Uttaradhyayan Sutram Part 04

Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 04
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 683
________________

प्रियदर्शिनी टीका अ० ३६ खोमोक्षनिरूपणम्
गवादि शब्दानां सास्नादि विशिष्टादयः । स्त्रीशन्दस्य लोकप्रसिद्धमर्थमन्तरेणान्यस्य न वाच्यत्वेन लोके शास्त्रे वा प्रतीतिरस्ति ।
नाप्यागमपरिमापातोऽन्यार्थत्वं स्त्री शब्दस्य संभवति क्वचिदप्यागमे हि स्त्रीशब्दस्य परिभाषितोऽर्थो नास्तीति । यथा - व्याकरणे " वृद्धिरादैच् " पा. १, १, १ । " इति वृद्धि शब्दस्यादैचौ दृश्यते चागमेsपि लोकरूढ एवार्थे स्त्री शब्दः प्रयुक्तः । ' इत्थीओ जति छहिं ' इत्यादौ ।
न च तत्राप्यर्थान्तरकल्पनाकर्तुं शक्येति वाच्यम्, वाधकं विना तदनुपपत्तेः । अर्थको नहीं । स्त्री यह शब्द अन्वयव्यतिरेक द्वारा स्त्रीरूप साध्य अर्थ में ही प्रयुक्त किया गया मिलता है । अतः स्त्रीरूप पदार्थ ही इस स्त्री शब्दका वाच्य है । जैसे गो आदि शब्दोंका वाच्य सारना (गलकंबल ) आदिसे विशिष्ट पदार्थ होता है । इस स्त्री शब्दका लोकप्रसिद्ध अर्थके सिवाय अन्य अर्थ है यह बात न तो लोकले प्रसिद्ध है और न आगम में प्रसिद्ध है।
इसी तरह आगसकी परिभाषाले 'स्त्री शब्द अन्य अर्थका वाचक है' ऐसा कहना ठीक नहीं है। कारण कि किसी भी आगम में कहीं पर भी स्त्री शका अन्य अर्थ कथित नहीं हुआ है । जिस प्रकार व्याकर
में वृद्धि शब्दका अर्थ आत् ऐच् (आ ऐ औ) होता है । इसी प्रकार आगम में भी लोकरूड ही अर्थ में स्त्री शब्द प्रयुक्त हुआ है । जैसे— "इत्थीओ जति छडिं" इत्यादिकी तरह ।
यदि कहो कि हम यहां भी अन्य अर्थकी कल्पना करलेंगे सो નહીં. સ્ત્રી આ શખ્ત અન્વય વ્યતિરેક દ્વારા સ્રિરૂપ સાધ્ય અર્થમાંજ પ્રયુક્ત કરવામાં આવેલ જણાય છે. આથી સ્રીરૂપ પદાર્થ જ આ સ્ત્રી શબ્દના વાચ્ચ છે. જેમ ગે આદિ શબ્દોને વાચ્ સાના (ગલ કમ્મલ ) આદિથી વિશિષ્ટ પદાર્થ થાય છે. આ સ્ત્રી શબ્દના લેાકપ્રસિદ્ધ અના સિવાય બીજે અથ છે એ વાત ન તે લેાકમાં પ્રસિદ્ધ છે અથવા ન તે આગમમાં પ્રસિદ્ધ છે. આ રીતે આગમની પરિભાષાથી “સ્ત્રી શબ્દ અન્ય અના વાચક છે” એવુ' કહેવુ ઠીક નથી. કારણ કે, કેાઈ પણ આગમમાં કોઇ પણ જગ્યાએ સ્ત્રી શબ્દને અન્ય અર્થ કહેવાયેલ નથી, જે પ્રમાણે વ્યાકરણમાં વૃદ્ધિ શબ્દને अर्थ यत् अथ (आा, मै, सी) थाय छे. आ प्रभावे भागभभां य दो! उडीथी गर्धभां श्री शब्द प्रयुक्त थयेस हे प्रेम-" इत्थीओ जंति छट्टि " त्याहि भाई.
"
જે કહે કે, અહીં પણ અમે ખીત અની કલ્પના કરી લેશુ તે
७७५


Page Navigation
1 ... 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039