________________
४७९
योगसारः ५/१२ धर्मार्थिना कर्मबन्धदृढश्लेषमप्रीतिकं त्याज्यम् कस्यापि, कार्या धर्मोद्यतेन वै । इत्थं शुभानुबन्धः स्यादत्रोदाहरणं प्रभुः ॥५/४॥' यदि परस्याप्रीतिकरं कार्यं क्रियते तर्हि तस्य सङ्क्लेशो भवति । स मनोवाक्कायैरसमञ्जसं चेष्टते । ततः सोऽशुभकर्मबन्धं करोति । तेन च स परत्र दुःखी भवति । तस्य सङ्क्लेशे निमित्तभूतत्वादप्रीतेः कर्ताऽप्यशुभकर्मबन्धं करोति । परस्याप्रीतिकरणेनाऽशुभं कर्म दृढं बध्यते । ततः सोऽपि परत्र दुःखीभवति । इत्थं परस्याऽप्रीतिकरणेनोभयेषां हानिर्भवति । पुष्पं सर्वत्र सौरभमेव प्रसारयति । एवं साधकेन सर्वेषां प्रियमेव करणीयम्। अप्रीतिरशुचिरूपा भवति । अशुचिं कोऽपि नाऽभिलषति । सर्वे तां दूरतस्त्यजन्ति । एवं साधकेन परस्याप्रीतिर्दूरतो वर्जनीया । पराऽप्रीतिवर्जनेनैव धर्मस्याऽऽराधना भवति । परस्याऽप्रीतिं कृत्वा कृता धर्माराधना वस्तुतो धर्माराधना न भवति, दृढकर्मबन्धकत्वात् ।
अत्रायमुपदेशसार:-वीरविभुदृष्टान्तेन सर्वत्राऽप्रीतिः परिहार्या ॥१२॥
अवतरणिका - अप्रीतिपरिहाररूपमौचित्यं प्रदाऽधुना सदाचारप्रवृत्तिरूपमौचित्यं ટર્ણયતિ – કોઈને પણ અપ્રીતિ ન કરવી. આમ શુભનો અનુબંધ થાય છે. અહીં વીરપ્રભુ ઉદાહરણરૂપ છે. (૫૪) જો બીજાને અપ્રીતિ થાય તેવું કાર્ય કરાય તો તેને સંક્લેશ થાય છે. તે મન-વચન-કાયાથી જેમ તેમ વર્તે છે. તેથી તે અશુભ કર્મ બાંધે છે. તેનાથી તે પરભવમાં દુઃખી થાય છે. તેના સંક્લેશમાં નિમિત્ત બન્યો હોવાથી અપ્રીતિ કરનારો પણ અશુભ કર્મ બાંધે છે. બીજાને અપ્રીતિ કરવાથી અશુભ કર્મ દઢ રીતે બંધાય છે. તેથી તે પણ પરભવમાં દુઃખી થાય છે. આમ બીજાને અપ્રીતિ કરવાથી બંનેને નુકસાન થાય છે. ફૂલ બધે સુગંધને જ ફેલાવે છે. એમ સાધકે બધાનું પ્રિય જ કરવું. અપ્રીતિ અશુચિ જેવી છે. અશુચિને કોઈ ઝંખતું નથી. બધા તેને દૂરથી વર્જે છે. એમ સાધકે બીજાની અપ્રીતિ દૂરથી વર્જવી. બીજાની અપ્રીતિને વર્જવાથી જ ધર્મની આરાધના થાય છે. બીજાને અપ્રીતિ કરીને કરાયેલી ધર્મની આરાધના હકીકતમાં ધર્મની આરાધના નથી, કેમકે તેનાથી દઢ રીતે કર્મ બંધાય છે.
અહીં ઉપદેશનો સાર આ પ્રમાણે છે – પ્રભુવીરનું દૃષ્ટાન્ત લઈ બધે અપ્રીતિ ત્યજવી. (૧૨)
અવતરણિકા - અપ્રીતિના ત્યાગરૂપ ઔચિત્ય બતાવીને હવે સદાચારમાં પ્રવૃત્તિરૂપ ઔચિત્ય બતાવે છે –
