________________
૬૮૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
આધીન નહીં થવાનું.. વળી ત્રીજી વાર... વળી ચોથી વાર.. આમ દરેક વખતે વૃત્તિઓને સંઘર્ષ કરીને પણ અંદર ચિત્ત તરફ જ વાળ્યા કરવાની.. એ માટેનો સતત પ્રયાસ કરતા રહેવાનું.. આવા નિરંતર પ્રયાસથી જ સફળતા મળી શકે છે.
એમ તો જીવ એકેન્દ્રિય વગેરે ભવોમાં જાય તો આ વૃત્તિઓ, સુદીર્ઘકાળ સુધી ને નિરંતર રુંધાયેલી જ રહે છે.. કારણ કે બહાર પ્રસરવાનું સામર્થ્ય જ નથી. પણ એનાથી જીવને લાભ કશો થતો નથી.. કારણ કે વૃત્તિઓનો આ નિરોધ જીવના પ્રયત્નથી થયેલ નથી ને આદરપૂર્વક થયેલ નથી. એટલે કે વૃત્તિઓને રુંધવાનો આ પ્રયાસ જેમ દીર્ઘકાલીન જોઈએ, નિરંતર જોઈએ.. એમ આદરપૂર્વકનો જોઈએ છે.. તો જ સફળતા પ્રાપ્ત થાય છે. સર્વજીવો હંમેશ માટે સુખના જ રસિયા છે. સુખ તો જોઈએ જ., વિષયપ્રવૃત્તિમાં જીવે અનંતાનંતવાર સુખ અનુભવેલું છે. વૃત્તિઓને ચિત્ત તરફ પાછી વાળવામાં આ સુખથી તો વંચિત રહેવાનું થાય છે.. ને વળી ભારે સંઘર્ષ અનુભવાતો રહે છે. સુખની અદમ્ય ઇચ્છા, વિષયપ્રવૃત્તિમાં સુખપ્રાપ્તિનો અનંતવારનો ખુદનો જ અનુભવ.. ને વૃત્તિનિરોધના પ્રયાસમાં તો સતત સંઘર્ષ... જીવ દીર્ઘકાળસુધી અને નિરંતર પ્રયત્ન કરી શી રીતે શકે ? એ પ્રયત્નમાં ટકી શી રીતે શકે ? (એટલે જ મોટા ભાગના જીવો યોગ પામ્યા પછી પણ યોગથી ભ્રષ્ટ થાય છે ને અનંતકાળ પાછા સંસારમાં ભટકીને પછી મોક્ષે જાય છે.) સંઘર્ષસાધ્ય એવો પણ યોગનિરોધ જો ગૌ૨વાસ્પદ લાગે.. એની પ્રાપ્તિ એ બહુ મોટી ઉપલબ્ધિ લાગે.. અને તેથી એના પ્રત્યે આદર જાગે તો જ એમાં ચિરકાળ સુધી નિરંતર ટકી શકાય છે. માટે યોગનિરોધનો પ્રયાસ આદરપૂર્વકનો હોવો જોઈએ. યોગવંચિતપણામાં સંસારના દારૂણ દુઃખો.. અને યોગનિરોધમાં મોક્ષની પ્રાપ્તિ... આ જોયા કરવાથી સંઘર્ષસાધ્ય એવા પણ યોગ પ્રત્યે આદર પ્રગટી શકે છે.
અભ્યાસનો વિચાર કર્યો. હવે યોગપ્રાપ્તિના બીજા ઉપાયભૂત
