________________
૬૬૨
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે અતિ-અતિ-અતિ પર (અતીત) હોવો- આ બે વાસ્તવિકતાઓ એવી છે કે, અંત્માના શુદ્ધસ્વરૂપાત્મક મોક્ષ જેમને હસ્તામલકવત પ્રત્યક્ષ હોય એ જ એનું સ્વતંત્ર-પ્રથમ નિરૂપણ કરી શકે... એમના આ મૂળભૂત નિરૂપણના આલંબન વિના અન્યોને એની કલ્પના સપનામાંય સંભવિત જ નથી, કારણકે શુદ્ધઆત્મા સર્વજ્ઞ સિવાય કોઈને પ્રત્યક્ષ હોતો નથી. આ વાતને અત્યંત સહૃદયપણે સૂક્ષ્મ રીતે વિચારવી.
શંકા - જો બૌદ્ધવગેરે દર્શનોના પ્રણેતાઓને મોહનું જોર ઓછું થયેલું હતું, તથા એમની વાતો પણ શ્રી જિનપ્રવચનમાંથી ઊડેલા છાંટા છે.. તો તો એ સત્ય જ હોવી જોઈએ ને !
સમાધાન - તે છે જ ને ! આપણે ક્યાં એનો નિષેધ કરીએ છીએ ?
શંકા - જો એ સત્ય જ છે, તો આપણા શ્રી સમ્મતિતર્કપ્રકરણ વગેરેદર્શન- પ્રભાવકગ્રન્થોમાં એનું ખંડન કેમ આવે છે ?
સમાધાન - શ્રી જૈનપ્રવચનની વાતો સાતનયમય છે.. તે તે દર્શનકારોએ એમાંના એક-એક નયને પકડીને નિરૂપણ કર્યું છે.. જેમ કે બૌદ્ધદર્શન પર્યાયાર્થિકનય જેવું નિરૂપણ કરે છે. પણ નય એ સંપૂર્ણ સત્ય નથી, આંશિક સત્ય છે. જયારે બૌદ્ધાદિદર્શન પોતપોતે પકડેલા નયને સંપૂર્ણ સત્ય માની બેસે છે, માટે એનું ખંડન છે.
શંકા - ભલે એમની વાતો આંશિક સત્ય. પણ સત્ય તો ખરી જ ને પછી ખંડન શા માટે ?
સમાધાન - ના, આપણે પણ એમની વાતનું ખંડન કરતા જ નથી. જેમકે બૌદ્ધોએ ક્ષણિકત્વની વાતો કરી છે. તો આપણે કાંઈ ક્ષણિકત્વનું ખંડન કરતા નથી, કારણ કે ક્ષણિકત્વ આપણને પણ માન્ય જ છે. પણ તેઓ એને એકાંતે જે કહે છે. એટલે કે કોઈપણ અપેક્ષાએ આત્મામાં નિત્યત્વ છે જ નહીં.. એ રીતે નિત્યત્વને તેઓ
