________________
[ ૨૦૦ ]
પ્રભાવિક પુરુષો તારા પ્રશ્નને યથાર્થ ઉત્તર કેવલજ્ઞાની જ આપી શકે, કેમકે પ્રત્યેક આત્માના હૃદયમાં સમયે સમયે કેવા ભાવે રમણ કરે છે એ જાણવાની શક્તિ એવા વિશિષ્ટ જ્ઞાની સિવાય બીજામાં હતી નથી, છતાં એ મહાપુરુષોએ શ્રુતજ્ઞાનને જે માર્ગ દેરી બતાવ્યું છે એના અભ્યાસથી હું એટલું કહી શકું કે એ સંબંધમાં મારે જે જવાબ મળશે તેનાથી તને અવશ્ય સંતોષ થશે. ( જે બાધાઓ ગ્રહણ કરનાર આત્માઓ સાચા દિલથી જ પિતે ગ્રહણ કરેલ પ્રતિજ્ઞાઓનું પાલન કરશે તે પિતાની પૂર્વકાળની માઠી કરણ માટે તેમને જરૂર પશ્ચાત્તાપ થવાને. એથી કર્મોની નિર્જરા થવાની. નવા કર્મોને બંધ અટકી પણ જવાને અને પ્રગતિ ચાલુ રહેવાની. ભલે એની ચાલ ધીમી રહે પણ પરિણામ તે ભવના પારમાં આવવાનું જ. તારા પ્રથમ પ્રશ્નને આ ઉત્તર.
“બીજા પ્રશ્નના જવાબમાં જણાવવાનું કે–આજે તેઓ ભલે ધર્માત્માના બિરુદને શોભાવવાની શક્તિ ન ધરાવતા હોય છતાં નિશ્ચય કરે તે એ પદની પ્રાપ્તિ અશક્ય નથી. પુરુષાર્થને કંઈ જ અપ્રાપ્ય નથી. કારણવશાત ઉન્માર્ગનું સેવન થઈ જાય કિંવા પાપને પંકમાં હાથ બળી દેવાય તેથી એ દુષ્કર્મ કાયમને માટે આત્માને ચૂંટી જ જાય છે એમ નથી. પાપી સદાને માટે પાપી રહેવા સર્જાયેલ નથી.
નિમિત્તવાસી આત્મા, મનમોહન મેરે” એ વાકયમાં ઘણું રહસ્ય છુપાયેલું છે. સમ્યગૃજ્ઞાનને પ્રકાશ હૃદય-ગુહામાં પથરાવાથી કે સદ્દગુરુના સમાગમથી અધમી ગણાતા આત્માઓ પણ ધર્મમાગે ચઢી જઈને આત્મશ્રેય સાધે છે.