Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 04
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
२२२
उत्तराध्ययनसूत्रे
तुल्य दर्शनरूपाया समतायाः प्राप्तयेऽनुष्ठीयते-सम्=सम्यक्, आयः रत्नत्रयस्य माप्तिः, समायः प्रवर्धमानशरदचन्द्रकलावत्मतिक्षणविलक्षण ज्ञानादिरत्नत्रयलाभः स प्रयोजनमस्येति सामायिकम् । तेन सामायिकेन जीवः किं जनयति । ?
आठवें बोलमें सामायिकका कथन करते हैं-'सानाइएणं' इत्यादि। ___अन्वयार्थ ( भंते सामाइएणं जीवे किं जणयइ-भदन्त ! सामायि केन जीवः किं जनयति) हे भगवन् ।' सामयिकसे जीव किस गुणको प्राप्त करता है ? इसके उत्तरमें कहते हैं कि-(सामाइएणं सावज्जजोगविरहं जणथइ-सामायिकेन सावद्ययोगविरतिं जनयति) सामायिकसे जीव सावद्ययोगसे विरति प्राप्त करता है। रागद्वेषरहित होकर समस्त जीवोंको अपने समान समझना इसका नाम सामायिक है। 'सम'का अर्थ है-रागद्वेषरहित होकर समस्त जीवोंमें स्वात्माकी समता अर्थात् 'समस्त जीव मेरेही समान है। इस प्रकारकी मान्यता। इस समत्वकी समदर्शनकी प्राप्ति जिससे होती है उसका नाम सामायिक है। यह समता भाव मुक्ति सुखके कारणभूत जो समस्त जीवोंमें स्वात्मतुल्य दर्शन है उसकी प्राप्तिके लिये अनुष्ठित किया जाना है। इसीलिये अच्छी तरह रत्नत्रयकी प्राप्तिका नाम समाय है। जिस तरह प्रतिक्षण शरत्कालीन चन्द्रकला बढ़ती रहती है उसी तरह प्रतिक्षण विलक्षण ज्ञानादि रत्नत्रय का लाभ होना समायको फलितार्थ है समाय फलवाले व्रतको सामयिक कहते हैं । भाभा मालमा सामायितुं ४थन ४२ छे -“ सामाइएणं" छत्यादि.
अन्वयार्थ-भंते सामाइएणं जीवे कि जणयति-भदन्त सामायिकेन जीवः किं जनयति मावान सामायिस्थी ०१ या गुने प्राप्त ४२ छ १ मेन। उत्त२भा ४ छे , सामाइएणं सावज्जजोगविरई जणयइ-सामायिकेन सावद्ययोगविरतिजनयति सामायिथी सावधयाथी वि२ति प्रात ४२ छ. राग તેષ રહિત બનીને સઘળા જીવોને પિતાના સમાન સમજવા એનું નામ સમાચિક છે. “સમ નો અર્થ છે રાગદ્વેષ રહિત થઈને સઘળા છમાં સ્વાત્માની સમતા અર્થાત સઘળા જીવો મારા સમાન જ છે” આ પ્રકારની માન્યતા આવા સમત્વની-સમ દર્શનની પ્રાપ્તિ જેને થાય છે એનું નામ સામાયિક છે.
એ સમતાભાવ મુકિત સુખના કારણભૂત જે સઘળા જીવમાં ઝા:મતુલ્ય દર્શન • છે એની પ્રાપ્તિના માટે અનુષ્ઠિત કરાય છે. આ કારણે સારી રીતે રત્નત્રયની
પ્રાપ્તિ નામ સમાય છે જે રીતે દરરોજ શરદકાળના ચંદ્રમાની કળા વધતી જાય છે. એ જ રીતે દરરોજ વિલક્ષણ જ્ઞાનાદિ રત્નત્રયને લાભ થયો તે , યનું ફળ છે, સમયના ફળવાળા વ્રતને સામાયિક કહેવામાં આવે છે. આ
