUkSatAthI ke kaThoratAthI javAba Ape che." vagere, to kadAca praznanuM samAdhAna thAya to paNa vaktA evA ApaNA pratye sabhAva pedA na thavAthI ApaNA dharma pratye paNa ene AkarSaNa thatuM nathI. ane jo e na thAya to "kathA' e "dharmakathA" banatI nathI, kAraNake ajainone jainadharma pratye AkarSe ane jainone jJAna-kriyA mArga pratye vadhu zraddhA-udyama vagere janmAve evI kathA e ja dharmakathA che. eTale upara kahelI pratIti zrotAne na thAya e mATe madhura AlApapUrvaka saMzaya dUra karavAnuM ahIM kahyuM. jIva aMgenI indrabhUti gautamanI zaMkAne dUra karavA pUrve prabhuvIre "he indrabhUti gautama! tame sukhapUrvaka AvyA?" ema madhura AlApa karyo hato ne ! zrI dazavaikAlika sUtra vageremAM "AyuSyama!
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 643 batrIzI-9, lekhAMka-46 evA saMbodhanadvArA zrotAmAM Adara-prItinuM AdhAna karyuM ja che ne ! vastutaH madhura AlApa pUrvaka kathana A cAre prakAranI prastuta ApaNIkathAmAM Avazyaka zarata jANavI. prIti-AdarapUrvaka AcAraprAyazcitta vagerenI vAto ja zrotAne prIti utpanna karI zake. upekSA - avagaNanA vagere hoya to e prItyAdi pedA zI rIte thAya? vaLI AgaLa vadhIe to cAre prakAranI dharmakathAmAM, ne enAthI paNa AgaLa vadhIe to arthakathA vagere cArekathAmAM madhura AlApa jarUrI che. kAraNa ke chevaTe dareka kathAnA aMtima pariNAma tarIke dharmAbhimukhatA abhipreta che. prazna - paNa bALAdine ucita AcArAdinI vAta karavAthI ja ene AkarSaNa thaI gayuM hovAthI A trIjA prakAranI zI jarUra che ? uttara - AcArAdine sAMbhaLavA chatAM manamAM jo koI saMdeha - prazna rahI jAya to mana DolAyamAna rahevAthI AkarSaNa jAgatuM nathI. e saMdeha dUra karavAthI AkarSaNa pedA thAya che. mATe saMdeha dUra karanArI vAto paNa dharmakathA hovAthI AkSepaNIkathAnA trIjA svataMtra prakAra tarIke ahIM kahela che. sUkSma uktio e cothA prakAranI dRSTivAda AkSepaNI kathA che. zrotA jo paMDita hoya to ene mAtra AcAra ke vyavahAra sAMbhaLavAthI AkarSaNa jAgatuM nathI. mATe paMDita jIvane AkarSaNa jagADavA mATe enI rucinA viSayabhUta evI zAstromAM kahelI jIvAdi aMgenI sUkSmavAto kahevAmAM Ave che. eka to sUkSma tattva, vaLI tarkasaMgata vAto... tathA pUrvApara kyAMya virodha na thAya evI vAto.. uparathI badhI vAtonI saMgati thAya evI vAto... A badhAthI paMDitajIvane jainadharma ja yuthArtha tarkasaMgata lAge che ne tethI ene jainadharma pratye AkarSaNa jAge che.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 644 bitrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre Ama AcAraprAyazcittavyavahAra, prajJapti (= saMzaya dUra thAya evI samajaNa) ane dRSTivAda (= sUkSma tattva) parathI zrotAne AkarSaNa thatuM hovAthI ApaNI kathAnA cAra prakAra che. bIjA keTalAka vidvAno kramazaH AcArAMga, vyavahArasUtra, vyAkhyAprajJapti (= bhagavatIsUtra) ane dRSTivAda granthone kahe che, arthAt AcArAMganI vAto karavI e AcAraAkSepaNI dharmakathA. vyavahArasUtranI vAto e vyavahAraApaNI dharmakathA.... vagere. A ApaNI dharmakathA karavAthI pratibodha pAmelo zrotA jANe ke citramAM dorelo na hoya ! evo Azcaryamugdha thaI jAya che. arthAt stabdha-Avarjita thaIne vaktA pratye ane dharma pratye atyaMta ahobhAva - Adarayukta banI jAya che. jema divya astra kyAMya niSphaLa jatuM nathI ema prajJAzIladharmakathInI vANI niSphaLa jatI nathI. ApaNI dharmakathArUpa kalpalatAnA vidyA, kriyA, tapa, vIrya tathA samiti-guktio e makaraMda = rasa = sAra tarIke kahevAya che. AmAM atyaMta apakArI evA bhAvaaMdhakArarUpa ajJAnane bhedI nAkhanAra jJAna e vidyA che. cAritra e kriyA che. anazanAdi tapa che. karmarUpI zatru para vijaya meLavI Ape evuM parAkrama e vIrya che. A badhA pratye zraddhA-Adara-udyama jAgrata thAya to dharmakathAno sAra pAmyA kahevAIe. Ama, arthakathA, kAmakathA A lekhamAM joI. tathA dharmakathAnA prathama prakAra ApaNI dharmakathAnA cAra prakAro paNa A lekhamAM joyA. have dharmakathAnA bIjA vikSepaNI dharmakathA vagere prakAro AgAmI lekhamAM joIzuM.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhAMka gayA lekhamAM arthakathA, kAmakathA ane AkSepaNI dharmakathAno vicAra karyo. have A lekhamAM vikSepaNI dharmakathA vagereno vicAra karavAno che. 47 anya dharmanI zraddhAvALA zrotAne e zraddhA haTe nahIM tyAM sudhI jainadharmanI zraddhA pragaTavI zakya nathI. mATe anya dharmanI zraddhA haTavI jarUrI che. e haTavI e eka prakArano vikSepa che. mATe ene haTAvanAra kathA vikSepaNI kathA kahevAya che. AnA paNa cAra prakAra che. = = (1) sva-52samayavikSepaNIkathA prathama svasamayanI jainadarzananI vAto kahe, ane e tarkasaMgata che, Atmahitakara che, AcaravI zakya che. vagererUpe enA guNonuM varNana kare. tyArabAda parasamayanI zrotAnI jemAM zraddhA che te dharmanI evI vAto kahe je tarkasaMgata na hovI, AMtmahitakara na hovI vagererUpe saraLatAthI zrotAne kahI - samajAvI zakAya evI hoya. AvuM sAMbhaLIne zrotAnI potAnA dharma pratyenI zraddhA vikSipta thAya che vicalita thAya che. ane e vicalita thAya eTale, jyAM AvI koI asaMgata vAto nathI, paNa saMgata vAto ja che evA jainadharma pratye e zrotAne AkarSaNa-ruci jAge che. mATe A vikSepaNI dharmakathA bane che. ahIM paNa, zrotAnI bhUmikA jovAnI to hoya ja che. jo e bALakakSAno hoya to jainadarzananA loca karAvavo, strI ane dhananA to sparza sudhdhAMno tyAga... vagere vAta karIne pachI e kakSAnI paNa tarkathI ghaTI na zake evI paradarzananI vAto karavI joIe. e ja rIte madhyamajIvane samiti vagerenI sUkSma vAto karavI joIe. ane enA dharmamAM AvI sUkSma vAto che ja nahIM, athavA che to tarkasaMgata nathI - kalyANakara nathI... vagere samajAvavuM joIe. tathA zrotA jo paMDita hoya to zrI jainadarzananA anekAntavAdamAM hiMsA-ahiMsA vagere badhuM - =
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 646 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre ghaTI zake che, je zrotAnA ekAntadarzanamAM ghaTI zakatA nathI, AvI badhI vAto madhura AlApapUrvaka samajAvI joIe. A ja rIte AgaLanA traNa prakAramAM paNa bALAdine yogya vAto jANavI. (2) 52-svasamayavikSepaNI kathA - AmAM upara karatAM ulaTo krama jaNAvo. pahelAM anya dharmanI asaMgata vAto karIne pachI svadharmanI saMgata evI vAto karI. (3) mithyA-samyagvAdavikSepaNI kathA - zrotAnAM zraddheya dharmanI vAto kahyA pachI emAM jainadarzanane mAnya vAtothI je vAto viparIta hoya, tethI ja asat hoya, ane tethI ja doSapracura hoya evI vAto kahIne enA doSo darzAvavA. tathA pachI e ja dharmamAM jainadharmane mAnya evI je vAto ghuNAkSaranyAye karelI hoya te samyavAto jaNAvavI. Na eTale kIDo. kIDo kASThane kotare che. yogAnuyoga kotaraNI evI thaI ke jethI akSara kotarelA hoya ema vaMcAya. AvA akSara kotarAI javA e kAMI kIDAnI hoMziyArI ke AvaData nathI, mAtra yogAnuyoga banI gayelI ghaTanA ja che, ema anya dharmamAM keTalIka sArI vAto kahelI hoya eTalA mAtrathI e kahenAra vAstavika tattvajJa sAbita thaI jatA nathI. (nahIMtara to bIjI badhI DhagalAbaMdha atattvabhUta vAto teo zI rIte kahe?) (ane tethI emano kahelo dharma zraddheya raheto nathI.) keTalIka suMdara vAto je che te yogAnuyoga kahevAI gayelI che. athavA, mithyAvAda eTale nAstitva, samyagvAda eTale astitva. eTale pahelAM nAstikavAdIonI vicAradhArA-dalIlo vagere kahIne pachI astitvavAdIonI vicAradhArA - dalIlo vagere jaNAve to A trIjI vikSepaNI dharmakathA thAya che. (jyAre zrotA nAstika hoya tyAre A nAstika - AstikavAdInI vAto karavAnI jANavI. enAthI zrotAnI nAstikatA vikSipta thAya che ane AstikatA tarapha kheMcANa zakaya bane che.)
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-9, lekhAMka-47 647 (4) samyam - mithyAvAda vikSepaNI kathA - A paNa trIjI vikSepaNIkathA jevI ja che. mAtra ahIM krama uMdho che. pahelAM zrotAnI zraddhAvALA dharmamAM kahelI zobhana vAto (= jinavacanAnusArI vAto) kahe, enA guNo vagere darzAve ane pachI e ja dharmamAM jinavacanathI viparIta rIte kahelI azobhana-mithyA vAto jaNAve ane emAM rahelI asaMgati vagere jaNAve. athavA pahelAM AstikavAdInI vAto karI pachI nAstikavAdInI vAto kare jethI zrotAnI nAstikatA vikSipta thAya. jema anya dharmanI ke nAstikatAnI zraddhAvALAne enI e zraddhA vikSipta thAya e mATe vikSepaNI kathA karavAmAM Ave che ema jainadharmamAM ja rahelA zrotAne koIka asat Agraha baMdhAI gayo hoya to e Agraha choDAvavA mATe paNa vikSepaNI kathA karavI joIe. jemake koI sAdhu bhagavaMtane evo Agraha baMdhAI gayo hoya ke bhale sUcanA ApIne AdhAkarmI gocarI banAvavI paDatI hoya, to paNa AyaMbila karavA.. to A zrotA sAdhubhagavaMtane A trIjA ke cothA prakAranI vikSepaNI kathA karavI joIe jethI eno asat Agraha chUTI jAya. AmAM AyaMbila karavAnI vAta samyagravAta che, AdhAkarmI banAvavAnI vAta mithyA che. zrI upadezamALAmAM kahyuM che ke - AjJAnA pAlanathI ja cAritra che. AjJAno bhaMga karavAmAM zAno bhaMga nathI thayo ? ekapaNa AjJAnuM tuM ullaMghana kare che, to bAkInuM je pAlana kare che te konI AjJAthI kare che ? || 505 // Azaya e che ke bAkInuM je pAlana kare che te paNa "prabhunI AjJA che, mATe kare che evuM nathI, kAraNa ke evuM hoya to to je AjJAnuM ullaMghana karIne viparIta AcaraNa kare che te paNa na ja karata, ane prabhunI AjJA mujaba ja karavI. prazna - e zrotA to prabhunI AjJA samajIne ja AyaMbila karato jaNAya che ne ! -
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 648 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre . uttara - prabhunI AjJA hoya-e mAre karavAnuM... Avo jo abhiprAya hoya to AdhAkarmI varjavAnI paNa prabhunI ja AjJA che... enuM pAlana paNa zA mATe na kare ? prazna - jo prabhunI AjJAthI e AyaMbila nathI karato, to zAnAthI kare che ? uttara - potAnI buddhithI kare che. je potAnI buddhimAM hitakara lAgyuM e kare che, je hitakara tarIke jarUrI nathI lAgyuM te AdhAkarmIvarjana vagere nathI karato. paNa A svabuddhinI saMmatithI karavuM e prabhunI AjJAnA saMdarbhamAM ghuNAkSaranyAya karyA jevuM ja che. prazna - chatAM je AyaMbila e kare che te to lAbhamAM ja che ne ? uttara - eka zrAvaka AyaMbilanI lAMbI oLIo kare che. eka sAdhubhagavaMta AyaMbila vagere tapa nathI karatAM, paNa nirmaLa saMyama pAlana kare che. A bemAM sAdhune ja zrAvaka karatAM asaMkhya guNa nirjarA kahelI che. zAstromAM tapathI guNazreNi nathI kahI, paNa saMyamathI kahI che. mATe tapoyAtrA karatAM saMyamayAtrA khUba ja mahattvanI che. saMyamayAtrAnI nirmaLatA mATe nirdoSabhikSA to pAyAnI zarata che. prazna - jainazAsanamAM jema utsarga e mArga che ema apavAda paNa mArga che. yuvAna sAdhuo AyaMbilanA nAme vigaIno tyAga kare e brahmacaryapAlana mATe ghaNuM icchanIya che. pachI AyaMbilanI nirdoSa bhikSA nathI maLatI to AdhAkarmI paNa apavAdapade cAle ne? uttara - brahmacaryanI nirmaLatA to icchanIya che ja. paNa AjakAla zrAvakone tyAMthI sAmAnya rIte copaDelI je roTalI maLe che, tathA dALa-zAkamAM je vaghAra vagere Ave che eTalI ja vigaI kAMI brahmacarya mATe jokhamarUpa banI javAnI zakyatA nathI. eTale sAmAnya copaDelI nirdoSa maLatI roTalI, sAmAnya vaghArelI nirdoSa
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-9, lekhAMka-47 649 maLatI dALa tathA bhAta A traNa dravyathI (ke vadhArAmAM cothuM dravya zAka, te paNa bane tyAM sudhI kaThoLa ja) ekAsaNAM roja karavAmAM Ave to ne ghI-dUdha-mevA miThAI vagereno tyAga karavAmAM Ave to brahmacarya paNa nirmaLa rahI zake che ane AdhAkarmavarjananI jinAjJAnuM pAlana thavAthI saMyama paNa nirmaLa banI rahe che. prazna - paNa to pachI ATalI AyaMbilanI oLI karI ema na kahevAya ne ? uttara - lokomAM kahevaDAvAya eTalA mATe jo karAya to to enAthI Atmahita thAya ja zI rIte ? eTale vastutaH jema tIrthayAtrA ane saMyamayAtrAmAM saMyamayAtrA ja mahattvanI che, ne tethI saMyamayAtrAne AMkha ADA kAna karIne tIrthayAtrA karavAnI saMmati nathI, ema tapo yAtrA ane saMyamayAtrAmAM paNa saMyamayAtrA ja mahattvanI hovAthI enI upekSA karIne tapoyAtrAnI saMmati zI rIte hoya zake ? eTale AdhAkarmanI sUcanA ApIne paNa AyaMbila karavAnA AgrahI mATe AdhAkarma-sevana e mithyA che (jinavacanathI viparIta che) ane AyaMbila e ghuNAkSara nyAye thayela samyaguvAta = jinavacanane anurUpa vAta che. tethI AdhAkarmasevananA doSone bhArapUrvaka varNavI pachI AyaMbilanA guNa varNavavA e trIjA prakAranI ane AyaMbilanA lAbha varNavI pachI AdhAkarmasevananA doSone bhArapUrvaka varNavavA e cothA prakAranI vikSepaNIkathA banI rahe che. (AmAM, AdhAkarmavarSanarUpa jinAjJAnuM pAlana hoya to AyaMbilanA kahelA lAbho jIvane maLe evI zrotAne pratIti thAya e rIte e lAbha varNavavA jarUrI bane ema lAge che.) tathA, AdhAkarmavarSanarUpa AjJApAlananA lAbho varNavIne pachI AdhAkarmasevanarUpa AjJAbhaMganA doSo varNavavA e prathama prakAranI vikSepaNIkathA bane, ane enAthI uMdhA krame A be vAto karavAthI bIjA prakAranI vikSepaNI kathA bane che.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 650 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre A cAre prakAranI kathAthI zrotAno AdhAkarma sevanano Agraha vikSipta thAya che, ane AdhAkarmasevananA varjanarUpa jinAjJApAlananA dharmamArge e joDAya che, mATe A zA mATe vikSepaNI dharmakathA na bane? je atiprasiddhasiddhAnta hoya enAthI rahita evI vAta je rAmAyaNAdi laukika kathAmAM ke veda-sAMkhya-bauddha vagerenA dharmagranthomAM AvatI hoya, evI vAtamAM doSa darzAvIne enuM khaMDana karavAmAM Ave to e jarUra zrotAnA te te dharma pratyenA AkarSaNane vikSipta karanArI hovAthI vikSepaNIkathArUpa banI zake. paNa jo zrotA, sAcAkhoTAno viveka karavAnI zaktithI rahita hoya-mugdha hoya to rAmAyaNAdinuM khaMDana sAMbhaLIne "A badhA vaktA amArA dharmanA dveSI che (mATe amArI vAtonuM khaMDana kare che)' AvA abhiprAyavALo banI javAnI zakyatA rahe che, ane to pachI e jainadharma pratye AkarSAI zakato nathI. mATe evA mugdha jIvane A vikSepaNI kathA karavAnI hotI nathI. ema, sAcA-khoTAno viveka karavAnI zakti to hoya, paNa svadharmano kadAgraha jevo jene rAga hoya ene paNa Avo ja abhiprAya Ubho thato hovAthI viparIkathA karavAnI hotI nathI. tathA AvA mugdha ane kadAgrahI jIvone emanA dharmanI zobhana vAta kahevAmAM Ave tyAre e sAMbhaLIne "amAro dharma paNa suMdara che, sAco che evI tattvapaNAnI buddhi thAya che, ne tethI jainadharma pratye AkarSAvAnI to vAta dUra ja rahI jAya che. mATe AvA jIvone trIjA-cothA prakAranI vikSepaNI kathA paNa karavAnI hotI nathI. eTale, zrotAmAM kadAgraha to nathI, paNa svasiddhAntamAM dUSaNa jANavA chatAM mAdhyathya jaLavAI raheze evuM jANavA maLe to ja vikSepaNI kathA karavI joIe. emAM paNa, zrotAnA dharmanI zobhanavAta kahevAnA avasare e aMgenI jainadharmanI vAta paNa bhegI karavI. te A rIte - jema amAre ahiMsAdisvarUpa dharma che, ema sAMkhya vagerene
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-9, lekhAMka-47 651 paNa che ja, kAraNa ke teonA granthomAM paNa hiMsA e dharma bane evuM bhUtakALamAM banyuM nathI ke bhaviSyakALamAM banaze nahIM' vagere vAto jANavA maLe ja che. paraMtu A sAMkhyAdidharmoe AtmAne ekAnta nitya ke ekAnta anitya apariNAmI je mAnyo che, emAM hiMsA ghaTI zakatI na hovAthI A ahiMsAdisvarUpa dharma paNa saMbhavato nathI. jyAre AtmAne pariNAmI mAnanAra jainadharmamAM hiMsA ane ahiMsA baMne padArtha ghaTI zake che. madhyasthajIvane AvI vAtothI jainadharma pratye AkarSaNa jAgI zake che. Ama, vikSepaNI nAme bIjI dharmakathA kahI. have trIjI saMvejanInAmanI dharmakathA kahevAya che. je kathA sAMbhaLIne vipAke (=pariNAme) virasatA jaNAvAthI zrotA saMvega pAme te kathAne saMvejanI kathA kahevAya che. A saMvejanI kathA cAra prakAre che - (1) svazarIrasaMvejanI kathA - ApaNuM zarIra zukra-zoNitamAMsa-carabI-meda-majjA-hADakAM-snAyu-cAmaDI-keza-roma-nakha-dAMtaannAdisamUhathI baneluM hovAthI tathA mUtraviSThAnuM bhAjana hovAthI azuci = apavitra che. AvuM badhuM varNana sAMbhaLIne zrotAne saMvega utpanna thAya che, arthAt AvuM azucimaya zarIra che, emAM mohAvAnuM zuM? enI Asakti zuM? ene paMpALavAnuM zuM? enA karatAM enA dvArA Atmahita sAdhI levAnuM... AvI bhAvanA jAgavAthI zrotA dharmamArge joDAya che. dharmazraddhALu, paNa ArAdhanA mArge udyamazIla nahIM, evA zrotAne A kathAthI dharmamArge udyama karavAnI bhAvanA jAge che. mATe A dharmakathA che. AvuM ja AgaLa paNa jANavuM. (2) parazarIrasaMvejanI kathA - ApaNA zarIranI jema anyanA zarIranI azucimayatA varNavI saMvega vadhAravo e A bIjA prakAranI saMvejanI dharmakathA che. athavA parazarIra = mRtakazarIra. enI jaDatA - akkaDamayatA - azuciyatA - durgadhamayatA vagere varNana karIne zrotAne saMvegaraMgamAM jhIlato karavo
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 652 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre e A bIjA prakAranI saMvejanI dharmakathA che. prANa chUTyA bAda A zarIranI AvI hAlata thavAnI che. to lAva, jyAM sudhI prANa che tyAM sudhImAM AtmakamANI karI lauM... AvI bhAvanA pragaTavAthI zrotA dharmamArge udyamazIla bane che. (3) ihaloka saMvejanIkathA - AkhuM manuSyapaNuM asAra che, adhruva che, keLanA thaDa jevuM mUlyahIna che... vagere rUpe ihaloka = Aloka = manuSyajanmanuM varNana karato dharmakathI zrotAne saMvega utpanna kare che. (4) paraloka saMvegajananI - devo paNa IrSyA-viSAda-madakrodha-lobha vagere duHkhothI abhibhUta thatA hoya che, to tiryaMca ane narakanI zI vAta karavI ? vagererUpe ihalokathI = manuSyabhavathI 52 evI bAkInI traNa gatinA du:khonA varNanathI zrotAne saMvega pedA karanAra kathA e A paralokasaMvegajananI kathA che. vaikriyalabdhi, jaMghAcAraNalabdhi vagere labdhino, jJAnasaMpand, tapasaMpa, cAritrasaMpardU, zubhakarmodaya ane azubhakarmodayadhvaMsa... AvuM badhuM phaLa e saMvejanI dharmakathAno makaraMda=2sa che. 14 pUrvadhara mahAtmAnI eka ghaDAmAMthI eka hajAra ghaDAM banAvavAnI zakti e jJAnasaMpar che. pracuranirjarAkArakatva e tapasaMpar che. saMpUrNaphaLasiddhi e cAritrasaMpar che. jJAna-darzana hoya to cAritra hoya ja evo niyama nathI. ane tethI e na hoya to mokSamArga AMzika ja hoya, paNa cAritra hoya to, jJAna-darzana to hoya ja. eTale ke saMpUrNa mokSamArga hoya... saMpUrNa kAraNasAmagrI hoya... mATe saMpUrNa phaLasiddhi thAya che e cAritrasaMpar che.' A pramANe saMvejanI dharmakathA kahI. have nirvejanI dharmakathAno avasara che. je kathAmAM karmanA dArUNa vipAkone sAMbhaLIne zrotA nirveda pAme che e kathA nirvejanI kathA kahevAya che. AnA paNa cAra prakAra che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-9, lekhAMka-47 653 (1) AlokamAM karma-AlokamAM phaLa - A lokamAM corI vagere pApa karanArane A bhavamAM ja enuM phAMsI - jela vagere je dArUNaphaLa maLe che enuM varNana karatI kathA. (2) AlokamAM karma - paralokamAM phaLa - AlokamAM corI vagere pApa karanArane paralokamAM narakAdinI je bhayaMkara yAtanAo veThavI paDe che enuM varNana karatI kathA. (3) paralokamAM karma - AlokamAM phaLa - pUrvabhavamAM evA pApa bAMdhI AvelA hoya ke jenA kAraNe A bhavamAM garbhakALathI ja kSaya - koDha vagere gaMbhIra rogathI pIDAtA hoya - halkA nIca kuLamAM dArUNa garIbAIthI rIbAtA hoya enuM varNana karavuM e A kathA che. (4) paralokamAM karma - paralokamAM phaLa - pUrvabhavamAM evA pApa AcarelA hoya jenA kAraNe kAka-gIdha vagereno janma maLe. emAM vaLI krUrakarma AcarIne narakamAyogya karma bAMdhI narakamAM bhayaMkara vedanAo veThavA mATe utpanna thAya. A badhuM varNana karavuM e cothI nirvedanI kathA che. A kathAnA prakAromAM Aloka-paraloka e prajJApakanI (vaktAnI) apekSAe che. eTale prajJApaka manuSya hovAthI manuSyagati e Aloka che ane e sivAyanI zeSa traNa gatio e paraloka che. alpa paNa pramAdano pariNAma atidArUNa Ave che. enI dArUNatAnuM vistArathI asarakAraka varNana e A kathAno rasa che. ajJAna, saMzaya, mithyAjJAna, rAga, dveSa, matibhraMza, dharmamAM anAdara ane mana-vacana-kAyAnuM dupraNidhAna duSpavRtti) ema ATha prakAre pramAda che. athavA, madya, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA e pAMca pramAda che. AmAMno koIpaNa pramAda jIvane bhaviSyamAM kevo akalpanIya rIte bhAre paDI jAya che ? enuM varNana A kathAmAM karavAmAM Ave che. e jANIne nirviSNu thayelo sAdhaka, sAdhanAmArge caDhyA pachI paNa anAdisaMskAravazAt sevAtA pramAdane khaMkheravA
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 654 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre utsAhI bane che. eTale zrotAne apramattasAdhanAmArge joDanArI hovAthI A dharmakathA che. - trIjI saMvejanI dharmakathA aMge anyatra granthomAM puNyanA phaLonuM varNana e saMvejanI kathA evI paNa vAta Ave che. eTale ke dharmanA phaLarUpe - traNa rananI ArAdhanAnA phaLa tarIke zrItIrthaMkaradeva, gaNadharadevo, RSio, cakravartI - baLadeva - deva - vidyAdhara vagerenI RddhionuM varNana karavA dvArA zrotAne ratnatrayanI ArAdhanArUpa dharmamArge AkarSavo e saMvejanI dharmakathA che. zrI dazavaikAlika sUtranI cUrNimAM paNa kahyuM che ke - athavA zubhakarmonA vipAkanA varNana dvArA saMvegane utpanna karanArI kathA e saMvejanIkathA. eTale ke zrotAne zubhakarmonA phaLanA varNana dvArA ArAdhanA mArge AkarSatI kathA e saMvejanI kathA ane azubhakarmonA vipAkanA varNana dvArA pApatyAgarUpa dharmamArge AkarSatI kathA e nirvejanI kathA evo artha maLaze. Ama dharmakathAnA cAra prakAra batAvyA. AmAM AkSepaNIkathAnA zravaNathI jIvo jainadharma pratye AkarSAIne samyakta pAme che. vikSepaNIkathAnA zravaNathI bhajanA che eTale ke madhyastha vicAraka jIvo jainadharma pratye AkarSAIne samyakta pAme che. madhyastha avicAraka jIvo AkarSaNa na thavAthI samyakta pAmatA nathI. kadAgrahI jIvo to uparathI atidArUNa mithyAtvane pAme che. (arthAt emanuM mithyAtva vadhAre gADha bane che, kAraNa ke emane vaktA para ane jainadharma para dveSa jAge che.). eTale ja ApaNIkathA jema svarUpe ja hitAvaha che, ema vikSepaNI kathA nathI. amRta tathAsvabhAve - svarUpathI ja lAbhakartA che, ema viSa nathI, e to vaidathI saMskAra karavAmAM Avela hoya to ja hitakara bane che. e rIte zrotAnI kakSA anusAra adhikArI dharmakathI dvArA yogya rIte kahevAtI vikSepaNI kathA ja hitakara bane che.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-9, lekhAMka-47 655 Ama dharmakathAnuM varNana karyuM. have mizrakathAnI vAta vicArIe - je kathAmAM ke kAvyamAM dharma-artha ane kAma A traNenI vAto hoya e mizrakathA che. A kathAnA svarUpane AzrIne mizrakathA che. phaLane AzrIne vicArIe to e zrotAne jenI preraNA kare e mujaba arthakathA vagere banI zake che. eTale ke jo artha puruSArtha, kAmapuruSArtha ke dharmapuruSArthamAM AgaLa vadhAre to e mujaba e arthakathA, kAmakathA ke dharmakathA banI zake che. badhAnI ja preraNA kare to mizrakathA ja rahe che. je kathA zrotAne adhikRta puruSArthathI vimukha kare e vikathA kahevAya che. bhaktakathA, strIkathA, dezakathA ane rAjakathA Ama vikathAnA cAra prakAro prasiddha che. prajJApakano jevo Azaya hoya ene anusarIne zrotAne pariNAma jAge che. eTale Azayabhede A kathAo akathA ke vikathA paNa banI zake che. jo zrotA puruSArthane abhimukha bane to A arthakathA vagere kathA bane che, jo vimukha bane to vikathA bane che ane jo A bemAMthI kazuM na thAya to akathA bane che. mithyAtvane anubhavato dravyaliMgI ke gRhastha je kahe te akathA bane che, kAraNa ke sAmAnya rIte vaktAnA bhAvone anusarIne zrotAne pariNAma jAge che. jJAnI-kriyAzIla tapasvI mahAtmAo jagA jIvone hitakara yathArtha vAto je kare che te 'kathA' che. kAraNa ke enAthI, sAmAnya rIte vaktA ane zrotA bannene zubhapariNAmo jAgavAthI karmanirjarAnuM phaLa prApta thAya che. nahIMtara to AmAM paNa bhajanA jANavI. svayaM saMyata hovA chatAM viSaya-kaSAyAdi pramAdane vaza thaIne bolatA hoya to e vikathA jANavI, kAraNake evA azubhapariNAmanuM kAraNa bane che. paNa kartA ane zrotAnA bhAva jo alaga-alaga hoya to AmAM bhajanA paNa jANavI. vaktA pramatta hoya paNa zrotA zubhabhAvo pAme to zrotA mATe 'kathA' bane che. ema
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 656 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre vaktA apramatta hoya to enA mATe kathA... paNa zrotAne lAbha na A thAya to zrotA mATe akathA. Ama bhajanA jANavI. siddhinA icchuka sAdhue kAmavAsanAne uttejita kare evI zRMgArarasa pracura kathA karavI na ja joIe. paMDita puruSe tapavrataniyamanA sAravALI kathA karavI joIe, jene sAMbhaLIne zrotA saMvega ke nirveda pAme che. mahAna ane gaMbhIra arthavALI evI paNa kathA bahu laMbANapUrvaka na karavI joIe, kAraNa ke vadhAre paDato vistAra kathAnA arthane haNI nAkhe che, jemake mahAkAya vRkSa potAnI pITha-bhUmine toDIphoDI nAkhe che. kathAno vadhAre paDato vistAra thavA para zrotA "kyAre kathA pUrI thaze e ja vicAryA kare che, ne tethI kathAnA rahasyArthamAM enuM dhyAna jatuM nathI. hA, jo zrotA ziSya evI vistArathI jANavAnI jijJAsAkSamatA dharAvato hoya to evA vistArathI paNa kathA karI zakAya. mATe ja anuyoga trividha kahevAyo che. eTale ke evo ziSya bhaNanAro hoya to guru pahelAM mAtra sUtrano artha kahe, pachI vyutpattio sahita sUtrArtha kahe ane pachI trIjIvAramAM naya-nikSepa vagere vistArapUrvaka badho artha kahe. zAstromAM sUtro aneka prakAranA hoya che. koI vidhi dekhADanArAM hoya to koI udyamapreraka hoya, koI bhayadarzaka hoya to koI utsargane jaNAvanAra hoya, koI apavAdane jaNAvanAra hoya to koI utsargaapavAda bannene jaNAvanAra hoya.. koI mAtra varNanapradhAna hoya. jo vaktA adhikRta sUtra kevA prakAranuM che? e jANI na zake to e kuzaLa dharmadazaka nathI. kAraNa ke vibhAga karyA vagara badhAnuM ekasarakhI rIte nirUpaNa karavAmAM zrotAne ekAntabuddhi thAya che je samyaktvano ghAta karanAra che. tethI yogya vibhAga karIne bolanArA dharmakathI ja dharmakathA karavAnA adhikArI che.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 657 batrIzI-11, lekhAMka-62 kadAca AcArapAlanamAM hIna hoya to paNa jo A rIte vidhipUrvaka dharmakathA karanAro hoya to e zrutanI prabhAvanA karanAro = zratokta zubhavAtono pracAra karanAro hovAthI sAro che, paNa AcAravAnuM hovA chatAM mUDha hovAthI dharmakathAne je ADedhaDa kare che e sAro nathI, kAraNa ke e dharmamArgano lopa karanAro nIvaDe che. A rIte prajJAzIla paMDita svasAmarthyane anusarIne yathAyogya kathA karavA dvArA paramAnanda mokSane meLave che. Ama kathAbatrIzI pUrNa thaI. have AgAmI lekhathI dasamI yogalakSaNabatrIzInI vicAraNA karavAmAM Avaze. lekhAMka noMdha : dasamI yogalakSaNabatrIzInA 48 thI 61 naMbaranA lekho cothA bhAgamAM laI lIdhA hovAthI have agyAramI batrIzInA lekho zarU thAya che. dasamI yogalakSaNabatrIzI gayAlekhamAM pUrNa thaI. have agyAramI pAtaMjala-yogalakSaNa: 2 batrIzIno prAraMbha thAya che. pataMjaliRSie "yogasUtra' nAmanA granthanI racanA karI che. sUtrAtmaka A granthamAM emaNe yoganI svAbhipreta vyAkhyA ApI che ke yoga eTale cittavRttino nirodha. yoganuM AvuM lakSaNa ApIne pachI yoga aMge potAnA kSayopazama mujaba vistRta vicAraNA karI che. jema AMbalI khAdhA pachI AMbAnI mahattA vizeSa pratIta thAya che, ema anya darzanakAroe Apela yoganA lakSaNane jANyA pachI, prabhuzAsanamAM Apela yoganuM lakSaNa keTaluM mahattvanuM, nirdoSa ne paripUrNa che e spaSTapaNe khyAlamAM Ave che. mATe mahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAja pataMjaliRSie ApelA A lakSaNa para vicAraNA karI rahyA che.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 658 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre zaMkA - zuM anyadarzanakAronI mokSa sudhI najara pahoMcI che? zuM teo yogane samajI zake che ke jethI enI vicAraNA karI zake ? samAdhAna - hA, AryabhUmino A prabhAva che. Azaya e che ke ApaNe tyAM Aryadeza-anAryadeza... evA vibhAjana Ave che. A vibhAjana zAnA AdhAre che? e vicArIe to jaNAya che ke vartamAna duniyAmAM je dharmo pracalita che emAM be vibhAga spaSTa tarI Ave che.. eka vibhAga - bhAratadezamAM uddabhavelA dharmono.. ane bIjo bhAratanI bahAra ubhavelA dharmono. bhAratamAM udbhavela dharma (darzana) cAhe jainadarzana hoya ke bauddha.... nyAyadarzana hoya ke vaizeSika. sAMkhyadarzana hoya ke vedAMtadarzane... badhAno pAyo ekasamAna che. je bhAratanI bahAra astitvamAM AvelA prIstI, muslima, yahudI vagere koI ja dharmamAM jovA maLato nathI. bhAratanA darzanono A samAna pAyo che - badhA ja darzano zarIra- indriya mana ane pAMcabhUtathI bhinna evuM svataMtra Atmadravya mAne che. vaLI A Atmadravya anAdikALathI che evuM paNa badhA ja mAne che, emAM koI apavAda nathI.. kSaNika AtmavAdI bauddha paNa saMtAna-paraMparAthI ene anAdi mAne ja che. AtmAne anAdi mAnavAnuM kAraNa spaSTa che ke, jema pANImAM valoNuM karavAthI kyAreya mAkhaNa maLI zakatuM nathI. athavA jema retIne pIvAthI kyAreya telanuM eka buMda paNa maLI zakatuM nathI. ema jaDa padArtho para game eTalI prakriyA karo... emAM caitanya pragaTAvI zakAtuM nathI. eTale vartamAna kSaNe caiitanyathI dhabakato padArtha, pUrvakSaNe paNa cetanAvaMta ja hato.. vaLI pUrvekSaNe e cetanAvaMta hato.. to enI pUrvekSaNe paNa emAM caitanya dharabAyeluM ja hatuM. AvI pUrva- pUrva kSaNomAM koI cheDo mAnI zakAto nathI. kAraNa ke je cheDo (= AghakSaNa) mAnavAmAM AveenI pUrvekSaNamAM jo caitanya skurAyamANa na hoya to e AdhakSaNamAM paNa caitanya AvI zake ja nahIM. mATe dareka bhAratIyadarzanoe AtmAne anAdi mAnyo che.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-62 659 vaLI jainavagere darzanonI eka samAnatA A che ke dareka AtmAne anAdikALathI koIka anya tattva vaLageluM che ne tethI AtmAno saMsAra che... saMsAramAM paribhramaNa che.. Adhi-vyAdhi ne upAdhio che. anya eka samAna pAyo A che ke AtmAne anAdikALathI vaLagelI A azuddhine dUra karI zakAya che. e dUra thAya eTale AtmAno mokSa thAya che jyAM zarIra-indriya ke mana.. kazuM na hovAthI koI ja prakAranuM du:kha hotuM nathI. ane chello eka samAna pAyo e che ke mAnavabhava pAmyA pachI jIvanuM koI paNa mukhya kartavya hoya to, A azuddhine dUra karI mokSa prApti karavI e che. A prayojananI sAme, cha khaMDanA sAmrAjyanI prApti paNa kAMI visAtamAM nathI. A prApti na thAya, to bIjI aneka AtmaguNonI prAptimAM paNa saMtoSa mAnavo na joIe ke jaMpIne besavuM na joIe.. ne mokSa prAptinA puruSArthamAM macI ja paDavuM joIe. alabat AtmA, azuddhi, mokSa vagere darekanA svarUpanI mAnyatAmAM kadAca AsamAna-jamInano taphAvata che.. jema ke koIka AtmAne nityAnitya, zarIravyApI hovAthI saMkoca-vikAsazIla, jJAnAdiguNo sAthe bhinnAbhinna... vagere mAne che. bIjAo ene ekAMte nitya (= phUTasthanitya), vibhu, jJAnAdiguNothI zUnya vagere mAne che.. vaLI anyadarzanakAro ene ekAMte anitya (kSaNika), jJAnamaya vagere mAne che.. A badhA AvA anaMtA AtmAo mAne che to vedAMtI mAtra eka zuddha brahma mAne che. AtmAne vaLagelI azuddhinI bAbatamAM paNa ghaNI vividhatAo che. koI ene karma kahe che to koI adRSTa.. koI prakRti kahe che to koi avidyA. to koI vAsanA... jema nAmamAM pheraphAra che ema enA svarUpamAM paNa badhAnI mAnyatAmAM pheraphAra che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 660 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre e ja rIte mokSane koI saccidAnaMdamaya mAne che to koI niranvayamukti mAne che to koI ene nirguNa mAne che.. koI brahmalInatAne mukti mAne che. Ama AtmA vagere aMge ghaNo mAnyatAbheda hovA chatAM, darekano pAyo, AtmA, azuddhi-saMsAra... azuddhi dUra thavA para mokSa.. mokSa ja mukhya rIte prApya tattva che. ne e rAga-dveSa 52 vijaya vinA prApta thato nathI. rAga-dveSa para saMpUrNa vijaya meLavavo zakya che ne e ja mukhya prayojana che. pAyAnI A samAnatA e koI nAnIsUnI vAta nathI. kAraNa ke bhAratanI bahAra udbhava pAmelA paNa saMkhyAbaMdha dharmo hovA chatAM koI ja dharmanA praNetAnI najara mokSa tarapha gaI nathI.. 'saMsAranuM mULa AtmAne vaLagelI azuddhi che..' A vAta ja mULamAM samajAyelI nathI. 'saMsAramAM game evI sukhasagavaDa- sanmAnamaya avasthA, e chevaTe jIva mATe kadarzanArUpa ja che, zuddha AtmAsvarUpa mokSanI tulanAmAM e sAva tuccha che, pariNAme vipAkadArUNa che ne tethI paramArthathI e paNa tyAjya ja che..' AvI badhI mULabhUta vAtano aNasAra sudhdhAM na hovAthI emanuM lakSya vadhumAM vadhu.. thoDI samRddhi hoya.. viSaya-kaSAyanA tophAno kaMika ochA karyA hovAthI zAMtino anubhava hoya, samAjamAM mAnabharelI sthiti hoya, dayA paropakAra nIti vagere guNo hoya eTale bhayo bhayo... basa ATaluM ja hoya che. rAga-dveSapara kaMIka vijaya maLyo che e joIne mAre saMtoSa mAnI levAno nathI ke sAdhanA thaMbhAvI devAnI nathI. mAre enA para saMpUrNa vijaya meLavAno che. saMsAra duHkhamaya che. enI du:khamayatAnA mULamAM enI pApamayatA che.. ne enI pApamayatAnA mULamAM enI rAga-dveSamayatA che.. mATe rAga-dveSa para vijaya-sarvajJatA- mokSa... A ja mukhya lakSya che... AvI badhI vAto haiyAmAM sphuravI.. sphuryA pachI jacavI... jIvananuM e ja sAdhya banavI.. e sAdhyanI siddhi mATe apAra samRddhimaya saMsArane paNa zivanirmAlyavat tyajI devAmAM koI thaDakAro nahIM.. ne aneka kaSTamaya
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-62 sAdhanAjIvanano svIkAra karavo... emAM ja AnaMda anubhavavo... sukha-samRddhi-bhoga vilAsamAM ALoTanA2ne joIne to uparathI dayA AvavI.. AvI badhI bhUmikA e koI nAnI sUnI vAta nathI. 661 AvI badhI bhUmikA, AtmAne ghaNo sajja karyo hoya.. moha para ghaNo vijaya meLavyo hoya.. to ja Ave che.. mATe ja 1444 granthonA praNetA bhagavAna zrI haribhadrasUrimahArAje, jemaNe mokSaprApti mATe khUba manomaMthana karyuM.. sUkSma ciMtana karyuM.. e pAchaLa AkhuM jIvana kharcI nAkhyuM. ne bhAvukone, potAne bhAselo mokSamArga prarUpyo.. evA zrIpataMjaliRSi vagereno 'mahAtmA' tarIke ullekha karyo che, bhale ne teoe prarUpelo mokSamArga vAstavika nathI. bhAratanI bahAranA dharmonA praNetAonI A bhUmikA nahotI.. ne tethI, mukhyatayA mokSa prAptine lakSyamAM rAkhIne prarUpAyelo hoya evo eka paNa dharma bhAratanI bahAra maLato nathI. zaMkA - jo bhAratabahAranA dharmonA AdyapuruSonI AvI bhUmikA nahotI, to bhAratIyadarzanonA praNetAonI AvI bhUmikA zI rIte sarjAI ? samAdhAna - teo para sAkSAt ke paraMparAe.. A bhavamAM ke pUrvabhavamAM.. parama pAvana zrI jinavacanonI asara hatI. zrI jinavacanonA zravaNa, parizIlana ane ochA-vadhatA AcaraNa vinA mohanuM jora ochuM thavuM... ne haiyAmAM AvA vicAro UThavA e zakya ja nathI. eTale ja zrI siddhasena divAkara sUri mahArAje kahyuM che ke anya darzanomAM je kAMI sArI vAto maLe che e zrIdvAdazAMgIrUpa zrutasamudramAMthI UDelA jaLabindu samAna che. ane A to, 'teonI zrI jinavacano pratyenI zraddhAnA atireka mAtrathI kahevAyelI vAta che' evuM paNa nathI, kAraNake A vAta atyaMta yuktisaMgata che. AtmA atIndriya hovo-ane mokSa ApaNA anubhavathI
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 662 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre ati-ati-ati para (atIta) hovo- A be vAstavikatAo evI che ke, aMtmAnA zuddhasvarUpAtmaka mokSa jemane hastAmalakavata pratyakSa hoya e ja enuM svataMtra-prathama nirUpaNa karI zake... emanA A mULabhUta nirUpaNanA AlaMbana vinA anyone enI kalpanA sapanAmAMya saMbhavita ja nathI, kAraNake zuddhaAtmA sarvajJa sivAya koIne pratyakSa hoto nathI. A vAtane atyaMta sahRdayapaNe sUkSma rIte vicAravI. zaMkA - jo bauddhavagere darzanonA praNetAone mohanuM jora ochuM thayeluM hatuM, tathA emanI vAto paNa zrI jinapravacanamAMthI UDelA chAMTA che.. to to e satya ja hovI joIe ne ! samAdhAna - te che ja ne ! ApaNe kyAM eno niSedha karIe chIe ? zaMkA - jo e satya ja che, to ApaNA zrI sammatitarkaprakaraNa vageredarzana- prabhAvakagranthomAM enuM khaMDana kema Ave che ? samAdhAna - zrI jainapravacananI vAto sAtanayamaya che.. te te darzanakAroe emAMnA eka-eka nayane pakaDIne nirUpaNa karyuM che.. jema ke bauddhadarzana paryAyArthikanaya jevuM nirUpaNa kare che. paNa naya e saMpUrNa satya nathI, AMzika satya che. jayAre bauddhAdidarzana potapote pakaDelA nayane saMpUrNa satya mAnI bese che, mATe enuM khaMDana che. zaMkA - bhale emanI vAto AMzika satya. paNa satya to kharI ja ne pachI khaMDana zA mATe ? samAdhAna - nA, ApaNe paNa emanI vAtanuM khaMDana karatA ja nathI. jemake bauddhoe kSaNikatvanI vAto karI che. to ApaNe kAMI kSaNikatvanuM khaMDana karatA nathI, kAraNa ke kSaNikatva ApaNane paNa mAnya ja che. paNa teo ene ekAMte je kahe che. eTale ke koIpaNa apekSAe AtmAmAM nityatva che ja nahIM.. e rIte nityatvane teo
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-62 663 sarvathA je nakAre che enuM ja ApaNe khaMDana karIe chIe. ema sAMkhyadarzana ke pAtaMjalayogadarzana AtmAne nitya je mAne che enuM ApaNe khaMDana karatA nathI, kAraNa ke ApaNane e paNa mAnya ja che.. paNa ene ekAMte mAnI kSaNikatvane sarvathA je teo nakAre che enuM ja ApaNe khaMDana karIe chIe. zaMkA - ema to dravyArthikanaya paNa kSaNikatvane nakAre ja che ne ! jo e na nakAre to to pramANa ja na banI jAya ? Azaya e che ke dravyArthikanaya vastunA dravyAMzane joto hovAthI nityatva to mAne ja che. have jo e kSaNikatvane nakArato na hoya, kSaNikatvanuM khaMDana karato na hoya, to to na niSiddha anumaMta nyAye eno svIkAra ja karyo kahevAya. ane to pachI eNe vastunA nityatvAMza (=dravyAMza) ane anityatvAMza (=paryAyAMza) baMnene svIkAryA hovAthI e 'pramANa' kema na banI jAya ? kAraNa ke naya to ene ja kahevAya che je vastunA eka ja aMzane joto hoya. samAdhAna - nityavAdI darzano anityatvAMzane sarvathA nakAre che, mATe mithyA hovAthI enuM khaMDana che. dravyArthikanaya ene pradhAnatayA nakAre che, paNa gauNatayA svIkAre paNa che, mATe e mithyA nathI. vaLI svIkAra gauNarUpe che, mATe sAmAnyathI A svIkArano ullekha thato nathI, ne ullekha dravyArthikanaya kSaNikatvane nakAre che evo ja thAya che. tathA, gauNarUpe svaabhipreta aMzathI itarAMzano = anya aMza bhUta anityatvano = kSaNikatvano A svIkAra e ja dravyArthika nayanI pramANasApekSatA che. (eTale ke dravyArthikanaya pramANane sApekSa che, pramANano anAdara ke apalApa karanAra nathI.) prazna - itarAMzano pradhAnarUpe nakAra (= pratikSepa =khaMDana) ane gauNa rUpe svIkAra (=apratikSepa) e zuM che ? uttara - je apekSAe vivakSita naya pravarte che te apekSAne
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 664 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre choDyA vinA karAtI vicAraNAmAM ItarAMzano karAto pratikSepa e pradhAnarUpe pratikSepa ( nakAra) che ane e apekSAne choDI daIne karAtI vicAraNAmAM chetarAMzano karAto svIkAra e gauNarUpe apratikSepa che. te A rIte - dravyArthikanaya dravyanI apekSAe jIvamAM nityatvane jue che ane kahe che. A dravyanI apekSAne ja UbhI rAkhIne e jIvamAM anityatvane je nakAre che te ItarAMzarUpa anityatvano pradhAna rUpe pratikSepa che. ane dravyanI apekSA choDIne paryAyanI apekSAe jIvamAM anityatva hovAno je svIkAra che te itarAMzarUpa anityatvano gauNarUpe apratikSepa che. ahIM A vAta dhyAnamAM rAkhavI ke potAnI apekSAne choDavI ane itarAMzano svIkAra karavo A baMne garbhita rUpe ja hoya che, nahIM ke vyaktarUpe. mATe ja e apratikSepa gauNarUpe kahevAya che. prazna - nityatvavAdI vagere sAMkhyAdi darzanone mithyA kahI enuM khaMDana karavuM, ane e ja nityavAdine kahenAra naigamAdi dravyArthikanaya vagerene mithyA na kahevA.. AvuM zA mATe ? e bemAM zuM taphAvata che? e spaSTarUpe samajAvo. uttara - sAMkhyAdikadarzano navo nitya: vagere rUpe je nityavAdine jue che tene ja vastunA saMpUrNa svarUpa tarIke mAnI le che ane nirUpe che, mATe teo mithyA che. paraMtu naigamAdinayo svaviSayabhUta nityatAdine vastusvarUpanA aMzarUpe ja mAne che, nahIM ke saMpUrNa vastusvarUpa rUpe, kAraNa ke vastusvarUpano je anityatvAdi svarUpa itarAMza, te paNa pramANathI parichinna che. (eTale ke e paNa vastumAM rahela to che ja.) jo ke naigamanAme dravyArthikanaya dravyane manamAM rAkhIne = arpaNa karIne ja vastune jue che. eTale vyaktarUpe to kyAreya nIvoDanitya: "kIvoDanityo Daji' ityAdi svIkArato nathI, ke bolato nathI, UlaTuM nIvo nitya .. e pramANe nityapaNAnuM sAvadhAraNa (jakAra sahitanuM) vidhAna kare che. ane vIvo naivAnitya:
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-62 665 e rIte anityatvanuM sAvadhAraNa nirAkaraNa paNa kare ja che, kAraNa ke dravyanI apekSAe jIvamAM nityatva ja saMbhave che, anityatva svapnamAM paNa saMbhavI zakatuM nathI. tema chatAM e pramANApekSa (= pramANanI apekSAvALo) hovAthI avyaktarUpe - garbhitarUpe pramANathI nizcita thayela anityatatvAtmaka itarAMzane svIkAre che, eno niSedha karato nathI. Avo svIkAra e ja enuM pramANApekSatva che. 'vastunA svarUpanI vicAraNAmAM jema dravyanI arpaNA (pradhAnatA) ane paryAyanI anarpaNA (gauNatA) hoya che ema anya apekSAe dravyanI anarpaNA ane paryAyanI arpaNA paNa karAtI ja hoya che, huM nathI karato e eka alaga vAta che. 'paNa e vakhate jIva anitya ja che, nahIM ke nitya, paryAyanI apekSAe jIva nitya hovo svapnamAM paNa saMbhavato nathI.' 'vastusvarUpanuM jema huM grahaNa karuM chuM ema bIjo paryAyArthika paNa grahaNa kare ja che, kAraNa ke pramANathI nizcita thayela anityatvanuM ja e paNa grahaNa karanAro che.' 'huM pramANa nathI, paNa naya ja chuM, kAraNa ke aMzamAtragrAhI chuM.' 'mane jIva nitya je bhAse che te koIka apekSAe ja, nahIM ke apekSAvinA. kAraNa ke anyane bIjI apekSAe e anitya paNa bhAse ja che.' AvA badhA vikalpo nayane garbhitarUpe hoya ja che. AvA vikalpo pedA karavA e pramANApekSatva vaDe karAtuM mithyAtvanuM apanayana (=dUra karavuM e) jANavuM. paraMtu sAMkhya vagere anya darzanone A vikalpo garbhitarUpe paNa hotA nathI. teo to ema ja mAnatA hoya che ke 'huM je nityatvAdine jouM chuM e vastunuM pUrNasvarUpa ja che, enAthI bhinna anityatva vagere svarUpa vastumAM saMbhavatuM nathI ja.' 'mane je nityatvAdi bhAse che te nirapekSapaNe ja nahIM, ke koika apekSAe.. mATe ja arpaNA anarpaNA jevuM kAMI che ja nahIM. 'huM pramANa ja chuM, nahIM ke naya, kAraNa ke saMpUrNa vastugrAhI chuM...' 'A jagamAM evI koI apekSA che nahIM, je vastune anityAdirUpe jaNAve.' anya darzanone AvA vikalpo hoya che, mATe te mithyA ja che.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre A bAbatamAM rahasya AvuM che - be puruSo vRkSanI zAkhAne joI rahyA che, emAM prathama puruSa zAkhA e vRkSano eka avayava che evuM mAne che. bIjo "zAkhA e ja saMpUrNa vRkSa che' ema mAne che. jo ke prathama paNa zAkhAne ja joI rahyo che, nahIM ke mULane... ane eTale e zabdathI- vyaktarUpe kyAreya paNa vRkSa: siMco ramAvAna, vRkSa: visaMyomAvavAnA AvuM svIkArato nathI ke bolato nathI. ulaTuM vRkSa: pasaMyova ema kapisaMyoganuM sAvadhAraNa vidhAna, ane vRkSo naiva vasaMyojamAvavAnuM vRkSa vAMdarAnA saMyoganA abhAvavALuM nathI jo ema kapisaMyogAbhAvano sAvadhAraNa niSedha paNa kare ja che, kAraNa ke zAkhAnI apekSAe tyAre kapisaMyoga ja saMbhave che, kapisaMyogAbhAva saMbhavato nathI ja. tema chatAM te garbhitarUpe mULane paNa vRkSanA avayavarUpe svIkAre che, mATe kapisaMyogAbhAva rUpa itarAMzane paNa vRkSamAM svIkAre ja che, nakArato nathI. vRkSa para kapisaMyoga che ke nahIM? e vicAraNAmAM jema zAkhAnI arpaNA ane mULanI anaVNA che ema anya apekSAe mULanI arpaNA- zAkhAnI anarpaNA... paNa karAtI ja hoya che, huM nathI karato e eka alaga vAta che. e vakhate vRkSa para kapisaMyogAbhAva ja che, nahIM ke kapisaMyoga paNa.. kAraNa ke mUlanI apekSAe e vakhate vRkSa para kapisaMyoga saMbhavato nathI. vRkSanA svarUpanuM huM jema grahaNa karuM chuM ema anya mULane jonAra puruSa paNa vRkSanA svarUpanuM grahaNa kare che, kAraNa ke te paNa vRkSanA aMzanuM ja grahaNa kare che." "huM saMpUrNa vRkSane jonAro nathI, paNa enA aMzane ja jonAro chuM, kAraNa ke mAtra zAkhAne ja jouM chuM. mane kapisaMyoga je bhAse che te koIka apekSAe ja, nahIM ke nirapekSapaNe, bIjAne bIjI apekSAe kapisaMyogAbhAva paNa bhAse ja che." "AvA badhA vikalpo prathama puruSane garbhitarUpe hoya ja che. paNa bIjA puruSane e garbhitarUpe paNa saMbhavatA nathI ja. te to ema ja samaje che ke "mane bhAsato kapisaMyoga e AkhA vRkSanuM svarUpa che, kapisaMyogAbhAva vRkSa para che ja nahIM." "mane
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-62 667 kapisaMyoga je bhAse che te nirapekSapaNe ja, nahIM ke zAkhAnI apekSAe. mATe arpaNA- anarpaNA jevuM kAMI che ja nahIM.' 'huM AkhA vRkSanuM jJAna karanAro chuM, nahIM ke vRkSanA aMzamAtranuM. kAraNa ke vRkSa zAkhA mAtra rUpa ja che.' 'A vRkSa para evo koI aMza che nahIM jene AgaLa karIne hAla kapisaMyogAbhAva paNa bhAse' bIjA puruSane AvA badhA vikalpo hoya che, mATe enuM darzana mithyA che. AvuM ja prastutamAM jANavuM joIe. AmAM naya prathama puruSa jevo che. anya sAMkhyAdidarzana bIjA puruSa jevuM che. mATe anya darzano mithyA hovA chatAM naya mithyA nathI. Avo vicAra AvI zake ke - dravyArthikanayane garbhitarUpe tame kahelA vikalpo bhale ho, vyaktarUpe zabdathI to e sAMkhyanI jema kyAreya paNa anityatvane svIkArato nathI, paNa nirAkaraNa ja kare che. 'paryAyanI apekSAe jIvAdi vastumAM anityatva paNa raheluM ja che.' vagere e paNa sAMkhyanI jema kyAreya mukhathI kaheto nathI ja, kAraNa ke evuM kahevAmAM enuM dravyArthikapaNuM ja haNAI jAya. eTale ja dravyArthikanaya hoya ke sAMkhyadarzana hoya, nirUpaNa to baMnenuM samAna ja hoya che. eTale sAMkhyadarzananuM ja nirUpaNa mithyA, nahIM ke dravyArthinayanuM nirUpaNa.. A to ardhajaratIyanyAya ja che. paNa A vicAra yogya nathI, kAraNa ke A benuM nirUpaNa zabdathI samAna hovA chatAM dravyArthikanayanA nirUpaNamAM kaMika vizeSatA paNa che ja. 'e vizeSatA kaI ?' A nityatAvAdI sAMkhya ane kSaNikatvavAdI bauddha jyAre bhegA thAya che tyAre zatrunI jema paraspara vivAda ja kare che, sahakArabhAva dAkhavatA nathI, ane tethI vastusvarUpano vighAta karanArA ja bane che. nahIM ke teno vAstavika nizcaya. paraMtu nityatAvAdI dravyArthikanaya ane anityatAvAdI paryAyArthikanaya jyAre bhegA thaIne vastunA saMpUrNasvarUpano nizcaya karavA mATe prayatnazIla bane che tyAre paraspara sahakAra bhAva ja rAkhe
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 668 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre che, nahIM ke zatrubhAva. eTale ja bhegA thayelA te be samasta vastunA bodhaka bane che, ane eTale ja te benA samudAyamAM samyakta kahevAya che. paraspara vairabhAvane choDIne sahakArabhAva bhajavAmAM, anya nayanA viSayabhUta anityavAdino garbhitarUpe vastuaMza tarIke je svIkAra e ja kAraNarUpa bane che. tethI samasta vastunuM bodhakatva lAvI ApanAra tathA samyakta lAvI ApanAra A garbhita rUpavALo evo paNa svIkAra nayanI vizeSatA kema na kahevAya ? zrI pataMjaliRSie ApelA yoganA lakSaNanI vicAraNA karatAM pahelAM bhAratIya anya darzano aMgenI pAyAnI keTalIka vAto ApaNe vicArI. tathA darzana-nayano bheda paNa vicAryo. anya darzakonI alaga-alaga mAnyatAo kema thaI ? vagere vAto AgAmI lekhamAM joIzuM. rilekhAMka rI, u3 bhAratanA darzanono ane bhAratanI bahAranA dharmono mukhya taphAvata, bhAratIyadarzanonI pAyAnI mAnyatAomAM samAnatA (tathA asamAnatA), darzano mithyA hovA chatAM samAna nirUpaNavALA no mithyA nathI.. vagere vAto gayA lekhamAM joI. have pUrvabhUmikA racIne pAtaMjala yogalakSaNanI vicAraNA A lekhamAM joIzuM. AtmAnA be svarUpa che. zuddha svarUpa ane azuddha svarUpa. karmAtmaka upAdhithI bilakula mukta thaI javA para mokSamAM AtmAnuM je svarUpa hoya che te zuddha svarUpa che. tathA, karmAtmaka upAdhivALuM ane e upAdhinA kAraNe thatI vividha-vicitra avasthAovALuM AtmAnuM je svarUpa saMsAramAM hoya che te azuddhasvarUpa che. A zuddha svarUpa ane azuddha svarUpamAM AsamAna-jamInano pharaka hoya che.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-63 zuddha svarUpamAM anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta sukha, anaMtavIrya, kSAyika samyakta vagere hoya che. aMzamAtra paNa rUparasa-gaMdha- sparza hotA nathI, kAraNake jIva azarIrI che. Ama rUparasAdi na hovAthI e arUpI che. athavA saMsAramAM jevA manuSyadeva... krodhI-kSamAzIla. vagere jAta jAtanA rUpAMtaraNa thayA karatA hovAthI jIva rUpI hoya che, evA koI ja rUpAMtaraNa sAdi anaMtakALamAM kyAreya thatA na hovAthI jIva AkAza vagerenI jema bilakula arUpI hoya che. vaLI zarIra ane mana na hovAthI AdhivyAdhi ke upAdhi na hovAnA kAraNe duHkhanuM nAmanizAna hotuM nathI. anaMtavIrya che, paNa zarIrAtmaka sAdhana na hovAthI kartutva hotuM nathI, eTale ke jIva akartA che. svayaM UrdhvagatizIla hovA chatAM, lokAnta rahyo hovAnA kAraNe upara dharmAstikAya na hovAthI Urdhvagati thatI nathI.. ne karma na hovAthI tirdho ke adho gati paNa thatI nathI. eTale ke jIva bilakula niSkriya hoya che. ane eTale ja mokSamAM javA para je AkAzapradezomAM sthira thayo, temAMthI eka-paNa AkAza pradeza AghopAcho thato nathI, bhale ne anaMtAnaMta kALa vItI jAya. saMsAramAM to zarIranI avagAhanA mujaba nAno-moTo thato hato. eTale ke jIva saMkoca-vikAsazIla che. tema chatAM mokSamAM zarIra ja na hovAthI eka AkAza-pradeza jeTalo paNa nAno-moTo thato nathI. saMsAranI aMtima avasthAmAM be-tRtIyAMza avagAhanA thavA para je avagAhanA thaI e ja anaMtAnaMta kALa sudhI jaLavAI rahe che. yoga nathI, mATe AtmapradezomAM spaMdana nathI, eTale ke asaMkhya AtmapradezomAMthI eka paNa Atmapradeza kyAreya paNa svasthAnathI khasato nathI. bilakula nizcala acala rahe che. vaLI kSapakazreNimAM jIva AtmAmAM anAdikALathI rahelI krodhAdi-kaSAyonI, viSayavAsanAnI. rAga-dveSanI yogyatA saMpUrNatayA nirmULa karI nAkhe che. havethI jIva A bAbatomAM thAMbhalA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 670 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre jevo ayogya banI gayo. jema-thAMbhalAne koI karavatathI kApI nAkhe... krodhanI eka rekhA paNa nahIM.. khUba suzobhita karIne prazaMsA kare.. thAMbhalAne ahaMkArano aMza paNa nahIM... koI rUpavAnayuvAna strI bhAre kAmAvegapUrvaka AliMgana kare.. to paNa thAMbhalAne zuM ? vikArano vicAra sudhdhAM nahIM.. kSapakazreNi bAda jIva Avo. ja viSaya kaSAya mATe bilakula ayogya banI gayo hoya che. eTale siddhAvasthAmAM eka to AvI bilakula ayogyatA che. vaLI krodhamohanIyakarmano udaya vagere rUpa AMtarika kAraNa ke AdhivyAdhi-upAdhi rUpa bAhya kAraNano paNa sadaMtara abhAva che. eTale kyAreya krodha vagere mohanA tophAno UThatA nathI.. ne jIva haMmeza mATe svaguNomAM ramaNatA karyA kare che.. ne eka adUbhuta- alaukika anupama akhUTa akSaya sukhane mANyA kare che. AtmAnuM zuddha svarUpa Ave che. AnI sAme azuddha svarUpa bilakula viparIta che. anaMtabahubhAga ajJAna.. duHkhonA pahADasukhanuM kaNa..ne te paNa Atmika nahIM, paudgalika. ALasa-pramAdazaktihInatA.. gADha miththAmAnyatAo.. sazarIrI hovAthI.. ne zarIra sAthe dUdhapANInI jema ekameka thayela hovAthI rUpa-rasa-gaMdhaspardhAdi vagerenA kAraNe rUpI... athavA kyAreka deva- kyAreka manuSya... emAM paNa bALa-yuvAna-vRddha.. kSaNamAM rAgI- kSaNamAM virAgI.. kSaNamAM krodhI-kSaNamAM kSamAvAna.. pratikSaNa AvA rUpAMtaraNa cAlu hovAthI rUpI. ochA vadhatA vIryanI sAthe zarIra hAtha paga vagere sAdhano maLyA hovAthI kartutva.. ne pachI viSayAdinuM bhostRtva, rAga-dveSa.... karmavazAta chae dizAmAM gati.. tethI sakriyatA.. zarIra mujaba saMkoca-vikAsazIlatA.. yoga hovAnA kAraNe AtmapradezonI satata-satata spaMdanazIlatA- caMcaLatA.. e ja rIte Dagale ne pagale krodhAdi kaSAyonA ane indriyanA viSayonA tophAno....
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-63 671 Ama AtmAnA zuddha ane azuddhasvarUpa vacce Abha-gAbha jeTaluM aMtara che e spaSTa che. vaLI saMsAra anAdi che. anaMtAnaMta kALa vItI gayo.. AtmA anAdikALathI azuddha che. sAmAnyathI chadmasthonA saMparkamAM AvanArA AtmAo azuddha svarUpavALA ja che. dIghatidIrghakALa vItI gayo. jJAna to badhAne ochuM-vatuM thAya che.. paNa indriyajanya ja. ne mokSamAM indriya to che nahIM. mATe mokSamAM jJAna hotuM nathI. jJAna nathI mATe icchA nathI. ne icchA nathI mATe kRti (=prayatna) nathI, kAraNa ke IcchA ane kRti kramazaH jJAna ane icchAthI janya hoya che. tathA vItarAgatA che mATe paNa rAga (=IcchA) nathI. ema Sa nathI. vaLI jIva anaMtAnaMtakALathI paudgalika sukha bhogavato Avyo che. paNa e puNya (=dharma= zubha adaSTa) janya hoya che ne mokSamAM puNya to hotuM nathI, mATe sukha hotuM nathI.. ema pApa na hovAthI duHkha paNa hotuM nathI. (kRti-rAga-dveSa na hovAthI puNya-pApa hotA nathI.) alabatta, yuktayogI ane muMjAnayogIne atIta- anAgata viSayanuM pratyakSa manAyeluM che, paNa e paNa indriyajanya ja manAyeluM hovAthI mokSamAM manAyuM nathI. sarvathA indriyAtIta evA kevalajJAna sudhI najara ja pahoMcI na hovAthI mokSamAM sarvathA jJAnAbhAva manAyo... ema pudgalAtIta sukha sudhI daSTi ja laMbAtI na hovAthI sarvathA sukhAbhAva manAyo. zarIra na hovAthI kRtirUpe sakriya bhale na banatuM hoya, chatAM anaMtavIrya hoya evI kalpanA ja pahoMcatI na hovAthI vIrya paNa na manAyuM.. Ama jJAnAdi koI guNo na mAnavAthI naiyAyika vageree nirguNa mukti mAnI. saMsArakALa daramyAna anubhUta audayika ke kSAyopathamika koI ja guNo mokSamAM hotA nathI.. e saMdarbhamAM jIva mokSamAM nirguNa ja hoya che.. ema e mAnyatAnI saMgati karI zakAya che. -agni ane pANI jema bhinna ja hoya, eka na hoya zake.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 672 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre ema kSamAzIla ane krodhI... A be eka zI rIte hoya zake ? ane saMsArakALa daramyAna AtmA to AvA kaiMka rUpAMtaraNa pratikSaNa anubhavyA ja kare che. mATe AtmA kSaNika che.. kSaNe-kSaNe badalAyA kare che. saMsAramAM bALa, yuvAna, prauDha, vRddha, deva, duHkhI, sukhI, krodhI-kSamAzIla.. rAgI-virAgI.. vagere jevA jevA rUpAMtaraNone -kSaNone saMsArakALa daramyAna jIvo anubhave che, evA koI ja rUpAMtaraNa mokSamAM hotA nathI. eTale dIpajyota prajvalita hoya tyAre kSaNe-kSaNe jevAM rUpa hoya che evuM lAla-pILuM-bhUruM -sthiraasthira koI ja rUpAMtaraNa bUjhAyA pachI jovA maLatuM na hovAthI eno niranvayanAza kahevAya che. ema saMsArabhAvI koI ja rUpAMtaraNa mokSamAM hotuM nathI. ne mokSamAM jevuM svarUpa jIvanuM hoya che e jovA-jANavAnuM sAmarthya nathI. mATe jIvakSaNono niranvayanAza e ja mokSa evuM mAnanAra paNa darzana che. saMsAramAM to karmabhanita aneka judI judI avasthAo jovA maLe che. mokSamAM karmo ja na hovAthI badhA ja jIvo eka samAna (aMzamAtra paNa bheda vagaranA) anaMtajJAna- anaMtasukha vagerevALA banI jatA hovAthI paraspara koI ja bheda raheto na hovAthI saMpUrNa abheda thaI jAya che. eTale ke jIvAtmA mokSa thavA para saMpUrNa zuddha parabrahmamAM vilIna thaI jAya che. evI vedAMtInI mAnyatA che. ekatvarUpa abhedathI nahIM, paNa sAdazya rUpa abhedathI A mAnyatAnI paNa saMgati thaI zake che. Ama mokSaaMge judI judI mAnyatAo che. AvI ja eka mAnyatA che pAtaMjala yogadarzananI. Ama to sAMkhyadarzana ane pAtaMjala yogadarzana.. A baMnenI mukhya mukhya badhI ja vAto lagabhaga eka samAna che. baMnee puruSane caitanyavAnuM nahIM, paNa caitanyamaya mAnyo che. vaLI puSkarapalAzavat nirlepa mAnyo che, eTale ke jema puSkara kamaLanI pAMkhaDIo kAdavathI ke pANIthI vepAtI nathI, bilakula
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-63 673 nirlepa rahe che ema saMsAramAM puruSa-AtmA sarvathA nirlepa rahe che, pachI bhale ne bAhya jagatamAM bhayaMkara uthala-pAthala macI jatI hoya ke bhAre AsamAnI sulatAnI thaI jatI hoya. eTale ke puruSa koIpaNa vastu, vyakti ke paristhitinI asara bilakula jhIlato nathI. e to jevo che evo ja haMmeza mATe - traNe kALamAM rahe che. eTale ke e kUTanitya che. "kUTanitya' zabdane oLakhI laIe... kUTa eTale lUhArazALAmAM rahela eraNa.. lUhArazALAmAM jene ghATa ApavAno che e lokhaMDa badalAyA kare che, jenAthI ghATa ApavAno che e hathoDA paNa kALAntare badalAI jAya che. are varSonA varSo vItavA para lUhAranI peDhI paNa badalAI jAya che.. ne bApanA sthAne dIkaro ne pachI dIkarAnA sthAne pautra "lUhAra' tarIke AvI jAya che.. paNa eraNa enI e ja.. badalAtI nathI... Ama kUTanI = eraNanI jema je hamezA bilakula badalAyA vinA rahe te kUTasthanitya. anaMtAnaMtakALa vItI jAya.. AtmA aMzamAtra paNa badalAto nathI. AtmA = puruSa = draSTA = citizakti= cituzakti= jJAnamaya= caitanyamaya = sAkSI... A badhA AtmavAcaka samAnArthaka zabdo che. zaMkA - jo puruSa kUTasthanitya che to huM jJAnI.." "huM ajJAnI," "huM krodhI..." "huM mAnI.." "huM kartA" "huM bhoktA" AvA badhA jAtajAtanA anubhavo thAya che enI saMgati zI rIte karazo ? kAraNa ke emAM to badhA ja judA judA pariNAmo anubhavAya che? samAdhAna - enI saMgati mATe sAMkhyadarzane puruSatattvathI bilakula bhinna evuM prakRti tattva mAnyuM che. A prakRti jaDa che. sattva, rajasa, ane tamas.. ema triguNAtmaka che. traNe guNo sAmya avasthAvALA hoya tyAre prakRti kahevAya che. A prakRtinA be pariNAma che. anulomapariNAma ane pratiloma pariNAma. sAMkhyadarzanamAM ema manAyuM che ke puruSane bhoga karAvavA mATe,
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 674 - batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre puruSanA sannidhAnamAtrathI prakRtino anuloma pariNAma sakriya thAya che. prakRti bahirmukhavyApAravALI bane che. ne eTale prakRtimAMthI mahatattva = aMtaHkaraNa utpanna thAya che. ene ja sattva = buddhi citta paNa kahe che. A buddhimAMthI ahaMkAra pedA thAya che. sAtvika ahaMkAramAMthI pAMca jJAnendriya (sparzanendriya, rasanendriya vagere) utpanna thAya che. rAjasa ahaMkAramAMthI hAtha-paga vagere pAMca karmendriya utpanna thAya che. sAttvika ane rAjasa ubhayAtmaka ahaMkAramAMthI mana utpanna thAya che. tathA tAmasa ahaMkAramAMthI zabda, rU5 vagere pAMca tanmAtrA utpanna thAya che. A pAMca tanmAtrAmAMthI pRthvI vagere pAMca mahAbhUta utpanna thAya che. Ama prakRtinA bahirmukhIvyApArathI mahatattvathI mAMDIne pAMca mahAbhUta sudhInuM kArya thAya che. Ama prakRti + mahat + ahaMkAra + mana + 10 indriya + 5 tanmAtrA + pa mahAbhUta = 24 tattva thayA.. A badho prakRtino vivarta che. A 24 + puruSa = 25 tattva sAMkhyadarzane mAnelA che. AmAMthI puruSa caitanyasvarUpa che. e koInA pariNAma svarUpa nathI, ke enA koI pariNAma nathI. mATe e kUTanitya che. anAdikALathI jevo hato evo ja vartamAnamAM che evo ja anaMtakALa sudhI raheze. eka anaMtamAM bhAga sudhdhAMno pheraphAra nahIM. Ama, e sthira eka svabhAvavALo che. citta (= buddhi = aMtaHkaraNa) enAthI viparIta che. e jaDa che. sukha-duHkha- rAga-dveSAdi Abhyantara pariNAmarUpe ane ghaTa-paTAdi (pAMca mahAbhUta) bAhya pariNAmarUpe e pariName che. eTale citta pote ja kartA che, pote ja bhoktA che. puruSa kartA nathI, bhoktA nathI, mAtra jJAtA-draSTA che. sAkSI che. mATe puruSa ane citta paraspara sAva bhinna che. chatAM puruSa para prakRtino adhikAra cAle che. eTale sadA sAnnidhyanA kAraNe puruSa potAnI jAtane, buddhi vRttidvArA jevA jevA AkAra dhAraNa kare che evA ja AkAravALI kalpI le che. potAnuM zuddhasvarUpa ene bhAsatuM nathI.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-63 675 paNa prakRtino adhikAra khasI gayA pachI puruSane vivekakhyAti thAya che. eTale ke "huM cetana akartA chuM' "huM buddhithI bhinna chuM' evuM bhedajJAna thAya che. e thavA para anya prakAranI vRttiono saMkrama thato nathI. "cetana huM kartA chuM' evuM abhimAna khasI jAya che. eTale cittanA vividha vikArarUpa vividha vRttiono nirodha thAya che. eTale puruSa cittanI vRttirUpe potAne je atyAra sudhI joto hato te jovAnuM baMdha thAya che, kAraNa ke cittanI have koI vRtti ja nathI. tethI have puruSa potAnA nirviSaya cinmAtra svarUpamAM sthira thAya che. AmAM nirviSaya = viSayazUnya ema eTalA mATe kahyuM ke viSaya buddhino hoya che. Azaya e che ke cakSu vagere jJAnendriyo paNa buddhinI ja vRttio che. buddhi pravAhI jevI che. indriyo nAlikA jevI che. buddhi indriya rUpI naLI vATe bahAra nIkaLI sAme rahelA ghaTavagere viSayane pAmIne ghaTa vagere viSayano AkAra dhAraNa karI le che. te-te viSayano buddhie A pramANe AkAra dhAraNa karavo e ja buddhie arthanuM grahaNa karyuM ema kahevAya che. puruSa to apariNAmI che. e pote kyAreya AvA ghaTAkAra vagere rUpe pariNamato nathI. paNa buddhi darpaNa jevI hovAthI puruSanuM pratibiMba emAM paDe che ane buddhie dhAraNa karelo ghaTAdiAkAra puruSane potAno ja bhAse che. Ane ghaTaviSayaka jJAna karyuM ema kahevAya che. Ama viSayAkAra zUnya evo paNa puruSa viSayAkAravALo bhAse che. buddhi jema bAhya ghaTAkAra vagere rUpe pariName che ema AvyaMtara sukha-duHkha- kAma-krodha vagere AkAra rUpe paNa pariName che.. buddhinI A AMtarika vRttiomAM paNa puruSanuM pratibiMba to paDe ja che.. ne tethI puruSa potAnI jAtane sukhI-duHkhI vagere rUpe mAne che. eTale buddhinI te-te vRtti kALe puruSano paNa te te rUpe vyavahAra thAya che. Ane ja e darzanakAro vRttisArUpya = vRttinuM sAzya kahe che. pAtaMjala vidvAnoe cittanI AvI pAMca vRttio mAnI che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 676 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre (1) mAna = yathArtha jJAna (2) bhrama = ayathArtha jJAna. jema ke suktimAM (chIpalAmAM) "A rajata che" evuM jJAna. "sAme dekhAya che e ThuMThuM che ke mANasa AvA saMzayano paNa AmAM ja samAveza jANavo. (3) vikalpa = avastuviSayaka zabdajanya bodha. bhramamAM bodha hato to vastuviSayaka... (rajata paNa vastu to che ja.) vikalpa to avastuviSayaka bodha che. eTale ke eno viSaya koI vAstavika vastu hotI nathI, mAtra eka kalpanA hoya che. ane AvI kalpanA mAtra zabda parathI ja AvI zake. pratyakSa vagere dvArA sasalAne ziMgaDuM kyAreya jaNAI zake nahIM. mAtra zazazaMga zabda parathI enI kalpanA UbhI thaI zake che. mATe A vikalpa zabdajanya ja hoya che. pAtaMjala mate puruSa khuda caitanya che. eTale puruSanuM caitanya AvA bodhane teo vikalpa kahe che. devadattanuM dhana mAM devadattathI bhinna dhana jema pratIta thAya che ema puruSanuM caitanyamAM puruSabhinna caitanya pratIta thAya che. je pAtaMjala mate avastu che, kAraNa ke e puruSa pote ja caitanya che. (4) niMdrA = abhAvapratyaya AlaMbanavALI vAsanA e nidrA che. traNa dazAo jIvanI (cittanI) che. jAgrata dazA, svapnadazA ane nidrAdazA. AmAM prathama bemAM to citta rAjya-dhanAdi viSayAkAra rUpe pariNamI pachI sukha-duHkha mohAdirUpe pariName che. paNa nidrAmAM Avo koI viSayAkAra pariNAma hoto nathI. ane chatAM huM sukhapUrvaka sUto' vagere pratItio e vakhate sukha-duHkhAdivRttionuM sUcana to kare ja che, je vRttiono koI bhAvAtmaka viSaya AlaMbana hoto nathI. mATe nidrAne abhAva pratyaya AlaMbanavALI vRtti kahevAya che. (5) smRti = smaraNa. Ama pAtaMjalamate cittanI, bAhyaviSayAdine pAmIne mAnAdivRttio thAya che, ne pachI enA AlaMbane sukha-duHkhanI ke kAma-krodha-ahaMkArAdi- hAsyAdi- bhayAdirUpa mohanI vRttio AkAra le che. A badhI ja cittanI = buddhinI = aMtaHkaraNanI ja vRttio che. puruSanI nahIM. puruSa to anAdi zuddha-buddha che, niraMjana nirAkAra
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-63 677 che. puSkara kamalanI pAMkhaDIonI jema nirlepa hoya che. mAtra te te vRttiomAM pratibiMbita thavAthI te -te vRttimaya bhAse che. eTale ke kyAreka yathArthajJAnI-kyAreka brAnca. kyAreka vikalpamagna kyAreka nidrAdhIna kyAreka smartA... kyAreka sukhAnubhavitA (bhoktA), kyAreka duHkhAnubhavitA.. kyAreka krodhI.. kyAreka abhimAnI.. kyAreka IrSyAkhora, kyAreka kAmI... AvA badhA kaeNka pariNAmavALo puruSa bhAse che. Ama, saMsAramAM jIvAtmAne jJAna, sukha, duHkha, kartRtva, bhostRtva, krodhAdi kaSAyo, viSayavAsanA, hAsyAdi lAgaNIo vagere je kAMI saMvedanAo thAya che e badhA pataMjali RSinA mate vastutaH cittanI vRttio che. mAtra puruSa pratibiMbita thato hovAthI puruSane cetanA huM jJAtA chuM. cetana huM kartA chuM, cetana huM viSayone bhogavuM chuM, cetana huM sukhI (ke duHkhI) chuM, cetana huM krodhI chuM, AvuM badhuM bhAsyA kare che. hakIkatamAM jJAtA-bhoktA-kartA vagere koI hoya to e buddhi che- citta che. paNa puruSane "huM buddhi nathI" "huM buddhithI bhinna chuM' evo buddhi sAtheno potAno je bheda (viveka) che eno graha=bodha na hovAthI "huM jJAtA chuM' vagere bhrama bhAsyA kare che. bhedagraha=viveka khyAti= "huM buddhithI judo chuM' evuM jJAna thaI javA para A bhrama bhAMgI jAya che. upara kahelI cittanI vRttiono nirodha karavo e yoga che evuM pataMjalaRSie yoganuM lakSaNa kahyuM che. cittavRttiono A nirodha be prakAre thAya che. (1) antaHsthiti = vRttionuM antarmukha banIne rahevuM ane (2) bahiti = vRttionI bahirmukhatAone prayatnapUrvaka rokavI. A banne prakArano nirodha abhyAsathI ane vairAgyathI thAya che, emAM vairAgya paNa be prakArano che. aparavairAgya ane para vairAgya.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 678 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre cittavRttiono A be prakArano nirodha, abhyAsa ane be prakArano vairAgya .. A badhI vAta ApaNe AgAmI lekhamAM samajIzuM. lekhAMka pAtaMjalayogadarzananI mukhya mukhya vAto gayA lekhamAM joyelI. ane chevaTe cittavRttiono be prakAre nirodha, e nirodhanA kAraNa rUpa abhyAsa tathA be prakAranA vairAgyano ullekha karelo.... A lekhamAM A be prakAranA nirodha vagerene samajavAno prayAsa karIe. emAM antaHsthiti ane bahiti.. A be prakArano nirodha che. cittavRttiono bahiti nAme nirodha : anaMtabhUtakALamAM anaMtIvAra pravRttio karI hovAthI cittavRttio ghaDAyelI che. navuMnavuM jANavAnI kutUhUla vRttio e sAtvikavRttinI bahirmukhatA che. ene prakAza kahe che. koNa AvyuM? koNa gayuM? koNa zuM kare che? kaI vastu che? kevI che? kyAM che? AvA badhAM kutUhala aMdara paDelA ja hoya che ne te te avasare citta te te indriyarUpI nAlikA dvArA te te viSaya tarapha dhasI javA lAlAyita thaI ja jAya che. koI bIjo pratibaMdhaka na hoya to e bahAra dhasI jaI te te viSayAkArane dhAraNa karI ja le che. eTale ke te te viSayanI jANakArI meLavI ja le che. te te kutUhalane poSI ja le che. A prakAza nAme bahirmukhatA che.) cittavRtti A rIte bahAra dhasI javA mATe lAlAyita thaI gaI hovA chatAM, e vRttio sAthe saMgharSa karIne paNa, makkama banIne ene bahAra jatA rokavI.. eTale ke kutUhalane vaza thaI javAnA valaNarUpa vRttine vaza na thavuM.. ne draDhatApUrvaka ene saMdhavI e A vRttino nirodha che.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-64 679 - ema dehAdhyAsa- dehanI mamatA vaLagelI che. tathA indriyonI paravazatA anAdikALathI poSelI che. eTale deha-indriya vagerene anukULa viSayo upasthita thavA para cittane emAM pravartAvavuM. citta e tarapha dhasI javuM. AvuM paNa anAdikAlIna valaNa cittane je vaLageluM che e rAjasavRttinI bahurmukhatA che. ene pravRtti kahe che. kutUhalamAM mAtra jijJAsA hoya che.. AmAM indriyane khuza karavAnuM valaNa hoya che. rUpa AvyuM nathI ne AMkha doDI gaI nathI. svAdiSTa vAnagI joI nathI ne jIbhamAM pANI chUTyuM nathI. AvI badhI vRttio anAdikALathI paDelI ja che, ne koI pratibaMdhaka na hoya to citta te te viSayanI pravRtti karI ja le che. paNa have yogane AtmasAt karavo che. eTale viSaya upasthita thavA para indriya game eTalA tophAna kare, ene viSayamAM pravRtta thatI aTakAvavI, eTale ke cittane te te indriya dvArA bahAra jatuM ruMdhavuM. e A bahiti nAme cittavRtti nirodha che. jyAre aMdara krodhAdikaSAyo mAthu UMcake che, tyAre sAtvika ane rAjasavRttinI bahirmukhatA dabAI jAya che. Azaya e che ke jenI sAthe potAne kAMI levA-devA nathI evA paNa jagatanA samAcAra vagere mATe TI.vI. ne chApuM na choDanAro, jyAre koIka evA nimitte gussAno dhamadhamATa thAya che tyAreTI.vI vagere badhuM choDI de che. eTale sAttvika bhAvanI bahumukhatA dabAI gaI. e ja rIte viSayomAM pAgala jIva krodhAdikALe viSayone paNa choDI de che. eTale ke rAjasabhAvanI bahirmukhatA abhibhUta thaI gaI. Ama baMne prakAranI bahirmukhatAno abhibhava thaI mohanI mUDhatA dhAraNa karavI e tAmasabhAvanI bahirmukhatA che. eTale, nimitta maLavA para anAdikALanA saMskArane vaza aMdara dhamadhamATa thaI gayo hovA chatAM ene bahAra na AvavA devo.. ene ruMdhavo.. A paNa bahirmukhatAno bahitinAmano vRtti nirodha che.
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 680 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre TUMkamAM, nimitta maLavApara, anAdikAlIna saMskAravazAt, viSaya-kaSAyAdinI vRttio ja aMdara saLavaLe che, chatAM daDha saMkalpapUrvaka, e saLavaLelI vRttione saMdhavI, bahAra saphaLa na thavA devI e bahiti nAmano vRtti nirodha che. A bahitinA vAraMvAranA draDha abhyAsathI antaHsthiti nAmano bIjo vRttinirodha keLavAya che. Azaya e che ke nimitta maLyuM. vRttio saLavaLI.. saLavaLelI vRttio bahAra AvavA tophAna macAvI rahI che. chatAM enI sAme jhukyA vagara saMgharSa karIne paNa ene ruMdhavAmAM Ave che to e vRttinuM jora kaMIka aMze paNa ghaTe ja che. anaMtAnaMtakALathI to vRttinA jorane ja anusaravAnuM thayeluM che. ne eTale ja e jora ghaNuM ja ghaNuM ja ghaNuM ja ApaNe khuda vadhAreluM che. eTale have enI sAme paDavuM e sahelI vAta nathI ja. paNa ene anusaryA karavAmAM thatI hAlAkI tarapha have najara gayelI che ne tethI ene chaMdhavAnI prAmANika icchA pedA paNa thayelI che. paNa e jo mAtra sAmAnya icchArUpa ja hoya ke mAyakAMgalA saMkalparUpa ja hoya, to vRttio ane gaNakAratI nathI. ane nimitta maLavA para e icchA ke maMda saMkalpa, vRttione tAbe thavA AnAkAnI kare che. ne tema chatAM, khUba khUba jorAvara banI gayelI vRttio jIvane dharAra tAbe karIne ja rahe che. A to kevuM che? nadI korIdhAka hatI tyAre kAcI mATInI eka pAtaLI pALa karI rAkhelI. paNa acAnaka dhasamasatA pANInA ghoDApura chUTyA.. pelI pALanI zuM hesiyata? pANInA pura ene raphedaphe karIne cAre bAju pharI ja vaLe che. mATIne paNa bhegI tANI jAya che. ghoDApurane rokavA to kevI majabUta divAla joIe ? basa ! vRttionA anAdikAlIna ghoDApurane aTakAvavA evo majabuta-daDha saMkalpa joIe che. (jene ApaNe pUrve pAMca AzayomAM praNidhAna nAmanA Azaya tarIke joI gayA chIe.) jIve jo evo daDha saMkalpa karelo hoya, ne nimitta maLavA
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-64 681 para, jIvane haMmeza mujaba viSaya-kaSAyamAM tANI javA mATevRttio dhamapachADA karI rahI hoya tyAre paNa makkamatApUrvaka jIva jo ene tAbe thato nathI ne dharAra vRttione dabAvI rAkhe che, to 'bahiti' nAmano cittavRttinirodharUpa yoga prApta thAya che. paNa mAtra ekavArathI A kArya pUruM thatuM nathI. chatAM, bhale anaMtamAM bhAganuM.. paNa kaMIka aMze paNa vRttionuM jora enAthI cokkasa ghaTyuM hoya che. eTale bIjI vAra nimitta maLavA para jIve kaMika alpAMze paNa have saMgharSa ocho karavo paDe che. ne jIva evo saMgharSa karIne bIjI vAra paNa vRttione tAbe thayA vagara ruMdhe che. vaLI trIjI vAra, vaLI cothI vAra.. Avo saMgharSa satata cAlu rAkhavo paDe che. dIrghakALa sudhI cAlu rAkhavo paDe che. paNa enA badale jIva jo jarAka paNa gAphela thai jAya che, to vRttio pAchI enA para caDI ja bese che. ne A gAphelapaNuM jo laMbAya che eTale ke vRttione caDI besavAnI jIva vAraMvAra taka Ape che (eTale ke potAnA praNidhAnane-draDha saMkalpane visarI jAya che.. manane DhIluM mUkI de che.. saMgharSa karavAthI thAkIne vRttione zaraNe thavAnuM cAlu karI de che) to banI zake che ke atyAra sudhImAM praNidhAna ane saMgharSadvA2A je vijaya meLavelo- vRttio para kaMIka aMze paNa je vijaya meLavelo.. ene jIva gumAvI de che. jIva jo haju paNa sAvadha thato nathI.. vRttione tAbe thavAnuM cAlu ja rAkhe che.. to banI zake che e enA praNidhAnathI paNa bhraSTa thaI jAya.. vAraMvAra vRttione AdhIna thaI javA para nirAzA AvI jAya che.. huM kAyara chuM.. niHsattva chuM.. vRttio sAme jhajhUmavAnuM mAruM kAma nahIM. vRttione jema bephAma banavuM hoya ema banavA do.. AnuM ja nAma, vRttio praNidhAnane paNa tANI gaI.. ne potAno vijaya thavA para pharIthI mustAka banI gaI... paNa jIva, jo durgatiomAM paribhramaNa, Dagale ne pagale parAbhava... pAra vinAnA duHkho, jIvanI ghora kadarthanA.. A badhuM
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 682 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre = najara sAme vAraMvAra lAvyA kare che.. ne eTale praNidhAnane vRttio para vijaya meLavavAnA saMkalpane draDha karyA kare che. ne jeTale jeTale aMze vRttio para vijaya maLato jAya.. eno harSa mAnato jAya.. prabhunI kRpA mAnato jAya.. e badala prabhuno pADa mAnato jAya.. kyAMya ahaMkArane vaza na thAya.. to vRttio paranA vijayanI mAtrA vadhatI jAya che. ne e vadhatAM vadhatAM jIvanI eka evI bhUmikA Ave che ke have nimitta maLavA chatAM vRttio bahAra AvavAno (= jIvane viSaya-kaSAyAdimAM tANI javAno) saLavaLATa karatI nathI.. aMdara ne aMdara zAMta paDI rahe che. vRttio ja viSaya-kaSAyane anukULa rUpe UThatI nathI, eTale jIvane have pUrva jevo saMgharSa karavo paDato nathI, ne sahaja rIte e viSaya-kaSAyathI para rahI zake che. AvI bhUmikA e antaHsthiti nAmano vRttinirodha che. vRttio cittanI che. eTale ke citta enuM kAraNa che. cakSu vagere nalikA dvArA A vRttio bahAra nIkaLatI hoya che. enA badale have potAnA kAraNabhUta cittamAM ja e zaktirUpe yogyatArUpe sthiti avasthAna kare che. mATe pAtaMjalavidvAnoe ene antaHsthiti evuM nAma ApyuM che. = = Ama, prAptinA kramathI vicArIe to prathama bahirSatiyoga prApta thAya che, ne pachI antaHsthiti yoga.. chatAM, antaHsthiti yoga vadhAre ucca kakSAno hovAthI pataMjaliRSie ene pahelAM kahyo che ne pachI bahitiyogane kahyo che e jANavuM. have A cittavRttinirodharUpa yoga prApta karavAnA be sAdhanono = abhyAsa ane vairAgyano vicAra karIe. emAM abhyAsa eTale sthitimAM zrama= prayatna karavo e. cittavRttio anAdikAlIna saMskAravazAt (= vyutthAnasaMskAravazAt) indriyanAlikAdvArA bahAra nIkaLI viSayapravRtti karavA mATe thanaganI rahI hoya che. ene jyAMthI (cittamAMthI) UThe che tyAM ja pAchI sthira karavI.. eTale ke
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-64 683 cittamAM ja sthira karavI... e sthira karavA mATeno vAraMvAra prayAsa karavo e abhyAsa che. A abhyAsa jo cirakALa sudhI karavAmAM Ave, niraMtara karavAmAM Ave ane AdarapUrvaka karavAmAM Ave to draDhabhUmi = sthira thAya che ema pataMjalaRSi kahe che. dIghatidIrghakALa sudhI DAbI tarapha jhukAvI rAkhelA ne tethI e ja tarapha jhukelA rahevAnA gADha saMskAravALA banI gayelA lokhaMDanA saLiyAne hAthathI pakaDI atijora lagAvI sIdho karavA mAtrathI kAma patI jatuM nathI. e to jevo choDI devAmAM Ave ke tarata pAcho DAbItarapha jhukI ja javAno. ema anAdikALathI gADha thayelA vyutthAnasaMskAro = bahAra dhasI javAnA saMskAro, ekAdavAra ene cittamAM vALI devAmAtrathI bhUMsAI jatA nathI. e to pharIthI nimitta maLavA para pAchuM mAthuM UMcake che ne jIva pharIthI jora na lagAve to pAchA jIva para hAvI thaI jAya che. pelA lokhaMDanA saLiyAne jema sudIrghakALa sudhI jamaNI tarapha kheMcI rAkhavo paDe che ema cittavRttione parANe paNa bahAra dhasI jatI saMdhavI paDe che.. ne ati cirakALa sudhI saMdhyA karavI paDe che. e vagara vyutthAna saMskAro DhIlA paDatA nathI. A cirakALa eTale traNa-pAMca-sAta bhava jevo dIrghakALa paNa zakya che. ATalA dIrghakALa sudhI vRttione aMdara tarapha ja vALelI rAkhavAno prayAsa eTale sAmA pravAhe taravAnI vAta che. e khUba ja zrama mAgI le che.. pravAha bahAra kheMcI javA jora lagAvI rahyo che.. ne jIva vRttione aMdaranI tarapha dhakelavA mATe jora lagAvI rahyo che. eTale saMgharSa to thavAno ja.. paNa e saMgharSathI jIva jo thAkI jAya.. ne tethI vacce vacce saMgharSa karavAnuM choDI de.. vRttione chUTo dora ApI de.. to vyutthAna saMskAro pAchA phAlyAphulyA ja rahe che.. mATe A kahelo prayAsa niraMtara karavAno che. eka vAra nimitta maLyuM.. AdhIna nahIM thavAnuM. bIjI vAra nimitta maLyuM.. pharIthI
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 684 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre AdhIna nahIM thavAnuM.. vaLI trIjI vAra... vaLI cothI vAra.. Ama dareka vakhate vRttione saMgharSa karIne paNa aMdara citta tarapha ja vALyA karavAnI.. e mATeno satata prayAsa karatA rahevAnuM.. AvA niraMtara prayAsathI ja saphaLatA maLI zake che. ema to jIva ekendriya vagere bhavomAM jAya to A vRttio, sudIrghakALa sudhI ne niraMtara ruMdhAyelI ja rahe che.. kAraNa ke bahAra prasaravAnuM sAmarthya ja nathI. paNa enAthI jIvane lAbha kazo thato nathI.. kAraNa ke vRttiono A nirodha jIvanA prayatnathI thayela nathI ne AdarapUrvaka thayela nathI. eTale ke vRttione ruMdhavAno A prayAsa jema dIrghakAlIna joIe, niraMtara joIe.. ema AdarapUrvakano joIe che.. to ja saphaLatA prApta thAya che. sarvajIvo haMmeza mATe sukhanA ja rasiyA che. sukha to joIe ja., viSayapravRttimAM jIve anaMtAnaMtavAra sukha anubhaveluM che. vRttione citta tarapha pAchI vALavAmAM A sukhathI to vaMcita rahevAnuM thAya che.. ne vaLI bhAre saMgharSa anubhavAto rahe che. sukhanI adamya icchA, viSayapravRttimAM sukhaprAptino anaMtavArano khudano ja anubhava.. ne vRttinirodhanA prayAsamAM to satata saMgharSa... jIva dIrghakALasudhI ane niraMtara prayatna karI zI rIte zake ? e prayatnamAM TakI zI rIte zake ? (eTale ja moTA bhAganA jIvo yoga pAmyA pachI paNa yogathI bhraSTa thAya che ne anaMtakALa pAchA saMsAramAM bhaTakIne pachI mokSe jAya che.) saMgharSasAdhya evo paNa yoganirodha jo gau2vAspada lAge.. enI prApti e bahu moTI upalabdhi lAge.. ane tethI enA pratye Adara jAge to ja emAM cirakALa sudhI niraMtara TakI zakAya che. mATe yoganirodhano prayAsa AdarapUrvakano hovo joIe. yogavaMcitapaNAmAM saMsAranA dArUNa duHkho.. ane yoganirodhamAM mokSanI prApti... A joyA karavAthI saMgharSasAdhya evA paNa yoga pratye Adara pragaTI zake che. abhyAsano vicAra karyo. have yogaprAptinA bIjA upAyabhUta
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-64 685 vairAgyano vicAra karIe. zrI pataMjaliRSie vairAgya be prakAre kahyo che. aparavairAgya ane para vairAgya. A lokanA (manuSya bhavasaMbaMdhI) viSayo dRSTa kahevAya che. ane paraloka devalokAdi saMbaMdhI viSayone pAtaMjalavidvAnoe Anuzravika evuM nAma ApyuM che. A baMne viSayonI vipAkadArUNatA, vipAkavirasatA, atRptijanakatA vagerenuM ciMtana karavAthI enI Asakti ghaTavA mAMDa che. e ghaTavAthI jIvane prathama aparavairAgya pragaTe che. ene vazIkAra vairAgya paNa kahe che. kAraNa ke Aja sudhI jIva indriyone -viSayone vaza hato.. have e, indriyone - viSayone svavaza kare che. 'vaza kare che mATe vazIkAra'. AgaLa bIjo je vairAgya kahevAze te paravairAgya che zreSTha vairAgya che.. enI apekSAe A vairAgya pUrvabhUmikAno che, mATe ene aparavairAgya kahe che. A vairAgyamAM 'viSayo mane AdhIna che, huM viSayone AdhIna nathI' AvI vicAraNA hovA chatAM kaMIka aMze viSayapravRtti hoya to che.. paNa e evI hoya che ke je pariNAme tRSNAne vadhAranAra na banatA zamAvanAra bane che.. ne tethI pachI sarvathA viSayatyAga zakya bane che. Ama ahIM phaLataH (= pariNAme) viSayonI parAdhInatAno abhAva hoya che. = A aparavairAgya e 52 vairAgyanuM kAraNa che, eTale aparavairAgyanuM sevana karyA karanAra kALAntare paravairAgyane pAme che. enuM nAma che 'guNavaitRSya.' Azaya e che ke jene buddhi ane puruSanA bhedano nizcaya thaI gayo che ene guNo aMge paNa 'A guNothI saryuM' evA vaikRSNa (tRSNA na rahevA) rUpa vairAgya pragaTa thAya che. eTale ke pahelo aparavairAgya viSayo aMge hoya che ne A bIjo paravairAgya guNo aMge hoya che. jyAM sudhI viSayonI tIvra Asakti hoya che tyAM sudhI to puruSatattvanI vAstavika jijJAsA ja hotI nathI. paNa viSayonI bhayaMkaratA pichANavAthI thayelA vazIkAra
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 686 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre vairAgyanI hAjarImAM guruupadezathI ke AgamavacanathI puruSane pichANavAnuM bane che. A pichANano = buddhithI bhinna potAnA zuddha svarUpane jovAno vAraMvAra abhyAsa karavAthI dharmamegha nAmanuM dhyAna lAve che. A dharmamegha dhyAna cittamAMthI tAmasa ane rAjasa malane saMpUrNatayA naSTa karI de che. eTale citta mAtra sattvazeSa rahe che jenA kAraNe citta atiprasanna banI rahe che. AvI badhI pAtaMjala vidvAnoe mAnelI prakriyA che. ApaNe prastutamAM AvIe. paravairAgya e guNavaitRSNarUpa che. AmAM guNa eTale prakRtinA sattva-raja-tamasa guNo evo paNa artha thAya che. guNa eTale "prakRtithI buddhithI pote bhinna che' evI vivekakhyAti evo paNa artha jovA maLe che. arthAt (atyAra sudhI vivekakhyAti upAdeya lAgatI hatI- sAdhya lAgatI hatI. have enA pratye paNa upekSAno bhAva AvI gayo che evI bhUmikA A vairAgyamAM siddha thayelI hoya che. AnA parathI evo artha paNa karI zakAya ke kSAyopathamika guNo pratye pahelAM je AdarabhAva hato - gauravAspadatA bhAsatI hatI-parama AdeyatA bhAsatI hatI.. te have, AtmAnuM zuddhasvarUpa(FkSAyika svarUpa)najara sAme ramavA mAMDatA rahetA nathI. have A kSAyopathamika guNo paNa tuccha bhAse che. kAraNa ke zuddha guNo AgaLa e koI visAtamAM nathI. eTale e guNo pratye upekSAbhAva keLavAya che je A paravairAgya che. A upekSAbhAva eTale e guNo pratye bekALajI banI javuM evo artha nathI, paNa have najara je kSAyika guNo tarapha gayelI che, enI apekSAe prApta A guNo gauNa lAge che. Ama, aparavairAgyathI jIva viSayapravRttimAM udAsIna bane che ne paravairAgyathI jIva prakRtinA- buddhinA anya kAryomAM paNa udAsIna banI jAya che, kAraNa ke have prakRti potAnAthI bhinna hovI pratIta thaI gaI che ne enA, anya ayogIjIvo mATe AkarSaka
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-64 687 kahevAtA guNo paNa have tuccha bhAsavA lAgyA che. A baMne rIte cittavRttiono to nirodha ja thAya che. eTale baMne vairAgya yogane saMpanna karavAmAM upakArI bane che. tathA, cittavRttiono nirodha karavAno abhyAsa = vAraMvAra prayatna, atyaMta baLavAna sthitine pedA kare che. jethI hiloLA letA sukhanA sAgara jevA zAMtarasanuM prakRSTadarzana thAya che. A darzananA prabhAve mana zAMtarasapravAhamAM atyaMta magna thaI jAya che ne tethI e bIje kyAMya bhaTakatuM nathI. Ama cittavRttinirodhamAM abhyAsa paNa upakArI nIvaDe che. 1 TUMkamAM, pAtaMjalayogadarzananI mAnyatA AvI maLI - puruSa puSkara palAzavat nirlepa che. prakRtimAMthI buddhinuM= cittanuM nirmANa thayela che.. A cittanI pramANa vagere pAMca vRttio che. e vRttiono bahiti ane antaHsthiti.. A be prakArano nirodha e yoga che. A yoganA be sAdhana che abhyAsa ane vairAgya. yogano prayatna dIrghakAlIna, nirantara ane AdarapUrvakano hovo joIe. vairAgyanA be prakAra che apara vairAgya (vazIkAra) ane paravairAgya (guNavaitRNya). A abhyAsa ane baMne prakArano vairAgya yoganirodhamAM upakAraka Thare che. - Ama zrI pataMjaliRSie darzAvela yoganI kaMika samajaNa ApaNe vistArathI vicArI. A vicAraNAne spaSTa karavA thoDo vistAra karyo che. emAM aneka sthaLe jIva zabdano prayoga karyo che. e prayoga ApaNA jainadarzananI apekSAe samajavo, pAtaMjalayogadarzananI apekSAe nahIM. eTale ke pAtaMjalayogadarzananI apekSAe to ene buddhi ke citta ja samajavo, kAraNake jIvanuM je azuddhasvarUpa che e ja pAtaMjala vidvAnone citta tarIke abhipreta che e vAta ApaNe AgaLa joIzuM... eTale ja prakRtithI puruSane bhinna jovo.. emAM puruSanuM zuddha alaukika svarUpa jovuM.. viSayonI
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 688 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre bhayaMkaratA nihALavI.. vicAravI.. virakta banavuM.. viSayapravRttione ThaMdhavAno draDha saMkalpa karavo.. ne pachI e mATe vAraMvAra abhyAsa karavo... A badhuM ja pAtaMjalamate buddhi ja kare che. kAraNa ke puruSa to puSkara palAzanI jema nirlepa che, sthira eka svabhAvavALo che.. akartA che.. abhoktA che. sphaTika svayaM nirmaLa hovA chatAM lAlavastranuM sAnidhya hoya tyAM sudhI lAla dekhAya che, ne e khasI javA para enuM zuddhasvarUpa bhAse che... e ja rIte buddhi puruSane vaLagelI che eTale buddhinA kartutva- bhostRtva vagere dharmo puruSamAM bhAse che.. ne e ja puruSano saMsAra paryAya che. ne buddhi jayAre khasI jAya che tyAre A kartutvAdi kazuM bhAsatuM nathI, ne tethI puruSanuM potAnuM zuddha svarUpa bhAse che.. A puruSano mokSaparyAya che. alabatta, puruSa to baMne avasthAmAM potAnA e ja zuddha-buddha svarUpane jALavI rAkhe che, emAM aMzamAtra paNa pheraphAra thato nathI, kAraNake e nirvikAra dravya che, paNa bAhya dRSTie kartutvAdi bhAse e saMsAraparyAya, ne e bhAsavAnA baMdha thAya e muktaparyAya.. Avo vyavahAra thAya che. prakRtimAM (buddhimAM) kartutvano je bhAsa thAya che e paNa prakRtinuM abhimAna ja che, kAraNa ke caityanyanA pratibiMba vinA e zakya ja nathI. A abhimAnanA kAraNe prakRtine ja duHkha thAya che, ne tethI A duHkhathI kAyamI chUTakAro zI rIte thAya? evo adhyavasAya prakRtine thAya che. prakRti A abhimAnane choDe, A kahelo adhyavasAya seve ne pachI yoga mATe prayatnazIla bane e mATe ja mokSa upadezaka grantho che.. AvuM paNa pataMjaliRSie kahyuM che. zrI pataMjaliRSie ApelA yoganA "cittavRttinirodha e yoga evA A lakSaNamAM granthakAra mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja zI khAmI darzAve che te have ApaNe AgAmI lekhamAM joIzuM.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhAMkana A 65 zrI pataMjaliRSie ApelA 'cittavRttiono nirodha e yoga evA yogalakSaNamAM gre kAra upAdhyayAjI mahArAja zuM khAmI darzAve che ? e ApaNe A lekhamAM vicArIzuM. jo AtmAne sarvathA apariNAmI = puSkarapalAzavat nirvikAra = sthira eka svabhAvavALo mAnavAmAM Ave to A yogalakSaNa bilakula yogya TharatuM nathI, kAraNake evA AtmAne to kyAMto avazya saMsArano abhAva hoya ne kyAM to avazya mokSano abhAva hoya. Azaya e che ke buddhinI hAjarImAM paNa puruSa to potAnA nirlepa svabhAvane bilakula choDato ja nathI. e to buddhinI asarane bilakula jhIlato nathI.. pachI ene saMsArI kahI zI rIte zakAya ? prazna : buddhinA kartutvAdidharmothI pote lepAyo bhale nathI, paNa lepAyo hoya evo bhAse to che ne ! - uttara relave TrekanA be pATA thoDe AgaLa jaIne bhegA thaI jAya che ema badhAne bhAse che. tema chatAM vastutaH e bhegA thatA na hovAthI "samAMtara jAya che" ema ja kahevAya che, "bhegA thaI jAya che" ema kahevAtuM nathI, ema prastutamAM AtmA jo kazI asara jhIlato nathI, to bhAsavAmAtrathI kartavAdi enA banI jatA nathI, ne banI jatA nathI to e eno saMsAraparyAya kahI zakAto nathI. prazna : prakRtithI upahita = sannihita hovuM ke prakRtinA vikArothI = buddhithI - kartutvAdi dharmothI upahita hovuM eneja eno saMsAraparyAya kahIe to ? uttara : prakRti ke enA vikArothI upahita hovApaNAno eno svabhAva buddhi khasI gayA bAda badalAya che ke nahIM ? jo badalAya che. ema kahezo to "e eka-sthira svabhAvavALo kUTanitya
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 690 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre che" evI tamArI vAta UbhI nahIM rahI zake. ane "nathI badalAto" ema ja kahezo to haju saMsAraparyAya ja pUrvavat Ubho hovAthI mokSano abhAva cokkasa mAnavo ja paDaze. tathA kartutvanA abhimAnanA kAraNe duHkha, enAthI atyaMta chUTavAno adhyavasAya ane tadartha prayatna.. A badhuM ja jo prakRtine che, tathA puruSa to abaddha ja che.. to mokSa paNa prakRtino ja kahevo paDe, puruSano nahIM. ane evuM jo mAnazo to tamArA ja maharSioe AvuM ja kahyuM che ke "paccIzatattvano jANakAra puruSa brahmacaryAzrama vagere game te AzramamAM rahyo hoya ke jaTAdhArI-muMDita mastakavALo hoya ke zikhAdhArI hoya to paNa mukta thAya che, AmAM zaMkA nathI- e asaMgata TharI jaze, kAraNa ke emAM puruSane mukta thavAno kahyo che. vaLI, prakRtine tame eka mAno che ke aneka ? jo eka ja mAnazo, to eka AtmAno mokSa thavA para badhAno mokSa thaI jaze, kAraNa ke eka AtmA pratye jo prakRtie potAno adhikAra pAcho kheMcI lIdho.. to badhA AtmA pratyethI e pAcho kheMcI lIdhelo tamAre mAnavo ja paDaze. ne e ja to sarvaAtmAono mokSa che. paNa tame to zukadevajI vagere aneka AtmAono mokSamAnyo hovA chatAM anya anaMtA AtmAono te mAnyo nathI paNa. praznaH zukadevajI vagere pratye prakRtino adhikAra vilIna thaI gayo, ne anyo pratye nathI thayo, mATe anyono mokSa nathI thayo.. ema mAnIe to ? uttaraH to prakRtine je sarvathA eka mAnI che te eka na rahetAM aneka thaI jaze, kAraNa ke svabhAvabheda vastubheda hoya che. eka prakRtimAM eka kALe vilInAdhikAratva ane avilInAdhikAratva (puruSa pratyeno potAno adhikAra vilIna thaI gayo hovo, ne nahIM thayelo hovo) AvA paraspara viruddha be svabhAva mAnI zakAya nahIM. eTale jo ene vilIna adhikAravALI mAnazo to sarva AtmAono mokSa
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-65 mAnavo paDaze ne jo ene avilInaadhikAravALI mAnazo to ekeyano mokSa mAnI zakAze nahIM. praznaH ame prakRtine eka ja mAnIe chIe. paNa prakRtinA vikArabhUta cittane = buddhine aneka mAnIe chIe. eTale ke dareka AtmAne potapotAnuM svataMtra citta che. je AtmAne vivekakhyAti = prakRti ane puruSa bhinna hovAno nizcaya thaI jAya che.. vaLI sarvacittavRttiono nirodha thaI jAya che ne tethI citta avikArI thaI jAya che, te AtmAnuM e avikArI citta prakRtimAM vilIna thaI jAya che ne e AtmAno mokSa thaI jAya che. anya AtmAonuM citta haju avikArI banyuM nathI. prakRtimAM vilIna thayuM nathI.. ne tethI e AtmAono saMsAra Ubho che. AvuM mAnIe to ? uttaraH Ano artha e thAya ke prakRtimAM cittavilaya (=buddhi vilaya) e ja puruSano mokSa banyo. eTale prakRtimAM eka puruSanI apekSAe mokSa rahyo, anya puruSonI apekSAe amokSa rahyo.. paNa A saMbhavita nathI, kAraNa ke prakRtine sarvathA eka mAnelI che. eTale mokSanI AdhAratA ane anAdhAratA AvA be viruddha dharmo rahI zakatA nathI. jo prakRtine paNa AtmAdITha svatantra-svatanta mAnazo to e karma ja mAnyuM kahevAze. kAraNa ke dareka AtmAnA karmo alaga-alaga che. temaja karma hoya to saMsAra.. ne karma khasI jAya eTale mokSa.. ema manAyeluM ja che. mAtra buddhine AtmAno guNa mAnavAno raheze.. kAraNa ke buddhi-upalabdhi-jJAna-cetanA vagere ekAWka zabdo che. eTale cetanA jo AtmAmAM che, to buddhi paNa AtmAmAM ja hoya. bAkI buddhine jo jaDa mAnavAnI hoya, to to "A mAruM kartavya che' evo adhyavasAya ja ene saMbhavita na rahevAthI emAM kartutva ja zI rIte saMbhavita bane? mATe buddhine AtmAno ja guNa mAnavo yogya che. zaMkA paNa buddhi to badalAyA kare che.. eTale AtmAne paNa badalAvuM Avazyaka banavAthI sthira eka svabhAva nahIM rahe..
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 692 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre samAdhAna : nahIM rahe to nahIM rahe.. zuM vAMdho che ? Ame tamArI prakriyAmAM paNa emAM aneka svabhAva mAnavA ja paDe che. kAraNa ke saMsArakALa daramyAna AtmAno je saMsAra svabhAva hoya che te mokSamAM gayA pachI hoya che ke nahIM ? "hoya che ema to kahI zakAze nahIM, kAraNa ke mokSakALe mokSasvabhAva to hoya ja che. pachI sAthe sAthe enAthI viruddha evo saMsArasvabhAva zI rIte hoya zake ? eTale jo ema kahezo ke mokSakALe mokSasvabhAva ja hoya che, saMsArasvabhAva nahIM, to svabhAva badalAI javAthI sthira ekasvabhAva kyAM rahyo ? zaMkA : ame saMsArasvabhAva ane mokSasvabhAva.. evA be svataMtra svabhAvo mAnatA ja nathI. ubhayasaMmIlita eka ja svabhAva mAnIe chIe.. e ja svabhAva buddhinI hAjarImAM ene saMsArI banAve che, ne gerahAjarImAM mukta banAve che. samAdhAna : A to tame amArA syAdvAdane ja svIkArI lIdho.. eTale chevaTe jainazAsanano ja jaya thayo. Azaya e che ke nityatva- aniyatva.. ekatva- anekatva.. AvA paraspara viruddha bhAsatA be dharmono, nityAnityatva.. ekAne tva.. vagere eka svabhAvarUpe svIkAra karavo e ja to syAdvAda che.. tame paNa saMsArasvabhAva (= saMsAritva = amuktatva) ane mukta svabhAva (= muktatva) A be paraspara viruddha bhAsatA be dharmono muktAmuktatva eka dharma rUpe svIkAra karI rahyA cho. to syAdvAda ja svIkArI lIdho ne ! jainazAsanamAM ja praveza karI dIdho ne ! tamAruM svAgata ho ! (batrIsa-batrIzI granthamAM pAtaMjala yogadarzananI anya mAnyatAo ne enA para upAdhyAyajI ma.nI vicAraNAo che.. paNa ApaNe e badhI A lekhamALAmAM levI nathI.) Ama, mULamAM AtmAne apariNAmI mAno- kUTasthanitya mAno to pataMjaliRSie Apela yogalakSaNa ghaTatuM nathI e siddha
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-65 693 thaI gayuM. tathA, vacananirodha ane kAyanirodha paNa yogarUpa che ja... ne tamAruM 'cittavRttinirodha' rUpa lakSaNa emAM jatuM nathI, eTale eTalI enI avyApti. nyUnatA kahevAya. tathA yoganA adhyAtma- bhAvanA vagere prakAro paNa yogagranthomAM darzAvelA che. emAM adhyAtma vageremAM cittavRttinirodha nathI, ne chatAM e yogarUpa to che ja.. mATe A paNa avyApti doSa Avyo. eTale AnA karatAM, 'mokSano mukhya hetu bananAra vyApAra e yoga che' AvuM meM (= granthakAre) je lakSaNa ApyuM che e ja yogya che. have anyadarzanakAro kema bhUle che e thoDuM vicArI laIe... ApaNe AtmAnuM zuddha svarUpa ane azuddhasvarUpa... A baMne vacce keTalo moTo taphAvata che e pUrve vicArI gayA chIe. je vastune nitya kahI ene ja anitya paNa kahevI... je vastune eka kahI ene ja aneka paNa kahevI... je vastune bhinna kahI ene ja abhinna paNa kahevI... je vastune dravyAtmaka kahI.. ene ja paryAyAtmaka paNa kahevI.. prathama najare sAva viruddha lAgatI AvI vAtone jagatanA cogAnamAM koI paNa jAtanA hicakicATa vinA bedhaDakapaNe kahevI.. prathama najare viruddha jaNAtI hovAthI A vAtonI anya darzanakAro badhA bhegA thaIne mazkarI karI rahyA hoya.. tyAre paNa potAnI vAtamAM aDaga rahevuM.. A sarvajJatA vinA zakya ja nathI. bIjAone hAMsIpAtra banatI vAtone aMzamAtra paNa vicalita thayA vinA vaLagI rahevAnuM kyAre bane ? asaMdigdhapaNe sAkSAt dekhAtI hoya to ja ne ! eTale prabhune to kevaLajJAnathI badhuM sAkSAt hovAthI, vastumAtramAM vyApta syAdvAda paNa sAkSAta ja hato.. ne tethI prabhue enuM nirUpaNa karyuM.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre paNa anyadarzananA praNetAone kevalajJAna to hatuM nahIM. eTale vastu sarvAMze sAkSAt to che nahIM.. eTale je je rIte enuM astitva anubhavamAM Ave.. enA parathI ja e kevI haze ? enI kalpanA karavAnI rahI.. ne e kalpanAne anusarIne ja nizcaya karavAno rahyo. have, kalpanA ja karavAnI hoya to, amuka bAbato parathI jenI nitya tarIke kalpanA thaI gaI.. vaLI e nitya hovAnuM samarthana karanArA keTalAka tarko paNa maLI gayA.. eTale e nitya ja che' A vAta magajamAM jaDabesalAka thaI gaI. ema to keTalIka bAbato e vastune anitya hovI paNa cIMdhatI hoya che.. paNa nitya tarIke aneka rIte nizcita thaI gayelI vastune, anitya tarIke paNa svIkAravI.. ane te paNa sarvajJatAnA ke sarvajJavacanarUpa AgamanA pIThabaLa vinA mAtra kalpanAnA AdhAra para.. A mAnavamana mATe zakya nathI.. mATe e nizcita thaI gayelI nityatAne ja teo vaLagI rahe che, ane anityatAnI sUcaka bAbatonI pachI game te rIte saMgati karavA mathe che.. A saMgati nirdoSa hovI zakya ja hotI nathI.. eTale potAne ja pUrvApavirodha thAya.. vyavahArathI sAva viparIta hoya.. pote niSedhelI vAtane kyAMka pAchI pote ja bIjA zabdomAM svIkArI levI paDatI hoya.. AvuM badhuM kaMIka asamaMjasa teoe karavuM ja paDe che. kAMI na sUjhe.. to chevaTe, anityatA vyavahArathI che.. paramArthathI to e vastu nitya ja che.. AvuM kaMIka paNa samAdhAna vicArI laI potAnI 'ekAMta nityatAnI mAnyatAne sAcI TheravI dIdhI' evA mithyAsaMtoSamAM rAcavuM paDatuM hoya che. 694 bIjA koIka vidvAnane pahelAM evI bAbato 52 dhyAna gayuM ke je vastune anitya hovI sUcavatI hatI. vaLI enA samarthaka anya tarko paNa maLI gayA.. eTale 'vastu anitya ja hoya..' A vAta jaDabesalAka phITa thaI gaI.. pachI vastunI nityatAne sUcavanAra bAbato aMge e vidvAno paNa upara kahyA mujabanA kaMIka anucita
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-65 695 prayAsa karyA kare che. chevaTe kAMI na sUjhe to vastu paramArthathI to anitya ja che.. nityatA to mAtra vyAvahArika che. evA mithyA AtmasaMtoSathI calAvI le che. AvuM ja dravya-guNa ke dravya - paryAya ke svarUpa-svarUpavAnuM ke avasthA- avasthAvAn vaccenA bheda-abheda aMge che.. jemanI dRSTi bheda para gaI emaNe ekAntabheda mAnI lIdho, abhedane nakAryo. jemanI dRSTi abheda para gaI emaNe ekAntaabheda svIkArI lIdho ane bhedane niSedhyo. "je be bhinna che, e ja be abhinna paNa che ja' AvI to kalpanA paNa kyAMthI Ave? AvuM ja ekatva- anekatva.. sAmAnyAtmatva- vizeSAtmakatva.. vagere joDakAMo mATe jANavuM. bauddhonI najara svarUpa- svarUpavAnuM vaccenA abheda para gaI. ekAtte abheda mAnI lIdho.. vaLI svarUpa to pratikSaNa badalAyA kare che.. mATe svarUpavAn evI vastu paNa pratikSaNa badalAyA kare che. Ama ekAnta anityatva svIkArI lIdhuM.. ne sarva kSaNika sUtrane prANa banAvI dIdhuM.. (svarUpa badalAya eTale svarUpavAn evI vastu badalAya... A niyama badhAne mAnya che. Ane TUMkamAM svarUpabhede vastubheda kahevAya che. vastutaH A vastubheda paNa ekAnta nathI.. sarvathA nathI... paNa kathaMcit che. paNa anekAntavAdanI samajaNa vinA enI kalpanA svapamAM paNa zakya nathI. eTale badhA ekAnta vastubheda svIkArI le che. ane jeo svarUpa-svarUpavAnuM vacce sarvathA bheda mAne che teo svarUpabhede paNa vastubheda mAnatA nathI.) have vastu bilakula kSaNika hoya.. bIjI kSaNe eka aMzarUpe paNa e vidyamAna hoya ja nahIM.. bIjI kSaNe astitvamAM AvanAra vastu sarvathA bhinna ja hoya... to pUrvAnubhUtanuM smaraNa zI rIte thAya? kone thAya ? puNya-pApanuM phaLa kone maLe ? sAdhanA koNa kare ane enA phaLarUpe mokSa kono thAya ? AvA badhA DhagalAbaMdha prazno nirmANa thAya ja. enI saMgati mATe dIrghakALa TakanAra kaMIka mAnavuM ja
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 696 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre paDe. eTale teo paNa saMtAna-vAsanA vagerenI kalpanA karI A smaraNa vagerenI saMgati karavA mathe che. vaLI A saMtAna vagerene kSaNika mAnavAno to koI matalaba ja nathI, kAraNa ke to to e paNa kSaNika vastu jevA ja thaI javAthI smaraNa vagerenI saMgatino prazna Ubho ja rahe. ane jo ene akSaNika mAnavAmAM Ave to to potAno prANabhUta sarva kSaNika siddhAnta ja UDI jAya. eTale saMtAnane kAlpanika mAne che, ane e saMtAnamAM (= pravAhamAM = dhArAmAM) AvanAra te te kSaNIya vastuone (saMtAnIone) pAramArthika mAne che- kSaNika mAne che. smaraNa vagerenI saMgati saMtAnadvArA kare che. paNa jema kAlpanika gAya vAstavika dUdha ApI zakatI nathI ema kAlpanika saMtAna vAstavika evA smaraNavagerenI saMgati zI rIte karI zake ? Avo be ne be cAra jevo vicAra teone khudane to Avato nathI paNa bIjAo samajAvavA mAge to paNa samajavA-svIkAravA teo taiyAra nathI.. A badho mithyAtvamohanIyano prabhAva jANavo. Azcarya to e che ke, jeo ekAnta nityavAdI che, teone paNa keTalAya prazno nirmANa thAya che, ne enI saMgati karavA teo paNa kaMIka kAlpanika vAto raju kare che.. e vakhate "AvI kAlpanika vAtothI kAMI A rIte saMgati na karI zakAya evuM teone kahenAra kSaNikavAdI potAnI kalpanA aMge A takane vicArI zakato nathI. A darzana mohanIyanA udayano prabhAva che. vastutaH keTalIya bAbato evI che je, vastune kSaNika na mAno to koI rIte saMgata thaI ja zake nahIM. ema keTalIya bAbato evI paNa che je vastune nitya na mAno to koI rIte saMgata thaI zake nahIM. mATe vastu paramArthathI nitya paNa che ne paramArthathI ja anitya paNa che. eTale ke nityAnitya che. A ja anekAntavAda che. sAMkhyadarzana ane pAtaMjalayogadarzane AtmAne nitya mAnyo che. ema to naiyAyikoe paNa AtmAne nitya mAnyo che. paNa
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-65 697 naiyAyikoe AtmAnA jJAnAdi guNone sarvathA bhinna mAnelA che. eTale emAM pheraphAra thAya to paNa AtmA vagara pheraphAre nitya rahI zake che. paNa sAMkhyAdarzana mATe evuM mAnavuM zakya nathI. eNe to pariNAmanAze pariNAmano paNa nAza mAnyo che. eTale ApaNane je kAMI saMvedano thAya che - "jevA ke A ghaDo che' "A kapaDuM che.. vagere jJAna, vividha icchAo, viSayapravRttio, enAthI thanAra sukhaduHkhanA anubhavo.. krodha-mAnAdi kaSAyo, rAga-dveSa- hAsya- bhaya vagere lAgaNIo.. vividha kriyAonuM kartutva A badhA ja pariNAmo nAza pAme che. mATe, A badhAne jo AtmAnA pariNAma tarIke svIkAravAmAM Ave to to AmAMnA te te pariNAmanAze AtmAno paNa nAza thaI javo mAnavo paDe. je mAnavo emanA mATe zakya nathI, kAraNa ke anekAntavAdanI emane elarjI che. eTale te te pariNAmarUpe nAza. ane anya pariNAmarUpe anAza.. AvuM teo kahI zakatA nathI.. jo nAza kahevo hoya to sarvathA nAza ja kahevo paDe ne jo nAza na kahevo hoya to sarvathA nAzano abhAva = sarvathA anAza ja kahevo paDe. eTale ke aMzamAtra paNa nAza nahIM = pheraphAra nahIM- sthira eka svabhAva = kUTastha niyatva kahevuM paDe. | sarvathA nAza-anAzanA A be vikalpomAMthI teo nAzano vikalpa svIkArI zakatA nathI. kAraNa ke eno artha thAya puruSano sarvathA nAza = caitanyano sarvathA nAza. have caitanyano jo sarvathA nAza mAnI levAmAM Ave to, pharIthI caitanyane pedA karI zake evI koI vastu duniyAmAM na hovAthI bhaviSyamAM e kyAreya pedA ja thaI na zake. ne ema eka eka karatAM dareka puruSano nAza thaI gayA bAda vizvamAM eka paNa puruSa jovA ja na maLe. paNa AvuM banatuM nathI, ke kyAreya banyuM nathI. mATe puruSano kyAreya nAza thato nathI. eTale ke eno haMmezAM sarvathA anAza ja hoya che. arthAta e kuTasthanitya che. tethI, jJAna-sukha- duHkhAdi pariNAmo ke je vinazvarazIla che e puruSanA to mAnI zakAtA nathI, to konA mAnavA? e jenA paNa
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 698 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre mAnavAnA hoya ene cetana to mAnI zakAya nahIM, kAraNa ke to to pAcho caitanyano nAza vagere prazno AvI paDe. eTale, ApaNI saMvedanAnA jJAna-sukhAdi pariNAmo jaDa evI prakRtinA pariNAma tarIke utpanna thayelI jaDa evI buddhinA che, ema teo kahe che. (pharIthI, mithyAtvamohanIyakarmanA udayano prabhAva kevo che! buddhi kahevI ane chatAM jaDa kahevI. A vAta strIne mAtA kahevI ne chatAM vAMjhaNI kahevI... DiTTo AvI hovA chatAM pakaDI zakatA nathI. vaLI bIjI vAta, A jJAna-sukhAdine teoe buddhinA pariNAma = cittanI vRttio mAnI che. eno nAza thavA chatAM buddhino (cittano) nAza teo mAnatA nathI. ne tema chatAM, e jJAnAdine puruSanA pariNAma mAnIne "jJAnAdinAza thavA chatAM puruSano nAza na thAya evuM teo svIkArI zakatA nathI. kharekhara, mohano vilAsa vicitra hoya che !) . buddhi jaDa che... ghaDo jaDa che.. chatAM, jJAnAdi buddhinA ja pariNAma tarIke mAnavA che, ghaDAnA nahIM.. eTale jaDa tarIke samAna evA paNa buddhi- ghaTa vacce kaMika mukhya taphAvata mAnavo ja paDe. e A rIte mAnyo- buddhi caitanyathI dhabakatA puruSane sannihita hovAthI buddhimAM caitanyanuM pratibiMba paDe che.. ne tethI enA jJAnAdi pariNAmo thAya che. ghaDAmAM e pratibiMba paDatuM na hovAthI enA evA pariNAmo thatA nathI. vastutaH kSAyopathamika jJAna, sukha-duHkhAdilAgaNIo, kAmakrodhAdi bhAvo.. AvI badhI ApaNI je kAMI saMvedanAo che e nathI saMpUrNa zuddha evA muktAtmAmAM hotI ke nathI mAtra jaDa evA kevalapudagalAtmaka ghaTa vageremAM hotI. e to karma ke audArika zarIra vagere pudgalanI sAthe kSIranIravat ekameka thayela AtmadravyamAM ja hoya che. eTale ke jaDapudgala ane cetanaAtmA.. A baMnenA saMmizraNamAM ja hoya che. jyAM jayAM A saMmizraNa che tyAM tyAM
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-65 699 saMsArI jIvomAM) e jovA maLe che.. ne jyAM jyAM e nathI tyAM tyAM (= muktAtmAmAM ke ghaTAdimAM) e jovA maLatA nathI. to jJAnAdine A saMmizraNamAMthI mULabhUta rIte konA pariNAmarUpa mAnavA? jaDanA ke cetananA ? ApaNe kahIe chIe ke e mULabhUta rIte cetananA che, mAtra jaDa evA pudgalanuM mizritatva joIe. sAMkhyadarzanavALA kahe che ke e mULabhUta rIte jaDa evI buddhinA che, mAtra puruSanuM pratibiMba joIe. prazna H AmAM sAcuM koNa ? uttara H eno mAdhyasthyapUrvaka vicAraNA karIne nizcaya karavo joIe. ApaNe ApaNe' chIe, mATe sAcA... Avo vicAra AtmaghAtaka che. mAdhyasthyapUrvaka vicAraNA AvI thaI zake (1) jJAna, sukha-duHkhAdi, kAma-krodhAdibhAvo, hAsyAdi lAgaNIo.. A badhuM ja jo bAda karI nAkhIe.. to pachI caitanya che zuM ? AtmAne jJAnAdi sivAyanuM evuM zuM saMvedana che ? evo kayo anubhava che ? jene caitanya kahI zakAya ? vastutaH A jJAnAdi ja caitanyanA vividha svarUpa che.. A jJAnAdino anubhava e ja caitanyano anubhava che.. eTale caitanya jo AtmAnuM che, to jJAnAdi mULabhUta rIte AtmAnA che. (2) 'cetana evo huM jANuM chuM (jJAna karuM chuM.)' 'cetana evo huM sukhI chuM' vagere anubhava thAya che, paNa kyAreya 'jaDa evo huM jANuM chuM' 'jaDa evo huM sukhI chuM' AvI lAgaNI thatI nathI. mATe paNa jaNAya che ke jJAna vagere cetana evA AtmAnA pariNAmo che, paNa jaDanA nahIM. (3) jyAre jaDa ane cetana alaga paDI jAya che, pachI A jJAna-sukhAdine anurUpa guNo zuddhacetanamAM maLe che ke zuddhajaDamAM e vicAravuM joIe. zuddha jaDamAM to ApaNe ke sAMkhyadarzanavALA.. baMne mAnatA ja nathI. zuddha cetanamAM (= muktAtmAmAM) ApaNe kevaLajJAna,
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 700 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre anaMtasukha vagere mAnIe chIe.. teo mAnatA nathI. to A bemAM sAcuM zuM ? sAMkhyamatavALA to alaga paDI gayela cetana ke jaDa.. ekamAM jJAnAdi kazuM mAnatA nathI. tethI enA AdhAre nirNaya na thaI zake. paNa ApaNe kevalajJAna- anaMtasukha vagere muktAtmAmAM mAnelA che. e jo satya sAbita thaI zake to saMsAra avasthAnA jJAna-sukhAdi paNa mULabhUta rIte cetananA pariNAmo che e anAyAse ja siddha thaI jAya. sAMkhyamate jJAna-sukhAdi buddhinA pariNAmo che. vaLI buddhi pote ja yogavagereno puruSArtha kare che. je e dvArA saMpUrNa rIte jJAnasukhAdithI zUnya banI jAya che. to zuM A zakya che? bhale alpajJAna hoya.. du:khamizrita sukha hoya.. chatAM sAva jJAna na hovuM.. sukhanuM saMvedana nahovuM.. enA karatAM to bezaka alpajJAna- duHkhamizrita sukhanuM saMvedana paNa gauravAspada che ja. tethI, buddhi svayaM potAnA gauravAspada svarUpane choDI devA mATe atyaMta kaSTaprada dIrghakALa sudhI niraMtara sAdhanA kare e vAta zuM dimAgamAM jace evI che ? vaLI dIrghakALa ane niraMtara.. A benI sAthe "AdarapUrvaka paNa jaNAvyuM che. potAnA vartamAna svarUpa karatAM hInasvarUpa mATe buddhi AdarapUrvaka pravarte AvuM mAnavAmAM zuM aucitya che ? hakIkata e che ke sAmA pravAhe taravA jevI atyaMta kaSTasAdhya satata saMgharSasAdhya niraMtara dIrghakAlIna AdarasahitanI sAdhanA zakya to ja bane jo enA phaLasvarUpe koI ati ati ati viziSTa kakSAnI cIja prApta thavAnI hoya.. najara sAme AvuM koI phaLa ramatuM na hoya to atikaSTasAdhya sAdhanA karavAno ullAsa jAge ja zI rIte ? ema e sAdhanAne TakAvI rAkhavAno ne TakAvyA bAda vadhArye rAkhavAno ullAsa paNa bane zI rIte ? zaMkA - paNa puruSanuM zuddhasvarUpe pragaTa thavuM e ja evuM atyaMta viziSTa phaLa che ne !
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzI-11, lekhAMka-65 701 samAdhAna - puruSa to sadA nirlepa hovAthI enuM zuddha svarUpa pragaTa ja che ne ! e kyAM navuM pragaTa karavAnuM che ke jethI e phaLa tarIke najara sAme ramyA kare ? vaLI, buddhinI vRttio ativiziSTa che ke A zuddha svarUpa ? jo zuddha svarUpa ativiziSTa hoya, to to buddhimAM pratibiMbita thavAnI sAthe e ja chavAI javuM joIe ane tethI saravALe bhAsa zuddha caitanyano ja thavo joIe, buddhinI vRttiono nahIM... darpaNa para eka atyaMta AchuM bhUruM kiraNa paDI rahyuM che ne bIjo ati tejasvI lAla prakAza pratibiMbita thaI rahyo che, to saravALe lAla prakAza ja bhAse e niHzaMka che. eTale AtmAnA zuddhasvarUpane kevalajJAna- anaMtasukha vageremaya mAnavAmAM Ave to ja e ativiziSTaphaLarUpa banavAthI najara sAme ramyA kare ne yogAbhyAsanA ullAsane vadhAryA kare. ane Ama kevalajJAnAdi jo AtmapariNAmarUpa che, to 'A ghaDo che' vagere jJAnAdi pariNAmone paNa mULabhUta rIte cetana evA AtmAnA ja mAnavA yogya rahe che, jaDa evI prakRtinA nahIM. eTale saMsArI avasthAmAM - (jaDa cetananI saMmizraNa avasthAmAM) saMvedAtI jJAnAdi sarve saMvedanAo AtmAnI ja che, prakRtinI nahIM.. vastutaH buddhi paNa AtmAno ja pariNAma che, ne tethI buddhinI vRttio paNa AtmapariNAma ja che. AtmA ja kartA che, bhoktA che, puNya-pApano janaka che.. AtmA ja yoganI sAdhanA kare che ne AtmAno ja mokSa thAya che. prakRSTamAM prakRSTakakSAnAM matijJAnAdi cAre chAtrasthika jJAno bhegA thAya to paNa kevalajJAnano anaMtamo bhAga ja rahe che. eTale ke A cAre bhegA thaIne paNa kevalajJAnane pedA karI zakatA nathI. eno ja artha e thAya che ke kevalajJAnane pedA karI zake evI koI cIja A vizvamAM nathI. e ja rIte saMsAranuM sarvasukha bheguM karavAmAM Ave to paNa muktAtmAnA sukhano anaMtamo bhAga ja rahe che. eTale
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 702 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre ke siddhasukha paNa pedA karI zakAya evI cIja nathI. A ja rIte anaMtavIrya vagere mATe jANavuM. Ama AtmAnuM zuddha svarUpa e pedA thaI zake evI vastu nathI. tethI saMsArI avasthAmAM paNa e vidyamAna ja hoya che. siddhAvasthAmAM navuM utpanna thayuM hoya evuM hotuM nathI. vaLI anekAntavAda tarapha diSTa nathI. eTale pAtaMjalavidvAnoe AtmAne- puruSane sadAkALa mATe zuddha-buddha- nirlepa- sthiraikasvabhAva mAnI lIdho... have, e jo zuddhasvarUpavALo ja che.. ne zuddhasvarUpanI sAthe azuddhasvarUpa to rahI ja na zake evI ekAnta mAnyatA che.. vaLI alpajJAna- sukha- krAmakrodhAdi paNa anubhavAya to che ja. eTale e azuddhasvarUpanA AdhAra tarIke puruSa bhinna kaMika mAnavuM paDe. tethI e AdhAra tarIke buddhi mAnI.. ne AkhI prakriyA e AdhAre darzAvI.. paNa ApaNe to anekAntavAdane varelA chIe, kAraNa ke vizvanI tamAma vastuo ene varela hovAthI sarvajJa prabhue e bhAkhelo che. eTale 'zuddha ane azuddha.. baMne svarUpa eka sAthe rahI zake che ema kahIe chIe. saMsArIjIvamAM zuddhasvarUpa yogyatArUpe raheluM che ne azuddha svarUpa abhivyakta rUpe raheluM che.. paNa che baMne AtmAnA svarUpo ja. yoganI sAdhanA dvArA AtmA pote ja svarUpamAMthI azuddhine ghaTADato jAya che, zuddhine vadhArato jAya che.. ne chevaTe saMpUrNa zuddhasvarUpa pAmI jAya che, je eno mokSa thayo kahevAya che. eTale, anekAntavAdamaya jainazAsananI vAto ja sarva yukti saMgata che e niHzaMka pratIta thAya che. Ama agyAramI pAtaMjalayogalakSaNa nAmanI batrIzInI kaMIka vicAraNA pUrI thaI. have AgAmI lekhathI bAramI pUrvasevAbatrIzInI vicAraNA cAlu karIzuM. ww
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ sva. pU.A. zrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.nA jIvananI preraka vAto hajAro gumarAha yuvAnonA rAhabara, nyAyanipuNamati, vikramanI ekavIsamI sadInA pUrvArdha kALamAM zrI jainasaMghanA ananya upakArI, vyAvahArika ati uccazikSaNa prApta karyuM hovA chatAM prabaLa vairAgya sAthe saMyamajIvana lenAra tathA jIvananA aMta sudhI evA ja vairAgyane jIvI jANanAra sva. pU.A. zrI vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI ma.sA.nI janmazatAbdI prasaMge koTi koTi vaMdanapUrvaka emanA jIvananI keTalIka preraka vAto joIe. "pratikramaNa to bhAnuvijayanuM ja." (AcAryapadavI pUrve pUjyazrInuM nAma bhAnuvijayajI hatuM.) "cAMdanI rAta hoya... upAzrayamAM bIjA mahAtmAo saMthArI gayA hoya. evA avasare UbhaDaka page besIne kAmaLI oDhIne koI mahAtmA, caMdraprakAzamAM kAMI lakhI rahelA jovA maLe to samajavuM ke e bhAnuvijayajI haze.' siddhAnta mahodadhi saccAritra cUDAmaNi dAdAgurudevazrI premasUrIzvarajI mahArAja sAhebe potAnA aneka ziSya-praziSyAdi vyAkhyAnavAcaspati hovA chatAM A ziSyane ja 33-33 varSo sudhI potAnI pAse rAkhI AjIvana aMtevAsI banAvavAnI mahAkRpA karI. A bAbata zuM e nathI sUcavatI ? ke... pUjyazrI dhanyAtidhanya hatA.. kAraNa ke je ziSya potAnA dilamAM gurune vasAve che te dhanya che ane AgaLa vadhI je ziSya svagurunA dilamAM vasI jAya che te dhanyAtidhanya che. nirmaLa brahmacaryamUrti karmasAhityaniSNAta gurudeva zrI premasUrIzvarajI mahArAjane pratIti hatI ke A ziSyanuM saMyama nirmaLa che... A ziSyanuM vyAkhyAna-nirUpaNa zAstrAnusArI che. A ziSyanI vicAradhArA tathA mArgadarzana svakendrita nathI, zAsanakendrita che. A ziSya sAdhuone sAcI rIte saMyama-svAdhyAyamAM AgaLa vadhAranAra che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 704 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre * A ziSya gAmogAma... saMgha-saMghamAM vikhavAda, jhaghaDA UbhA karanAra nathI, paNa e sulajhAvI ekatA sthApanAra che. - pUjya gurudevazrI... * paMcAcAra-pravINa hatA. tapa, tyAga ane titikSAnI jIvaMta mUrti hatA. samaye socama mA pamAya... eka samayano paNa pramAda na karavAnA prabhuupadezanuM mUrta svarUpa hatA. * khUba ja alpanidrA... nidrAvijetA hatA. vardhamAna tapanI 108 oLInA ArAdhaka vardhamAna taponidhi hatA. vijJAnanI cakAcoMdhanI aMjAmaNa, zikSaNanI vicitratA tathA samAjanI arthakAmanA ja lakSyavALI rItarasamo... A badhAnA prabhAve samyagu jJAnakriyAnA mArgathI seMkaDo yojana dUra phaMTAI rahelI yuvApeDhIne samyagu jJAnakriyAnA mArge pAchA vALanArI zibironA Adya svapnadraSTA, preraNAkartA ane vAcanAdAtA hatA. kharA arthamAM nyAyavizArada hatA.. je graMthane nihALIne kAzInA diggaja paMDito paNa moMmAM AMgaLAM nAkhI gayA... e nyAyabhUmikA' nAmanA abhuta graMthanA sarjanahAra hatA. (nyAyadarzananA graMtho atijaTila gaNAya che. enA UMDA parizIlanano paripAka eTale prastuta graMtha. nyAyadarzananA pAyAnA pAribhASika zabdonI saraLa-spaSTa samajaNa A graMthamAM AlekhAyelI che.) * dareka kriyA atyaMta bahumAnapUrvaka ane upayogapUrvaka karanArA hatA. teozrInI kriyA e uttama dhyAnayoga hato. zreSTha prabhubhakti karanArA hatA... 42-42 varSa sudhI "divyadarzana' sAptAhika dvArA tathA zatAdhika pustako dvArA avirata bodhaprada ciMtanapravAha vahAvanArA hatA. sAdhuone lagabhaga rojiMdI vAcanA dvArA vairAgyamAM jhIlatA rAkhanArA hatA.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ preraka vAto 705 * citrakalA, saMgItakalA ane zilpakalAnA jJAtA hatA. . * abhuta zAsanarAga ane jvalaMta viSayavirAga dharAvanArA hatA. nirdhAmaNAmAM kuzaLa ne glAnasevAmAM tatpara hatA. * niSkalaMka brahmacArI hatA. zrIsUrimaMtranA nitya-niyamita sAdhaka hatA. prAcIna kathAomAMthI jIvanarahasyonI khojamAM, zAstra paMktio ane stavano para adbhuta anuprekSAmAM teozrI mAhera hatA. 1 jayapura-AtmAnaMda jaina sabhA bhavanamAM pUjyazrI cAturmAsa birAjatA hatA. be munione vyAkaraNa bhaNAvavA paMDitajI caMDIprasAdajI roja Ave. comAsuM pUruM thavA AvyuM. eka vAra paMDitajIe hRdaya kholyuM: "mahArAjajI ! kaisI baDI vibhUti hai Apake gurudeva ! aisA sAdhu kahIM bhI Aja taka hamane nahIM dekhA!cAra mAha se AtA hUM, jAtA huM, dekhatA huM - Apake gurudeva ko, tanika bhI pramAda nahIM, dopahara kabhI sote nahIM, sAre dina apane ciMtana aura lekhanakArya meM vyasta rahate haiM, koI ADaMbara bhI nahIM rakhA, avadhUta hai sacce avadhUta ! merA sira jhuka jAtA hai unako dekhakara !" pUjyazrInA tyAga-vairAgya-apramAdathI vagara upadeze vidvAna brAhmaNa paMDita khUba bhAvita-prabhAvita thaI gayA hatA. eka vAra pUjyapAda dAdA gurudevazrI premasUrIzvarajI mahArAjAe eka mahAtmAne kahyuM : "bhAnuvijayane bolAva." "tahatti" kahIne turata teo pUjya gurudevazrIne bolAvavA gayA. pUjyazrI kAryamAM vyasta hatA. tethI 24 miniTa ema ja UbhA rahyA... eTalAmAM gurudevazrIe upara joyuM. eTale emaNe kahyuM : "Apane pUjya guru mahArAjajI yAda kare che." A sAMbhaLatAM ja gurudevazrIe jarA gussAthI emane kahyuM, "gurudeva bolAve che to mane turata kahevuM joIe ne? UbhA kema rahyA? Apa kAryamAM mazagUla hatA, tethI na bolyo." "gurudevanA Adeza AgaLa mAruM kArya vaLI kayuM moTuM hatuM...?" tema kahetA turaMta potAnA gurudevazrI pAse pahoMcI gayA. "nA, tAre vyAkhyAnamAM nathI javAnuM."
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 706 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre "paNa bA, pahelAM to vyAkhyAnamAM tuM parANe mokalatI ne khAsa kahetI ke vyAkhyAna sAMbhaLIe to dharmanuM jANavA maLe, jIvana sudhare... ne have nA pADe che ?" "hA, vyAkhyAna sAMbhaLavAnAM, paNa bIjA mahArAjanAM; e bhAnuvijayanAM nahIM." "paNa emanA vyAkhyAnamAM to sauthI vadhu rasa paDe che. zabdo hRdayasoMsaravA UtarI jAya che. satata vairAgya nItare che, ema thaI jAya che ke saMsAra keTalo bhayaMkara che. nathI rahevuM saMsAramAM." "huM, eTale ja tAre nathI javAnuM. je jAya che tene dIkSAnI bhAvanA thaI jAya che. tyAM gayo che to khera nathI tArI." saMvata 2007-2008 mAM mA-dIkarAnA AvA mIThA jhaghaDA aneka gharamAM cAlu thaI gayA hatA. One can become Jack of all things, one can become master of one thing, but none can become master of all things. 2011 aMgrejI kahevatane gurudeve galata TheravI hatI. eka-eka yogamAM Toce pahoMcyA hatA. prakarSaprApta prajJA, prakarSaprApta siddhio ane prakarSaprApta pariNati e pUjya gurudevazrInI AgavI vizeSatA hatI. vi.saM. 1995nuM cAturmAsa pUnAmAM hatuM. divALInI rajAomAM eka mAsa mATe banArasathI paMDitavarya zrI badrinAthajI zukla nyAyagraMthonuM adhyApana karAvavA AvyA hatA. "Atmatattvaviveka' jevA jaTila graMthonuM adhyayana cAlu thayuM. "paMDitajIno yoga mAtra mahinA mATe maLyo che, jo bhojanamAM vyatIta thato samaya thoDo bacAvI levAya to vadhu lAbha laI zakAya.' A vicAraNAthI chaThThane pAraNe chaThTha lagAtAra karIne paMDitajInA yogano pUrepUro lAbha laI lIdho. te ja rIte vi.saM. 1999 mAM paNa adhyayana mATe vadhu samaya maLe te AzayathI lImahino lagAtAra chaThThane pAraNe chaThTha karyA hatA. kevI virala jJAnabhUkha ! pUjaya gurudevazrI, AtmArAmajI mahArAjanI jema sAMpradAyika pakkaDa; vaicArika vyAmoha ane saMkucita dRSTithI dUra rahetA hatA. A teozrInA bahumUlya jIvananuM mahattvanuM pAsuM hatuM. AthI ja teozrI eka zAstravacananuM
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ preraka vAto arthaghaTana karatI vakhate paNa aneka zAstronA saMdarbhone najara samakSa rAkhatA ane tethI teozrI zAstravacananA nicoDa rUpe je audaMparyArtha (tAtparyArtha) kADhatAM te trikAla abAdhita-akAdya padArtha banI jatA. kAzImAM diggaja paMDitone uddhodhIne ApelA vaktavyano eka aMza: "zikSaNa Apo... zikSaNa Apo" - ghaNI bumarANa thAya che. paNa "karyuM zikSaNa? kaI zikSA?" eno koIne vicAra nathI. jaina darzana A kahe che ke, "rAgadveSano kSaya thAya tevuM zikSaNa e ja kharuM zikSaNa." bAkI to sarakasamAM kUtarAMone paNa ghaNuM zikSaNa apAya che." eka lekhake kahyuM ke, "Man has changed this earth physically-chemically and in many other ways, but the sorrowful thing is, he is utterly ignorant of the ultimate goal, as to why all this." vartamAnakALamAM... Agama sAhitya, karmasAhitya, ke te sivAyanA graMtho aMge koIpaNa mUMjhavaNa UbhI thAya tyAre enA niHzaMka samAdhAna mATe koI paNa samudAyanA mahAtmAo je mahAtmAo tarapha najara nAkhe che... sUripuraMdara zrI haribhadrasUri mahArAja, mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja AdinA graMthonAM UMDAM rahasyone pUrvApara avirodhapaNe saraLa bhASAmAM prakaTa karanAra bhAvAnuvAdanA racayitA je mahAtmAo che... saMskRta-prAkRtamAM navuM navuM sarjana karanArA je mahAtmAo che... hajAro yuvAnone kalAko sudhI jakaDI rAkhe evI rasALa bhASAmAM prabhunA upadezane vahAvanArA je mahAtmAo che... bodhaprada hovA chatAM bhAre rasaprada kalame AlekhAyelAM ne ghara gharamAM bhAre dilacaspIthI vaMcAtAM upadezapustakonA lekhaka je mahAtmAo che... A badhA mahAtmAomAMnA bahu moTAbhAganA mahAtmAonI pratibhAnA ghaDataramAM pUjyazrIno siMhaphALo hato... amadAvAda-pAlaDI-paMkaja sosAyaTImAM zrI bhuvanabhAnusUri smRtimaMdiramAM gurumUrtinI pratiSThA prasaMge vividha 22 samudAyonA basothI adhika AcAryAdi zramaNo ane agiyArasothI adhika zramaNIonI upasthiti e sUcavatI
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 708 batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre hatI ke pUjyazrI zAsananA hatA. pUjyazrIe potAnA-parAyAno bheda rAkhyo nahoto. ane tethI koIpaNa samudAyanA saMyamIonA svAdhyAya, saMyama, samAdhi ane aMtima nirdhAmaNA mATe dina-rAta joyAM nahotAM. pUjyazrInA jIvanaprasaMgo vAMcatAM vAMcatAM keTalIya vAra hRdaya atyaMta gadgada banyuM che. AMkho aneka vAra azrubhInI banI che ane AkhI samagratAthI teozrInI guNagarimA para ame ovArI gayA chIe. sAdhanAno ekeya pradeza bAkI nahIM rahyo hoya jyAM pUjya gurudevazrInAM pratApI pagalAM na paDyAM hoya. teozrInA zarIranuM ekeya rUMvADuM evuM nahIM hoya tyAMthI sAdhanAno raNakAra na nIkaLato hoya. teozrInA saMyamajIvanamI ekeya paLa evI nahIM gaI hoya ke jemAM teozrIe mokSa bhaNI kUdakA na lagAvyA hoya. zAstrone teozrIe mAtra jANyAM nahotAM, jIvyA hatA. _ paMcamakALano ane chaThThA saMghayaNano eka mAnavI sAdhanAnA paMtha upara kevI haraNaphALa bharI zake che, kevuM pracaMDa sattva phoravI zake che, kevI mahAna guNasiddhione AMbI zake che ane kevAM mahAna vismayo sarjI zake che te nihALavA mATe pUjyazrIno smRtigraMtha "bhuvanabhAnunAM ajavALAM" vAMcavA dareka vAcakane bhalAmaNa che. 80 varSanI uMmare paNa koI lazkarI karnalanI khumArIthI utsAha ane hoMzapUrvaka mAIlono vihAra karatAM ke alpa nidrA ane alpa AhAra laIne paNa apramattapaNe ucca saMyamasAdhanAmAM divasabhara rata rahenAra A mahAyogIe AzcaryakAraka aDhaLaka siddhio hAMsala karI che. duniyAbharanA khitAbo ane evorDe paNa na mUlavI zake tevuM bhavya jIvana teozrIe jIvI batAvyuM che.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6-8 pU. A. zrI abhayazekharasUri ma. sA.nuM saMpAdita-anuvAdita likhita adhyayanopayogI sAhitya adhyAtmamata parIkSA dharmaparIkSA sAmAcArI prakaraNa, ArAdhaka virAdhaka caturbhagI kapadeSTAntavizadIkaraNa prakaraNa samyakatva SasthAnanI caupai dvAnniza dvArnAizikA bhAga-1 karmaprakRti padArtho bhAga : 1-2-3 9-10) nyAya siddhAntamuktAvalI bhAga : 1-2 11) satyadAdi prarUpaNA 12) hAribhadrayogabhAratI 13) yogaviMzikA 14) siddhinAM sopAna 15) tattvAvalokana samIkSA 16) tattva nirNaya 17-21) navAMgI gurupUjana praznottarI vagere 22) zataka nAme pAMcamA karmagranthanA padArtho-TIppaNo 23-25) dezavidha sAmAcArI (bhAga : 1-2-3) 26-27) tithi aMge satya ane samAdhAna (bhAga : 1-2) 28) saptabhaMgIviMzikA 29). dravya-guNa-paryAyano rAsa bhAga-1 30). nikSepaviMzikA 31) kyA jinapUjA karanA pApa hai ? anuyogadvAra-saTIppaNa 33) nayaviMzikA 34-38) batrIzInA sathavAre-kalyANanI pagathAre bhAga-1-2-3-4-5 - pU. A. zrI abhayazekharasUri ma. sA. likhita upadezAtmaka sAhitya. 1) haMsA ! tuM jhIla maitrI sarovaramAM...(guja.+hindI=59000 nakala) 2) haiyuM mAruM nRtya kare 3) huM karuM huM karuM e ja ajJAnatA (14000 nakala) 4) kara paDikkamaNuM bhAvazuM 5) avikhkhA aNAzaMde 6) huM chuM sevaka tAro re 7) hA ! pastAvo vipula jharaNuM... 8) micchAmi dukkaDa 9) TALiye doSa saMtApa re.. 10) jelara 32) BHARAT GRAPHICS-Ahmedabad (079) 22134176, Mo. 9925020106