________________
[ ૩૦૨ ]
પ્રભાવિક પુરુષા:
બની પૂર્વે જે ભી ગયાં છે તેવાં કનેિ ખંખેરી નાંખે છે એ ક્રિયા તે નિર્જરા કહેવાય છે. ઉપર જોયું તેમ કર્મ દળિકેતુ' આગમન અને આત્મા સાથે એતપ્રાત થવું એ બંધ કહેવાય છે આત્મા જેમ જેમ વધારે પ્રમાણમાં જાગૃતિ દાખવે અને મૂળ સ્વભાવ પ્રતિ પગલાં માંડતા જાય તેમ નવે! સ ંચય અટકી જ પડે પણ પહેલાં થઈ ચૂકેલાની પણ ઝાટકણી થવા માંડે. આમ મધના સાંધા ઢીલા થવા માંડે, સદ ંતર એ છૂટી જાય, તે ક્રિયાના ફળનુ નામ મેાક્ષ. અજીવ જોડેના સગ્રામમાં એકત્ર થયેલ ક સ ચયના સર્વથા નાશ થતાં જ આત્મા સ્વતંત્રદૃશા યાને પેાતાનું મૂળ સ્વરૂપ પ્રાપ્ત કરે છે. કહ્યું છે કે
दग्धे बीजे यथात्यन्ते, न रोहति बीजांकुरः । कर्मवीजे तथा दग्धे, न रोहति भवांकुरः || ઉપરની ક્રિયાને જૈનદર્શનમાં નવતત્ત્વરૂપે વર્ણવેલ છે.
.
૧ જીવ. ૨ અજીવ. ૩ પુન્ય. ૪ પાય. ૫ આશ્રવ. ૬ સવર. ૭ નિર્જરા. ૮ મધ અને ૯ મેાક્ષ. એ નવતત્ત્વ, તત્વજ્ઞાનમાં પ્રવેશવા સારુ પાયારૂપ મનાય છે. જો કે એ પ્રત્યેક તત્ત્વને અ ંગે અતિ લખાણથી વિવરણ કરાયેલ છે, એના ભેદ પ્રભેદ પણ ઓછાં નથી, એમાંના કેટલાંક પર તા સંખ્યાબંધ ગ્રંથા રચાયેલાં છે, પરન્તુ એ સર્વ પર લખાણ કરવાના અત્રે સમય નથી. જિજ્ઞાસુ હૃદયેા એ અંગેની પિપાસા છીપાવવા માગતાં હાય. તેમના સારું અમારી વસતીનાં દ્વાર ખુલ્લાં જ છે. સ્વત્રંત પર મુસ્તાક રહી, આવશ્યક કરણીમાં અતિચાર ન આવે એ વાત લક્ષ્યમાં રાખી, પરમા દષ્ટિએ જ્ઞાનચર્ચા કરવી એ અમારા ધર્મ છે.
