________________
४५४
तत्त्वतल्लीनमानसेन किं कर्त्तव्यम् ? योगसारः ५/६ मूलम् - निरुन्ध्याच्चित्तानं, निरुन्ध्यादयतं वचः ।
निरुन्ध्यात्कायचापल्यं, तत्त्वतल्लीनमानसः ॥६॥ अन्वयः - तत्त्वतल्लीनमानसश्चित्तानं निरुन्ध्यादयतं वचो निरुन्ध्यात्कायचापल्यं निरुन्ध्यात् ॥६॥ __पद्मीया वत्तिः - तत्त्वतल्लीनमानसः - तत्त्वे-परमार्थे तल्लीनम्-एकाग्रं मानसं-मनो यस्येति तत्त्वतल्लीनमानसः, चित्तानम् - चित्तस्य-मनसो दुर्ध्यानम्-अशुभचिन्तनमिति चित्तदुर्ध्यानम्, तत्कर्मतापन्नम्, निरुन्ध्यात् - निगृह्णीयात्, अयतम् - यतनारहितम्, वचः - भाषणम्, निरुन्ध्यात् - नियन्त्रयेत्, कायचापल्यम् - कायस्य-शरीरस्य चापल्यम्-चञ्चलतेति कायचापल्यम्, तत्कर्मतापन्नम्, निरुन्ध्यात् - प्रतिबध्नीयात् । सकृत्क्रियापदग्रहणेनाऽप्यर्थसङ्गतिसम्भवे पुनः पुनः क्रियापदग्रहणं निरोधमाहात्म्यप्रदर्शनार्थम् ।
मुनेश्चित्तं परमार्थे लीयते । स सदा मुक्तिमेवाभिलषति । तस्य मनसि सदा मुक्तिप्राप्तेरेव मनोरथाः प्रादुर्भवन्ति । स तथा तथा प्रवर्त्तते यथा यथा मुक्तिर्नेदीयसी भवति । यथा यथा मुक्तिर्दवीयसी भवति स तथा तथा न प्रवर्तते । स मनोवाक्काया मोक्षमार्गानुकूल्येन प्रवर्त्तयति । यतनया मनोवाक्कायानां प्रवर्त्तनेन पापकर्म न बध्यते । अयतनया मनोवाक्कायानां प्रवर्तनेन पापकर्म बध्यते । उक्तञ्च दशवैकालिकसूत्रस्य चतुर्थे षड्जीवनिकायाऽ
શબ્દાર્થ - પરમાર્થમાં તલ્લીન મનવાળા મુનિએ મનનું દુર્બાન અટકાવવું, જયણા વિનાનું વચન અટકાવવું અને કાયાની ચપળતા અટકાવવી. (૬)
પધાયાવૃત્તિનો ભાવાનુવાદ - મુનિનું મન પરમાર્થમાં લીન હોય છે. તે હંમેશા મુક્તિને જ ઝંખે છે. તેના મનમાં સદા મોક્ષ પામવાના જ મનોરથો થાય છે. તે તેવી તેવી રીતે પ્રવર્તે છે, જેથી મોક્ષ નજીક થાય. જેમ જેમ મુક્તિ દૂર થાય તેમ તેમ તે પ્રવર્તતો નથી. તે મન-વચન-કાયાને મોક્ષમાર્ગને અનુકૂળ રીતે પ્રવર્તાવે છે. જયણાપૂર્વક મન-વચન-કાયાને પ્રવર્તાવવાથી પાપકર્મ બંધાતું નથી. જયણા વિના મન-વચન-કાયાને પ્રવર્તાવવાથી પાપકર્મ બંધાય છે. દશવૈકાલિકસૂત્રના ચોથા પજીવનિકાય અધ્યયનમાં કહ્યું છે - “જયણાપૂર્વક ચાલવું, જયણાપૂર્વક ઊભા
