________________
૬૨૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે હોય છે. ક્યારેક કોઈનો એ એટલો પ્રબળ હોય છે કે બાહ્ય રીતે વૈદ્ય વગેરે એ દર્દીને બચાવવાની પ્રામાણિક ઈચ્છાથી શક્ય પ્રયત્ન કરતા હોવા છતાં એ પ્રયત ઉંધો પડે છે અને મોત થાય છે. પણ આવા મોતમાં વૈદરાજ હત્યારા કહેવાતા નથી, કારણ કે એમને તો મારવાનો અભિપ્રાય નહીં, પણ બચાવવાનો જ અભિપ્રાય હોય છે જે દુષ્ટઆશયરૂપ નથી, પણ શુભઆશયરૂપ છે.
ક્યારેક આ પાપોદય અતિતીવ્ર નહીં... છતાં તીવ્ર તો હોય જ છે જે, સામાન્યથી હત્યા ન કરનાર – ન કરી શકનાર પાસે પણ એવી પ્રવૃત્તિ કરાવી દે છે જેથી હિંસ્ય જીવનું મોત થઈ જાય.
તો ક્યારેક આ પાપોદય એવો તીવ્ર નથી હોતો કે અન્ય પાસે એવી પ્રવૃત્તિ કરાવે. ને તેથી જો એવી પ્રવૃત્તિ ન થાય તો હિંસ્યજીવનું મોત ન પણ થાય. પણ જો હિંસકજીવ એવી પ્રવૃત્તિ કરે જ, તો એ પાપકર્મ ઉદયમાં આવીને હિંસ્યનું મોત કરાવે જ છે. આમાં રહસ્ય એ છે કે સામાન્યથી આપણાં કર્મો પર દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ અને ભવની અસર હોય છે. જેવા કેવા દ્રવ્યાદિ મળે એ પ્રમાણે કર્મો ઉદયમાં આવે છે અથવા નથી આવતા. જેમકે એક માનવીને હાલ શાતાવેદનીયનો ઉદય છે ને તેથી સ્વાથ્ય સારું છે. પણ દહીં વગેરે વસ્તુઓ, મુંબઈ જેવો ભેજ-પ્રચુરપ્રદેશ, શિયાળો વગેરે પ્રતિકૂળ છે. છતાં એણે એકવાર દહીં ખાધું... તો શરદી-ખાંસી-દમ વગેરે ચાલુ થઈ ગયા. આ પ્રતિકૂળ દ્રવ્યની અસર એવી થઈ કે શાતાનો ઉદય અટકીને અશાતાનો ઉદય ચાલુ થઈ ગયો. એ પછી એણે દવા લીધી.. આ દવાદ્રવ્યની અસર એવી થઈ કે પાછો અશાતાનો ઉદય અટકી ગયો અને શાતાનો ઉદય ચાલુ થઈ ગયો. શરાબ પીવાથી જ્ઞાનાવરણ પ્રબળ બને. બ્રાહ્મી વગેરેના સેવનથી જ્ઞાનાવરણનો ઉદય નબળો પડે... યાદશક્તિ વગેરે વધે. આ બધી દ્રવ્યની અસર કર્મ પર કહેવાય. કેટલાય શ્રાવકોને મુંબઈ આવે તો અશાતાનો ઉદય ચાલુ થઈ જાય - દમનો હુમલો આવે... અને દેશમાં જાય તો પાછા
