________________
[ ૨૭૬ ]
પ્રભાવિક પુરુષ : “શિષ્ય નંદન! આંખ સામે એ વાત સદા રમતી રાખવાની છે કે–પરોપકાર જરૂર કરવાને છે, છતાં સ્વને ભૂલીને નહીં જ. “તિક્ષાdf તાયા' એ સૂત્રને અર્થ એ છે કેપોતે કરેલા છે તે અન્યને તારે છે, જે તરેલા નથી તે બીજાને કેવી રીતે તારવાના છે?” બાહ્યાડંબરામાં જે પિતાના શ્રેયને વિસરી જાય એ જરૂર ડૂબે અને પાછળનાને પણ ડુબાડે. એટલે જ પ્રત્યેક કરણી પાછળ આત્માની પ્રગતિના લાભ-ટેટાને હિસાબ મૂકવો જરૂરી છે. જે આ ધરણના માપે માપીશ તે મારું બીજું કારણ વ્યાજબી જણાશે. હવે ત્રીજું યાને છેલ્લું કારણ પણ દર્શાવી દઉં કે જેથી તમારા મનનું સમાધાન થાય અને હું આચાર્ય શ્રી યશોભદ્રજીની આજ્ઞા વિસરો નથી ગયે પણ એ પાછળના ભાવને વળગી રહ્યો છું એની પૂરી પ્રતીતિ થઈ જાય.
દ્વિજ પંડિતમાં અગ્રણે હોવાથી મેં સંસારી જીવનમાં યજ્ઞ-યાગાદિ કરવામાં કચાશ રાખી નથી. જે વાતને ધર્મ માનતો અને જેની પાછળ વેદઆજ્ઞાને સધિયારે સમજતો એવા યમાં નજર સામે જીવતાં પશુઓના જીવનની આહૂતિ અપાવા દીધી છે. એ બધાં પાપમાંથી આત્મા કયારે છૂટકારો મેળવશે એ તે જ્ઞાની મહાત્મા જ જાણું શકે, પણ એ બધામાં મને એક પ્રસંગ વધુ ડંખ્યા કરે છે.
મિથિલાની સમિપમાં આવેલા નાના ગામડામાં વસનાર એક વિપ્ર પિતાના વૈશ્યમિત્ર સહ ભાગમાં વાણિજ્ય ખેડી સારું ધન કમાયે અને અશ્વમેધ કરવાને મનસૂબે કર્યો. વેદપારંગતેની સલાહ લઈ મુહૂર્ત નક્કી કર્યું અને દ્વિજોને