Uttaradhyayan Sutram Part 04

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 670

७६२
उत्तराध्ययनसूत्रे समुच्छिम, भुयग, खग, चउप्पय, प्पि, त्थि, जलचरेहितो।
सनरेहिंतो सत्तसु कमोववज्जति नरएसु॥१॥ छाया-संमूच्छिम, भुजग,-खग-चतुष्पद-सर्प-स्त्री-जलचरेभ्यः ।
सनरेभ्यःसप्तसु, क्रमश उपपद्यन्ते नरकेषु ॥ इति ॥ (१) संमूर्छिम, (२) भुजग, (३) खग, (४) चतुष्पद, (५) सर्प, (६) स्त्री, (७) जलचर नराणामधोगतौ नास्ति तुल्यं सामर्थ्य , ऊर्ध्वगतौ तु तुल्यमेव सामर्थ्यम् । तदुक्तम्-सन्नि-तिरिक्खेहितो, सहस्सारं तएसु देवेसु ।
उप्पज्जंति परेसु वि, सम्वेसु वि माणुसेहितो ॥ २ ॥ छाया-संझि तियेंग्स्यः, सहस्रोरान्तकेषु देवेषु ।
उत्पद्यन्ते परेष्वपि, सर्वेष्वपि मनुष्येभ्यः ॥२॥ ऐसा कहना भी ठीक नहीं है। कारण कि ऐसा कोई नियम नहीं है कि जिनमें अधोगतीमें जानेका सामर्थ्य नहीं है, उनमें ऊर्ध्वगतिमें भी जानेका सामर्थ्य नहीं है। फिर कहा भी है"संमुच्छिम भुथगखगर-३ चउपपय४, सपिस्थि५-६ जलचरोहितो। सनरेहितो७ सत्तम् कलोवज्जंति नरएस्तु ॥१॥' अर्थात् संमूर्छिम१, भुजग२, खग३, चतुष्पद४, सर्प५, स्त्री६, जलचर और मनुष्य७। इनकी अधोगति प्राप्तिमें एक सी शक्ति नहीं है। फिर भी उर्ध्वगति प्राप्तिमें एकसी शक्ति है। कहा भी है
" सन्नितिरिक्खेहितो, सहस्सारंतिएसु देवेनु ।
उप्पज्जंति परेसु वि सव्वेसु वि माणुलेहितो॥२॥" આવું કહેવું પણ ઠીક નથી. કારણ કે, એ કેઈ નિયમ નથી કે જેનામાં અગતીમાં જવાનું સામર્થ્ય ન હોય, એનામાં ઉર્ધ્વગતિમાં પણ જવાનું સામર્થ્ય ન હોય. કહ્યું પણ છે–
" संमुच्छिम भुयगखग चउप्पय, सप्पित्थि जलचरेहितो।
सनरेहिंतो सत्तसु, कमोववज्जति नरएसु ॥ १॥" मात्-संभूछिभ (१) सुरा (२) मा (3) तु०५६ (४) स५ (4) સ્ત્રી (૬) જળચર અને મનુષ્ય (૭) એમની અધોગતિ પ્રાપ્તિમાં એક સરખી શકિત નથી છતાં પણ ઉર્ધ્વગતિ પ્રાપ્તિમાં એક સરખી શકિત છે. કહ્યું પણ છે—
सन्नितिरिक्खेहितो, सहस्सारंतिएम देवेसु । उप्पज्जंति परेस वि, सम्वेसु वि माणुसेहितो ।। २ ।।