________________
બત્રીશી-૧૧, લેખાંક-૬૫
૬૯૩
થઈ ગયું. તથા, વચનનિરોધ અને કાયનિરોધ પણ યોગરૂપ છે જ... ને તમારું ‘ચિત્તવૃત્તિનિરોધ’ રૂપ લક્ષણ એમાં જતું નથી, એટલે એટલી એની અવ્યાપ્તિ. ન્યૂનતા કહેવાય. તથા યોગના અધ્યાત્મ- ભાવના વગેરે પ્રકારો પણ યોગગ્રન્થોમાં દર્શાવેલા છે. એમાં અધ્યાત્મ વગેરેમાં ચિત્તવૃત્તિનિરોધ નથી, ને છતાં એ યોગરૂપ તો છે જ.. માટે આ પણ અવ્યાપ્તિ દોષ આવ્યો. એટલે આના કરતાં, ‘મોક્ષનો મુખ્ય હેતુ બનનાર વ્યાપાર એ યોગ છે' આવું મેં (= ગ્રન્થકારે) જે લક્ષણ આપ્યું છે એ જ યોગ્ય છે.
હવે અન્યદર્શનકારો કેમ ભૂલે છે એ થોડું વિચારી લઈએ... આપણે આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ અને અશુદ્ધસ્વરૂપ... આ બંને વચ્ચે કેટલો મોટો તફાવત છે એ પૂર્વે વિચારી ગયા છીએ. જે વસ્તુને નિત્ય કહી એને જ અનિત્ય પણ કહેવી... જે વસ્તુને એક કહી એને જ અનેક પણ કહેવી... જે વસ્તુને ભિન્ન કહી એને જ અભિન્ન પણ કહેવી... જે વસ્તુને દ્રવ્યાત્મક કહી.. એને જ પર્યાયાત્મક પણ કહેવી..
પ્રથમ નજરે સાવ વિરુદ્ધ લાગતી આવી વાતોને જગતના ચોગાનમાં કોઈ પણ જાતના હિચકિચાટ વિના બેધડકપણે કહેવી.. પ્રથમ નજરે વિરુદ્ધ જણાતી હોવાથી આ વાતોની અન્ય દર્શનકારો બધા ભેગા થઈને મશ્કરી કરી રહ્યા હોય.. ત્યારે પણ પોતાની વાતમાં અડગ રહેવું.. આ સર્વજ્ઞતા વિના શક્ય જ નથી. બીજાઓને હાંસીપાત્ર બનતી વાતોને અંશમાત્ર પણ વિચલિત થયા વિના વળગી રહેવાનું ક્યારે બને ? અસંદિગ્ધપણે સાક્ષાત્ દેખાતી હોય તો જ ને ! એટલે પ્રભુને તો કેવળજ્ઞાનથી બધું સાક્ષાત્ હોવાથી, વસ્તુમાત્રમાં વ્યાપ્ત સ્યાદ્વાદ પણ સાક્ષાત જ હતો.. ને તેથી પ્રભુએ એનું નિરૂપણ કર્યું.
