________________
૭૦૨
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
કે સિદ્ધસુખ પણ પેદા કરી શકાય એવી ચીજ નથી. આ જ રીતે અનંતવીર્ય વગેરે માટે જાણવું. આમ આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ એ પેદા થઈ શકે એવી વસ્તુ નથી. તેથી સંસારી અવસ્થામાં પણ એ વિદ્યમાન જ હોય છે. સિદ્ધાવસ્થામાં નવું ઉત્પન્ન થયું હોય એવું હોતું નથી. વળી અનેકાન્તવાદ તરફ દિષ્ટ નથી. એટલે પાતંજલવિદ્વાનોએ આત્માને- પુરુષને સદાકાળ માટે શુદ્ધ-બુદ્ધ- નિર્લેપ- સ્થિરૈકસ્વભાવ માની લીધો... હવે, એ જો શુદ્ધસ્વરૂપવાળો જ છે.. ને શુદ્ધસ્વરૂપની સાથે અશુદ્ધસ્વરૂપ તો રહી જ ન શકે એવી એકાન્ત માન્યતા છે.. વળી અલ્પજ્ઞાન- સુખ- ક્રામક્રોધાદિ પણ અનુભવાય તો છે જ. એટલે એ અશુદ્ધસ્વરૂપના આધાર તરીકે પુરુષ ભિન્ન કંઇક માનવું પડે. તેથી એ આધાર તરીકે બુદ્ધિ માની.. ને આખી પ્રક્રિયા એ આધારે દર્શાવી.. પણ આપણે તો અનેકાન્તવાદને વરેલા છીએ, કારણ કે વિશ્વની તમામ વસ્તુઓ એને વરેલ હોવાથી સર્વજ્ઞ પ્રભુએ એ ભાખેલો છે. એટલે ‘શુદ્ધ અને અશુદ્ધ.. બંને સ્વરૂપ એક સાથે રહી શકે છે એમ કહીએ છીએ. સંસારીજીવમાં શુદ્ધસ્વરૂપ યોગ્યતારૂપે રહેલું છે ને અશુદ્ધ સ્વરૂપ અભિવ્યક્ત રૂપે રહેલું છે.. પણ છે બંને આત્માના સ્વરૂપો જ.
યોગની સાધના દ્વારા આત્મા પોતે જ સ્વરૂપમાંથી અશુદ્ધિને ઘટાડતો જાય છે, શુદ્ધિને વધારતો જાય છે.. ને છેવટે સંપૂર્ણ શુદ્ધસ્વરૂપ પામી જાય છે, જે એનો મોક્ષ થયો કહેવાય છે.
એટલે, અનેકાન્તવાદમય જૈનશાસનની વાતો જ સર્વ યુક્તિ સંગત છે એ નિઃશંક પ્રતીત થાય છે.
આમ અગ્યારમી પાતંજલયોગલક્ષણ નામની બત્રીશીની કંઈક વિચારણા પૂરી થઈ. હવે આગામી લેખથી બારમી પૂર્વસેવાબત્રીશીની વિચારણા ચાલુ કરીશું.
ww
