________________
શષ્ય ભવસ્વામી
૧. પિતાની આજ્ઞા—
ચારે બાજુ જ્યાં જુએ ત્યાં આવી પડનારા મહાદુ:ખની ગ્લાનિ પથરાઇ રહી છે. અંબાજી માતાના ચકલામાં વસતા નાના મેાટા પ્રત્યેક માનવીના હૃદયમાં ગઈ રાત્રી ભટ્ટ મહાશકરે જે દુ:ખમાં વ્યતીત કરી છે એ ઉપરથી નિશ્ચિત થઈ ચૂકયું હતુ કે ભૂદેવ મહાશ કર હવે થાડા કલાકના મહેમાન છે. એમના પિતા–શિવશંકરે દુનિયા પર જે વર્ષો વિતાવેલા એના પ્રમાણમાં મહાશ કર અડધે પહાંચ્યાં ગણાય. ગઇ સંધ્યા સુધી અનુભવીઓનું માનવું હતુ કે પથારીમાંથી ભટ્ટ મહાશય જરૂર ઉઠશે, પણ રાત્રીના રાગે જે રીતે પલ્ટો લીધે એ જોતાં આશા નિરાશામાં પરિણમી અને તેથી જ આજે સવારથી સારાય લત્તામાં દુ:ખની કાલિમા પ્રસરી રહી હતી. મહાધ્રામાં લેાકેા ભટ્ટજીની પથારી પાસે ખડા પગે ઉભા રહી સેવા કરતા એના કારણમાં દ્વિજ મહાશયની શ્રીમંતાઇ પ્રથમ નજરે-આંખે ચઢે પણ જરા મારીકાઇથી તપાસ કરવામાં આવે તા એ વિચાર બદલવા પડે, પિતાની ઢાલતમી કરતાં તેના પુત્ર શષ્યભવની સૌમ્ય પ્રકૃતિ, સરળ વૃત્તિ અને પરમા - પણે જીવન જીવવાની લાલસા અગ્રભાગ ભજવતી જણાઈ આવે. મહાજ્ઞાના જ નહીં પણ સારાય શહેરનાં ઉપયાગી કાર્યોમાં આ ભાઇશ્રીની આગેવાની ખરી જ. કેટલાય દ્વિજ કુટુંએમાં આ શ્રીમંત પુત્ર છૂપી રીતે મદદ પહાંચાડતા, સામાન્ય લેાકવાયકામાં બ્રાહ્મણુજાતિ àાભી મનાય છે. એ દાન ગ્રહણુ કરવામાં જેવા ભાગ ભજવે છે તેવા દેવામાં નથી દાખવતી, એ