Book Title: Uttaradhyayan Sutram Part 04
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१७८
उत्तराध्ययन सूत्रे
कलावत् प्रतिक्षणविलक्षणज्ञानादिलामः स प्रयोजनमस्य सामायिकम्, सर्वसावधयोगपरित्यागः, इदं द्विधा - इत्वर, यावत्कथिक च । तत्रेत्वरं भरतैरावतयोः प्रथमचरमतीर्थकर तीर्थयोरुपस्थापनायां तत्र हि छेदोपस्थापनीयचारित्रभावेन सामायिकव्यपदेशाभावात् । यावत्कथिकं च तयोरेव मध्यमतीर्थंकर तीर्थेषु महाविदेहेषु चोपस्थापनाया अभावेन तद्वयपदेशस्य यावज्जीवमपि संभवात् ।
तथा - छेदोपस्थापनं-छेदः - सातिचारस्य साधार्निरतिचारस्य वा शिष्यस्य गच्छान्तरीयस्य वा तीर्थान्तरसम्बन्धिनो वा तीर्थान्तरं प्रतिपद्यमानस्य पूर्व पर्याय व्यवच्छेदरूपः तेन युक्ता उपस्थापना महाव्रतारोपणा यत्र तच्छेदोपस्थापनं द्वितीयं भवेत् । समका आय-लाभ यह है समाय । प्रवर्धमान शारदचन्द्र कलाकी तरह प्रतिक्षण विलक्षण ज्ञानादिकों का लाभ ही समाय है । यह समाय जिसका प्रयोजन है वह सामायिक है । 'निष्कर्षार्थ इसका यही है कि सर्वसावद्य योगोंका परित्याग करना यही सामायिक है । यह सामायिक इत्वर और यावत्कथितके भेदसे दो प्रकारका है- सामायिकका प्रथम भेद भरत और ऐरवत् क्षेत्र में प्रथम तीर्थकर और चरम - ' तीर्थंकरके तीर्थकाल में होता है, क्यों कि वहां छेदोपस्थापनीयचारित्र के सद्भाव होने से 'सामायिक' इस प्रकारका व्यपदेश नहीं होताहै । यावत्कथिक जो सामायिकका दुसरा भेद है वह शेष बाईस तीर्थकरोंके तीर्थकाल एवं महाविदेहों में छेोपस्थापनाका अभाव होने से 'आमायिक' इस तरहका व्यपदेश सम्पूर्ण जीवन तक भी होता है । सातिचार साधुकी अथवा निरतिचार शिष्यकी, या गच्छान्तर में रहनेवाले शिष्यकी, अथवा तीर्थान्तर संबंधी शिष्यकी, अथवा तीर्थान्तरको स्वीकार करनेवाले शिष्यकी पूर्वदीक्षा पर्यायका छेदकर फिर नये सिरे से
ચંદ્રની કળાની માફક પ્રતિક્ષણુ વિલક્ષણ જ્ઞાનાદિકોનેા લાભ જ સમાય છે. આ સમાય જેનૢ પ્રયેાજન છે તે સામાયિક છે, નિષ્કા આને એ છે કે, સવ સાવધયાગાના પરિત્યાગ કરવા એ જ સામાયિક છે. આ સામાયિક ઇત્વર અને યાવત્કષિકના ભેદથી એ પ્રકારે છે સામાયિકને પ્રથમ ભેદ ભરત અને એરવત ક્ષેત્રમાં પ્રથમ તીર્થંકર અને ચરમ તીર્થંકરના તીથ કાળમાં થાય છે. કેમકે, ત્યાં છેદેપસ્થાપનિય ચારિત્રને સદ્ભાવ હાવાથી “ સામાયિક ” આ પ્રકારના વ્યપદેશ થતા નથી. ચાવત્કથિક જે સામાયિકના મીત્તે ભેદ છે તે માકીના ખાવીસ તીર્થંકરાના તી કાળમાં અને મહા વિદેહેામાં છેદેપસ્થાપનાના અભાવ હાવાથી સામાયિક” આ પ્રમાણેના વ્યપદેશ સપૂર્ણ જીવન સુધી પણ થાય છે. સાતિચાર સાધુની અથવા નિરતિચાર શિષ્યની, અથવા ગુચ્છા
“માં રહેવાવાળા શિષ્યની અથવા તીર્થાન્તર સબંધી શિષ્યની, અથવા તીર્થા
