________________
બત્રીશી-૧૧, લેખાંક-૬૩
શુદ્ધ સ્વરૂપમાં અનંત જ્ઞાન, અનંત દર્શન, અનંત સુખ, અનંતવીર્ય, ક્ષાયિક સમ્યક્ત વગેરે હોય છે. અંશમાત્ર પણ રૂપરસ-ગંધ- સ્પર્શ હોતા નથી, કારણકે જીવ અશરીરી છે. આમ રૂપરસાદિ ન હોવાથી એ અરૂપી છે. અથવા સંસારમાં જેવા મનુષ્યદેવ... ક્રોધી-ક્ષમાશીલ. વગેરે જાત જાતના રૂપાંતરણ થયા કરતા હોવાથી જીવ રૂપી હોય છે, એવા કોઈ જ રૂપાંતરણ સાદિ અનંતકાળમાં ક્યારેય થતા ન હોવાથી જીવ આકાશ વગેરેની જેમ બિલકુલ અરૂપી હોય છે. વળી શરીર અને મન ન હોવાથી આધિવ્યાધિ કે ઉપાધિ ન હોવાના કારણે દુઃખનું નામનિશાન હોતું નથી. અનંતવીર્ય છે, પણ શરીરાત્મક સાધન ન હોવાથી કર્તુત્વ હોતું નથી, એટલે કે જીવ અકર્તા છે. સ્વયં ઊર્ધ્વગતિશીલ હોવા છતાં, લોકાન્ત રહ્યો હોવાના કારણે ઉપર ધર્માસ્તિકાય ન હોવાથી ઊર્ધ્વગતિ થતી નથી.. ને કર્મ ન હોવાથી તિર્ધો કે અધો ગતિ પણ થતી નથી. એટલે કે જીવ બિલકુલ નિષ્ક્રિય હોય છે. અને એટલે જ મોક્ષમાં જવા પર જે આકાશપ્રદેશોમાં સ્થિર થયો, તેમાંથી એક-પણ આકાશ પ્રદેશ આઘોપાછો થતો નથી, ભલે ને અનંતાનંત કાળ વીતી જાય. સંસારમાં તો શરીરની અવગાહના મુજબ નાનો-મોટો થતો હતો. એટલે કે જીવ સંકોચ-વિકાસશીલ છે. તેમ છતાં મોક્ષમાં શરીર જ ન હોવાથી એક આકાશ-પ્રદેશ જેટલો પણ નાનો-મોટો થતો નથી. સંસારની અંતિમ અવસ્થામાં બે-તૃતીયાંશ અવગાહના થવા પર જે અવગાહના થઈ એ જ અનંતાનંત કાળ સુધી જળવાઈ રહે છે. યોગ નથી, માટે આત્મપ્રદેશોમાં સ્પંદન નથી, એટલે કે અસંખ્ય આત્મપ્રદેશોમાંથી એક પણ આત્મપ્રદેશ ક્યારેય પણ સ્વસ્થાનથી ખસતો નથી. બિલકુલ નિશ્ચલ અચલ રહે છે.
વળી ક્ષપકશ્રેણિમાં જીવ આત્મામાં અનાદિકાળથી રહેલી ક્રોધાદિ-કષાયોની, વિષયવાસનાની. રાગ-દ્વેષની યોગ્યતા સંપૂર્ણતયા નિર્મૂળ કરી નાખે છે. હવેથી જીવ આ બાબતોમાં થાંભલા
