________________
શષ્યભવસ્વામી :
[ ૧૬૩ ]
પ્રત્યે ગ્લાનિ ઉદ્ભવી છે—ઘૃણા પેદા થઇ છે અને ક્ષુદ્રોના કઈ હક કે અધિકાર નથી-કેવળ તેએ નીચ છે એટલે ઊંચ વર્ણની સેવા કરવા જ સરજાયેલા છે એવા આપ સરખાના ઉચ્ચાર અને આચરણથી એ જાતિએમાં અસતાષ જન્મ્યા છે એ બધા ચાલુ વિધાન અંગેના વિરોધમાં નાંધી શકાય. અહિંસા એ જ સર્વ શ્રેષ્ઠ છે અને આત્મત્વની નજરે કેાઈ ઊંચનીચ નથી એવા ઉમદા અને ઉદાર વચનાના પ્રમાણિક અને ચારિત્ર સંપન્ન શ્રમણાના હાથે થઇ રહેલા પ્રચારથી વર્તાનામ્ બ્રાહ્મનો ગુરૂ જેવા અધિકારનું અપમાન થઇ રહેલું છે એ તેા ઊઘાડી વાત છે, પણ એમાં એ અજ્ઞાનવને દોષ દેવા કરતાં આપણા જ વિદ્યાના ઇંદ્રભૂતિ-સુધર્મા આદિ દલીલેાનુ દીવાળુ નીકળવાથી આ બધું ત્યજી દઈ, જૈન દર્શનમાં ભળી ગયા અને તેના મુખ્ય પ્રચારક બન્યા એ વધારે ગંભીર ફટકા સમાન છે. કયાં તેા આ ક્રિયા દોષપાત્ર લેખાય અથવા તા આપણે આ કાર્ય ને પવિત્ર ઠરાવવા સારુ ચેાગ્ય દલીલના સધિયારા મેળવવેા જોઇએ. બાકી મારું અંતર કહે છે કે આ નિર્દોષ પ્રાણીઓના રક્તમાં હાથ મેળવા કે એમના માંસની ઉજાણી કરવી એમાં નથી તેા ધર્મ કે નથી તેા કલ્યાણુ-આ જાતનું નિંદ્ય કમ કરીને ઉપરથી આપણે દંભ કરીએ છીએ કે એ જીવા મરીને સ્વર્ગમાં જાય છે! આના કરતાં વિચિત્ર વાત બીજી કઇ ડાઈ શકે? ઝરણાનાં જળ અને જંગલના તૃણુ પર જીવન વીતાડનારા એ નિર્દોષ જીવાએ, કચે દિવસે તમારી પાસે સ્વર્ગની માંગણી કરી હતી ? આજે અગર તેા ગમે તે દિવસે આપણે રચેલા આ દંભી નાટકના પડદા જરૂર એક વાર ચીરાવાના જ છે.
“ ગઇ રાત્રે હિંસા-અહિંસાની વિચારણામાં મને ઊંઘ