Book Title: Nandanvan Kalpataru 2006 00 SrNo 16
Author(s): Kirtitrai
Publisher: Jain Granth Prakashan Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/521016/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye / kalpatarurnandanavana-satko'yaM nandatAt suciram // nandanavanakalpataru: 16 8 saGkalanam 8 kIrtitrayI uttarAyaNam visaM. 2032 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandanavanakalpataru: 16 zAsanasamrAjAmiha samudAye meruparvataupamye / kalpatarunandanavana-satko'yaM nandatAt suciram // 4saGkalanama: kIrtitrayI uttarAyaNam visaM. 2012 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nandanavanakalpataruH // SoDazI zAkhA // (saMskRtabhASAmayaM ayana - patram // ) saGkalanam : kIrtitrayI // prakAzanam : zrIjainagranthaprakAzanasamitiH, khaMbhAta // vi.saM. 2062, i.saM. 2006 mUlyam : rU. 100/ prAptisthAnam : zrIvijayanemisUrIzvarajI svAdhyAya maMdira 12, bhagatabAga, zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhI samIpa, pAlaDI, amadAvAda 380007 dUrabhASa : 26622465 11 samparkasUtram : "vijayazIlacandrasUriH ' C/o. Atul H. Kapadia A-9, Jagruti Flats, Behind Mahavir Tower, Paldi, Ahmedabad-380007 dUrabhASa : 55312526 mudraNa : 'kriSnA grAphiksa', nAraNapurA gAma, amadAvAda / / dUrabhASa : 079-27494393 2 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAstAvikam svadharmAcaraNaM hi saukhyAya hitAya ca bhAratadezo'yamananyAyAH saMskRtedezo'sti / ataH katicana saMskArAstvAbAlyAdeva sicyante'tra / parvaNAmeSa dezo'sti / pratyekaM parvaNA saha kAcita kathA ghaTanA vA saGkalitA'sti / tadutsavaprakArA api varNitAH santi / tatra ca kenApi svarUpeNA'dhyAtmaM nihitamevA'sti AsIdvA / dIpAvali-navarAtri-ityAdInAM keSAJcitparvaNAM vizeSeNotsavaH kriyate'tra / kintu kiyadvikRtaM kRtaM tatsvarUpamasmAbhiriti daMdazyate cittam / adya tvadhyAtmasya sthAnamAdhibhautikotsavaprakArairgRhItamasti / / parvaNAM kendravAzaya evA'dya parAvRtto dRzyate / yeSu divaseSu daivyupAsanA''tmikopAsanA vA kriyamANA''sIt tatrA'dya bhautikavAda eva paridRzyate / vilAsasyaiva prAdhAnyaM sarvatra vilasati / saMkSepeNa tu - saMskRteH saMskArANAM vA dyotakAni parvANyadya vikRteH poSakANyuttejakAni ca jAtAni santi / zArIrikasya mAnasikasya ca raJjanasyaivA'dya mahimA parilakSyate / atyantaM khedajanikeyaM sthitiH / "vayaM pAzcAtyasaMskRtezchAyAyAM jIvAmaH, pAzcAtyAnAM pradAnametad"ityAdikaM bahu vicAritamuktaM cA'pyasmAbhiH / atha mUlaM gaveSaNIyam / 'hastatAlirekenaiva hastena na zakyA' - iti kAciduktirasti / tadanusRtya ca pAzcAtyAnAmivA'smAkamapyetatsthitinirmANe bhAgo'styeva / svakIyAmazaktiM sahAyatAM vinA vA nA'nyaH ko'pi kaJcidapi pAtayituM prabhavati / satyametad yattairbhAratIyasaMskRtermUlamucchettuM prayatnaH kRtaH / tadarthaM ca 'asyAH saMskRterdA sya mUlamatratyAyAM zikSaNapaddhatAvasti' iti gaveSayitvA tatraiva prahRtavantaste / tairjano na gRhItaH kintvatratyeSu janeSu pravahataH sattvasrotaso mUlaM zikSaNameva nigRhItaM tatraiva ca parivartanaM kRtam / kintu vayamapi kIdRzA niHsattvA yat sarvamasmAkamaramatsaMrakArANAM sattvasya ca hrAsaM dRSTisamakSaM pazyanto'pyanubhUya cA'pi vayaM tatpaddhateradyaparyantaM puraskAra eva jAtAH smaH / svasaMskRtestadanurupaM cA'dhyayane vayaM laghutAmanubhavAmaH / 0 kiM na lajjAspadametad ? svakIyAyAH saMskRtergauravaM yasya hRdaye na vilasati na - Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma sa kadA'pi kutrA'pyunnatamastakaH san sthAtumalaM bhavati / etadeva pAratavyaM nAma / kasyA api saMskRteH kasyA'pi darzanasyA'dhyayanaM bhAratIyasaMskRtau na | niSiddham / na tAdRzI tucchA hInA vaiSA saMskRtiH / kevalaM svakIyaM svattvaM sammAr2yA sthirIkRtya cA'dhyetavyam / adhyayanaM jJAnasampAdanAya na tvAcAraparivartanAya / AcAre parivartanameva nAzaH saMskRteH / ___ anyaM vinAzya svasthitiM yA sampAdayati sA saMskRtireva na bhavati sA tu vikRtireva / saMskRtiM muktvA'smAbhirvikRtiraGgIkUtA'sti - ityasya tAtparyaM| tu naitad yat pAzcAtyasaMskRtau kimapi zobhanaM nAstyeva / astyeva tatrA'pi kiJcit zobhanaM kintu yatkimapi tatra zobhanamasti tat sarvamasti bhAratIyadarzane / tasya mUlaM vidyate'tra / ____ sammAnanArhA yadyapi sarve kintu pUjArhAstu svapitara eva / evaM pradharmo'dhyetavyaH sammAnanIyazcA'pi kintvAcaritavyastu svadharma eva / anyathAkaraNe bahu soDhavyaM bhavati, yacca vayamanubhavAma eva / baDhyo vikRtayaH praviSTA jAtAH / aneke praznA apyadyopasthitA jAtAH / vayaM tAn samAdhAtuM prayatnavanto yadyapi smaH kintu teSAM samAdhAnaM nirAkaraNaM ca svadharmAcaraNa evA'sti / tadeva ca saukhyAya hitAya ca bhaviSyati / mRgazirakRSNadazamI (zrIpArzvanAthajanmakalyANakam) ahamadAvAdaH kIrtitrayI Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcakAnAM pratibhAvaH DaoN. surendramohanamizraH 61 upAcAryaH saMskRtapAliprAkRtavibhAgaH (bhAratIyavidyAsaMkAyaH) 2) kurukSetravizvavidyAlayaH kurukSetram - 136116 (hariyANA) 16 mAnyAH kIrtitakIrtayo munivarAH ! nandanavanakalpatarorAlakSya paJcadazI zAkhAm / taruNAyito nanu tarurmanye'hamAvarjito muditaH // 4 // sAhityazevadhisudhAM kAvyavasuvasudhAM vanabhUmim / meghameduranabhovRtAmAlokya zaSpasumamayIM nande / ro vizvabhAratI bhAratI punarasau vardhate pururUpA / pramANaM puraskarotyapyabhinavaM kalpataruH kIrtyA rI vikAsonnatiprabhedaM kIrtitrayI vizinaSTi yuktyA / syurbhAratA unnatA na mAtraM vikasitA iti sUktam // 4 // AryApaJcaviMzatikA (AcArya)vijayahemacandrasUrINAm / svagatamAryAbhirvinayaM vinivedayate prabhau bhaktyA // 5 // galajjalikA triveNIbhUya bhUyo'bhirAja(-)te bhavyA / kavikaNThAmRtavihariNI tadanyatve priyatarA sA''bhAt // 6 // mArgAnusAriNaH sevyAH paJcatriMzadguNA muneH / ralakItaH sadA sevyA manuSyabhUtikAkSibhiH pAcho daivavilasitAkhyA sA kalyANakIrtikIrtitA / kathA prasannA madhurA''sAditA prAkRtAdatha To kiM nAma jyeSThatvamiti rUpakaM zobhanaM punaH / saMlApasundaraM bhAti maJcasthaM raJjayejjanAn s Amarmanarma sarvatra prAkRte'pi vizeSataH / bhASAvinyAsa udito mugdhabodha udastabhIH Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janabhASAtvamAdhAtuM yogyA saMskRtabhAratI / tenA'khaNDaM bhArataM no vizvaJcA'khaNDatAmiyAt // 11 // vijayazIlazazisUrIn zrIlAnkuruSvabhivAdayate pathikaH / nandanavanakalpatarozchAyA sarasasAddharatAdvipathaH sabahumAnavinayaM bhAvatkaH (surendramohanamizraH) jagannAtha-pAThakaH 3/14, ema. AI. jI., AvAsa vikAsa kaoNlonI, yojanA-3, 9 jhUsI, ilAhAbAda-211019 (uttara pradeza) "nandanavanakalpataruH" ityAkhyAyAH patrikAyAH 'paJcadazIzAkhA' samadhigatA / patrikeyamAdhyAtmikasya jagata upakAreNa samameva pravartamAnAdhunika-saMskRta-sAhityakSetramapi bhRzamupakurvANeva parilakSyate / asyAH saGkalanakarvI 'kIrtitrayI' sarvathA sameSAmasmAdRzAM 20 saMskRtavidyAvyasaninAmabhinandanAspadam / yadyapyatra saGkalitA sAmagrI bAhulyena jainadharma-16 zAstraviSayA pratibhAti tathA'pi 'saGkalanakartyAH' sarvadharmasamabhAvo'pi prAyaH parilakSyata / eva / vastutaH, iyameva bhAratIyA saMskRtiH, paramparA ca / yathA coktaM bhaktapravareNa puSpadantena, 2 'rucInAM vaicitryAdRjukuTilanAnApathajuSAM, nRNAmeko gamyastvamasi payasAmarNava iva' iti / 2 patrikAyAmasyAM kAvyavidyA-vaividhyamapi sutarAM manasa AkarSaNAyA'lamityanubhavAmaH / asyAM 16 prakAzitA lekhA api sAmAnyenA'pi saMskRtajJena avagantuM zakyAH pratIyante / dineSveSu saMskRtajJeSvapi prAyo vyAkaraNacyutirabhilakSyate, kintu patrikAyAmasyAM zuddhatayA zobhanatayA ) ca prastUyamAnaM saMskRtamiti pramodAvaham / yathAkramaM prakAzyamAnayA patrikayA'nayA sadaiva saMskRtasevAparAyaNAH pramodantAmiti 61 kAmayamAnaH pAThakopAhvo jagannAthaH / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpanArAya esa, 2/330, rAjyazikSA saMsthAnakAlonI, elanagaJjaH, prayAgaH, u.pra. 211002 mAnyAH , vAcakAThamAM pratibhAvaH / sAdaraM praNAmAH / 'nandanavanakalpataroH' paJcadazo'Gko'dhigataH / atra nikhilA racanA ramyAH santi / 'kiM na | nAma jyeSThatvam' iti rUpake yuvajanAnAM zIlasaMrakSaNAya gurujanAnAM yaccaritaM prastutam, tat sarvathA zlAghanIyaM lokakalyANakArakaM ca vidyate / svasnuSAyA guNasundaryAH kAmapIDAyAH nivAraNAya zreSThinA yad manovaijJAnikaM racanAtmakaM saMghaTanaM vyadhAyi, tat svasthasamAjasya saMracanAyai nitarAM yujyte| DaoN. rAmakizoramizramahAbhAgasya 'bhAmatI' iti kathA'pi hRdayaM saMspRzati / ekasya sarasvatIsamupAsakasya kRte bhAmatyAH samarpaNaM kasmaicit satpreraNAM na prayacchati ? tasyAH kRte vAcaspatimizrasya kRtyamapi tathaiva mAnasaM prabhAvayati / kintu kathAyAmasyAM 'bhAmatI' eko gaNitagrantho'sti-iti yaducyate tat bhrAntimUlakamasti / 'bhAmatI' vastutaH bhagavatpAdazaGkarAcAryasya zArIrakabhASyasya (brahmasUtrabhASyasya) vizadA gambhIrA vyAkhyA'sti / 'prAstAvikam' api yathArthaparakamasti / asmAbhirnIti: pAlyeta / jayatu saMskRtam, saMskRtizca / / zAstrI vrajalAlabhAI vI. upAdhyAyaH jAnakI epArTamenTa, pahele mALe, lAlA metAnI zerI, jAmanagara-361001 nandanavanakalpataruvitaraNadevIsampadanubandhatuSTipuSTisamprINitavibudhavadAnyA mahAnubhAvA tatrabhavatI kIrtitrayI, praNatitatayaH / kiM likhAmi ? mama maunamevazaraNam / sAkSAtkAraM vinA naiva smaraNaM nA'numAnatA / AgamArthopadezAzca sarvameva parokSatA || daivIsampatparastAvad bhAvasvabhAvavizvAsaH / sAkSAtkAra ivA''bhAti kIrtitrayIsukIrtanam // prAstAvikam - sauhArdena paThitam viziSTavAcakAnAJca pratibhAvA api pratibhAvaibhavadarzanadArzanikatAM dadhati / kiM nAma jyeSThatvaM-manoharA racanA / dhanyaM sArasvataM dhAma, dhanya-dhanyA paramparA / vandyaH stutyazca bhavatAM, cidvilAso hi sAdhanA / __dhanyA yUyaM sarve vandanIyAzca / / 7 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcakAnAM pratibhAvaH AdaraNIyAM nandanavanakalpatarusampAdikAM kIrtitrayIM sAdaraM namAmi / paJcadazI zAkhA prAptA, tadarthaM dhanyavAdAH / atra mahAvIrASTakaM bhavatyA prakAzitam, tadartham aham AbhAraM prakaTayAmi / atra prAstAvikam adhyAtmaguNatvena mananIyam / AcArya rAmakizoramizraviracitaM pANinyaSTakaM manoharaM pANinIyasUtraprayogeNa ca sAragarbhitamasti / muniratnakIrtivijayadarzitAH paJcatriMzad guNAH paThanIyA mananIyAH pAlanIyAzca santi / zrIdevacandrasUriviracitaprAkRtabhASAmaya 'sirisaMtinAhacariya' granthAd munikalyANakIrtivijayena saGkalitA 'daivavilasitaM ' nAma kathA paThanIyA vartate / svapatnIsevayA prasannaH paJcAnanavAcaspatimizraH svagaNitagranthasya nAma bhAmatIm akarot / sA bhAmatIkathA rocikA vidyate / asminnandanavanakalpatarau prakAzita: prAkRtavibhAgaH prazaMsanIyavizeSaH / ahaM nandanavanakalpataruprakAzanaM nirantaraM kAmaye / bhavadIyaH - rAjezakumAra mizraH adhyApaka:- rAjakIya iNTara kaoNlija, nAgarAjAdhAra: (bamuNDa), patrAlaya: kakhabAr3I, vAyA - cambA (TiharI gar3havAla:) uttarAJcalapradeza: - 249145 arham namaH karNAvatIM prati vidvadvaryAcArya zrIvijayazIlacandrasUrimahArAja ! vandanA svIkAryA / bhavatsaMpAditanandanavanakalpatarupustakAni asmAbhiH prAptAni / yuSmadIyA saMskRtasAhityaviSayiNI sevA sutarAm anumodanIyA asti / etatpustakAni saMskRtasya adhyApakAnAm tathA adhyetRRNAm kRte upayogIni / munivairAgyAnandavijayaH C/o. amRtabhAI kubaDIyA 11 - 202, zatruJjaya pArka taleTI roDa, ji. jAmanagara, pAlItANA 8 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | anukramaH / katA pRSTham | bhaktAmarasamasyAstavaH munidhurandharavijayaH | anUditAH zrIzatruJjayatIrthacaivyavandana stavana-stutayaH - munidhurandharavijayaH zrIvIrastutyaSTakaSoDazakam paM. amRtapaTela: zrIzAradAvandanam SH DaoN. AcAryarAmakizoramizraH255 zrImatpaJcasUtrasya caturthaM pravajyAparipAlanAsUtram upAdhyAyo bhuvanacandraH 27 (padyAnuvAdaH) | pAhAyA vyathitam jagannAtha pAThaka: Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guruve namaH // kRtiH AsvAda bhAratamAtustat sammAnam anukramaH rASTra-rakSA 7 cintanadhArA // mRtyuH // patram kartA DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH DaoN. vAsudeva vi. pAThakaH 10 muniratnakIrtivijayaH DaoN. mahezvaraH ramAnAthaH dvivedI munidharmakIrtivijayaH n pRSThama 39 41 43 45 47 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyAnavAdaH prabho Dow kRti: anuvAda: kathA anukramaH 'haM prArthaye caivam kartA muniratnakItivijayaH hamayasya rakSaNam muniratnakIrtivijayaH kathAyAM bodha: sUphIkathAtrayam janapriyatvaM sukhAya vA duHkhAya vA ? 11 A A. vijayazIlacandrasUriH 55 A. vijayazIlacandrasUriH munidharmakIrtivijaya: pRSTham 51 56 57 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (anukramaH / - kartA pRsstthm| munikalyANakIrtivijayaH 60 devavilasitam sAkanyA munikalyANakItivijayaH DaoN. AcAryarAmakizoramizraH 8 82 prasaGgatrayI ma aravindabhAI kApaDiyA 83 // svakArya svayameva krtvym|| paurika vI. zAhaH 85 saMvAdaH marma-dharma munidharmakIrtivijayaH kIrtitrayI 93 prAkRtavibhAga: kathA DaoN. AcAryarAmakizoramizraH 97 tI saGandalAca 12 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaidim a nshi bhaktAmarasamasyAstavaH munidhurandharavijayaH . bhaktAmarapraNatamaulimaNiprabhANAmAbhA vikIrNabahuvarNasumAvalIva / yasmin rarAja jinapAdayugaM praNamya, saubhAgyabhAgyakamalAnilayaM mudA tat // 1 // yaH saMstutaH sakalavAGmayatattvabodhAd, dhyeyo'yameva jagatIti vinizcitAthaiH / devezvarairasurakinnarayogimukhyai staM nAbhirAjatanayaM sanayaM staviSye // 2 // buddhyA vinA'pi vibudhArcitapAdapITha !, dInastavorukaruNAmRtabindukAnI / 3 rAgapracaNDaphaNinAgaviSaprazAntyai, * stotuM bhavantamatha nAtha ! tanomi yalam // 3 // vaktuM guNAn guNasamudra ! zazAGkakAntAn, zaknoti kastava jagattrayagauravAn i / kiM sarvadevadanujAtularUpAzi ste rUpalezatulanAmapi kartumIzaH ? // 4 // so'haM tathA'pi tava bhakti vazAnmunIza vRndAnniSevya samavApya kavitvalezam / ta kiJcitkaromi tava saMstavane prayAsa, * bAlo yathA calati mAtUraM gRhItvA // 5 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alpazrutaM zrutavatAM parihAsadhAma, mAM deva ! dehi paramAM vacanasya zaktim / * etAdRzIM tava pavitraguNavrajAnAM, samyak stutau sabalatAM samupaimi yena // 6 // sammohamadya madamudritacetanAnAmudyotakaM dalitapApatamovitAnam / tvatstotragAnamiha sUryasamapratApaM, citraM jharatyamRtacArurasapravAham // 7 // yatpocchalatprabalabhaktibharapravAhAdudbhutabuddhipaTubhiH suralokanAthaiH / - divyarddhizaktisahitairapi mAnavaistvaM, * saMstUyase paramacitramaho na tat kim ? // 8 // mUrkhA'pyabodhyamamarairjina ! te caritraM, stotuM samudyatamativiMgatatrapo'ham / tatpaGgulena sadRzo'smyatisAhasI ya AroDhumicchati samunnatameruzailam // 9 // devA'navadyaguNalezamapi pravaktuM, kaste kSamaH suragurupratimo'pi buddhyA / kintu tvadIyakaNAlaharIprabhAvAdajJo'pyaho tava guNastavanAM karomi // 10 // lokottaraM guNarasaM tava yannipIya, kartuM stavaM vigatazaktirapi pravRttaH / vyaktIkaroti vijayArasapAnakena, vAcAlatAM bhuvi yathA'paThito'pi lokH||11|| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kartuM tavA'lpamapi gAnamahaM na zakta stvadbhaktireva mukharIkurute balAnmAm / * candropalaH zaradi pUrNazazAGyogAt, zuSko'pyaho savati kiM na sudhAsravantIm // 12 // sammAya' bhUmimabhiSicya jalena puSpairAcchAdya mugdhahRdayena yugena bandhoH / samyak praNamya jina ! pAdayugaM yugAdA vAdIza ! te stavanataH samavAptamiSTam // 13 // * kAle kalAvatimadonmadite svakIyara zlAghAvacaHzravaNalAlasayA vilole / * stotrairjagatritayacittaharairudArai- stvAM saMstuvanti bhuvanottama ! bhUribhAgyAH // 14 // mInAdilakSaNasulakSitamaGghiyugmaM, ye saMzrayanti tava te'naya ! helayaiva / kalpAntakAlapavanoddhatanakra cakraM, saMkSubdhasindhusadRzaM bhavamuttaranti // 15 // * dRSTvA'khilatribhuvane'tulitaM svapaM, deva ! tvadIyamatimugdhamanonivezaH / prItyA''tmavIryamavicArya mRgo mRgendra* tulyasya te caraNasevanamAcarAmi // 16 // tvAmeva vIkSya vibudhA mudamAvahante, bhaktAMstu modayati bimbamapi prabho ! te / bAlaM vihAya jalasaMsthitamindubimba, saMvIkSya ko hRdi pramodabharaM bibharti ? // 17 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvadarzanaM bhuvanamohanamApya divyaM, mugdhApsaroracitagItakalasvanAgre / * yatkokilaH kila madhau madhuraM virauti, tatkAkarAvamiva nIrasatAM dadhAti // 18 // no carcitau surabhicandanalepanena, sampUjitau sumanasAM prareNa vA na / kintu tvadIyacaraNau hRdi dhAritAve vA''lambanaM bhavajale patatAM janAnAm // 19 // yastoSitaH praNatinA'pi vimugdhalokaM, svargApavargasuSamA kSaNataH pradatte / taM toSayAmi caraNAmbujalInacittastoSye kilA'hamapi taM prathamaM jinendram // 20 // mUrkhaH sa eva bhagavan ! tava pAdapadmasevAM vidhUya bhavabhogasukhaM spRhed yaH / mavaM vinaiva phaNinAgaziraHstharata manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum // 21 // svAmin ! vinaiva tava divyakUpAlavena, nA''pnoti vaLyapi samIhitakAryasiddhim / yadvA vinaiva jalatAriNimUlikAyAH, ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAbhyAm // 22 // kAruNyapUrNa ! bhagavan ! tava bAlako'haM, trAyasva mAmaghasamUhanihanyamAnam / zrutvA''rtanAdamiha satvarameva mAtA, nA'bhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham // 23 // For Private Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAtaM mayA sakalazAstraviloDanena, tvadgaktireva nikhilonnatiheturekA / - yanmAdhave madhupaguJjanamAmrakule, taccArucUtakalikAnikaraikahetuH // 24 // bhaktAmarastavavarAdimakAvyaSaTkasampUrNapAdaparipUrtimayastavena / zrInAbhinAmanaranAthasuto nuto me, bodhiM dadAtu varabodhidhurandharo'lam // 25 // samRddhi epArTamenTa hAi ve - navA DIsA 385535 lekhakeSu sUcanA // 1. surucipUrNa ziSTaM ca gadyaM vA padyaM vA sarvamapi sAhityaM svIkriyate prakAzanArtham / 2. patrasyaikasminneva pArve devanAgarIlipyAM zirorekhAmaNDitaM spaSTaM ca likhitvA preSaNIyam / 3. Xerox pratayo naiva parizIlyante / (Computer prints svIkriyante / ) 4. anyatra sAmayike prakAzitaM prakAzyamAnaM vA sAhityaM na preSaNIyam / 5. sarvamapi sAhityaM sandhiyutameva preSaNIyaM, na tu sandhirahitam / vAcakairapi svasaGketaparAvartane'vazyaM jJApanIyA vayaM yena sAmayikapreSaNe saukarya syaat| 7. pratibhAvAnAmapi kevalaM prazaMsAyAmeva tAtparyaM na syAt kintu vastuniSThaH pratibhAvo bhavatu / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anUditAH zrIzatruJjayatAthacanyavandana-stavana-statayaH anu. - munidhurandharavijayaH (1) caityavaMdana otoxxx zrIzatrujaya siddhakSetra, dIThe durgati vAre; bhAva dharIne je caDhe, tene bhava pAra UtAre // 1 // anaMta siddhano eha ThAma, sakala tIrthano rAya; pUrva navvANu RSabhadeva, jyAM ThaviyA prabhu pAya // 2 // mrisolirolirohesoris sUraja kuMDa sohAmaNo, kavaDa jakSa abhirAma; nAbhirAya kula maMDaNo, jinavara kuruM praNAma // 3 // caityavandanam siddhabhUmi zatruJjayo, dRSTo durgativAraH / yo bhAvanA''rohate, taM bhavajalottAra: // 1 // sthAnamanantasiddhAtmanAM, sakalatIrthamahArAjaH / navanavatipUrvANyathA-''yayau RSabhajinarAjaH // 2 // sUryakuNDa iha zobhano, yakSakapardayabhirAmaH / nAbhirAjakulamaNDanAya, jinavara ! te'stu praNAmaH // 3 // For Private Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) stavana bAlaDAM re pAtikaDAM tame, zuM karazo have rahIne re; zrIsiddhAcala nayaNe nirakhyo, dUra jAo have vahIne re..... // 1 // kALa anAdi lage tuma sAthe, prIta karI nirvahIne re; Aja thakI prabhucaraNe raheyuM, ema zikhaviyuM manane re... // 2 // duSamakALe iNe bharate, mukti nahi saMghayaNane re; paNa tuma bhakti muktine kheMce, camaka-upala jema lohane re.... // 3 // zuddha suvAsana cUraNa ApyuM, mithyApaMka zodhanane re; tehathI Atama thayo muja nirmaLa, AnaMdamaya tuja bhajane re.... // 4 // akSayanidhAna tuja samakita pAmI, kuNa vaMche cala dhanane re; zAMtasudhArasa nayana kacole, sIMco sevaka tanane re.... // 5 // bAhya abhyaMtara zatru kero, bhaya na hove mujane re; sevaka sukhiyo sujasa vilAsI, e mahimA prabhu tujane re... // 6 // nAmamaMtra tumAro sAdhyo, e thayo jaga mohanane re; tuja mukhamudrA nirakhI harakhuM, jema cAtaka jaladharane re... // 7 // tujaviNa avarane deva karIne, navi cAhuM pharI pharIne re; jJAnavimala kahe bhavajala tAro, sevaka bAhya grahIne re..... // 8 // stavanam atidInA ayi pAtakapuJjAH, kiM kuruthA'tho vasanaM re; dRSTaH siddhagirirmayakA tat kuruta vidUre vahanaM re ..... // 1 // kAle'nAdau mayA bhavadbhiH, kRtaM prItinirvahaNaM re; atha prabhuvaracaraNAzrayaNAya hi, zikSitamantaH karaNaM re..... // 2 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duHSamakAle'smin bharate kila, na hi mukteH saMhananaM re; camakopala iva lohaM bhaktiH , kurute muktyAnayanaM re..... // 3 // zuddhasuvAsanacUrNaM dattaM, mithyApavihananaM re; AnandamayabhajanaM tava sRjate, mAnasamalApanayanaM re..... // 4 // prApte'kSayanidhisamyaktve tava, dehe caladhanabharaNaM re; zAntasudhArasajharaNairnayanaiH, siJcaya sevakakaraNaM re..... // 5 // bAhyAbhyantarazatrUNAM kila, nAtha ! nA'tha bhayabhavanaM re; dAsaH sukhito yazovilAsI, tattava mahimollasanaM re..... // 6 // nAmamatramiva sAdhitamiha tava, sammohayate bhuvanaM re; tava mukhamudrAM dRSTvA pramude, cAtaka iva navasughanaM re..... // 7 // AdRtyA'paradevaM svAmin !, nehe'tho bhavabhramaNaM re; jJAnavimala ! tAraya bhavajaladhiM, kRtvA mama karagrahaNaM re..... // 8 // ___ (3) stuti vimalAcalamaMDana, RSabhajiNaMda dayALa, marudevAnaMdana, vaMdana karuM traNa kALa; e tIratha jANI, pUrva nabvANu vAra; AdIzvara AvyA, jANI lAbha apAra // 1 // stutiH vimalAcalamaNDana ! RSabhajinendra ! dayAlaM, marudevAnandana !, vande tvAM trayakAlam; iha tIrtha pUrvasyaikonazatavAraM, AgatavAnRSabho, jJAtvA lAbhamapAram // 1 // For Private Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvIrastutyaSTakaSoDazakam / PRA paM. amRtapaTelaH 203,-B, ekatA evenyU, bereja roDa, vAsaNA, ahamadAbAda-7 zrIvIra ! siddhArthanarezavaMzakSIrArNavonmudraNapArvaNendum / tvAmIzamIDe trizalAtmajAtaM prabhuM praNaSTAntaravairijAtam // 1 // kaciNDAMzucayaprataptaM jAtaM jagatyAM jina ! janmabhAjAm / kramau tvadIyau parizItayantau vande mRdU padmanibhau vibhAtaH ro zakrezazA januSo'bhiSeke viSaM vineze phaNikauzikasya / vajrAcca bhItizcamarAsurasya teneha tehiM zaraNaM zraye'ham // 3 // tvAM naumi nemiM zamiyogicakre cakre tvayA karmavinAzayogaH / anye tu devAH kRtakAnukampA dAtA''zu bhaktAya zivAkhyasaukhyam // 4 // smareNa sArdhaM catura: kaSAyAn jeteti paJcAnana ! janmakAlAt / vIraM zritastvaM gatamUDhabhAvaH paJcAsya itthaM tava nAmahetuH // 5 // nivedya duHkhaM cijanmajAtaM prabho ! puraste bhavaduHkhabhugnaH / janmAbdhimero ! vibhavaM bhavantaM bhavAntamIhe zivasaukhyakAmaH // 6 // kalyANakAGkSAM na vinA bhavantaM dhartuM vibhurvizvavizuddhabodhAm / / zraddhA prati tvAM pratimAti bodhaM 'kalyANamUrtistvamasIha nAtha ! // 7 // netrAd hRdaH pANiyugAcca vAcaH kRpAmRtaM varSasi he jinendo ! / tvaM rAgaroSApaha ! toSavAhin ! doSAstakArI na vinA tvadanyaH // 8 // 1. 'suvarNakAya' ityapi jJeyam / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) vIro mayA nAthita eva nAtho, mitraM na me tvaM, tyaja rAga ! me'ntaH / yatrA''daro naiva, na tatra sujJAH, zrutaM na tat kiM bhavatA kadAcit // 1 // re roSa ! roSaM vaha mA mudhA'smin, jane yato'haM tava jetRsevI / vizvastamitthaM jina ! sevayA te, mAM pAhi nityaM paramezvarastvam // 2 // 'droheNa mohasya vinaSTametat triviSTapaM' spaSTatayA tvayoktam / zrutaM mayA mohavinirjayAya zrito'si tat tvaM jinarAjadeva ! // 3 // zruto na dRSTo jina ! te samAno mAnonnataH kevalavaryalakSmyA / prApyA tu sA kevala-saMyamena tvaM saMyama saMyamivarya ! dehi loko lokeza ! lokeSu na zarma yugmai-varetarairduHkhasukhAtmadharmaH / tAn dvandvabhAvAn vijayAmi yAmi yadaikabhAvaM tava bhaktibhAvam // 5 // taveza ! bhaktyA bhavanAzazaktyA na zaknuvantIndriyavAjino'mI / tvadeka bhaktirbhavatIndriyANAM razmi sadocchacalatAM gatAnAm do yadA'hamAsaM jina ! rAga-roSa-mohAdidoSadviSatAM nu sevI / tadA mamAntaHkaraNaM tu naSTaM pApaprasaGgaH khalu sarvanAzI // 7 // he ! sAI ! sattveSu tava stavo hi prollAsakAsI karuNAvibhAsI / bhavAntakArin ! narakAntakArin ! saMsArabhIto'hamataH stavImi // 8 // o Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) sajjJAna-caitanya-zamatvanAzai-rmUDhatvakRdbhirghanatAmasaughaiH / tvaM trAyase mohamahArivargai - stvameva tad deva ! mamAsspta ! sevyaH tvaM yena dagdho vibhunA suyogai-rjJAnena dIptaistapasA'titigmaiH / re vAma kAma ! smara tasya zauryaM 'dAso'sti tasyeti' na pIDayermAm // 2 // dayAMzubhirvyAptamayaM dayAlo ! jJAnotkaTaM dhAma kiran mukhenduH / smarAgninA taptamidaM mamAntaH zamAmRtormyA kuru zItalaM tat doSodayo bhAnuvibhAvinAzo dhvAntaprasArazca pathapraNAzaH / ulUkadRSTezca na jRmbhaNaM tu tenA'si vIra ! tvamapUrvacandraH jinezavIro'tidinezadhAmA suprekSaNIyaH karuNAbhUto yaH / na yAnti vighnaM 'jaDabhAvabhAjo bhAvA vibho ! jJAnavibhAvisAre apUrvamegho jinavIradeva ! kRpAmRtaM varSasi naiva paGkam / sadodite'pIha na jADyamasti ghanAndhakArazca na digvinAzaH netA bhavAn jJAnijaneSu vIra ! pAtraM tu cAritrapavitritAnAm / mokSAdhvageSu tvamasi pradeSTA yAce yato vIra ! varAzaya ! tvAm bhadraMkare vIra ! tavAM'hripadme nityotsukaM bhRGgatu me'kSi ramyam / cetastava dhyAnasudhAsulInaM tavaiva bhaktyA'stu tavaiva bhakti: 101 1. Da-layoraikyAt jalabhAvabhAja ityapi jJeyam / in 11 n ll // 5 // do " // 8 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) // 2 // F MAGARATANAMAal dharmetaragrISmasutaptasattvaiH pApApavAristava dharmavAri / pepIyate tAraka ! tIrthameghe samunnate prApya paraM prabodham 11:11 he nAtha ! dAso'smi tavaiva deva ! tvAmeva seve budhasaGghasevya ! / dhyAyAmi nityaM hitadAn guNaughAn guNAstavA'dhIza ! hiteSvadhIzAH tavAunaNIyomahimAhimAMzau bhavyeSu kalyANavidhAvadhIze / dravatyaho yad hRdayendukAntAt naktaMdinaM bhaktijalaM tu citram // 3 // svAteH same te samaye subhakteH zuktau zrutau me tava nAma siktam / / mannetrapAtrAt prakaTaM tu muktA-phalatvamAptaM jina ! citrametat // 4 // smareNa cAritravasu praluptaM jJAnapradIpaH pavanAdadhairyAt / naSTaM kRpAbdhe ! mama sarvasattvaM citraM tvayi trAtari hA hato'smi // 5 // 'pItvA'pi te nAtha ! sudhopamAnaM vaco na citte samatAvatAra: / itthaM mayoktA tava eva karNe jJAtA kathaiSA jagatA nu citram // 6 // bhUtaM na, bhAvyaM jina ! yanna kAvyaM bhUte tu vRttaM mama nRttakalpam / saMsAraraGge bahucitraveSazcitre tathA no tava vezadAkSyam // 7 // kdA tvadAjJAM kavacIkariSye jJAnaM ca hetiM karayordhariSye / kriyAM ca kRtvA turagaM sutujhaM nirvANasAmrAjyamahaM variSye loTo 12 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - // 1 // ro ro // 4 // bandhasya heturnanu rAgabhAvaH saMsArabhAveSvatipezalo'pi / taM nAzayiSye tava bhakti rAgAnmRdoH payojAt dRDhacittahetoH saMsAracArAdatighoraduHkhAt sattveSu muktiM kuruSe tvamAzu / mukti pradAtaH ! karuNAM kuruSva hyupekSase mAM, tava nocitaM tad rAgAdyamAdyanmadamohamAri-vairivrajANAM mathitA'si nAtha ! / reSyato no tava sAmyamasti svayaM nimagnA bhavasAgare ye kadA'pi viddhaH khalavAgvilAsai-rdagdho'nyadoSAjyavivRddharoSAt / kadApi naSTo nijadurvilAsai-viDambito nAtha ! mayA mamA''tmA itthaM vibho ! vIra ! sadA vizuddha-saMsiddhasaMdarzana ! zuddhabodha ! / vibodhitendrAdimabhUtidAta-rdoSairvinaSTaM mama rakSa bodham durbodhakAThinyavatI matimeM pade pade paGguriva skhalantI / svAminnasattvastava tattvabodhe mAmIdRzaM bodhaya bodhitattvam tvAM jAtyajAmbUnadadIptigauraM dehaprabhAraJjitadigvibhAgam / suvarNapadmopari rAjamAnaM dhyAtveti mAM nAtha ! kRtArthayiSye padmAsanasthaM sthiracitta-kAyaM tavA''syapakanimagnanetram / ApyAyatu tvatkaruNAsudhA mAM nityaM nitAntaM ghanakarmataptam ko // 6 // // 7 // l8 - 0 13 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) . . . ||SATAMAVAATAMA saklezavizleSavizodhitAkSaM tattvAvatAre gurusattvavRtti ekAntataH sattvahitapradAtR hyApta! tvadIyaM vacanaM stavImi bhIto'rima saMsAramarorhi vIra ! vacastu nityaM zravaNAtithi stAt / / saukhye ca dauHsthye ca tato hi dhairya, payasyate yat samatAlatAsu // 2 // ghanAndhakAre paribambhramIti ghorAndhakUpe parirAraTIti / mamaiSa jIva: parihInatejAstvad-vAkpradIpo varadhAmahetuH jJAnaM vinA bhUritaraM tu jADyaM jADyena naiHsvyaM nitarAM bhave'smin / na tvad vinA jJAnabhavo jineza ! jJAna-kriyAbhyAM vibhavA bhavanti // 4 // dharmANi ghorANi vidhurvidhUya sudhAbhirApyAyati vizvametat / sa syAt tvamevA'dbhutarazmirAziH praNazya rAgaM na vinA tvayA'nyaH // 5 // udeti bhAnuritamiraM tu nazyed dhAtryAM prakAzaH sacarAcarAyAm / jAtasya dharmasya tu karmajAtAnnAzo'nyato no,'si raviratvameva // 6 // pratArito'haM mRdudhIradhIza ! vinA bhavantaM zaThadhInidhAnaiH / yat sanna 'tatsaddhyatigUDhavAgbhiH syAdaGkitA vAk matizuddhisArA // 7 // syAdvAdacandro bhavatApahArI syAdvAdabhAnurjaDatApahArI syAdvAdavaidyo bhavaroganAze syAdvAdavAdI bhavanAgapAze -0 - 1. "yat sat, na tat sat hi, atigUDha' iti saMdhivigrahaH kAryaH For Private sonal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ZAVASHASANATANA HERE OFFre no bhAratI me varabhAsamAnA vyaktimatergauravakArayitrI / tvAM staumi yataM pravidhAya nAtha ! bhaktistavaiSA suSamAvahA syAt // 1 // nigdhaM ca mugdhaM ca tato niruddhaM stabdhaM tathA kSubdhamato nu kruddham / itthaM mano me kvathitaM tu matkai rhA nAtha ! bhaktiH zaraNaM tavaiva // 2 // cyuto'tha bhakterjina ! kiM nu zakteH zraddhA'thavA nAtha ! mamA'sti naSTA / no cettavA''syAmalapArvaNendau ceto na nirvANamavaiti deva ! // 3 // mattaM tu cittaM tava bhakti dIptaM yathA bhavennAtha ! tathA dayasva / jahAti no bhaktajaneSu nAtho dayArdramudrAGkitamAsyalArayam // 4 // sarvatra santIza ! viDambitAni svAmin ! manodhvaMsaparAyaNAni / tathA vidhehIza ! mameza ! cittaM na syAt kadA kena kuto'pyazaratam // 5 // khalIkRto'rima smaravairiNA'haM nRzaMsavRtyA jvalatA mamA'ntaH / 'vizvAsabaMdhuH karuNaikasiMdhurAptosti vIraH' zvasitaM mayettham // 6 // mano madIyaM ramatAM jineza !, guNeSu ramyeSu sadAziveSu / aharnizaM vizvahitaikavRtte ! vIreza ! vizvezvara ! varyavIrya ! // 7 // mamA'yamAtmA bhavatAt zamAyaH, nirmAya ! nirmAya taveza bhaktim / neta!rna me mAnasamastu dInaM mAyAmalInaM kuvikalpalInam // 8 // 15 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c) sudhAkaraste nayanaM nayeza ! sudhAzayaste hRdayaM dayeza ! / sudhAzramaste'bhayadAMhriyugma-matastvamabdhiH karuNAsudhAyAH yatastvamevA'si janeSu kAmyaH zAmyopalabdhirbhavataiva deva ! karmASTamUlAn samatAmRtena vaiSamyarogAnapahAya sArva ! ziveSTa ! bhavyAnupadiSTadharma ! dharmasya tattvaM tu sudhopamAnam / bhavAmbudhau nAtha ! mayA na labdhamato'zivo'haM bahuduH khapAtram nidAghakAle'rka karaiH sutapte jAnAti kastApakaraM na mandaH / ahaM mahAmUrkhazirovataMsaH santApakaM zItalamAmanAmi vinATito'haM bhavanATake'tra mohena netarnaTanAyakena / janurjarAmRtyubhave'tra pAtre tvaM pAlayetthaM mathitAzayaM mAm vinA'' hitastvAmahamIza ! bodha-buddhAvanIzo bhavakUpake'smin / prapaJcya kUTairvacanaistu dhUrtai- rbahirnayA'to nayarajjudAnAt prajJAprakarSo nahi vAk pragalbhA na tarkavArttA pratibhA'vadAtA svAstvidagre pravadAmi yat ta-nopekSaNIyaM prabhuNA sukRtyam puSNAti vidyA paramaM pumAMsamAyAti vidyA prabhusevayaiva / prabhuzva yaH pAlayati zritaM tannIrAga AptaH prabhureva sArva: -0 16 m ro mn kA // 5 // do n // 8 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kaml . . sattvAdi sarvaM muSitaM tu yeSAM teSAM pradAtA varadarzanAdeH / devAdhidevo'tisuradrumastvaM mohastu yasmAdatinazyatIza ! svAminnidaM yena jaganniruddhaM kutarka-mAyA-mamatAvitAnaiH / mithyAtvamohAdhyavasAyakAyai-DhiM tamo haMsi ravistvamIza ! // 2 // samunnate'jJAnaghane pragADhe sattveSu tattveSu dadhAsi bhAsam / vistIrNasajjJAnamaNiprayogAt tvaM dharmacakrI bhavasItthamIza ! // 3 // spRSTaM tvayA'rhan ! hRdayAmbujaM me sajjJAnabhAno ! karuNAkareNa / smeraM purA no-hariNA'bdhizena' hareNa no vA zazabhUd-dhareNa // 4 // tvatsehapUrNo mama cittadIpaH sadyA'dya gantA paripUrNatejaH / prAg dhvAntamagno'pradaivateSu syAdvAdabhAno ! tvayi kauzikeSu // 5 // apUrvabhAvastava deva ! sArva ! stave bhave nA'vagato'smi pUrvam / jAtastato'bhAvavatAM sukhAnAM parAbhavAnAM bhavanaM bhaveSu rIdo doSAndhakArapracure bhave'smin paJceSuvarSAM madanaH karoti / guNAMzubhAno ! smaranAgasiMha ! mAM pAhi vizve'bhayadastvameva // 7 // he ! nAtha ! nekSe bhavatA mamaitad bhaveSu bhUri prabalaM suduHkham / netar ! na pAtraM karuNAsudhAyAstavA'thavA'laM purato'ti vAcA // 8 // / 1. abdhau zerate iti 'abdhi + zI + Da = abdhizaH' iti 'kvacit' (5.1.171) siddhahemavyAkaraNasUtreNa . sAdhyam - jaladhizAyI haristena ityarthaH / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) svAntaM na me zAntamanAthanAtha ! niHzAntamApyA'pi tavA''syakAntam / netar ! na citte bhavato'nurAgastadA kathaM duHkhamapAkariSye svAmin ! na jAne mathitaM madIyaM kva ? kena ? cittaM katidhA vidhAya / nigdhaM ca mugdhaM ca pareSu saktaM dhIraM zubhaM tvAM pravihAya nAtham yat saMsRtau kAmitasaukhyalAbhe citte na toSo'nyasukhAzayA'tha tvadgaktimantaH paritoSamAptA dRSTveti bhaktau prayatastaveza ! rU kundendubhAsAM parihAsakAri yazastvadIyaM bhuvanaika saumya ! malImasaM meM vidadhAtu zubhraM tvadbhaktirevaM jina ! vIra ! cittam jo kopAdipApAH prasabhaM rujanti zuke'pi sadyo vyapadizya cittam / zamAbdhivRddhyai vacanaM tavenduH zrotraM ca vaktraM ca punAtu netram // 5 // mattaM tu cittaM tava bhaktidIptaM yathA bhavennAtha ! tathA dayasva / jahAti no bhaktajaneSu nAtho dayArdvamudrAGkitamAsyalAsyam do kutarkasaGklezavizeSapAza-baddhA'vakAzaM mama cittasattvam / vinAzamAptaM bhavatA vinA''pta ! prApto'dhunA dhUnaya nAtha ! pAzam // 7 // purA'parAddhaM mayakA kimIza ! tvameva jAnAsi taduttaraM tu / vihAya bhItiM khalakarmaNAM vA sevyastvameko'khilakalpadAyin ! // 8 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - . . bhavAhave'haM bahudhA kSato'smi mohena kopasmaramukhyavargaH / tvannAmavajrAtmakapaJjare'tha he nAtha ! saMsthAya jigISurasmi bhavAzravA deva ! tavA''zritaM mAM dunvanti dhunvanti tavaiva mArgAt / manomathaste jinanAtha ! mathyAH kSamo'si tatra tvamataH stavImi // 2 // yadA kadA nAtha ! kadarthitaM syAnmadoddhatairnAtha ! mamedamantaH / taptaM, tadA te kRpayA''rdramApta ! stutyo'si nutyo'si tu mAdRzaistat // 3 // svAminna jAne jina ! kena karmaNA bhave'tra bhUtaH khalagarhitA''sthaH / kathaM pikAH kAkavigartitAH syuH mAkandalakSmI tu madhau dadhAne // 4 // svAminnahaGkAravigUDhamUlaM mamatvasiktaM bahudhoparuDham / saklezavRtyA parivRddhazAkhaM bhavA''khyavRkSaM mama chedayA''zu ko viddho vinA vIra ! tavAuMhivarma marmAvidho bANagaNaiH smarasya / bhUyo'pi bhUyo bhavayuddhamadhye zamena sanlAhayituM dayadhvam mohAdibhilairgahane bhave'smin vinAzitA niHzaraNA vAkAH / he sArva ! sattvaiH zaraNaM zritastaistvameva devo'bhayado mamA'stu loko saMsArakAntAramapAramatra tavA''syamUlaM vacanaM suradruH / devArya ! vayairmahanIyatanaM naikAntatattvaM tava nAtha ! naumi To Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tws // 2 // yat taptakAtasvarabhAsvaraM te vapustathA'dhIzvara ! gatvaraM tat / guNAstvanantA na vinazvarAstAn dhyAyAmi gAyAmi yato'smi teSu nityaM guNAnAM tava nAtha ! dhArA dharAsu modaM pramadaM vahanti / tanmodanunnA maruto'nukUlA guNivrajeSu tvayi lInavatsu guNAMstavA'rhan ! zamavatsu mukhyAH pazyanti nityaM pratibimbitAMstAn / svacche sthire zAntatame nijAtma-jale'khilendoriva zItabhAsaH gaGgAprapAtAt pravimukta vArAM-bindUtkara: protkiratIza ! yadvad / guNo'pyaNurnAtha ! tavaiva manye sarvatra zAmyAdisamAnadhAraH kUTastha eko gaditaH prasaGkhyairhe nAtha ! no bhAti matau mameza ! guNaikamerau guNakUTakAye tavaiva naike sukhino'tisaGkhyAH abhrAyitaM janmamarau jineza ! tavA'munA naikaguNAmUtena / yeneha sattveSu guNAkurAstu phalanti muktiM kramato'nuyogam spardhA na sArdhaM bhavatA guNeSu, vaktuM na zakto na tu teSu bhaktaH / Ihe hitAn tAn khalu saGkhyayA'tha zritvA guNA~ste guNasAgareza ! guNAMstvadIyAn natavatsaleza ! jJAtveti vijJaptamidaM guNendo ! / tapto'rdito duHkhita-khedito'haM sudhAM samAdhi vitareza ! citte // 6 // // 7 // -0 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naSTo na mAno na ca vAmakAmo bodhAvarodhau na ca rAga-roSau / / tathApi cetaH ! kimu mAdyasi tvaM vidhehi vIre varabhaktiyogam // 1 // kiM jAlakalpe khalavAvikalpe tvaM khelasItthaM kimu khidyasIttham / vimuhya rAgAt kRtakAt tu citta ! kAke na kekA'mRtapAnato'pi // 2 // yadagramugraM satataM nu tRSNAyanaM tu lobhAdhamadambhagarbham / mano'vadhAnaM kuru mA bhrama tvaM vinA'vadhAnaM sukhamApyate no zarU nissAravAkkaitavavaibhavAM tAM janasya nAze pratibaddhakakSAm / matveti mAyAM, samaye tu sAce ramasva ceto ! bhava nirbhayaM tvam mudhaiva kiM dhAvasi cittabAla ! taM vizvapAlaM pravihAya kutra ? / yenoddhRtaM vizvamanekaduHkhAnmohAnmahAmAyikajAlatavAt // 5 // seho na yuktaH svajanIbhavatsu svArthe vilIne ripavanti ye tu / bhrAtaH zRNu svAnta ! hitaM mayoktaM, bhajasva vIraM nitarAM parArtham do muhUrtamAnaM bhava citta ! mitraM zAntaM tu khinnaM bahuzo'nyabhAve / jAnAti devaH paridevanAM te, cintA kimu jJAtari bhAvamIze hetirna, heturna hi tasya kRtyaM, ratirna khedaH khalu pudgaleSu / vIroktisatsAmyasudhAnimagnaM bhave'pi cittaM bhavatAlu yogAt dro // 7 // 21 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) 'ayaM na yogyo mama' neti bhAvyaM dAso'smi pAlyastava nAtha ! nityam bhakteH prakarSo, mayi te prasAdaH, bhaktirhi ramyA prabhukRtyalabhyA tavA'bhidhaivA''pta ! zamAbhidhAnaM nAnA''pado yAnti zamaM yayA me / dhyeyaM tu me jIvitamAtrasaukhyaM tvatsevayaiveza ! hi tat susAdhyam yadA kadAcittava bhaktibhaGgi - riGgamanmano harSaprakarSameti / tadA hi saMkilaSTamano'bhivRddhiH, zuddhiM ruNaddhIza ! mamA'dhikAdhiH na yatra satyaM na ca vAci tathyaM dvaitaM ca citte satataM ca tRSNA / dhairyApahaH kaitavakandavArdo lobhaH sa jeyastava bhaktitoSAt kandarpadhUrttaH pramadonmadiSNurmanastu mathnAti vimoha mugdham / kAmaM takaM nAtha ! kathaM dhunAmi, tad deva ! deSTuM karuNAM vidhehi 'vizeSasaMklezavinAzitAzo hato hatAzI mama bhakta eSaH / ' kiM vetsi netthaM vikadarthitaM mAM bhaktau lasantyAM kimu mohajAlaM sudRSTakarmASTakaceSTanottha- jvAlAvalIsaMjvalitaM mano me / tavA''nanAt sAmyasudhAMzupUrAnnirvApayezA''zu vizIrNadIrNam sudigdhasattvaM bahukopavahneH sphuliGgacargairbahudhopatApaiH / satsAmyacandro jina ! vAgbhavaste saMjIvayatyAzu zamAMzupUraiH 0 22 n rA ro ko // 5 // dA n // 8 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ro zarU . saMpadyamAne ca vipadyamAne caGgamyamAne parivartamAne / saMsArabhAve matireti kasya sthairyaM zrito'taH sthiratAdhiyA tvAm utpadya sadyo vilayaM prayAti padArthasArthaH parivRtya nityam / bhavastu vidyudyutivat tato'haM tvAM merudhIraM jina ! bhAvayAmi bibhemi mRtyorjarasazca zatro-rmohAnna rAgAt smarato na kopAt / itIva me yo viparItabhAvaH zalyAyitaM tena jineza ! meDantaH / vidhAya kRtyAni nijAni vizve vizve'pi santo viramanti tebhyaH / tvameva nityaM jina ! rAjase'nta-stannAtha ! dhuryo'si hitaM dharatsu ceto'rNavo me tava pArvaNendau mukhe prabho ! yAtu subhaktivelAm / kalAvizeSAM diza deva ! divyAM yathA jalAt kSAramapaiti vRddhAt amartyanutyaM budhavAravaryaM sarvIya ! tejastava yogigamyam / bAlAruNaM sarvadigantabhAnuM tamopahaM vyastasamastadoSam he saumya ! sAmyaM zraya nityamevaM yasyopadezo jagate hitAya / vIra: sa devo nanu sevanIyaH yadyAtmasaukhyAya tavA'sti yanaH taM vIradevaM zraya nAthabhAvAt yadyasti khedo bhramaNAd bhave'smin / nate sa devaH kurute kRpAM tAM yAmIhate yogijano'pyanIhaH ko do TA 23 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) nA'smin vane patrabharAtapatrA vRkSAH zritAnAM suSamAvahAste / sevasva vIraM varamokSavRkSaM chAyA nayA yasya phalaM tu mukti: zrIvIra ! nIrAga ! sunamranAki-nRnAganAthairlulitAGghripadmA / nau padAbjadyutirakta vaktrai raktAmbujakrAntiraho nyadarzi prasAdavaizadyavisAri zaityaM netre'JjanAt tanvati kRSNavarNAt / guNAJjanenaiva jano'pi tadvAn, tadvanna kRSNastava varNa Iza ! sutIkSNasUcyodarabhAgaviddhA yeSu pravezo laghu sUtrakANAm / aho svabhASAvibhRtAGgibhUSA santastu hArA iva nAyakastvam tAraughakIrNaM gaganaM, taveza ! guNaughakIrNaM jagadAryadeva ! / sarojasaurabhyamatIva ramyaM varaM sarovajjina ! te guNaughaiH rA rA 24 ko // 5 // sehAdahaM bhaktimayAt pradIpo durvRttivattiM paridAhayAmi / sAmyAnubhUtirvaradIpratejA ayaM mamA''tmA hi dhinotu vizvam AtmA ca karmANi tapassu yogaH pAtraM ca varttizca tathA ghRtaM ca / jineza ! bhaktiratvadIyA yadIzA bhave'pi muktermama yogalabdhi: // 7 // dA 55 kRpAmRtaM nAtha tavA''syameghAt svAtiryadi syAt zucitA'nudharmam / mArgasthacittaM nanu zuktiretanmuktAtmatA nAtha ! tadA nu zazvat dIno'smi no'haM jagadIna ! lIna - stvayyAtmavedI jagadekavedin / nivedya sadyo'dya mamA'ghajAtaM cetastu 'cetaH' pratipadya sevAm // 9 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzAradAvandanam . DaoN. AcAryarAmakizoramizraH . yAM bhAratI prathamamatra hi vedavANI, brAhmI girAM ca hRdaye manasA smarAmi / vande vasantatilakena sarasvatI yAM, tAM zAradAM bhagavatIM zirasA namAmi // 1 // yA vINayA'tra kurute zrutigAyanaM vai, vedasya pustakamatha svakare ca dhatte / yasyAH kRpA jaDamatiM sumatiM karoti, tAM zAradAM vacanadAM praNamAmi devIm // 2 // jyotiSmatI tvamasi candramasojjvalA'si, vedapriyA'si vimalAGgini ! vedamAtA / tvaM janmamRtyurahitA'si jarApahA'si, tvAM devi ! saMskRtagirA satataM namAmi // 3 // datte samastajagate vyavahArazaktiM, lekhAdibhASaNagiraM viduSe dadAsi / jIvAya yA svalapitaM pradadAti vANyA, tAM zAradAM vacanadAM praNamAmi devIm // 4 // 25 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he haMsavAhini sarasvati vedagarbhe ! zubhrAGgi paGkajakare ! kamalAnanA'si / vINAkarA'si racanAkari ! vedagamye ! he devi ! vedakara ! vedapare ! namaste // 5 // yasyAH kare lasati gAyanatantravINA, bhASAdipustaka miha sphaTikAkSamAlA / haMsena yAti parito bhramatIha vizvaM, AcAryavaryaka virAmakizoramizraH, tAM zAradAM vacanadAM praNamAmi devIm // 6 // tvaM jJAnadA'si jaDaloka viveka dA'si, bodhapradA'si phaladA'si sukhapradA'si / AGglAdibhASitavibhinnagirAsavitra tvAM devi ! saMskRtagirA satataM namAmi // 7 // dvandanaM vyaracayatviha zAradAyA: / tatpAThakAya bhuvi yA pradadAti bodhaM, tAM zAradAM vacanadAM praNamAmi devIm // 8 // 26 For Private Personal Use Only 295/14, paTTIrAmapuram, khekar3A - 201101 (bAgapata) u. pra. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatpaJcasUtrasya caturthaM pravrajyAparipAlanAsUtram (padyAnuvAdaH) anuvAdakartA : upAdhyAyo bhuvanacandraH / [chandaH vasantatilakA] rItyA'nayA gRhavinirgata eSa samyag vidhyAzrayAd bhavati satphalabhAk kriyAyAH / zuddhakriyazca vikasacchubhasattvazAlI / dharme viparyayamasau na kadApi yAti // 1 // evaM viparyayavinAkRtazuddhabuddheriSTArthasiddhirapi tasya sukhaprasAdhyA / naivA'nupAyaracanA'styavimUDhabhAvA naivA'pyupAyaracanA viphalA svakArye // 2 // yatkiMcidatra nijakAryavidhAvazaktaM tasya prasidhyati haThAdanupAyataiva / kasyApi kiMcidapi heturihA'nyathA syAd dhAryA hRdi prakaTanizcayadRSTireSA // 3 // sAmyaM prayAti kanakopala-zatrumitrAdidvandvayogasamaye prazamopalabdhyA / jitvA''grahA'grahakRtaM nijacittatApa mAdAti samyagatha sadgurudattazikSAm // 4 // saMvegavAn gurukule nivasan vinIto bADhaM gurupratinibaddhamanA vivekI / bhUtArthadRg 'hitataraM nahi kiMcidasmA'dityaM sadA kRtamatirmurumabhyupAste // 5 // 27 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara zuzrUSutAdiguNayuga dRDhatattvaniSTho lipsAdidoSarahitaH pratibaddhalakSyaH / sUtraM hyasau paramamatramiva pragRhNannadhyeti sadgurumukhAt svahitaikalakSI // 6 // evaM hyasau samadhigacchati zAstrasAraM samyaG niyojayati tacca reSu nItyA / muktyarthinAM matimatAM sumahAzayAnA meSaiva ziSyajanazAsanarItiriSTA // 7 // yatrAvidhirna viniyogaphalaM hi tatra matro yathA'vidhivazAdviphalaH prayoge / nAstyatra dharmacaraNasya tu sUtrapAtaH sarvaM hyadhItamapi tadvirahe na kiJcit // 8 // yo dharmasAdhanavidhAvakRtapravezo duHkhaM hi mArgakathane kila tasya dRSTam / kiM vA'vadhIraNamatha pratipattyabhAva evaM hyadhItamapi zUnyamamarmabodhAt // 9 // mArgasthitena vihitA tu virAdhanA syAdArambhakArakatayA zubhakRnna duSTA / ArabdhadharmacaraNasya sumArgazikSA no kaSTadA'nabhinivezaphalA ca bhAvyA // 10 // RANA kasyA'pi sambhavati tatpratipattimAtra mArambhayoga iha kasyacana kriyAyAH / AVOREyadvai zrutaM vidhiyutaM samadhItamevaM ko jJeyaM tvadhItamiti tatkila marmabodhAt // 11 // " 28 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prArabdhadharmacaraNo niyamAtsabIjo mArgasthitaH prayatate tu sadAzayena / tasyA'pyapAyabahulasya virAdhanAyAH syAtsambhavastu mativibhramamukhyadoSaiH // 12 // sUtrAnusAramanutiSThati so'pyapAyamukte 'nukUlasamaye svahitapravINaH / guptitrayaM samitipaJcakamevamaSTa mAtRrbhajet pravacanasya sadodyataH san // 13 // tyAgo yathA'hitakara: zizave jananyA avyaktabhAvasahitasya munestathaiva / / AsAM parityajanamatra tato na yogyaM vyaktatvamatra bata kevalino hi pUrNam // 14 // AsAM ca sevanaphalaM kila kevalitvaM tyAjyAstu mAtara imAH prathamaM kathaM syuH ? jAnAtyasau dvividhayA'pi pariz2ayaitaj jJAnakriyobhayavidhau vizadAvadhAnaH // 15 // dvIpaM mahodadhinimajjanabhItalokA aplAvitaM zaraNadaM mRgayanti bADham / dIpaM ca ghoragahane sthirasuprakAzamicchanti mArgaparizodhanasatsahAyam // 16 // A evaM kSayopazamajaM caritaM ca bodhaM prApto'pi vettyubhayayoH plavanAsthiratve / tasmAt sa sUtravidhinA yatate kSayotthacAritrabodhasamupArjanadattacittaH // 17 // AKASH 29 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S 538 sarvatra cA'nyatamayogamabAdhamAno muktvA tvAmatha samutsukatAM ca dhIraH / bhrAntyAdidoSaparivarjita eSa zaktyA cAritradharmamanutiSThati bhAvasAram // 18 // yogaprakarSavazato vRNute'tha muktiM tattadguNodgamavirodhakakarmarAzeH / bhAvakriyAM suvizadAmadhirohatItthaM yAvadbhavaM pariNatau parizuddhyamAnaH // 19 // no pIDitaH sa tu tpshcrnnkriyaabhi| bAdhito bahuparISahakaSTajAlaiH / rogopacArasahabhAvizarIrakaSTanyAyena vindati parAM prazamAnubhUtim // 20 // kazcidrujA viSamayA paripIDitaH san tadvedanAnubhavavAn viditasvarupaH / nirviNNabhAvamadhigamya tatazca sujJa vaidyopadezamanusRtya karotyupAyAn // 21 // sarvaM yathecchacaraNaM niruNaddhi so'sAvalpaM bhunakti hitakUdvirasaM ca pathyam / durvyAdhinA kramaza eSa vimucyamAnaH pIDAnivRttimapi vedayati krameNa // 22 // ArogyalAbhaparivartanajAtatoSajI stajjanyanirvRtisukhena dRDhIkRtecchaH / KATREY3. kSAropalepamatha zalyacikitsitaM ca A sa svIkaroti gadazAntikaraM pratItya // 23 // 30 For Private Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - avyAkulo bhavati ca svasamIhitApteH pIDAvyathAvirahito'vahitaH kriyAyAm / lezyA zubhA pratidinaM kila vardhate'sya vaidya tathA hRdayato bahumAnabhAvaH // 24 // rogopacAraviSaye sahajaH kramo'yaM mokSArthisAdhuviSaye'pyayamevameva / / karmANi rug janijarAmaraNAdi pIDA, vaidyastu sadgururiti prakRte'vaseyam // 25 // vijJAya duHkhamayamatra bhavasvarUpa nirviNNabhAvamadhigamya tatazca bADham / saMprApya dharmamatha sadgurusaMgayogAccAritramukta vidhinA pratipadyate'sau // 26 // svecchApramAdavihitaM sakalaM ruNaddhi gRhNAti zuddhamazanaM virasaM ca tuccham / muktiM kramAdayamupaiti hi karmarogAt pIDA'pi cA'sya vinivartata ArtirUpA // 27 // nIrogatAM caraNazodhanajAM ca labdhvA saMvardhamAnazubhabhAvatayA vizeSAt / tallAbhanirvRtibalAdadhikAnurakto dhairyaM jahAti nahi kaSTaparISaheSu // 28 // * kintyeSu caiva kuzalAzayavRddhimeSa - tattvAnuzIlanabalena labheta bADham / AA 3 zAntasya kAryakuzalasya tato'sya tejo CR lezyA sthirAzayavataH parivardhate ca // 29 // ALEX 31 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirlAlasena manasA hi guruM prapanno dhatte gurau subahumAnamasau nisargAt / gurvI matA munijanaiH pratipattireSA karmakSayopazamajA kila bhAvasArA // 30 // atrA''hito'sti bhagavadbahumAnabhAvo 'mAM manyate sa guru'mityabhavad yadAjJA / etAM vinA sakalamAcaNaM tu mithyA / syAtpuMzcalIjanasusevitasatkriyAvat // 31 // tad garhitaM hi nitarAM paramArthaviddhiryasmAdabhISTaphalato'nyaphalaM phalaM na / tRptirviSAnnajanitA viduSAmaniSTA tadvat prapattirahitA sakalA kriyA'pi // 32 // etadviSaM guruSu yo'bahumAnabhAvo dharmaM nihanti sakalaM tu virAdhanaiSA / Avarta eva khalu tatphalamatra bodhyaM pApAnubandhi viduSAM nitarAmaniSTam // 33 // mokSo hyayaM guruSu yo bahumAnabhAvo mukteravandhyamayamasti yato nimittam / asmAt pareNa guruNA paramAtmanA vai yogo bhavettadanu siddhirasaMzayaM yat // 34 // A . uccaiH zubhodayamayaH pravarAnubandhI saMsArarogazamano bahumAna eSaH / 3. nA'styeva sundarataraM kimapIha taramAR AN naivopamA jagati kA'pi kilA'sya dRSTA // 35 // " 32 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prajJedRzI bhavati tasya vivekayogAd bhAvo'pi tasya khalu sAhajika stathaiva / syAttAdRzI pariNatirgurumantareNa mArgAt paricyavati naiva tato'yamiSTAt // 36 // lezyA'pi vRddhimupayAti hi tejaso'sya" proktaM yathA kila mahAmuninA''gameSu / 'atyeti vai munirihA'khiladevatejo lezyAM tu vatsaramitazramaNatvakAle' // 37 // saMprApnuvan kramikazuklatarasthitiM ca zuklAbhijAtirayamatra bhavenmunIndraH / prAyo bhavantyazubhakarmarasAnubandhAH kSINAstathA Ayamupaiti hi loka saMjJA // 38 // tyaktAnukUlagamanaH pratikUlagAmI yogIti nAma labhate zramaNAhayogaiH / zrAmaNyameSa bhajate tu yathApratijJaM sarvopadhAvirahitaM vidhibhAvasAram // 39 // evaM labheta bhavamantyabhavasya hetuM rUpAdikaM vilasite karaNaM yathA syAt / bhogakriyA bhavati pUrNapadA kilaitairyatsAdhanAnyavikalAni hi sAdhakAni // 40 // bhogakriyA sakalasAdhanasaMbhUtA syAra danyopatAparahitA sazubhAnubandhA / saMklezadoSavigamAtpravarA matA sA tattattvakhaNDanavazAditarA na pUrNA // 41 // GRX Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - evaM hi sundarabhavAdikamApyate'tra mokSArthasAdhakamanena zubhAnubandham / jAnAti sarvamidameSa vizuddhacetA jJAnaM prayojakamidaM kila kathyate'tra // 42 // jJAne satIha kila saMbhavati pravRttiH saddharmasAdhanavidhAvucitAdhikArA / bhAvaH pravartaka ihA'sti na mohabhAvaH prAyo'tra vighnavirahaH sadupAyayogAt // 43 // yatkarmaNAmapagatA azubhAnubandhA yatsvIkRtAzvirasubhAvitadharmayogAH / tasmAt pravartata ihAdhikRte sa samyaG niSpAdayatyayamanAkula iSTasAdhyam // 44 // evaM kriyA'sya sakalA khalu niSkalaGkA syAtsAdhikAlamakalaGkapadopalabdheH / sarvAnubandharacanA'pi sadA zubhA syA duccocvazuddhatarayogavidhAnasiddhyA // 45 // arthaM parAtpamayaM ca tataH prakAraistaistaistu sAdhayati tatkuzalaH prakAmam / saMsthApayatyaparahRtsu ca dharmabIjabIjAni modanamukhAni mahodayo'sau // 46 // A .. satkartRvIryasahitazca samantabhadrAVASTRate kAro hyavandhyazubhaceSTa udAracetAH / 2. hetuH pra: praNidhimukhyazubhAzayAnAM PUR dIpazca mohatimire prasaratprakAzaH // 47 // 34 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgAmayaprazamane varavaidyarUpo dveSAnalaprazamane jaladhisvarUpaH / saMvegasiddhikara eSa bhavedacintya - cintAmaNiH sakalajantusukhAvahatvAt // 48 // evaM parArthavarasAdhaka eSa bADha naikeSu janmasu kRtapratisevanAtaH / saMkSIyamANakaluSo vikasacchubhAMzaH prApnoti janma caramaM caramAptihetu // 49 // tasmin bhave tvavikalasvaparArthahetau saMpAdya sarvakaraNIyamapAstakarmA / siddhiM vimuktimatha nirvRtimeSa yAti niHzeSaduHkhanicayasya karoti cA'ntam // 50 // jainamandiram nAnIkhAkharagrAmaH / 35 kaccha- gujarAtarAjyam pIna koDa: 370435 saiva bhUmistadevA'mbhaH pazya pAtravizeSataH / Amro madhuratAmeti tiktatAM nimbapAdapaH / (yAjJavalkyasmRti-pUrvabhAgaH) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyA vyAthitam viSNoH padAravindAt paramapavitrAdahaM vinirgatya / samprAptA suvizAlaM zivasya pUtaM jaTAjUTam viSNupadItyAhurmAM suprathitAM devanimnagetyAhuH / bhUlokaJca prAptAM bahavo bhAgIrathItyAhuH AhimabhUdharazikharA-dAsindhorbhAratasya bhUbhAgam / subahoH kAlAt santatameSA gaGgA punAnAssmi varSebhyo naikebhyo nagarANAM tIravartinAM hanta / rathyodakAni nityaM mayyatimalinAni nipatanti mama tIreSu zavAnAM zatAdhikAnAM pravartyate dAhaH / prAyordhadagdhadehA madapsu nityaM pravAhyante jagannAthapAThakaH sakalAyA vasudhAyA saubhAgyamiti stutA'smi kavibhiraham / mama darzanAlabhante mukti mito mAnavA bahavaH ko AsInmayi yatkiJcit pUtIkaraNakSamatvamiha loke / tadapi samantAdadhunA kSaratIti tu mAmako'nubhavaH 36 n ro mo // 5 // // 7 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtA mattIrAgatA nityaM mAmAhavayanti vinipatya / mAmakamArtatvamito na ko'pi hantA'nubhavatIha roTo dayanIyAM sthitimeSA yairahametAvatImiha prAptA / te mayi samprati kecana na sAtuM hanta ceSTante // 9 // mayi na himAdrernirmalajalapravAho'pi dRzyate nUnam / grISmeSu kAcideSA bhavAmyahaM kAkapeyeva // 10 // yA'haM svargasya kRte'bhavamiha niHzreNirAtmanA jagatiH / sA'hamidAnIM svajanairbhagnA tiSThAmi zocantI // 11 // zudhyanti rama purA ye kSaNamapyavagAhanena hanta mayi / api samprati te vikalA madviSaye santi tiSThantaH 22 mAtardharitri mAmapi vidhehi sItAmivA''tmano'GkagatAm / madavasthA dayanIyAM pazyantI dUyase na katham RArU astitvameva mAmakamatIva sandhigdhameSu divaseSu / bhISmaH sa mAmakInastanayaH syAd bhUya utpannaH // 14 // vastuta itaH pravAho mama gaGgAyA na dRzyate kvacana / pravahanti yAnti tAni tu jalAni mannetrajAtAni ko 37 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddo saritAM patirna sAmpratamupasthitAM paricinoti gaGgAM mAm / kamprati samprati duHkhaM nivedayeyaM svahRdayastham lokAdasmAlokAH sarasvatI manvate vilIneti / mAmapi vilIyamAnAmavekSitAra: same nacirAt gaGgA kadAcidAsIt pravahantI bhAratasya medinyAm / manye loke'smin mAM jJAtAraH keciditihAsAt 18 kRSNadvaipAyana iva viraumyahaM nityamUrdhvabAhuriha / kazcana jano madIyAmAti~ vinivArayedetya / jagadetanmama kArya badhirIbhUtaM nu jAtametarhi / bhAratamapi madviSaye na sAnukampaM vIvarti 20 bhagavan viSNo ! mAM laghu vidhehi nijapAdayoH punarlInAm / athavA bhagavazambho vinivezaya mAM jaTAjUTe - nA'haM samprati gaGgA na ca tripathageti hanta sambodhyA / / nUnaM kAcididAnImavaddhA nimnagA'smIti 22 kevalamahamevA''rtA nA'smi paraM mAmakI sakhI yamunA / nityaM rudivaH sAmpratamubhe prayAgAGgaNe milite rarU | yA supravRttiH prathamaM pravRttA pAzcAtyapApairnahi hanyate sA / / ! zavAsthikUTaiH satataM bhUta pi bhAgIrathI puNyatamaiva loke / / ! For Private P ersonal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E guruve namaH / / vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgartha' karuNAkaraM zAntipradaM pApAdihaM jana-zaM-karam / sadbuddhidaM zreyaskara masmadguruM praNato'smyaham // 1 // asmadguruM trijagadguruM vijJAnadaM saMjJAnadam / bhaktyA yadevAupekSitaM tat sarvadaM praNato'smyaham // 2 // praNavAtmakaM paramAtmakaM brahmendraviSNuzivAtmakam / praNato'smyahaM vizvAtmakaM paramaM zaraNyaM sadgurum // 3 // gurossatprasAdAt zivA sanmatissyAt / zive sadgatissyAt sadordhvaM gatissyAt / kRte sadbhAvasammAne AzIrvAdairupakUtAH / saha-prasAdalabdhyarthaM prItyA vaH prArthayAmahe // 5 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRpayA sarvadAnandaH kRpayA sarvathA sukham / kRpayA bhadratA'vAptiM kRpayA jIvanaM varam // 6 // syAdaramAkaM vinA vighnaM yAtrA puNyapradAyinI / pitaro dezikA devAH zivaM satyaM dizantu naH // 7 // zaktiM nirvyAjasevArthaM sadbhaktiM tvatpade vibho ! / AsaktiM ca pArthAya dehi paramavatsala ! // 8 // sarvaM dadAsi deveza !, ato yAce kRpAM kuru / anAsaktyAM sadAsaktiM bhagavatpadadAyinIm // 9 // sadguro ! pAdapadme te kRtA natitatira / kRpayA dezika svAmin, punAtvaramAnprasAdataH // 10 // 354, sarasvatInagara, AMbAvADI ahamadAbAda-380015 manISiNaH santi na te hitaiSiNaH hitaiSiNaH santi na te manISiNaH / suhRcca vidvAnapi durlabho nRNAM yathauSadhaM svAdu hitaM ca durlabham / / 40 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bhAratamAturatata sammAnam) vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgartha sevAkArye sadA saMskRtaM mudA mudA sanmaGgalagAnam / citte citte saMskRtitAnaM bhAratamAtustat sammAnam // sarveSAM kalyANacintakA RSayo munayo mArgadarzakAH / dhanyamidaM manye varadAnaM bhAratamAturatat sammAnam // nItimayatvaM prItimayatvaM karmaNi karmaNi dharmamayatvam / sarvasukhArthaM gharamadyAyaM bhAratamAtustat sammAnam // eka eva sarveSAM tAtaH saMsAre bAndhava-saMghAtaH / bandhu-bandhane'smAkaM dhyAnam bhAratamAtustat sammAnam // vizva-viSAda-vidAraNavRttibhadrAcaraNArthaM sadbuddhiH / prArthayAmahe pramAtmAnaM bhAratamAtustat sammAnam // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "" rASTra-rakSA vAsudeva vi. pAThakaH 'vAgartha' ' kAryA saMskRta-saMskRtirakSA, tathaivojjvalA rASTra-surakSA // saMskRtireSA saMskRtAdhRtA RSibhirmanISibhiralatA; asyAssarvotkRSTA kakSA, kAryA saMskRta.... // sakale vizve bhAratIyatA utkarSArthaM varA'dhikRtA; sarveSAM kalyANe dakSA, kAryA saMskRta..... // bhArate'sti zAstrANAmRddhiH, saMskArANAmatisamRddhiH; syAma ca sarvahitArthaM dakSAH, kAryA saMskRta..... // kiM kariSyati pANDityamapAtre pratipAditam / sapidhAnaghaTAntaHsthaH pradIpa iva vezmani / / (jainapaJcatantre) 42 For Private Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsvAdaH cintanadhArA muniratnakIrtivijayaH - ramayanti manaH tAvad, bhAvAH saMsArasambhavAH / yAvanna zrUyate sAzru - lokaphutkArakAhalaH // __ zrImadumAsvAtibhagavadviracite zrItattvArthasUtre sUtramekamasti - "jagatkAyasvabhAvau ca saMvegavairAgyArtham" iti / jagataH svabhAvazcitte saMvegaM - mokSAbhilASaM janayati, kAyasya svabhAvazca vairAgyamutpAdayati / jagati vidyamAnasya sarvasyA'pi vastunaH svakIyaM kiJcit * svarUpaM yathA. vidyate tathA tasya svakIyaH svabhAvo'pi kazcid vidyate / svarUpAnuguNaH / 3 svabhAvaH svabhAvAnuguNaM ca svarUpaM na sarvatra sarvadopalabhyate / kvacideva svarUpasvabhAvayormadhye 1 samAnatA paridRzyate / yo nAma tayorbhedaM parilakSituM zaknoti tasya matiH svarUpadarzanamAtreNaiva 15 na kadApi muhyati / vastunaH svabhAvasya spaSTo bodhaH svarUpAnurAgaM tyAjayati / ra svarUpamindriyairjJAyate svabhAvabodhazcA'nubhavena tattvadRSTyA ca jAyate / tattvadRSTyA hIno janaH ( svarUpAnurAgAd vimuhyati / svarUpameva sa pazyati, tadeva satataM bhAvayati, tadanulakSyaiva ca / ( vicArayati na kintu svahitaM cintayati / svakIyAM rucimaruciM sa vicArayati kintu svakIyaM A) zArIrikaM mAnasikaM vA svAsthyamupekSate / paraM tu tattvadRSTirevA'smAkamAryatvasya paricayo'sti / ( yA'dyA'smAbhivinAzitA kila / kevalaM bAhyadRSTipradhAna eva vyavahAraH sarvatra darIdRzyate / ki ra tena jAyamAnAnyaniSTAnyapi nityamanubhavAma eva / evaM satyapi yad vayaM na jAgRtA ra OM bhavAmastanmohavijRmbhitameva / __ zloke'smin na ko'pi vizeSo'sti / kintu kathanarItiratra vilakSaNA'sti / atra OM manuSyasya moho yathA darzito'sti tathA tanmuktyupAyazcA'pi darzito'sti / AdyacaraNadvayeTara 15 moho darzito'sti, zeSacaraNadvaye ca tanmuktyupAyaH / AvazyakatA tu sarveSAmapi vidyate eva / tadanusRtya ca prApteradhikAro'pi sarveSAmastyeva 58 15 kila / kintu saivA''vazyakatA yadA maryAdAmulladdhyA''saktirUpA jAyate tadA yad ghaTate 15 ( sa eva saMsAro nAma yasyA'sAratAM mahApuruSAH satataM pratipAdayanti / anyathA saMsAre'sAratvaM kara ( kimanyadasti ? parivartanaM tu tasya svabhAvo'sti / kintu sAkSAt satataM ca tasya parivartanaM / 43 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSaNikatvaM vA'nubhavannapi yattatrA''sakto bhavati manuSyastadevA'sAratvaM nAma tatra / Asaktireva ra mohaH / 'ramayanti manaH' ityanena padenaitAdRzImAsaktiM sUcayati kaviH, tathA tadupAyaM hai - vivekadRSTiM ca sUcayati 'zrUyate' iti padena / arthagAmbhIryaM vidyate'smin 'zrUyate' iti pde| OM zravaNamapi kalaiva / atra zravaNena zabdagrahaNaM hi kevalaM na sUcitamasti kintu tattvagrahaNaM OM sUcitamasti / tadeva ca vAstavaM zravaNaM nAma / yasya saMvedanaM tIvra sa sarvaM sUkSmamapi grahItuM 957 ra zaknoti / rudanaM na sarvadA prakaTameva bhavati, bahuzo hAsye'pyantarhitaM bhavati / tAdRzamantarhitamapi kA SErudanaM yaH zrotuM prabhavati sa eva zRNoti / tAdRzo jAgarUko vivekI ca jana evara (2 mohaviDambanAd mukto bhavati / zAstreSvitihAse vA zrUyate'pi yad laghUni (asmAdRzAM kRte laghUni) api yathAA zirasi zvetakuntalaM dRSTvA taM ca yamadUtaM matvA, puSpapatraphalAdipallavitamapi vRkSaM kadAcida ki nIrasaM dRSTvA, sandhyAsamaye gagane vividharAgayuktaM meghADambaraM kSaNenaiva viluptaM dRSTvA, TS kasyacid vArdhakyaM dRSTvA vA-ityAdinimittAni samprApya svakIyAni rAjyAdisukhAnyapi tathaiva kSaNavinazvarANi gajakarNavaccaJcalAni sAravihInAni ca vibhAvya nRpAdimahAjanairvAna prasthamaGgIkRtamAsIt / yadyapyetAdRzAni nimittasahasrANi vayaM nityaM prApnuma eva kintu hai nA'styasmAkaM tAdRzI sUkSmA saMvedanA yenaitAvanmAtreNa vayaM jAgRtA bhavema / kintu, ito'pyadhikaM bhayAvahAM vyathAjananI ca sthitiM vayamanyatra ghaTamAnAM zRNumaH pazyAmazcA'pi, naitAvadevA'pi tu bahuzo vayaM tAdRzI sthiti sammukhAmapi kurma eva yenA'smAkaM hRdayaM vivekasya vairAgyasya ra ca prakAzena prakAzitaM syAt / vinazyan sandhyArAgo'pi yadi vairAgyamutpAdayitumalaM tarhi ra bhUkampAdyAghAtena cakSuHpurata eva hataprahato jAyamAnaH svasaMsAraH kiM cittaM vairAgyaplAvitaM na kartumalam ? kasyacid vRddhatvamapi vairAgyamudbodhayati cet svajanAnAM samagraparivArajanAnAM ca mRtazarIrANi dRSTisamakSaM sthitAnyapi kiM vairAgyamudbodhayituM nA'lam ? ativRSTi-jalapralayAdinA nirjanaprAyA jAtA grAmA api kiM hRdayaM plAvayituM na prabhaveyuH? kimasmAkaM mohastAdRzaH prabalaH ? kiM saMvedanazUnyA vayam ? bahu vicAraNIyametad ! vAnaprasthaM kadAcid vayaM na svIkuryAma, nA'styApattiH kA'pi tatra / kintu ghaTitaM dRSTvA'nubhUya vA vayaM yadyanAsaktiyogamapi sAdhnuyAma, antaHsattvaM vA svakIyaM prakaTema tadA'pi varamalaM vA syAt / evameva ca ra bahavo'pyadyatanAH praznA uttaritAH syuH / anAsaktireva saMsArasthAnAM prasannatAbIjam / hara tadevA'tra darzitamapi / 44 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AsvAda // mRtyuH // nandapuram yo jAyate tasya mRtyuravazyaM bhavatyeva, nAsti tatra saMdehalezaH / prakriyaiSA' pracalati / yathoktaM gItAyAmapi DaoN. mahezvaraH ramAnAtha: dvivedI 361130 " jAtasya hi dhruvo mRtyuH " ayaM hi niyamaH prakRteH / janmano bahukAlapUrvamapi vayaM nA''sam mRtyoH pazcAd bahukAlaparyantamapi vayaM na bhaviSyAmaH, madhye yad jIvitaM vartate, tatraivA'smAkaM sthitiH / eSA sthitistu mahAkAlaparimANasApekSaM sUkSmakAlikyeva / mahAkAlasyaikadezo jIvanakAla:, yadi jIvanakAlasApekSaM cintayAmastarhi jIvane'vasthAdvayaM bhavati / AturAvasthA, anAturAvasthA ca / tatra AturAvasthA samagrajIvane na bhavati, kvacidevA''turAvasthA''yAti, jIvanasya dIrghakAlastvanAturatvenaiva yApito bhavati / tatrA''turAvasthA yA sUkSmakAlikI, sA vikRti: ( abnormal), yathA mahAkAlasApekSaM jIvanam / anAturAvasthA prakRti: ( normal), yathA mahAkAlasApekSaM jIvanaM vihAyA'nyaH kAlaH / vikRti:-AturAvasthA sadaiva duHkhapradA bhavati / prakRtistu zAntipradaiva / vikRtitaH prakRti prati gamanaM sadaiva saukhyapradam / yadA yadA manuSya AturatvAdanAturatvaM - svAsthyaM prApnoti tadA tadA kIdRza Anando bhavati ! mRtyuH sA eva ghaTanA, tatrA'pi vikRtitaH - jIvanataH prakRti prati layaM prati gamanam / tat kathaM kaSTapradaM bhavitumarhati ? naiva, saukhyapradameva bhavatItyanumIyate / -- mRtyorbhayAd mocayati tadeva jJAnam / yathoktaM kAlidAsenA'pi - "maraNaM prakRtiH zarIriNAM vikRtirjIvitamucyate budhaiH " kenA'pi hindIkavinA'pyuktam - ['nantakAlAt 45 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAte nahIM hai, koI duniyAse dUra calake milate sabhI yahIM hai, kapar3e badala-badalake / AdamI soyA jamIM para, loga kahate mara gayA vo becArA thA sapharameM, Aja apane ghara gayA / na ko'pi gacchati dUraM jagataH / sarve'traiva milanti gRhItvA navAni vAsAMsi / yadA manuSyazciranidrAM prApnoti, sarve vadanti 'amriyata' iti / sa tu pravAse AsIt, adya svagRhamagacchat / pravAsato gRhaM prati gamanamapi saukhyapradameva / pravAse nAnAvidhAni kaSTAni soDhavyAni bhavanti / gRhe tu sukhameva / ata eva kathitaM subhASitakAreNa yat- 'sukhamapravAsagamanam' / IdRzaM maraNaM, vikRtitaH prakRtiM prati pravAsataH gRhaM prati gamanamiva pratibhAti / ato mRtyorbhayaM vihAya jIvanayApanameva varam / nave vayasi yaH zAntaH sa zAnta iti me matiH / dhAtuSu kSIyamANeSu zamaH kasya na jAyate ? / / (zrImadbhAgavate 9/9/29) 46 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patram 5 55555 55 55 55 55 namo namaH zrIgurunemisUraye // munidharmakIrtivijayaH AtmIyabandho ! cetana ! dharmalAbho'stu / sagurubhagavantaH sarve'pi kuzalAH santi / tava svAsthyamanukUlaM syAditi kaamye| bandho ! kiyatkAlAd mama zrutipathe 'vikAsa' iti zabdaH punaH punaraTATyate / adya bAlakAdArabhya rAjanetRparyantaM sarveSAM mukhAd 'vikAsaH vikAsa' iti zabdaH zozrUyate / AstAM saMsArijanAH, saMsAratyAginaH sAdhavo'pi 'vikAsa'zabde muhyanti / adya rAjasiMhAsanasthitaiH sajjanaiH (?) dhanonmatta zreSThibhiH, upadezadAnaratasAdhujanaizca padapratiSThArthaM svanAmArthaM ca yat prapaJcAdikaM kriyate tannirIkSya 'jIvanasya sArthakyaM kim ? kiM ca sAraH? kiM ca vikAsaH? iti praznA mAM nirantaraM pIDayanti / 'jIvanavikAsa' viSaye prativyakti bhinna bhinna mataM pradarzyate / d) tatra mukhyato dve mate staH / kecijjanA 'bhautikadRSTyA jAyamAno yo bAhyalAbhaH pratiSThAprAptizcaiva 16 vikAsa' iti manyante / kecijjanAstu 'AtmadRSTyA guNaprakaTanaM prasiddhimohaM vinA svaparahitakaraNaM caiva vikAsa' iti kathayanti / atra svasvadRSTyA tu pakSadvayamapi satyamasti / tathA'pi vastuta: (O "kiM nAma vikAsa' iti cintniiym| bandho ! jIvanasya sArthakyaM sAphalyaM cA''tmikavikAsasyoparyevA'valambate / bAhyavikAsaH kiyAnapi syAt kintu yadyAbhyantaraguNavikAso nAsti tarhi nizcitaM jJeyaM yajjIvanaM niSphalaM nirarthakaM cA'sti / kadAcinmahatI pratiSThA sattA vidvattA tathA bahudhanamapyavApyate, evaM jagati prabhUto'pi bAhyalAbhaH prApyeta, kintu yadi jIvane audAryAdyAtmikaguNAnAmudghATanaM vikAsazca na syAt tarhi tayA pratiSThayA sattayA vidvattayA ca ko lAbhaH ? yadi kiJcitpaThanenaiva jJAnI, kiJciddhanalAbhenaiva dhanikaH, svamatikalpanayA kiJcitsatkAryakaraNenaiva vA kazcit pratiSThitaH kulIno vA yadhupalakSyeta tarhi khalInaparyANA(Saddle)diparidhAnamAtreNa gardabho'pyazvarAjo 'bhidhIyeta tarhi tasya pUjane'pi kA bAdhA? ato bAhyavikAsamAtreNa manuSyasya na zobhA, na ca ka) tena zuddhasattvasya prakaTanamapi bhavati, kintvAtmikavikAsenaiva tasya zobhA tathA zuddhaguNA- (O 47 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CCC 55555 55 5 55 55 5 8 8 8 nAmAviSkaraNaM bhavati; arthAt zuddhaguNAnAmAviSkaraNameva 'vikAsa' ityucyte| sthUladRSTivadbhirasmAbhiH kevalaM bAhyavikAse eva jIvanasya sArthakyaM sAphalyaM ceti O) nirNItam / vayaM kiyatsu tucchavastuSu 'jIvanaM saphalami'ti manyAmahe, tccintymsti| - yathA- "dAna (Donation) rUpeNa lakSarUpyakaM dhanaM dattvA'pi yadi nagarasya 16 prasiddhazAlAyAM bAlakasya pravezo nizcitaH syAt, parIkSAyAM bAlakaH prathamasthAnaM prApnuyAt, vividhaspardhAsu bAlako'gresaro bhavet, yauvane pratiSThitasaMsthAyAmuccapade niyuktiH syAt, guNazUnyayA'pi rUpavatyA dhanikakanyayA saha vivAho jAyeta, samAje pratiSThA prazaMsA prabhAvazca prasareyuH, vArdhakye putrA AjJAnusAriNaH syuH, ityetairjIvanaM saphalaM sArthakyaM ce''ti manyate'smAbhiH / evaM yathA yathA bAhyavikAsasya prAmANyamadhikaM tathA tathA tasya jIvanasya sAphalyamapi sundaramadhikaM ceti janapravAdo pravartate / atiduHkhadA ghaTanA tveSA'sti yat, sAphalyasya vikAsasya caiSaiva vibhAvanA yathA saMsArijaneSu tathaiva sAdhujaneSvapi dRzyate manyate c| tata eva "yadi pravacane sahasrAdhikA janA AgaccheyuH, paJcAnAM dazAnAM vA ziSyANAM gurupadaM prApnuyAt, sadupadezena bahavo mahotsavA jAyeran, vandanArthaM dhanikazreSThino rAjanetArazcA''gaccheyuH, bhavennAma sa sAdhurAtmikadRSTyA nikRSTaH syAt, taccittaM mahattvAkAGkSA-ahaGkArAdidurguNopetaM syAt, kintu loke tu prazaMsA syAd yad, asya vikAso'tIva sundaro'sti, eSa jJAnI mahAn vyAkhyAtA prabhAvakazceti, tadA jIvanaM saphala''miti manye / mayaikaH sAdhurdRSTaH / taccitte ekaiva mahecchA''sId yad, ahamamukaM granthaM paTheyam, amukaM granthamadhIyIya, evaM naikAn granthAn paTheyam, yena janeSu 'eSa jJAnI mahAjJAnI ceti prazaMsA syAt, samAjasthiteSu jJAnisAdhuSu mamA'pi gaNanA syAt, tarhi me jIvanaM saphalamiti / pazya, atra jJAnopArjanasyecchA sundarA, kintu tasya Azayastu na samIcIno'sti / tadeva jJAnaM, tadeva paThitaM saphalaM yena durguNAnAM hAniH syAt, anyathA zAstramapi zastraM bhavet / adya paThitaividvajjanaireva zAstrasya vyAjena samAje dharmasthAneSu ca vivAdaH klezazcotpAditaH / zAstrasya vyAjena te svAbhISTaM pUrayanti / etairevaikAnte AsevyamAnA pApalIlA yadA yadA jJAyate dRzyate ca tadA manasi prazna udbhavati yat, kiM jJAnasya phalametadeva? kiM eSa eva jJAnavikAsaH ? na, na, jJAnavikAsastveSa eva yena svaparacitteSu samAdhiH saMjAyeta / sA bAhyavikAsena na bhavati / tathA'pyadhunA bAhyavikAsa evaa'smaabhirdRshyte| 48 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandho ! vastuto vikAsasya vibhAvanaiva parivartitA / jJAnI dhyAnI prabhAvakaH pravaktA'dhikArI koTyadhipatiH sannapi yadyasaMskArI syAttarhi AtmikadRSTyA tasya vikAsa eva nAsti kintu sa vikAsAbhAso'sti iti niHzaGkaM jJeyam / mahAvIro buddho rAmaH kRSNazcaivaM ye ye mahApuruSA jAtA:, teSAM pazcAdbhUrnirIkSyate tarhi jJAyate yad, etairAtmikavikAsArthaM kiM kiM na kRtam / te rAjaputrA Asan ataste na pUjitA janaiH kintvatIva tIvraM tapaH taptam, dhyAnaM dhRtam, paropakAraH kRtaH, evaM cA''tmikaguNAnAM vikAsaH kRtaH tata eva ca te pUjitA janai: / ato vikAsasya mUlyAGkanaM na bAhyasaMpattyA, api tvAntarikasaMpadaiva kriyate / yAvatyAtmikasaMpattiradhikA tAvAn vikAso'pi vizeSa eva / vastutazcittasthitAnAM sAralyaudArya-nirabhimAnatA-karuNAnirdambhatAdInAM guNAnAmudbodhanameva vikAsaH / 1 adya vayaM sarve sarveSu kSetreSu vikAsArthamunmattA iva dhAvAmaH / adya vividhAnyadyatanasAdhanAni nityazo niSpadyante / yairatrasthitairasmAbhirvizvasmin vizve yatkimapi ghaTeta tat sarvaM jJAyate zrUyate ca / tato'pyadhikamAzcaryakaraM tvetad yadanyatraikasmin koNe yasmin kSaNe yad bhavati tatkSaNe eva tat sarvaM vayaM draSTuM samarthA api bhavAmaH / gaNakayantra (Computer) viSaye tu kimapi vaktavyameva nAsti, yatastattu viditamevA'sti / evaM bAhyavikAsadRSTyA bauddhikavikAsadRSTyA ca sarveSu kSetreSvakalpanIyasiddhiH sAdhitA'smAbhiH tattu nizcitamasti kintu tena sahaitadapi nizcitamasti yad, bAhyavikAsena yAvanto lAbhA bhavanti tAvatI tato'pyadhikA vA hAnirbhavati / dUradarzana (T.V.) dUravANI (Mobile) - AntarajAla (Internet) ityAdibhiradyatanasAdhanaiH samAje lokamAnaseca yA vikRtiH praviSTA sA tvasahyA'sti / adya 'lajjA maryAdA' iti zabdasya tu mUlamevA'stamiti pratibhAti / tata evA'dya maryAdAmullaGghya janasamakSameva durAcaraNaM bhavad dRzyate / cAritryasya tu darzanameva durlabhamasti / yataH sarve'pi janA bAhyavikAsArthameva prayatante, kintu guNavikAsaM prati tvaudAsInyamevA''sevante / yadi bAhyasAdhanAnAM vikAsena saha zubhAnAM dRSTInAM vicArANAM kalpanAnAM manovRttInAM cA'pi vikAsaH syAttarhi etAnyeva sAdhanAni mahadupakArINi (8) bhavanti, anyathaitAnyeva sAdhanAni vinAzakArINi bhavanti / ato yena durguNAnAM vRddhirguNAnAM ca hAnirbhavati sa kathaM 'vikAsa' ityucyate / yena bAhyavikAsena sahA''tmikavikAso bhavati sa eva vastuto vikAsa:, kintvadhunA''tmadRSTyA tu vayamadhogatimeva prAptavantaH / anyatravartivastudarzano vayaM svacittasthitAn durguNAn tu draSTumeva na zaknumaH / AstAM durguNadarzanam, 6 6 (6 49 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - kintu 'mayi durguNAH santi' ityapi yadi bhAnaM syAttIpyalam / cittaM tu bhudurgunnbhRtmsti| / / keSAJcit prazaMsAM zrutvA svacitte IrSyA jAgarti, anyeSAmavahelanaM nindAM ca nizamyA''nando jAyate / evamanyeSAM duHkhe evA'smAbhiH prasannatA'nubhUyate / svAparAdhe satyapi yadi kazcit kimapi kathayettarhi vayaM tat soDhuM na zaknumaH, tatkSaNameva tasya durguNAn darzayitvA tena saha vivAdaM kartuM sannaddhA bhavAmaH / evamaneke durguNAH santi, kintu tAn jJAtumAtmikavikAsa evA''vazyakaH, na tu kevalaM bAhyavikAsaH / bho ! AtmikavikAsadRSTyA tu vayaM nitarAM daridrAH smaH / adya videze rAjakIyaudyogikAdiSu sarveSvapi kSetreSu mahatA vegena pratipadaM vikAso vRddhiMgato dRzyate, kintu tatra mAnavIyAnAM mUlyAnAM tu nitarAM hAso dRzyate / sarvatra vikAsasya vibhAvanAyAM vyaktiprabhAvo dhanaprabhAva eva dRzyate / "ArthikotpAdanamadyatanasAdhanotpAdanameva vikAsa' iti bhAvanAmupekSya 'mAnavIyAnAM mUlyAnAM guNAnAM ca vikasanamiti vikAsa' evamudAttadRSTyA vikAsasya vibhAvanA cintanIyA / eSaiva vibhAvanA''ryasaMskRte rakSaNArthaM shreyskrysti| ante, tvamapi bAhyavikAsena sahA''tmikaguNAnAM vikAsaM kuru, ityAzAse / 6666666666666 CCCCCCCCCC yaitUlo bhavati purataH kathyamAnai janAnAM kAmapyantarvidadhati rujaM ye'pyanu vIryamANAH / te'bhiprAyAH kimapi hRdaye kaNThalagnAH sphuranto yasyA''khyeyAstamiha suhRdaM puNyavanto labhante / / (subhASitaratnabhANDabagAre) 2 2 2 2 2 2 2 50 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyAnubAdaH prabho ! 'haM prArthaye caivam gUrjaramUlam karo rakSA vipadamAMhI, na evI prArthanA mArI; vipadathI na DaruM ko dI, prabhu ! e prArthanA mArI. maLo duHkha-tApathI zAnti, na evI prArthanA mArI; sahu duHkho zakuM jItI, prabhu ! e prArthanA mArI. sahAye ko' caDI Avo, na evI prArthanA mArI; tUTo na AtmabaLa-dorI, prabhu ! e prArthanA mArI. mane chala-hAnithI rakSo, na evI prArthanA mArI; DaguM na AtmazraddhAthI, prabhu ! e prArthanA mArI. prabhu tuM pAra UtAre, na evI prArthanA mArI; tarI jAvA cahuM zakti, prabhu ! e prArthanA mArI. tuM le zirabhAra UpADI, na evI prArthanA mArI; upADI huM zakuM raheje, prabhu e prArthanA mArI. sukhI dine smarUM bhAve, du:khI aMdhAra rAtrie; na zaMkA tuM-vize Ave, prabhu ! e prArthanA mArI. ("prabhu ! e prArthanA mArI" AAJaase Azrama bhajanAvali) ma ANYCla Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyAnuvAdaH muniratnakIrtivijayaH anuvAda vipattau rakSaNaM kuryAt, prabho! 'haM prArthaye naivam / paraM na syAd bhayaM tatra, prabho! 'haM prArthaye caivam // 1 // bhavecchAntirnu duHkhAnA, prabho! 'haM prArthaye naivam / visoDhuM tAni zaktaH syAM, prabho! 'haM prArthaye caivam // 2 // sahAyaM ko'pi me kuryAt, prabho! 'haM prArthaye naivam / na nazyedAtmasAmarthya, prabho! 'haM prArthaye caivam // 3 // chalAd hAnezca mAmavatu, prabho! 'haM prArthaye naivam / na me zraddhA rakhalet kintu, prabho! 'haM prArthaye caivam // 4 // ahaM neyastvayA pAraM, prabho! 'haM prArthaye naivam / tarItuM kintu zaktaH syAM, prabho! 'haM prArthaye caivam // 5 // mama svIkuru zirasi bhAraM, prabho! 'haM prArthaye naivam / samarthaH syAM tamuddo, prabho! 'haM prArthaye caivam // 6 // sadA saukhye smareyaM tvAM, tathA duHkhAndhakAre'pi / tavA'stitve na zaGkA syAt, prabho! 'haM prArthaye caivam // 7 // 52 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tATa, humAyAsya rANA alAvAdaH mU. le. dAdAdharmAdhikArI anu. muniratnakIrtivijayaH ekadA 'AdivAsI'jAtIyAnAM grAme vAsa: karaNIya AsIdasmAbhiH / yatra ca vAsaH karaNIya AsIt tatraika evA'pavaraka AsIt / vAtAyanamapi tatra nA''sIt / tatraiva cA'pavarake tatratyairbhojanamapi sajjIkriyate sma / tatazca samagramapi gRhaM dhUmena vyAptamAsIt / katicana kukkuTA api tatrA''san ye itastato bhramanta Asan / tatratyairjanairvicAritaM yat tAdRzi sthAne mAdRzasya janasya zayanavyavasthA yogyA naiva bhavet / ataH samIpa evaika uTaja AsIt tatra taiH khaTvA sthApitA / mamA'vamAnasyopahAsasya vA''zayo gRhasvAmino nA''sIdeva kintu tena saralayA manovRttyA sakSobhaM kathitaM yad - "vayamatra zUkarAn vAsayAmaH / asmAkaM savidhe'nyat sthAnameva nA'sti, ato'dyA'smAbhiretat sthAnaM samyak sammArjitamasti" iti| __mayoktam - 'bhavatu, bhavatu ! yat sammArjanakAryaM kRtaM tacchobhanameva kila' iti / tadanukSaNameva mama manasi vicAra udgato yadeSa jano'tra zUkarAn vAsayati kintvatra dvAraM tu nAstyeva / tarhi yadi rAtrau kazcidantaH pravizet tadA kiM karaNIyamiti / evaM vicAryA'haM pRSTavAn- 'bhoH ! kimatra dvAraM nAsti ?' 'atra dvArasyA''vazyakataiva nAsti' - sa uvAca / 'kimartham ? kiM ko'pi cauro nA'styevA'tra ? kiM vA cauryaM naiva bhavatyatra ?' 'naivam, atra caurA api santi cauryamapi ca bhavati / ' 'tarhi kimarthaM tvadgRhe dvAraM nAsti ?' so'jalpat - 'kvA'smAkaM tAdRzaM bhAgyaM (!) yena caurA asmadgRhamAgaccheyuH !' / sarvathA'zikSitasya janasyaite zabdA Asan yad nA'styasmAkaM tAdRzaM bhAgyamiti / wroom TNI Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'katham ? kimarthametAdRzi kArye bhAgyaM puraskaroti ?' iti pRSTe sa uktavAn - 'asmAkaM savidhe ekameva vastvasti- taccA'sti dAridyam - tasya caurye ko nAmotsaheta ?' iti / ahamuktavAn - 'evaM cedArakSakANAmapi bhavata AvazyakatA nA'sti khalu !' 'kA''vazyakatA teSAm ?' 'kiM kadA'pyArakSakAstvadgRhe naivA''gacchanti ?' 'naivaM sarvathA, Agacchantyapi kadAcit / ' 'kadA''gacchanti ?' 'bhavAdRzAnAM ghaTikAdivastuni vilupte sati tacchuddhyarthamasmadgRhamAgacchanti te / .9 evaM ca bhavata aizvaryamasmAkaM ca dAridrm, ubhayamapi te rakSanti' iti / satyameva kilaitat ! 2 nyAnyannpyA yadi bhavati samudraH sindhutIyena tRpro yadi kathamapi vahniH kASThasAtatazca / ayamapi viSayeSu prANivargastadA syAditi manasi vidanto mA vyadhusneSu yabam / / (subhASitarabasandohe amitagatiH) 54 - Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathA kathAyAM bodha: A. vijayazIlacandrasUriH ( 1 ) bhavyaM saJjAtaM, yad bhavatA zastrakriyA tvaritaM kAritA / yadi dinadvayaM vilambaH kRtaH syAt, tadA tu zastrakriyAM vinaiva bhavAn svastho'bhaviSyat !! (2) ziSyatvamIhamAnenaikena janena IjIpsiyan- gururuktaH, 'manye'haM yad akhile saMsAre'hamevaiko janaH, yaH satyasya pathi dIkSituM tIvratayehate / kRpayA bhavAn mAM dIkSayatu / ' guruNA pratyuktam, 'asmatsArthasya sabhyatayA tvamavazyaM praveSTumarhasi / kintu etadvikaM tvayA haThAt svIkartavyaM bhaviSyati ekaM tu yat kartuM tavA'nicchA syAt tadavazyaM karaNIyam; anyacca, tvaM yatkiJcidapi kartumeSiSyasi, tat kartuM tvaM naiva zaknuyAH, vayaM tvAM tat kartuM nA'numaMsyAmahe / yadi syAt tava manaH, tarhi svAgataM te / (3) jana ekaH kapha zleSmagrastaH / sa videze vizvavidyAlaye'dhItya niSNAtavaidyapadavIM sampAdya cA''gatasyaikasya nUtanavaidyamahAzayasya samIpaM gatavAn, svIyAmasvasthatAM nivedya taccikitsAprakAraM pRSTavAMzca / vaidyena sarvatastaM parIkSya saniHzvAsaM praveditaM tasmai, 'na khalu ko'pi cikitsAprakAra etaM zamayitumastyasmatsavidhe / ' janena pRSTaM, 'taryetacchamanAya mayA kiM vA kartavyam ?' vaidyaH sollAsamuktavAn, 'ekaM kAryaM karotu bhavAn / prathamamatyuSNajaladhArAyA adhaH kaJcitkAlaM tiSThatu, tadanantaramaGgamapramRjyaivA'tizItajaladhArAyA adha upavizatu tAvantameva kAlam / ' ' tataH kiM bhaviSyati ?' janena sAzcaryaM pRSTaH saH / tena saromaharSa gaditaM, 'etAvatkAryakaraNato bhavAn 'nyUmoniyA' 'bhidhavyAdhigrasto bhaviSyati / tasya cikitsAM kartuM tvahaM jAnAmyeva / tatazca bhavAn zIghraM svasthatAmApsyati !' / * Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saphAkathAtrayama A. vijayazIlacandrasUriH 3X2/0/0/800/8/9/2/2/0/0/0/8/8/8/8/8/0/01018/0/8/8/0/0/0/EX sAdhakAya kenacid uktamtAta ! lokA bhavataH kathanasya vividhamarthaM ghaTayanti, cintAprerakametad nanu ! sAdhakena sasmitaM pratyuktam-nanvetadeva madIyavacanasya sArthakyam / yadi bhavatpArzve sthAlI AgatA, tadA tasyA upayogaM yathecchaM jalapAnAya vA dugdhapAnAya vA khAdyAnnabhakSaNAya vA kartuM nA'rhanti bhavantaH ? kimatra cintAyAH kAraNam ? (2) prabhuparAyaNaM sAdhumekaM dRSTvA kenA'pi pRSTam bhavAn udaranirvAhArthamapi kathaM yAcanAM na karoti ? yadi yAcanA kriyeta tadA kiJcit tu labhyeta eva / mandaM hasitvA nigaditaM sAdhunA yadyahaM yAceya, na ca ko'pi kiJcidapi dadyAnme, tadA tasyA'dAturmannimittaM hAniH syAditi sambhAvanayA'haM na yAce / yato mayA zrutamevaM - "mahammadamahodayena kathitamasti yad yasya janasya vastutaH kAcidAvazyakatA vartate, tatpUrtyarthaM so'nyaM janaM yAcate, tadanantaraM yadi sa janastasmai kimapi na dadAti, tadA tasya-adAturhaThAd hAniH prajAyate / " XOXGXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXOXE| dhyAnanimagnaM sAdhakaM nizcalIbhUya sthitamavalokya pazcAt kenA'pi jijJAsunA pRSTaH saH bhavataitAvatI nizcalatA kutaH zikSitA ? 'mAritaH khalu' - sAdhakena sapadi gaditam; 'sa mUSakaM pratIkSamANaH prekSamANazcedRzo dhyAnanizcala AsIt, yat taM dRSTvA mayA madIyA dhyAnamagnatA niHsArA'nubhUtA / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janapriyatvaM sukhAya vA duHkhAya vA munidharmakIrtivijayaH kasyacinagarasya bahirbhAge eko vikhyAta Azramo'sti / tatra sarvato vizAlo - janasamudAya upasthito'sti / sarve janA gRhApaNAdikaM jalAnnAdikaM ca sarvamapi vihAyA''dIrghakAlAt tatraivA''sInAH santi / te sarve'pi zokAkulA udvignAzca dRzyante / tatra kecijjanA rudanti, kecit prabhunAmasmaraNaM kurvanti, kecid lalATopari hastaM saMsthApya dInavadanAH zUnyamanaskAzca sthitAH santi / kecit zikSitA dhanikAH prauDhajanAzca parasparaM carcA kurvanti - "eSa sAdhurmedhAvI pravaktA prabhAvakazcA'sti / tena vAkkauzalena kiyantaH pApino durjanAzca durAcAra-durvyasanAdikumArgAt pratinirvartya sanmArge sthApitAH / AryasaMskRte rakSaNArthaM vividhAnyAyojanAnyapi kAritAni / evaM bAlakAnAM saMskAravRddhyarthamekaH prakalpo'pi vihitaH / evametena sAdhunA samAjopayogIni bahUni kAryANi kRtAni santi / adyA'kasmAdeva tasya dehe prAtikUlyaM saJjAtam / yadi nAma yatkimapyaghaTanIyaM bhavettarhi sarvo'pi samAjo nirAdhAro bhaviSyati, hA, hA kiM bhaviSyatI"ti / evaM vAtAvaraNe sarvatrA'zAntirAkrandatodvignatA caiva pravartate / Azrame ekasminnapavarake sa sAdhuH kASThaphalakopari supto'sti / cintAgrastAH sarve'pi ziSyAH samIpe sthitAH santi / te yathAyogyaM zuzrUSAmapi kurvanti / prakoSThasya bahiH tatsAdhoH pramukhAH koTipatayo bhaktajanAH sthitavantaH / te ca "amuka AMglacikitsakaH zreSTho'sti, aparaH tvatinipuNo'stI" ti parasparaM carcA kurvanti / ____ tAvadeva kazcid bhaktajano nagarasyA'nubhavinaM vaidyarAjamAnIyA''gatavAn / vizAlaM janavRndaM zreSThinazca nirIkSya 'eSa sAdhurvizruto mahA~zcA'stI'ti nirNItavAn sa vaidyarAjaH / antaH pravizya sAdhodehasya parIkSaNaM karoti / tadAtve 'ko rogaH syAt ? vaidyarAjaH kiM KI kathayedvA ?' iti jJAtuM sarve'pi bhaktajanA vaidyarAjaM paritaH saMmIlitAH / tadaivaiko bhakto mithyAbhimAnena vadati - vaidyarAja ! yatkimapi karaNIyaM tat kathayatu / dhanasya cintAM mA karotu / X 57 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___anyo bhakto'vocat - raktaparIkSaNa-kSakiraNe (X-Ray) tyAdikaM yatkimapi karaNIyaM X tat sarvamapi kariSyate / vaidyarAja Aha-cintAyA na kimapi kAraNamasti / vizrAma evauSadhamasti / tathA'pi * vAyuprakopazAntyarthaM gulikAdvayaM dadAmi, tena tasya svAsthyaM samIcInaM bhaviSyati / etacchrutvaiva te bhaktajanAH parasparaM kathayanti yad, eSa vaidyarAjo na samIcIno'sti / iyatyAM pIDAyAM satyAmapi kimapi nAstIti vadati / jhaTitIdAnImeva hRdayarogacikitsakaH kazcinnipuNa AMglacikitsaka AkAraNIyaH / . tAvatA nagarazreSThinA saha pravizantamAMglacikitsakaM sarvaH pazyati / mArge eva zreSThinaH X sakAzAt sarvamapi vRttAntaM jJAtavAnAsIdAMglacikitsakaH / tathA'pyatropasthitaM dhanADhyabhaktavarga X dRSTvA'numitaM tena yad, atra dhanasyaiva mAhAtmyamasti / sa sAdhordehasya pAdAdArabhyottamAGgaparyantaM pratyaGgaM sUkSmadRSTyA nirIkSate / sI cintitavAn-"atra na ko'pi rogo'sti / kevalaM vAyuprakopAttathA'tIvaparizramavazAccaiva ra dehe pratikUlatA vartate / tathA'pyasya sAdhobhaktA dhanADhyAH zreSThinazca santi / tato yadi 'kimapi nAsti' iti kathayeyamahaM taddete tanna svIkariSyanti" / ataH sa paJcadazakSaNaparyantaM vividharItyA dehasya parIkSaNaM karoti / parIkSaNakAle sa punaH punaH svamukhaM glAnaM karoti, kadAcinetre visphArite karoti / lalATopari hastaM saMsthApya sarvato dRSTiM prasArayati / yAvat sa kiJcid vaktumudyuktaH tAvadeva..... "hRdayAghAto' (Heart Attack) sti, tataH sarve sAvadhAnA bhavantu / atra laghau X nagare AMglacikitsakA na samIcInAH santi / na kAnyapyadyatanasAdhanAnyupalabdhAni santi / ataH sAmpratameva 'mumbaI'nagarasthite 'jasaloka'rugNAlaye vAyuyAnadvAreNa gurudevaM nayAmi" ityuccairvadaneko dhanADhyo bhakto bhuvi pAdau AsphAlya pravizati / tasya mukhopari pratipadaM ca dhanonmAdo'haGkArazca darIdRzyate / sa paTTaziSyaM namasyati / tadA taM zreSThinaM sa ziSyaH kathayati- bho ! mA tvariSThAH / pazyatu, eSa AMglavaidyaH samIcIno'sti / etannizamya kAJcid glAnimanubhavan sa zreSThI AMglacikitsakaM prati dRSTvA namaskRtya 2 ca vadati- bho ! eSa sAdhurasmAkaM gurudevo'sti / nikhilabhAratadezasyopakAryasti / tena 2 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurudevenA''ryasaMskRtirakSaNArthameva svakIyaM samastamapi jIvanaM samarpitamasti / ato dhanacintAM vihAya yat karaNIyaM tad vadatu / AMglacikitsaka uvAca - laghurhRdayAghAto'sti / ata idAnImeva zastracikitsA karaNIyA / etadAkarNya sarve'pi ziSyA bhaktajanAzca dInamanaskA bhavanti / tathA'pi ' bhavatu ' ityuktvaiko bhaktajana: svakIyaM vAtAnukUlitaM (A.C.) kArayAnamAnIyA''gacchati / zIghrameva rugNAlaye gurudevaM nItavAn / tadA "lakSadvayarUpyakapramANaM dhanamAvazyakamasti" ityuktavAnAMglacikitsakaH / I kSaNamAtreNa zreSThinA''vazyakaM dhanaM dattam / yadyadhikaM dhanamAvazyakaM tarhi kathanIyam, kintu dhanasya cintA na karaNIyA, ityAha zreSThI / AMglacikitsako vadati naivaM naivaM, etattu paryAptamasti / pazcAd gurudevaM zastrakriyAkhaNDe nayati / AvazyakaM karma samApyaikasmin palyaGke svApayati / nidrAyAH sUcyauSadhaM dattvA vAyuprakopazAntyarthaM ca gulikAdvayamapi dadAti / tathA tvacaH kiJcid vidAraNaM kRtvA tasminnaiva kSaNe tatraiva punaH sIvanaM kRtam / itaH sa AMglacikitsako'pi sevakAya sUcanaM dattvA svakhaNDe zAntyA svapiti / sUcanAnuguNaM ghaNTAdvayasya pazcAt sevako bahirgatvopasthitebhyaH ziSyavRndebhyo bhaktajanebhyazca 'zastrakarma saphalaM gatam' ityuktvA'ntargatavAn / bahiH sthitAH sarve'pi sAdhavo janAzcA'tIva''nandamanubhavanti / - itazcetat sarvaM vilokayan prathamamAgataH sa vaidyarAjazcintayati- "etat sarvaM mahattAyA atiprasiddherjanapriyatAyAzca duHkhamasti / asmin yuge yAvatI mahatI janapriyatA yAvA~zca bhaktavargo vizAlo'sti tAvadadhikaM duHkhamasti adhikA ca pIDA'sti / ato'dya nizcinomi - priyajanA vinA kAraNaM mAM mArayeyuH, tAvAn mahAnna bhaviSyAmIti / sthANurvA puruSo vA'yaM dRSTvati tarkayanti yam / sa mAnI dUratastyAjyo namrAdiguNavarjanAt / / (hiGgulaprakaraNe) 59 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daivavilasitam munikalyANakIrtivijayaH [etAvatparyantam...... kSitipratiSThitaM nagaraM... vIraseno rAjA... dhAriNI rAjJI... devarAja-vatsarAjaputrau... vIrasene rogAkAnte devarAjasya rAjyagrahaNaM... vatsarAjaniSkAsanaM... jananyA saha ujjayinIgamanaM... zreSThigRhavAsaH... gocAraNaM... kumAraiH saha zastrAbhyAsaH... mAturupAlambhenA'TavIgamanaM... vidyAdharIvastragrahaNaM... zrIcandanakASThAnayanaM... rAjAsthAne zastravidyApradarzanaM... paricayadAnaM...rAjaprAsAdavAsaH... rAjAGgarakSakatvaM... rAtrau strIrodanazabdAkarNanaM... rAjAdezena tadanveSaNArthaM nirgamanam / tataH....] atha ca rAjabhavanamadhyAniHsRtaH kumAro rodanazabdamanusaran prAkArasamIpaM prAptaH / 56 dvArANi tu rAtrau pihitAni bhavantyataH sa vidyurdutkSiptAbhidhena karaNena kUditvA prAkAra* mullaGghyotkaTasattvazAlitayA smazAnadezaM prAptaH / yacca paridahyamAnAnAM naikazavAnAmati dussahagandhaprasareNa vyAptatvAt pratyakSaM narakamiva saMlakSyate sma, yatra ca mAMsabhakSaNalubdhAbhiH zivAbhirardhadagdhAni kalevarAni citAbhya AkRSya khitkAraM kurvatIbhirbhakSyante, yatra ca zunaka* zRgAlAdayo yatra tatra patitAnanAthamRtakasaGghAtAn sakaTakaTArAvaM khAdanti, yatra ca bahubhUtapizAcasamudAyAH kilakilAyanto narInRtyante, vetAlA bibhISikAM kurvanti, DAkinyo nirnivasanA aTanti, zitakartarIhastA rAkSasAH vikarAlA dRzyante, atighorarUpAzca rAkSasIgaNA sanighRNamaTATyante / * kintvayaM kumAro nirbhIka eva rodanazabdamanusaran yAvanmadhyabhAgaM prAptastAvadekadeze vastrAlaGkArabhUSitadehA'tIvasurUpA nArI saduHkhaM rudatI karuNaM ca vilapantI dRSTA / ataH sa - tatsamIpaM gatvA pRSTavAn - 'kA'sti bhavatI ? kimarthaM cA'tra bhISaNe smazAne'tikaruNatayA 35roditi ? kathayatu mAM yadi nAstyakathanIyam / ' | tayoktaM - 'bho mugdha ! kiM tavaitayA mama cintayA ? yatra kutrA'pi pracalito'si* tatraiva vraja / ' 'bhadre ! kimitIdRzaM bhaNati ? kiM duHkhitasattvAnAM duHkhagaveSaNamapyayuktaM vA? 1. vidyudiva tvarayA kUditvetyarthaH // 60 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satpuruSANAM tvidameva mahAvrataM yatte nijasarvasAmarthyena duHkhArttasattvAnAmupakArameva kurvanti' iti vatsarAja uktavAn / ___ sA bhaNati sma - 'yadi satpuruSANAmetat, tadA tava kiM samAgatam ? yadi kila ghRtaM sugandhaM, tarhi gomayasya kimAgatam ? yadi ca kalpadrumaH phalitastadA kimAyAtakh meraNDadrumasya?' vatsarAjena kathitaM - 'kathaM bhavatyA'haM kupuruSo jJAtaH ?' 'yenA'tibAlo dRzyase'taH / ' 'sundari ! kiM laghuko'pi cintAmaNiH samIhitaM na datte ? ataH sutano ! yatkimapi kA syAnnAma, kathayatu tat / ' 'bho bAla ! yadyetAvatA nirbandhena pRcchasi tadA kathayAmi, zRNu tAvat / atraiva nagare uttamapuruSasya patnI ahamasmi / sa punarniSkAraNavairiNA'nena narapatinA vinA'parAdhameva | mRtyudaNDaM dattvA'smin vRkSe ullambitaH / atha tasmin mamA'tIva sneho'sti / ato'dyA'pi * | tanmukhe'haM ghRtapUrNAn prakSeptumicchAmi / atyuccairullambitatvAcca tat kartuM na zaknomItyata meM eva rodimi|' 'yadyevaM tarhi mama skandhayorAruhya nijAbhilaSitaM kuru / ' * etacchrutvA sA'pi paTalakaM gRhItvA tatskandhayorArUDhA / paJcaSakSaNAnantaraM sahasaiko mAMsakhaNDaH kumAropari patitaH / 'hanta ? kimetat ?' iti cintayitvA yAvat tenopariSTAda ra dRSTaM tAvat sA strI tanmRtakazarIrAt mAMsakhaNDAn kartayantI dRSTA / anena ruSTaH sa sahasA meM 5 kozAt khaDgaM niSkAsitavAn / sA'pi tad dRSTvA nabhastale utpatitumArabdhA / tadA * kumAreNa tasyAH kaTitraM vastraM gRhItvA''kRSTA sA vastraM tyaktvaivotpatya gatA kutrA'pi / ** ___ kumAro'pi ca vismayakaraM vRttametad vilokya camatkRtacitto vastraM gRhItvA nijagRhaM - gatavAn / prAtaHkAle ca rAjAsthAnaM gatvA rAjJA rajanIvRttAntaM pRSTo'sau sarvamapi vRttAntaM 5 yathAtathaM kathitavAn tad devatAvastraM ca nRpakaratalayoH samarpitavAn / vararatnamaNDitaM tad vastraM * dRSTvA sarve'pi vismitAH saJjAtAH / tato rAjJA'pi tat paTTamahiSyai samarpitam / sA'pi * ma svIyaprAsAdaM gatvA yAvannirIkSate tAvat tatsamaH ko'pi kaJcako na militaH / ato rAjAnaM kathitavatI sA, yad 'deva ! asyopari ko'pi kaJcako na milati / ' rAjJA'pyuktaM, 'devi ! | Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 nanu devatAvastrametat / martyavastreNa samaM kathaM milet ?' etacchrutvA'pi devI vizeSato'dhRtimatI saJjAtA / ma tadA kumAraH pUrvakathitavRttaM kathayitvA kaJcukaM cA''nIya rAjJe samarpitavAn / tenA'pi ca devyai dattaH saH / sA'pi tadvayamapi paridhAya yAvaduttarIyaM mRgayate tAvanna kimapi / * militam / ato'dhRtivazAdadhikataraM cittasantApaM vahantI sA rAje kopena kathitavatI yad, yAvat tad vastraM na prApsyate tAvadahaM bhojanaM na kariSyAmi', kopagRhaM ca prvissttaa| ra tAM prasAdayituM mahAmatayo mantriNaH sAdaraM vijJapayanti sma kintveSA kathamapi na * prasIdati sma / etena rAjA'pi cintAkulo bhUtvA zucaM vahati sma / tadA kumAro'pi * svamAtuHSvasAraM vijJapayati sma yad, 'mAtaH ! maivamatrA'rthe'tigurumAgrahaM kArSIt / yato - mAnuSaloke naitAdvaMzi durlabhAni vastrANi santi, tathA mandapuNyAnAM tvekamapyetanmahatA prANasaMzayenA'pi prApyate kadAcideva, bhavatyA tu tadvayaM prAptam / ato vayaM sarve'pi bhavatyAH / a pAdayoH patitvA vijJapayAmo yad - mA karotu khedaM, muJcatu cA''grahamasya / ' evaM kumAreNa sAdaraM vijJaptA'pi sA strIsvabhAvataH kathamapi svAgrahaM na muJcati sm| jI tadA kumAro'pi tasyA nirbandhaM rAjJazca duHkhaM vijJAya suragirisamAM mahatIM pratijJAM sarvasamakSaM meM gRhItavAn yad 'yadi kila SaNmAsAnte bhavatyA manorathaM na pUrayeyaM tadA jvalitendhanajvAlAmAlite jvalane pravekSyAmi / ' tadA narendrastaM vArayitumavadat, 'mA mA vatsa ! maivaM vada / yato na jJAyate kadA kiM meM bhaviSyati, daivaM cA'tIva nirdayamasti / ' 'deva ! bhavatpAdapaGkajaprasAdamAhAtmyAdenadapi bhaviSyati, kintu tvaritameva me AjJAdAnenA'nugRhNAtu yena sarvatra gaveSayiSye' ityuktavate tasmai rAjA'pi nijakaragRhItaM bITakaM dattvA visRSTavAn / eSo'pi ca nijagRhaM gatvA jananI vanditvA ca tasyAH karakamalaM svamastake * sthApitavAn, uktavAMzca sarvamapi vRttam / tato vijJapayati sma yat 'amba ! mama sarvamapi ra duzcaritaM kSantavyaM, yato'haM tasya vastrasya gaveSaNAya vrajAmi, SaNmAsAnte ca bhavatyAH / pAdavandanaM kariSye / yadi punarnA''gaccheyaM kathamapi tadA me jalAJjalirdAtavyaH / ' 62 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etannizamya hRdaye'nicchantyapi sA vacasA 'bhavatu tava vijayaH putra !' iti kathitavatI / bhavatyA vacaH pramANa miti bhaNitvA so'pi karAlakaravAlasahAyo jhaTiti nagaryA meM nirgatyA'navarataprayANairmahImullaGghamAno dakSiNadizaM prati prasthitaH / katipayadinAni bahudezagrAma-nagarAdibhUSitAM vasumatI vilokayan so'nyadaikaM mahAmahadaTavImukhaM prAvizat / atha tatraikaM tuGgapravaraprAkAraveSTitaM laghupattanaM dRSTvA vismitaH sa cintitavAn - * 'hanta ! kimetallaghupattanam ? kiM bhUtAnAM yakSANAM rAkSasAnAM vA nagaraM syAdetat ? athavA nahi nahi, catuSpadA dRzyante'tra, ato vikalpairalaM, yad bhaviSyati tad drakSyata eva / ' evaM vicintya sa tasya dvAraM praviSTaH san tuGgaprAsAdamekaM lakSitavAn / tatpArve ca naikAni 4 laghugRhANyAsan / sa kautukena prAsAdaM praviSTaH / * prAsAdamadhye ekaM pravaranaraM nijaparivArasamanvitaM sabhAyAmupaviSTaM dRSTvA tena kazcit pRSTaH 'bhoH ! kiMnAma purametat ? kazcaiSa nRpatiratra ?' / tenA'pi kathitaM, 'sundara ! nAstyetat ra puraM kiJcit / kintu ito nA'tidUre bhUtilakaM nAma pattanamasti, tatra vairisiMho rAjA'sti, tasya cA'tIvavallabho'yaM nagara zreSThI bahuRddhibharasamRddho datto nAmA'sti / asya ca zreSThinaH zrIdevIbhAryayA zrIdattA nAma duhitotpannA / sA yadA yauvanaM prAptA * tadA kasyacit pUrvakRtakarmaNo vazAt rAtrau yaH ko'pi tasyAH prAhariko (rakSako) bhUtvA svapiti sma sa mriyate sma / yadi ca rakSako na svapiti sma tadA sapta puruSA niyante sm| 4 etena sa rAjJA''diSTo yat, 'zreSThin ! bhavAn nijaparijanaM gRhItvA'cirAdevA'TavIM gacchatu yena * bhavato duhiturdoSAd nagare janakSayo mA bhUt / ' tataH zreSThyapi nijasarvaparijanasahito nagaraM tyaktvA'trA'TavyAM samprAptaH, dhavalagRhaM kArayitvA tatpAdyaM ca parijanagRhANi racayitvA'troSitaH / caurANAM bhayena sa uttuGgaM * prAkAramapi kAritavAn / ato bhoH pathika ! ayameva sa zreSThI, sannivezazcA'yaM dattapuranAmnA suprasiddhaH' iti / 'atra cA'sya zreSThinaH parijanaM vihAya nA'nyo loko nivasati / krayavikrayikajanA api rAtreH pUrvameva ito nirgacchanti / zreSThyayaM sarvebhyo'pi sevakebhyaH prabhUtaM , dhanaM pradatte'taste dhanalobhenaivA'tra vasanti / tato'nena nijasevakAnAM nAmAni patreSu likhitvA / tAni patrANi golake nikSiptAni santi / pratyahamekaikaM patraM niSkAsyate, yasya ca nAma tatra Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra basa bhavati, sa prAhariko bhUtvA zrIdattAyA apavarake svapiti, mriyate ca / yadi tvamatroSituM bibheSi tadA'nyatra gatvA vasa / ' etacchrutvA ISad vihasya kumAro dattasyA''sthAnaM praviSTaH / datto'pi taM dRSTvA A sasaMbhramaM sAdaraM cA''sane upavezitavAn / tatastAmbUlAdinA tatpratipattiM kRtvA taM pRSTavAn 'kutastyo bhavAn ?' tenA'pi 'ujjayinIto nirgato'haM kAraNavazato'tra prApto'smi' ityuttritm| * etAvataikaH kRtasphArazRGgAraH puruSastatrA''gataH / tanmukhamatyantamudAsaM vyAkulaM cA''sIt / * ato vatsarAjaH zreSThinaM pRcchati sma- 'tAta ! kimityayaM puruSaH kRtazRGgAro'pi durmanA lakSyate ?' / tadA zreSThI dIrgha niHzvasya taM kathitavAn - 'atyantamakathanIyo'pyayaM vRttAntaste * kathayAmi yanme duhituH pArve yo'pi prAharikaH svapiti sa jIvitavyAnmucyate eva / adya tu prAharikatvenA'sya vArako'sti / ato'yamatIva vimanA asti / kasya vA maraNAdbhayaM na bhavet ?' * ___ etacchrutvA vatsarAjenoktaM - 'yadyevaM, tarhi tiSThatvayaM tAta ! adyA'hameva bhavadduhituH meM prAhariko bhUtvA svapsyAmi / ' zreSThyuktavAn - 'maivaM vada vatsa ! tvaM tu prAghUrNako'si, tathA'dyA'pi tvayA madravyaM na bhuktam / tatkathaM tvaM prAhariko bhUtvA mRtyumukhaM pravivikSasi ?' / kumAreNa bhaNitaM - 'tAta ! eSa evA'tIvamaraNabhayadrutastiSThatu / ahamevA'dya prAhariko ra bhaviSyAmi / ' tasyA'tyAgrahaM jJAtvA zreSThI dviguNaduHkhasantaptastaM visRjya cintitavAn, 'nUnaM satpuruSANAM paropakAra eva matirbhavati / ahaM punarevaMvidhapuruSaratnAnAM nAzako duhitRmiSeNa saJjAto'smi / ra dhiG mAm // " tAvatA kumArastaM puruSaM nivartya hRSTamanA uparimatale ArUDhaH san zrIdattAyA apavarakaM praviSTaH / sA'pi taM dRSTvA 'aho ! atirUpam !! ahaha ! IdRzI lavaNimA !! aho ! zauNDIryam !! ahaha ! puruSaratnamayamupalakSyate / dhigastu mamA'narthabahulasya pApapracurasya jIvitasya yadevaMvidhAnAM puruSaratnAnAM vinAzakaraM vartate / ' / athaiSo'pi tasyAH sammukhameva nijazayyAyAmupaviSTaH san tayA saha saMlApaM karoti sma / tatrA'pyasau suvidagdhatvAt sarvakuzalatvAcca nAnAvidhadezIbhirnekavidhakAvyokti + 64 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra rasavizeSaizca tAM bAlA sarvato raJjitavAn / ataH sA cintitavatI yad 'nanvAtmAnaM mArayitvA'pyenaM + rakSeyam / ' evamardavita vicintayantI sA kSaNAbhyantara eva prasuptA / asAvapi tAM suptAM vIkSya parAkramitvAdalindadvAreNA'dhaH kUditvA ekaM mahAkASThakhaNDaM gRhItvA ca punarapi vidhudutkSipta56 karaNena gavAkSamArUDhaH / tataH svazayyAyAM taM kASThakhaNDaM kSiptvA tadupari ca vastramAcchAditavAn / * svayaM ca karAlakaravAlahasto dIpakacchAyAyAM nibhRtAGgatayA'titArataraladRSTikaH, pramAdameM parivarjitazca sarvA api dizaH pralokayan sthitaH / muhUrtAntara eva vAtAyanadvAreNa pravizad ekaM mukhakamalaM dRSTavAn saH / 'etadeva tatra 7. kimapi kAryaM syAt' iti cintayan sa vizeSato'pramatto jAtaH / tadapi mukhakamalaM bhavanaM / * sarvato nirIkSya bahirnirgatam / tata eko varamudrAlaGkRtaH komalalitAGgalisanAtha oSadhi-5 * valayadvayamaNDitazca hasto'ntaH praviSTaH / athaikasmAdoSadhivalayAd atibahuladhUmapaTalA nirgatA - yaiH samagramapi bhavanaM dhUmamayaM saJjAtam / etad dRSTvA kumAro'pi dvArasamIpe'tiSThat / ito yAvad hastaH kumArazayyAyAM kASThakhaNDaM spRzati tAvadeva kumAreNA'tIvadakSatayA hai 56 khaDgaghAtaH kRtaH / devatAhasta itikRtvA dharAyAM na nipatitaH, kintu tadoSadhiyugalaM vedanAtaH se * patitameva / tacca kumAreNa zIghrameva gRhItam / karastu 'hA vaJcitA ! hA vaJcitA !' iti zabdasanAthaM niHsRtaH / kumAro'pi 'hA dAsi ! kutra gacchasi ?' iti bhaNan guruparAkramatvAt 1 tasyA ghAtArthaM gavAkSAnniHsRtaH / sA'pi taM raudrasvarUpaM puNyADhyaM ceti jJAtvA jhaTiti praNaSTA / eSo'pi pratyAgatya kASThakhaNDamapasArya ca zayyAyAmupaviSTaH / prAtaHkAle ca saJjAte * zrIdattA jAgRtA satI tamakSatAnaghazarIraM dRSTvA parituSTA vyacintayat - 'nUnamasya puruSaratnasya / ko'pi prabhAvaH syAt tathA mama puNyAnyapi balavanti syuryenaiSa naiva vinaSTaH / ato yadi * pariNeSyAmi tadainameva nA'nyam / ' tato madhurasvareNa taM pRSTavatI sA 'svAmin ! kathaM bhavAn vyasanAduddhRtaH ?' kumAreNA'pi sarvo'pi rajanIvRttAntastasyai kathitaH / tannizamya sA'pi hRSTA jAtA / tAvatA dAsI kumArImukhakSAlanArthaM jalAdikamAnItavatI satI kumAraM jIvitamakSataM ca prekSate sma / * tayA'pi jhaTiti zreSThine gatvA niveditam / so'pi sasambhramaH sabASpanetrazca tatra prAptaH / / ma kumAryA dattAsanazca sa sukhamAsInaH kumAraM kuzalapRcchAdi kRtavAn / kumAreNa sarvamapi / 65 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba rAtrivRttaM vaNitaM tatpurataH / tatsarvaM zrutvA romAJcakaNTakitavapuH zreSThI citta eva kaJcinnirNaya kRtvA kumAraM bhaNitavAn- 'putra ! tvayaivaiSA mama prANavallabhA duhitA rakSitA'sti, ** atastvamevA'syA bhartA bhUyAH / eSA mayA tubhyameva pradattA'sti / ' kumAra uktavAn 'ajJAtakulazIlAya mahyaM kathamenAM dadAti bhavAn ?' tadA 'bhadra ! 5 tava guNairaiva tava pUrNaparicayaH prApto'sti / ato mA me prArthanAmavamanyethAH' iti zreSThI * kathayati sma / kumAreNoktaM - 'bhavatu tAta ! kintu mayeto'pi bahudUraM gantavyamataH pratinivartamAno bhavaduktaM sarvaM kariSye / ' zreSThinA bhaNitaM, 'maivaM vocaH / prathamaM pariNayainAM sa pazcAdevA'grato gaccha / ' zreSThino'tyAgrahaM jJAtvA kumAreNA'pi pratipannaM tat / atha zreSThinA'ntarAyabhayena tasminneva dine zrIdattayA saha tasya pANigrahaNaM kAritam / meM dvitIyadine prabhAte vatsarAjena zrIdattAyai kathitaM 'priyatame ! anivAryakAryavazAnmayA'dyA'pi dUraM gantavyam / stokaidinaireva pratinivatsyeM, ata udvegaM mA kArSIH / ' etatchrutvA bASpajalA* pUryamANanetrayugA sA kathitavatI 'svAmin ! kimadyaiva mAM parityajya vrajiSyati ?' tenA'pyuktaM . 'hariNAkSi ! yadyadaiva na gamiSyAmi tarhi jvalana eva gatiH / nA'styatra sandehaH / ' tayA * sagadgadaM kathitaM 'yadyevaM tarhi gacchatu svAmin ! kintu ativirahAnaladahyamAnAM mAM zIghrameva * OM bhavaddarzanaz2alena nirvApayatu / anyaccA'yaM veNIdaNDa idaM ca kuGkama-kajjala-kusumAdi sarvaM, tathA virahabhayabhItaM mama hRdayamapi bhavatA sahaiva yAsyati / ataH svAmin ! eteSAM saMrakSaNaM * bhavataiva krtvym|' tataH kumAro'pi zreSThinamApRcchya pracalitaH / aTavyo'raNyAni bhillapallIH parvatAn girisaritazcollaGghayan so'nyadaikAM nirmAnuSAmaTavIM prAptaH / kintu sattvaikadhanaH sa nitAntaM nirbhIkatayaiva svakAryasiddhyarthaM tAmapi praviSTaH / agre vrajan sa ekatra suramye sthAne meM 5. gaganAgravilagnavarasAlaM vizAlaM nagaraM prekSate sma / tad dRSTvA cintitavAnasau 'kiM nagarametat * syAt ? nanvatra catuSpadA api na dRzyate ! athavA kiM cintitena ? karanihitakaGkaNe vA * darpaNena kim ? antaH pravizya svayameva jJAsyAmi / ' . tato jhaTiti sa nagaraM pravizya nikaTasthe varataTAke pAdau prakSAlya taroradhastAdupaviSTaH / / 1 tAvatA pravaranArINAM samudAyastatrA''gatya bahu nIraM vahastena dRSTaH / tAzca nAryastaM dRSTvA 66 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bala parasparamevaM jalpanti 'hale hale ! prekSasvA'tra surUpayauvanamaNDitaH pratyakSaM kAmadeva iva ko'pi manuSyayuvA kuto'pi samAgato'sti / pUrvaM tu ko'pi manuSya iha naivA''gataH / ' tAvatA kumAreNA'pi tAsAmekA pRSTA 'bhadre ! kaiSA varanagarI ? ko vA'tra nRpatirasti ?' tayoktaM 'bho ! naivA'styatra kazcinnarAdhipaH / eSA nagarI tu vyantarajAtibhirdevatAbhiH krIDA) vinirmitA'sti / iha tAH svecchayA ramante vividhAbhiH krIDAbhiH / ' 'yadyevaM, tarhi kimityetAvAn jalapUra uhyate ?' kumAraH pRcchati sma / tayottaritaM 'mahAbhAga ! asmAkaM kila yA svAminI vartate sA krIDA) kvacid gatA satI kenacid ra bhuje prahRtA'sti / tena ca tasyA dAruNA pIDA vartate / atastacchamanArthameSa jalasekaH * kriyamANo'sti / kintu kathamapi sA vedanA nopazAmyati / ' 'nanu devyapi sA nijapIDo-* meM pazamanAyA'zaktA vA ?' kumAreNa pRSTam / tayoktaM 'prahArakartR rakSakadevatAyA pratIkAraM 74 kartumasamarthA naH svAminI, atastasyA vedanA nopazAmyati / kiJca, svAminyAH kare * mahAprabhAvakamoSadhivalayadvikamAsId, yacca tuSTena vyantarendreNa tasyai dattamAsIt, yayozcaikaM 35 dhUmena paraM mohayati dvitIyaM ca mahAprahAre'pi vedanAmupazamayati, tadapi tatraiva patitamasti / ato'pi sA nijavedanAmupazamayitumasamarthA / ' vatsarAjenoktaM 'bhadre ! ahaM mAnuSo vaidyo'smi / yadi kathamapi tasyA vedanAmapanayeyaM tadA sA me kiM dAsyati ?' tayoditaM - 'yadicchet tanniHzaGkaM lapsyate bhavAn / ' 'yadyevaM, * tarhi calatu pazyAmi tAvat' iti kumAreNa bhaNitam / sA'kathayat - 'vaidyavarya ! svAminI * pRSTvA''gatA'hameSA / pratIkSatAM tAvat / ' tena gaditam - 'astvevamapi, yadi bhavatIcchati / ) 55 kintvahaM bahu vilambaM na sahiSye / ' . sA'pi tatsvAminIpArzva gatvA vijJapayati sma 'devi ! astyekA vijJaptiyada - ** OM mAnuSo vaidyaH kazcinnagarIdvAre tiSThati kathayati ca yadahaM sarvAmapi vedanAmapanetuM shkto'smi| - tat kiM tamAnayeyamatra ?' 'zIghramAnaya' iti ca svAminyokte sA'pi punaH kumArAntikamAgatya tamuktavatI 'bhoH ! zIghramAgacchatu, mA vilambatAm / ' tadA so'pi nagarI pralokayan tayA 4 saha prasthitaH / tadA tayoktaM - 'bhadra ! yadi naH svAminI kathamapi tuSyet tadA tatsakAzAdra ra bhavAn uparisthitaM kanyAyugalaM sarvakAmadaM palyata yakSaM cA'zvarUpadharaM mArgayatAm / etena bhavataH sarvANyapi kAryANi setsyanti / ' 'astu' iti pratipadya so'pi tayA saha prAsAdaM 67 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bala praviSTaH / atha devI taM dRSTva pRSTavatI 'sundara ! kiM tvaM vaidyazAstraM jAnAsi vA ?' 'Am' 4 iti tenokte ca kathitamanayA 'tamupanaya me pIDAm / ' asau tu mAyayA vaidyavat sarvAmapi kriyAM kRtvA dhUmauSadhyA dhUmaM vikuLa'nyayauSadhyA - ix tasyAH pIDAmapahRtavAn / etena tasyA bhujo'pi navIbhUta iva saJjAtaH / tadA sA bhaNati sma 5 'putra ! tvayaiva ghAtitA'haM khalu ?' eSa 'evam' iti svIkRtavAn / toSanirbharA sA kathitavatI 'tava sattvasAhasenA'tIva santuSTA'hamasmi / ato yadicchasi tanmArgayasva / ' anenoktaM 'yadyamba ! mayi tuSTA bhavatI, tadA me bhavanoparisthitaM kanyAyugalaM hayarUpadharaM yakSaM sarvakAmitadaM palyaGkaM ca pradadAtu / ' etannizamya soktavatI 'nanu gRhabhedo'yaM saJjAtaH / bhavatu, kathamete mayA prAptA iti tu prathamaM kathayAmi / iha bhArate kSetre vaitADhyo nAma girivaro'sti yatra vidyAdharANAM ra nivAso'sti / tatra caikA camaracaJcA nAma suprasiddhA suvizAlA suramyA ca nagarI asti yAM gandhavAhagatirnAma vidyAdharanRpatiH prazAsti sma / tasya suvegA madanavegA ceti dve * paTTamahiSyAvAstAm / tayozca dvayorapi ratnacUlA kanakacUlA ceti dve surUpa-guNazAlinyau kanye jAte / yauvanasthe ca te dve lAvaNyapUrNe kAntipUrNe varavidyAsampUrNe kalAkauzalaparipUrNe ca ra snyjaate| anyadA te sarvAlaGkAravibhUSitAGgyau pitRpAdavandanArthaM gate, vanditvA ca pitaraM * taccaraNAntikaM niSaNNe / nRpeNA'pi savAtsalyamAzIrvAdena sambhAvite visRSTe ca svIsAdaM OM gate / atha ca tayo rUpa-guNAdi vilokya nRpamanasi varagaveSaNacintA jAtA / etAvatA nRpAsthAne kazcanA'STAGganimittajJo varyadaivajJaH samAyAtaH / tasmai uttamamAsanaM dattvA vastrAlaGkAraizca me KA satkRtya rAjA vinayena taM pRSTavAn - 'bhadra ! kasmai madIye ete kanye dAtavye ? ko vA bhaviSyatyanayorbhartA ? svajJAnamupayujya kRpayA samAdizatu mAm / ' vividhagaNanAM kRtvA tenoktaM 'deva ! ete dve api bhavadIye kanye atyadbhutacarita uttamabalavIryasAhasayutazca bhUgocaro 8 vatsarAjanAmA rAjaputraH pariNeSyati / ' rAjJoktaM - "kintu kathaM tasmai ete dAtavye ?' anenA''diSTaM 'deva ! na bhavatpAveM 4 etayostena pANigrahaNaM bhavitA, yato bhavadAyuSyamatIva stokamasti, kevalaM mAsAvaziSTa| mevA'sti / ' 'tarhi kathamatra kArya kartavyam ? kRpayA kathayatu' iti rAjJA vijJaptam / * 68 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naimittikenoktaM 'rAjan ! bhavata ekA bhaginI AsIt yA bhUmigocareNa zUranarendreNa pariNAyitA tasya cA'tyantaM vallabhA''sIt / athA'nyadA'nyasyAM rAjaputryAmAsaktaH sa rAjA tasyA virakto jAtastannAmA'pi zrotuM notsahate sma / etena sA'pi tava bhaginI tasyAM svasapatnyAM vidviSTA bAlatapaH kRtvA mRtvA ca supracaNDavyantaradevItayA samutpannA / sA'pi ca tatsapatnI dAnAdipuNyaM kRtvA mRtvA ca dattazreSThino duhitRtvenotpannA / asyA vyantaradevyAstasyA upari ananyasamo dveSo vidyate'taH sA " yaH ko'pi naro'syAH prAharikatvenA'pi zayeta tamapi yamAlayaM preSayiSye'ham" iti vicintya pratirAtramekaikaM janaM kopavazena nihantyadyayAvat / atha ca tasyA vyantaradevyAH pArzve'syA bhAvI bhartA AyAsyati ete ca bhavatkanye pariNeSyati tathA tatpUrvameva devyAH sakAzAt puruSavinAzaM rakSitvA tAM dattazreSThiduhitaramapi pariNeSyati; nA'tra sandehaH / ' etannizamya sa mama pUrvabhavIyo bhrAtA vidyAdharanRpaH svIye dve api kanye matsakAze AnIya svayaM ca kiJcit tapaH kRtvA kAlagataH san vyantarANAmindraH saJjAtaH / tasya ca mayi mahAn sneho vartate'tastenaiSo'zvarUpadharo yakSo me kiGkaratvena dattastathA sarvakAmitadaH palyaGka oSadhivalayadvikamapi me dattamasti / tadetat sarvamapi kanyAdvikena saha te'dya tuSTA'haM dadAmi, svIkuru sarvamapyetat kumAra ! / ' tadA vatsarAjo'pi harSanirbharo bhUtvA tat sarvaM svIkRtavAn kanye ca te pariNItavAn / tataH sa tatraivoSitvA zubharasAnugataM sukhamanubhavan kAlaM gamayati sma / athA'nyadA kadAcidrAtrau suptavibuddho'sau cintayati sma, 'aho ! tAdRzIM pratijJAM gRhItvA'pi viSayamUDhamanA ahamatra kAlaM vyayIkaromi ! kIdRzo mUDho'hamasmi ! nUnaM mayA sA pratijJA pUraNIyA / ' atastena svIye dayite ukte- 'priye ! mayedRzI pratijJA gRhItA'sti, etAvatA ca kAlena pUraNIyA'to'mbAM vijJapya divyaM vastramekaM gamanAjJAM ca gRhNItaM, yena vayaM zIghraM gantuM zaknumaH / ' tAbhyAmapi devI vijJaptA 'amba! kRpayA'smadbhartre divyaM vastramekaM dattvA gantumanumanyatAM yena sa svIyagurupratijJArNavaM tarItuM zaknuyAt / tadA sA sarvAmapi sAmagrI sammelya tAbhyAM saha kumAraM zokapUrNahRdayena visRjati sma / kumAro'pi tasyAH pAdayoH patitvA svIyAparAdhaM 69 d'r' 'r'l t' '' m' 'rd' dl m' dd'l r' r' dd d' d' m' 'rd d' d' d ' d' d' d' d' d' d' dm' d r dd' d dd d ' ' y dd dd d Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAdhaM kSamayati sma, yathA 'mAtaH ! kSamatAM mAM yanmayA tadA bhavatyAH pIDA kRtA / tathA + tAmapi mama gRhiNIbhAvamupagatAM zrIdattAM nitarAM kSamatAm / ' / devyoktaM 'putra ! tvaM prabhUtakAlaM jIva, yatastvayA'haM ghoraM puruSavadhaM kurvANA rakSitA tathA sA'pi khalu zrIdattA mama putryevA'styataH param / kiJca tvamanayoH kulagRharahitayoH me putryorupari snehabhAvaM kuryAH, yato me jIvAdapi priyatame ete / ' tadA te dve api ratnacUlA-kanakacUle devyAH pAdau vilagya muktakaNThaM rudataH sma jalpatazca yad 'amba ! AvayoH sarvamapi bAlAparAdhaM kSamatAm / ' tayA'pi ca ra sAzrunayanayA''ziSaM dadatyA kathitaM 'vatse ! zvazrvau bhUyAstAm / ' tatastaistribhirapi palyata samAruhyA''diSTaM 'yAhi palyaGka ! sAmprataM dattagRhe / ' sahasaiva palyaGka utpatya turagayutaH zrIdattAvAsagRhamavatIrNaH / atrA'ntare sUrya udgato jAgRtA * ca zrIdattA / sainaM turagasahitaM palyavaM dRSTvA vismayacakitA jAtA - 'kimetadapUrvaM dRzyam ? - kathameSa palyata iha prAptaH ? kathaM vaiSa turaGgaH prAsAdasya saptamatalamArUDhaH ? kimeSa mama matimoha: ? kiM vA mama svapna eSaH ? athavA devatAvilasitametat ? indrajAlaM vedam ? * athavA kiM vikalpitena ? svayameva nirUpayAmi tAvat / ' tatastayotthAyA''cchAdanavastraM kiJcidapAvRtaM tAvat tayaikatra dve ramaNIye ramaNImukhe ma anyatra ca svabhartRmukhaM vilokitam / etena rabhasapUritA sA zIghrameva nijajanakapAzrvaM gatvA nivedayati sma 'pitaH ! bhavajjAmAtopari samAgato'sti / ' tacchrutvA toSabharApUryamANahRdayaH pra * zreSThI pRSTavAn 'putri ! kathaM tava bhartA gRhoparibhAge prAptaH ?' tayA'pi sarvaM vRttaM kthitm| - etannizamya zreSThI sasambhramamupari gatavAn / tadA te trayo'pi jAgRtA Asan, ata utthAya zreSThinaM namanti sma / zreSThinA cintitaM 'nUnamasya pArve kA'pyamAnuSI zaktirasti, anyathA kathametat 56 sambhavet ?', pRSTaM cA''tithyAdi kRtvA yat 'ko'yamAzcaryakaro vRttAntaH ?' tadA kumAro'pi + nirahaGkAracittena sarvamapi svavRttAntaM yathAtathaM kathitavAn / tena sarvathA camatkRtacitto* na dattazreSThI ziro dhUnayan 'ahaha ! aho ! AzcaryakaraM caritamidaM jAmAtuH / tad dhanyA me duhitA yenedRzo bhartA svapuNyaiH prAptaH / / - re 70 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ tAvatA vatsarAjena vijJaptaM 'tAta ! kRpayA gamanAjJAM pradadAtu yena me jananyo tiM 57 samutpAdayAmi / ' tadA zreSThinA'pi sasatkAraM visRSTaH sa rAtreH prathame prahare saha kAntAtrayeNa se palyaGkamArUDhaH, Adizati sma ca 'yAhi samprati ujjayinIpuryAM mama gRhe palyaGka !' tAvatA a kSaNArdhenaiva palyaGkastatra samprAptaH / atha ca saJjAte prabhAtasamaye kumArajananI tanmAtuHSvasA ca kumArazayyApArzve ke - pratidinamivA''rAtrikaM kartumupasthite tAvat tAbhyAM te catvAro'pi tatra suptA dRSTAH / tadA te * ullasitahadaye zanaiH zanairapasarpya bahirgate / tataH kSaNAntareNa punarapi tatra gate tAvat kumAro'pi ra sabhAryastayoH pAdeSu patito bhaNitavAMzca, 'mAtarau ! etA yuvayorvadhvaH santi / ' tAbhyAmapi * sAziSaM tA abhinanditAH / tataH kumAro nRpAsthAnaM gatvA narapati-devyoH savinayaM natvA tad vastraM samarpitavAn / * tad dRSTvA devI bahu hRSTA bhaNitavatI 'putra ! majjIvitenA'pi tvaM cirAyuSko bhUyAH / ' * rAjJA'pi ca vastrAlaGkArAdibhiH satkRtya sa tasyetivRttaM pRSTaH / tadA tenA'pi svavRttAntaH 5 kathitaH, yathA ca kanyAtrayaM pariNItaM tadapi kathitam / evaM tena palyaGka-turagaprApti vinA * sarvo'pi vRttAnto rAjJe viniveditaH / etacchrutvA sasabhAsadau nRpa-devyau Azcaryacakitau jAtau / tataH kumAro'pi rAjAnamApRcchya svaprAsAdaM vinivRttaH san sukhamagno'bhavat / athA'nyadA kanakazrIdevI sahasA paJcatvaM prAptA / tasyA virahe rAjA''tmAnaM zUnyamiva meM 4 manvAno nitarAmunmatta iva saJjAtaH / tatazca na kiJcit kAryaM kartumutsahate sma nA'pi svazarIrasthitiM nibhAlayati sma / tadA vatsarAjakumAreNa tadbodhanAya kathitaM- 'deva ! bhavAdRzAmetAdRzaM zocanaM na sarvathA yuktam / yato'sArasvarUpe saMsAre tu-pANDUbhUtaM taroH patramiva, vidyudgAtramiva, darbhAgralagnajalabinduvat, jalamadhyenduvat, meghamadhyasthendracApavat, 5 kapaTijApavat, gajasya karNa iva dhvajasya cA'gramiva jIvitaM sarvathA caJcalamasti / kiJcaitat * surairvA'surairvA dAnavairvA mAnavairvA rAkSasairvA bhekSasairvA zastrairvA'strairvA bAndhavairvA dhavairvA naiva ma rakSituM zakyam / ato'sya pArAvArasya saMsArasya svarUpaM saMbudhya taduttAraNapotakalpaM dharmakalpatarUM - bhajatAm / ' IdvaMzi bodhavacanAni zrutvA narAdhipaH kiJcit svastha iva jAtaH / sarvakAryeSu ra For Privat71ersonal use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 vyavahAreSu ca pravRttiM kartuM prArabhata / ___ athA'nyadA vatsarAjakumAraH saha svabhAryAbhirupaviSTazcarcA kurvANo'vadat 'priyatamAH! yadi yuSmAkamucitaM pratibhAti tadA nRpatimasmAkaM gRhe Amantrya bhojanAdikaM kaaryitumicchaami|' tadA tAbhiruktaM 'svAmin ! nRpasya gRhAnayanaM na yuktam / yadi bhavata eSecchA tadA rAjabhavane para 56 eva bhojayatu / ' kumAreNoktaM 'evaM kurvatA tu na kiJcid gauravaM syAt kAnte !, ato'trA''nIyaiva / rAjagauravaM kartavyam / ' tadA dayitAbhiH kathitaM 'priya ! yadyeSa eva bhavato nizcayastarhi * rAjAnamAnayatu gRhe, kintu tasya na darzayitavyA vayam / ' evaM bhavatu' iti svIkRtya kumAro'pi nRpamAmantrayituM gatavAn / tadIyAM bhAvanAM 5. jJAtvA nRpeNoktaM 'nanu ko'pi kadAcidapi rAjAnaM na nimantrayati, yata evaMkaraNe mahAn ra * saMrambhaH kartavyo bhavet / ataH santoSaM vidhehi bhoH !' anenoktaM 'deva ! mama tu evaMkRta + eva santoSo bhavet / ' tadA rAjA vadati sma 'yadi tavaivaMkRte eva dhRtiH syAt tarhi - ahamalpaparivArayuta aagmissyaami|' anena bhaNitaM 'maivaM svAmin ! bhavatA tu sakalasAmanta5 mantryAdiparivArayutenaivA''gantavyamanyathA me santoSo naiva bhavet / ' tadA tadasantoSabhayena ra * narendreNa mahatA kaSTena tat pratipannam / ayamapi ca 'mahAprasAda' iti bhaNitvA nijagRhaM * gatavAn / gRhaM gatvA sa uparitane prAsAdatale svapriyAbhiH saha zAridyUtena krIDati sma / iha meM saca rAjJA svapratihAra AdiSTo yat 'pazyatu tasya gRhaM yat kiyAn pAkopaskAraH praguNIkRto'sti meM tena, yathA tadanusArameva gaccheyam / ' pratihAro'pi 'Adeza' iti kathayitvA tadgRhaM gatvA ca yAvanirIkSate sma tAvanna kimapi pAkasAmagryAdi dRzyate sma / atastena kumAramAtre pRSTaM - 'amba ! kumAraH kva gataH ?' tayoktaM 'zAribhiH krIDati / ' I tato rAjAntikaM gatvA pratihArastat sarvaM vinivedya kathayati sma 'deva ! tadgRhe tu " 4 dhUmo'pi na dRzyate khalu ! samprati deva eva pramANam / ' tadA rAjJA mantrimukhaM vilokitam / - tenoktaM 'deva ! tasya vacanaM tu na kadA'pyanyathA syAt / ' ato rAjJA dvitIyaH pratIhAro'nyada gRhaM draSTuM preSitaH / tenA'pyAgatya tadeva kathitam / tadA vismitacitto rAjA svasevakAn sarvatra nagaryAM gaveSayituM preSitavAn / te'pi tathaiva gatvA nirIkSya ca pratyAgatA yAvat kathayanti rAjAnaM For Private & Sonal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ batAvataiva kumArastatrA''gatya vijJapayati sma 'prabho ! idAnIM samayo jAtaH, kRpayA madnehe saparivAraH samAgacchatu / ' rAjJoktaM 'kiM bhoH ! vayameva te vipratAraNAspadaM vA? yena pratyakSaM vipratArayasi ?' kumAra uktavAn 'svAmin ! kadA vA mayA'lIkaM bhASitam ?' rAjA kathitavAn 'tava gehe na kA'pi sAmagrI vidyate nanu !' vatsarAjenoktaM 'prabho ! asti nAsti * veti tu tatraiva pratyakSaM bhaviSyati / kRpayaikavAraM madgRhamAgacchatu / ' tadA hRdaye kopaM vahan rAjA saparivAra utthitaH / yAvat sa kumAragRhadvAraM prAptastAvat gaganAgralagnadhvajapaTamAlAbhirvirAjamAnamuttuGgaM maNDapaM vilokitavAn / tatra ca zatazo hemamayAH / ra stambhAH suramyAzca toraNamAlAH zobhamAnAH Asan / etad dRSTvA rAjA pratIhAraM bhatsitavAnKA 'kiM re pApa ! iyAnuttuGgo'pi maNDapastvayA na nirIkSitaH ?' tenoktaM 'prabho ! atra tu nizcayenaiSa maNDapo naivA''sIt / ' rAjJoktaM 'bhoH ! eSa tu mAsena nirmIyate / tatkathaM nA''sIt ?' evaM te yAvat parasparaM vadanto maNDapadvAraM praviSTAstAvat tatra zatazo dAsI-dAsAH * kAryavyagrA bhramanto dRSTAH / maNDapAntazca divyavastrAnAmullocAH subaddhA Asan, yeSAM prAntAni 55 maNi-ratnamayastambhAgreSu baddhAnyAsan / kutracid muktAmayA svastikA viracitAH, kutracicca ra * paJcavarNakusumagrathitAni vividhacitrANi viracitAnyAsan / madhyemaNDapaM ca bhojanAyopavezanArthaM ** meM suprazastA AsanapaGktayaH prastAritA Asan yanmadhye nRpopaviSTyai uttamamekaM siMhAsanaM ra saMsthApitamAsIt / sarveSAmapi teSAmAsanAnAM purataH kanaka-rajatamayA sthAla-kaccolakacapakAdayaH sthApitA Asan / kumAreNA'gre Agatya saparijano bhUpatiH sAgrahaM sAdaraM sasammAnaM cA'saneSUpavezitaH / tataH sarveSAM hastA bhAjaneSu kSAlayitvA sevakairbhojanapariveSaNamArabdhavAn saH / tasya SaDrasamayasya bhojanasya sugandhenaiva sarve'pi vismitA jAtAH / yadA ca vividhAH khAdyapadArthAH 5 sthAleSu pariveSitAstadA tu tAn dRSTvaiva sarve cintayanti sma yadnanu IdRzaM bhojanaM tu na * kadA'pi dRSTaM bhuktaM vA / nUnametanna martyalokasamudbhavam / ' yAvacca te bhoktumArabdhA tAvat tu 'aho ! iyat svAdu ? iyanmadhuram ? kuta AnItam ? kena vA paktam ? kathaM vA - labdham ?....' ityAdaya udgArAH sarveSAM mukhebhyaH zrUyante sma / tAvatA kumAreNa cintitaM yad 'nanu sarvo'pyayaM saMrambho nirarthaka eva yAvanme'ntaH 73 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 purameteSAM purataH prakaTaM na bhavet !' / atastena tisro'pi svabhAryA uktA 'bhoH ! yUyaM svayameva pariveSaNaM kurvantyo yadi mama svAmino gauravaM kuryustadA varam / ' etannizamya tAbhirvamRSTaM parasparaM yad 'aho ! nedamucitaM kRtaM priyeNa / tathA'pi patyurAjJA'nullaGghanIyaiva / ' iti vicintya tA api vividhAni dravyANi pariveSayitumArabdhAH / kintu yathA yathA rAjJA tAsAM rUpaM nirvaNitaM tathA tathA sa vyAkulo jAtaH / paJceSustamatIva tIkSNairiSubhiH sarveSvaGgeSu tathA vidhyati sma yathA sa sarvamapi bhojanAdikaM vismRtya tadekacittaH saJjAtaH / tato yathAkathamapi sa AcamanajalamAnAyya mahatA kaSTenA''cAntastAmbUlaM ca gRhItvA drutameva tato nirgatavAn svaprAsAdaM prAptasyA'pi tasya manastu tAsAM tisRNAM rUpasampadyeva lubdhamAsIt / ataH 'kenA'pyupAyena tAH svAdhInAH kartavyA' iti vicintya sa svamantrimaNDalamAhUtavAn, kathitavAMzca svamanogatam / tairapi parasparaM mantrayitvA kathitaM 'deva ! yAvat sa vatsarAjo jIvito'sti tAvanna bhavanmanorathaH setsyati / ' 'tarhi tasya kInAzagRhapreSaNopAyaM vicintayantu bhoH !' iti rAjJokte ekena mantriNA kathitaM 'zvo yadA'yamAsthAne AyAsyati tadA siMhanRpAsane upavezanIyo'yaM, yena kruddhaH siMharAjA'tibalavattvAnmArayiSyatyenam / ' 'zobhano'yamupAyaH ' iti kathayitvA rAjJA dvitIyadine AsthAne tadeva kRtam / sz d d ' d ' d ' d ' d d d' d d d d d d d dd d ' **** XXXXX yadA ca kumAraH sabhAyA nirgantumudyatastadA siMhanRpo'pi re ! re ! kiM madAsane'pyupavizya jIvitumicchasi ? Agaccha matsammukhaM, puruSo bhava samprati' ityAdivacobhistaM bhartsayitumArabdhaH / tadA kumAro'pi pratinivRtya yAvat pazyati tAvat sakalamapi sainyaM tasyopari nipatitam / ayaM tu tanmadhye gatvA siMharAjameva hastAbhyAmutpATitavAn zirasa upari bhrAmayitvA ca tathA prakSiptavAn yathA sa nagarAd bahiH patitaH san prANairviyukto jAta: / etad dRSTvA hatanAyakaM sainyaM rAjJaH pArzve pratinivRttam / kumAro'pi gRhaM gatvA svapatnIbhyo yAvat sarvaM kathayati tAvatA tAbhirevoktam 'kimadya siMhena saha yuddhaM jAtaM vA ? yadA bhavatA sa prakSiptastadA'smAbhireva tathA vihitaM yathA sa prANairviyuktaH / kintvetat sarvamapi bhavadvilasitasyaiva phalamasti / tathA etat tu prathamameva, yata ito'pyagre bhavatA bahavya Apado'tra sammukhIkartavyA: / ' itazca nRpAmAtyAdayaH siMhe hate punarapi mantraNArthaM militAH parasparaM vadanti sma yat 74 ' d' d' d' d' d dd'r dd d' ' dd ' 'd' '' ' d d d d d zzzzz1z Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 'nanvanena tu siMho'pi hataH / tato balI tu nA'nyaH ko'pi vidyate'tra / ato'nyameva kaJcidupAyaM gaveSayAmo yena nRpakArya sidhyet / ' etAvatA'nyo mantrI kathitavAn 'bhoH ! taM vyAghrIdugdhAnayanArthaM preSayAmo, yena vyAghrayaiva tAM hanyAt / ' etacchrutvA sarvaiH 'sAdhUpAyo'nviSTo bhavatA' iti sa prazaMsitaH / tatazca dvitIyadine rAjA''sthAnamadhye udghoSitavAn 'asmAkaM vyAghrIdugdhena prayojanamasti, ato vanaM gatvA kastadAneSyati ?' etacchrutvA sarve'pi subhaTA maraNahai bhIrutayA'dhomukhAH saMsthitAH / tadaikena mantriNA 'prabho ! etatkAryasya sAmarthya vatsarAjAda ra ma Rte nA'styanyasya kasyacid' iti kathite rAjJA yAvat kumAramukhaM vilokitaM tAvat 2 * kumAro'pi samutthAya 'AdezaH' iti bhaNitvA rAjabhavanAnnirgataH / / 4 vimanAH sa yAvannijagRhaM prAptastAvattasya priyAbhirAgatyoktaM "kiM nAtha ! adyA'tIva * vyAkulo dRzyate ? kiM jAtam ?' anenoktaM 'na kiJcidapi / ' tadA tAbhiruktaM 'kimadyA'pi ? saha rAjAdezapAlanaM na vihitam ?' ayamuktavAn 'priye ! kenedamabhihitaM zIghrameva yuSmAkam ?' * tAbhiruktaM - 'svAmin ! asmAbhireva zrutametat / yato bhojanadinAdArabhya bhavadrakSArthaM vayamadRzyatayA nityaM bhavatsannihitA eva bhavAmaH / tathA sa duSTaH siMharAjo'pyasmAbhireva hata TA AsIt / anenaiva kAraNenedamasmAbhimA'tam / ' atha yadi rAjJA bhavAn vyAghrIdugdhAyA''diSTastahi / zIghrameva divyAzvamAruhya bhImATavIM gacchatu / tatkSetradevI hi no jananIdevyAH sakhIbhUtA tatraiva 5 * vyAghrIrUpeNa vasati / sainamazvamupalakSayiSyati / tAmeva karNena dhRtvA'trA''nIya rAjJe samarpayatu / ' evaM bhaNito vatsarAjaH satvaramevA'zvarUpadharaM yakSamAruhya kSaNArdhenaivA'TavIM prApto a dRSTazca vyAghrIrUpayA devyA / sA'pi devI taM dRSTvA tatpArzvamAgatA kathitavatI ca 'svAgata* mihA'sti tava putra !, kathaya kiM me'sti kAryaM tava ?' tadA kumAreNa rAjAjJAdiprayojanaM 56 kathitam / tayA gaditaM 'naya mAM tatra yena duSTAnAM yathocitaM kariSye / ' - tataH kumAro'pi tAM gRhItvA nagarI prAptaH san janAn bhApayati sma / janA api meM sa tAM dRSTvA bhItAH sarvadikSu praNaSTAH / ayamapi ca vyAghrIM gRhItvA nRpAsthAnaM prApto bhaNati sma ca 'deva ! gRhNAtvenAM navaprasUtAM mahAvyAghrI yathecchaM ca dugdhaM duhantu / ' bhaNitvA ca vyAghrIM muJcati sma / tadA sA vyAghrI parAmarzasyA'sya dAyakaM mantriNaM gRhItvA hatavatI / etadRSTvA A bhItena rAjJA kathitaM 'bho ! vatsarAja ! mA kArSIrIdRzaM karma / kRpayA gRhANaitAM vyAghrIM yena ** 75 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - bama sarve'pi kSayaM mA prApnuyuH / ' ataH kumAreNA'pi jhaTiti sA karNena gRhItA / 4 tato rAjJoktaM 'bhadra ! nA'smAkamanayA kiJcit kAryam / yata AnItA tatraiva tAM ny|' tathA janairapi tAM netumeva prArthitamataH kumArastAM svagRhaM nItavAn / tatra tadbhAryAbhistasyAH / satkArAdipratipattiH kRtvA kSamA yAcitA / tataH sA'pi zIghraM svasthAnaM gatA / kumArastu sAnandaM sasukhaM ca svabhAryAbhiH kAlaM yApayati sma / athA'nyadA rAjJaH smRtipathe punarapi tAstisro'vatIrNAH / etena rAjA nitarAM vaikalyaM * prApya vimanasko jAtaH / taM ca tadavasthaM dRSTvA punarapi mantribhirvimarzaM kRtvA nirNItaM yada meM 55 'idAnIM sa yamalagirinIrAnayanArthaM preSaNIyaH' iti / tataH sabhAyAM rAjJA sa AdiSTaH 'bhoja * vatsarAja ! yamalagiriM gatvA tatratyaM jalamAnIya ca me dehi yena mama dehaH sarvathA nIrogo * ma dRDhazca jAyeta / ' kumAreNoktaM 'bhavadAdezaH pramANaM prabho !, avazyaM tadAneSyAmi / kintu sa giriH kutra vidyate ? kRpayA kathayantu mAm / ' mantribhiruktaM yathA - "vindhyATavyA madhye meM yamalanAmAnau dvau parvatau staH, tayormadhye caikaH kUpo'sti / tau dvAvapi parvatau viyujyate saMyuktau / * ca bhavataH / viyojanasamaye yadi tanmadhye pravizyate tadA jalaM labhyate / ' etannizamya kumAro nRpAjJAM gRhItvA gRhaM ca gatvA svapriyAH pRSTavAn 'kathaM tatra 4 gantavyam' iti / tAbhiruktaM 'turagamenaM samAruhya tatra gacchatu / jananyA aparaikA sakhI tatra * zakunikArUpeNa vasati / saiva bhavatkAryaM sAdhayiSyati / ' ayamapi tathaiva tatra gatvA yAvat pazyati sma tAvat zakunikaikA''gatA taM pratyabhijJAya ca tatkathanAnusAraM yamalagirikUpAda - jalabhRtAmekAM tumbikAmAnIya tasmai dattavatI / tataH so'pi tAM vanditvA jalaM ca gRhItvA 5 narendrapArve AgatastajjalaM ca nRpAya samarpitavAn / mantribhirapi tat parIkSya kathitaM yat * 'satyamidam' iti / tato rAjJA visRSTaH sa nijagRhaM gataH / ito rAjA mantriNazca punarapi cintAnimagnA jAtA yad 'ayaM kenA'pyupAyena na ra se mriyate, tat kathamasau nigrahItavyaH ? yad duSkaratamamapi kAryaM syAt tadasau lIlayaiva ra 5 sAdhayati / ' rAjJA kathitaM 'yadyapyevamasti tathA'pi bhavadbhipAya: kazcidanveSTavya eva, yadi * yuSmAkaM mama jIvitaM priyam; anyathA'hamevameva kandarpadarpamasahiSNurmariSyAmi / ' etannizamya meM mantriNo gabhIracintanaM kRtvA parasparaM cA''locya nRpapurata evamUcuH 'athA'traika evopAyo| 'nanyasadRzo vidyate / prathamaM tu bhavatputryAH surasundaryA vivAhasAmagrI praguNIkRtya sarvebhyo'pi | (Maraikikikikikatarian 76 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nRpa-nRpaputrAdibhyo nimantraNAni preSayatu / itazca nagaryA dakSiNe bhAge ekamatyantavizAlaM pratyakSaM * yamagRhamiva yamagRhaM nirmApayatu / tato vatsarAjaM yamarAjanimantraNArthaM tata eva preSayatu / evaM ra kRte'sau nizcapracaM yamarAjaprAghUrNako bhaviSyati / ' nizamyaitad rAjJA saharSa kathitaM 'nUnaM yuSmAkaM buddhiratIva zobhanA'sti / niHsandehasamayamevottama upAyaH / nirvilambamayaM kriyatAm' iti tatastairapi nagarAntarvivAhasAmagrI * praguNIkRtA / nagarAd bahizca yamagRhasya sAmagrIrapi saJcitAH / tathA hi - prathamaM tvekA mahatI gartA khanitvA tadantaH khadiravRkSakASThAni pUritAni, tathA'nyAnyapi viziSTendhanAni prakSiptAni / tatastilasya bahavaH syUtAstasmin vikIrNAstadupari ca tuSanikaraH kodravAdikSudradhAnyAnAM 56 rAzayazca kSiptAH / tadanantaraM tasmin tailAdisnehaM pariSicyA'gniH prajvAlitaH / kSaNArdhenaiva sa se tathA prajvalito yathA kRtAnta evATTahAsaM kurvan pratibhAti sma / ayaM cA'gniH SaNmAsairapi vidhyAtuM duHzaka evA''sIt / evaMvidhaM yamagRhaM vidhAya mantribhinupAya vijJaptaM 'prabho ! adhunA hai vividhadUtaiH sarvanRpAdibhyo nimantraNaM dattvA yamarAjaM nimantrayitumayameva preSyatAm / ' etacchrutvA tuSTena rAjJA duSTAzayenA''sthAnamadhye udghoSitaM yad 'madIyakanyAyA pariNayAvasare'haM yamarAjamapi nimantrayitumicchAmi / kastatra gatvA tasmai mama nimantraNaM dAsyati ? sarve'pi yUyaM svAmibhaktA nanu !!' zrutvedaM bhayabhItAH sarve na kiJcid vadanti sm| tadA nRpeNa vatsarAjAya kathitaM 'tvameva vatsa ! atrA'rthe zaktimAn khalu ! tad yAhi / yamarAjanimantraNArthaM bhoH !' kumAro'pi 'yathAdezaH prabhoH' iti tat pratipadya tato nirgataH / * rAjA tvetenA'tIva hRSTa AzAmodakAnAsvAdayituM pravRtto yathA 'ataH paraM me sarvANyapi samIhitAni niSpratyUha setsyanti / ' atha kumAro'pi svagRhaM prApto bhAryAbhirbhaNita upAlabdhazca 'priyatama ! iyato vArAn ra nivArito'pi bhavAn tato na nivartate / atIva prabhubhakto'sti bhavAn / tat kimiti prabhuvacanaM na karoti ?, bhavataH sa eva prabhuH sundaraH pratibhAti yo bhavantaM yamapArve preSayati / * asmAdRzAM hitaiSiNAM vacanAni tu bhavate naiva rocante / tathA'pi bhavatedamatiduSTaM preSaNaM sarvathA na kartavyam / ' tadA'nena bhaNitaM 'priyAH ! medRzAni vacanAni bhANiSTa / yanmayA pratipanna - tat pralaye'pyanyathA na bhavet / ' 77 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etannizamya ratnacUlayA hasitvA bhaNitaM 'svAmin ! yadyeSa eva bhavato nizcayastadA'yaM * yakSa eva bhavatpratirUpaM kRtvA gamiSyati / bhavatA tu naiva gantavyaM pratyutA'tra bhavane uparitane tale guptatayA vasitavyam / atra yatkartavyamasti tat sarvaM vayameva vidhAya susthaM kariSyAmaH / ' mA kumArastat pratipannavAn / tataH sa kiGkarayakSo vatsarAjarUpaM dhRtvA vizeSeNa sphArazRGgArAdi kRtvA ca rAjapAbeM meM gataH kathitavAMzca 'deva ! ahaM gantuM siddho'smi kintu katidivasairmayA pratinivartitavyam ?' rAjJoktaM 'mAsena' iti / 'yadyevaM pratyakSameva tatrA''gatya mama sattvaM pazyantu' ityayamuktavAn / tadA rAjA'pi mantribhiH saha gAntikaM gataH / teSu anyeSu ca bahuSu nagarajaneSu pazyatsvevA'yaM * yamagRhaM pravizya nimeSamAtreNaivA'darzanIbhUtaH / etad dRSTvA hRSTacitto rAjA mantriyuto nijaprAsAdaM prAptaH / zeSA janA api khinnamAnasA nijanijasthAnaM gatAH parasparaM bhaNanti sma / 'ahaha ! aho ! rAgAndhena rAjJedaM nRzaMsaM kAryaM kRtam / hA vatsarAja ! dInavatsala ! tvAM meM * vinA'dya nagarametat smazAnavacchUnyaM saJjAtam / hA ! guNanidhe ! kadA punarapi tvAmatra vilasamAnaM drakSyAmo vayam ?' ito rAjJA svamantrijanAH proktA 'bhoH ! adyaiva tAstisro'pyatrA''nayata yena me cittasantApo nirvApitaH syAt / ' taiH kathitaM 'svAmin ! maivamatyutsuko bhUt / yato'nyathA'pi / * bhavadviSaye'dyA'tidAruNo lokavAda ucchalito'sti / evaMkRte tu sarvo'pi janapado bhavato virakSyate / ato mAsamAtraM pratIkSatAM prabho ! / ' rAjJA'pi tat pratipadyA'tikRcchreNa kathamapi ra mAso yApitaH / pUrNe ca mAse sa mantriNo bhaNati sma 'bhoH ! mAsastu pUrNo jAto'dyA'pi x kimiti cirayata ?' mantribhiruktaM 'adyaiva devAdezaH kariSyate / ' tataste catvAro'pi vatsarAjagRhagamanArthaM sanaddhA jAtAH / atrA'ntare ratnacUlAdibhistisRbhirapi vatsarAjakumAraH pravaramajjanavidhinA snapayitvottamaM zRGgAraM ca kArayitvA rAjAsthAnagamanArthaM sannahitaH / tathaiva yakSadvArA nijajanakaM , vyantarendramAkArya sarvaM vRttAntaM ca kathayitvA tatastadIyAnyAbharaNAni gRhItAni / tAni ca / sarvANyapyAbharaNAni kumAreNa paridhApitAni / tataH kumAraM yakSaturaGge samAropya tatpuratazca meM sadaNDaM vyantarendraM saMsthApya te nagaramadhyAt pArthivasabhAyAM preSitAH / taM dRSTvA sarvo'pi nagaralokaH pramodaromAJcakaNTakito jAto bhaNati sma ca 78 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 'aho ! ayameSa vatsarAjakumAra Agacchati / nUnamadyA'pi nagaryA janapadasya ca puNyAni 4 jAgarti yadeSa mahAsattvo'kSatadehatayA'tra prAptaH / ' na kumAro'pi ca tAdRzi zubhavacAMsi zRNvan nRpabhavanasiMhadvAraM prAptaH / taM dRSTvaiva hRSTaH meM pratIhAro dhAvitvA rAjasamIpaM gato vijJapayati sma ca 'deva ! dvAradeze varyakumAro vatsarAjaH / * pratiruddhaH santiSThati / ' tacchrutvA vismaya-kopa-nairAzyAdibhAvAn sahaivA'nubhavan rAjA''diSTavAn sakaSTaM 'pravezaya tamantaH / ' pratIhArastu dvAraM prApya kumAramuktavAn 'pravizatu bhoH !, bhavAn * rAjJA'nujJAto'sti / ' so'pi ca smitasmerAnanaH sabhAyAM pravizati sma / athA''yAntaM taM sarve'pi sabhAsado hasannayanamAlAbhiracitavantaH / kumArastu rAjAnaM * sAdaraM savinayaM ca praNamya nijAsane upaviSTaH / nRpastu taM dRSTvA 'mRto'pyayaM kathaM jIvitaH ? kathaM vA gataH ? kathaM vA''gataH ? matsamIhitaM naiva siddhaM !, nanu kathametat saMbhavet ?' ityAdivividhacintayA grastaH san kumAraM pRcchati sma - 'vatsa ! asti kuzalaM tvaddehe ?' 4 tenoktaM 'prabho ! bhavatpAdaprasAdena kuzalamevA'sti / ' 'kimasmAkaM suhRd yamarAjaH sukhita + Aste ?' iti rAjJA punaH pRSTam / anenottaritaM 'deva ! yamastu nityamapi sukhito vartate / * tathA bhavadupariSTAdananyasamaM snigdhabandhutvamudvahati saH, kathayati sma ca "bahukAlAnantaraM a bhavatA smRto'ha" miti / atha ca bhavaddhRtyo'pyahamatyadbhutagauraveNa sambhAvito'smi, yatastena * me etadAbharaNAdikamapi dattamasti, pazyatvidam / kiJca bhavatpratyayArthaM nijapratIhAro'pyeSa preSito'sti' ityuktvA tena puraHstho vyantarendro darzitaH rAjA'pi taM dRSTvA'nimeSadRSTyAdikAni ca sakalAnyapi devacihnAni nirIkSya ca tasya devatvaM nizcitavAn / tAvatA daNDadhararUpeNa vyantarendreNa kathitaM 'rAjan ! asmAkaM svAminoktamapyasti se yad "evameva bhavatA svapuruSA nityamasmatpAveM preSayitavyAH / tathA bhavatA saha yadi * milanamabhaviSyat tadA sundaramabhaviSyat, kintu itastatrA'smadAgamanaM na sambhaved yat / - indrasyA''jaiva nAsti / ato bhavataivA'trA''gantavyam" iti / ' etannizamya sarve'pi yamAlayagamanAya samudyatA jAtAH / etad dRSTvA daNDadhareNoktaM * 'yadi bhavatAM tatra gamanAya cittamasti tarhi mayA sahaivA''gacchantu / ' tadA rAjAdayaH sarve'pi * tena sArdhaM nagarAd bahirviracitaM yamagRhaM prAptAH / sarvaprathamaM tu daNDadhara eva taM praviSTastatpRSThatazca ra catvAro'pi mantriNastaM praviSTAH, kSaNArdhenaiva ca bhasmapuJjatvena parAvartitAH / atha rAjA'pi X 79 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bama tatra jhampAM dAtuM yAvaduyuktastAvat kumAreNa sahasaiva bhujaM dhRtvA niruddhaH kathitazca 'deva ! 5 * mA sAhasaM kArSIt, atra pravezena tu nizcapracaM maraNaM bhavet / iyantaM kAlaM yad bhavAn mayA pratAritastadarthaM kSamatAM kRpayA / ete mantriNastu mama nAzane udyuktA Asan, ata eva mayA 55 te'gnau pAtayitvA vinAzitAH / ' etacchrutvA vailakSyamanubhavan rAjA svasthAnamAgatazcintayati sma ca 'nUnamaho ! asya * caritaM tu kiJcidamAnuSamasti / ato'smai mama surasundarI nAma kanyAM dattvA'sya rAjyasya svAminamapi karomyenam / tathA'haM tu pravrajyAM gRhItvA svakAryaM sAdhayAmi / yatastayA - duSTacintayA mayA bahu pApamupArjitamasti, svAtmA ca laghUkRto'sti janamadhye / ' tatastena mahAvibhUtyA surasundaryA vivAhastena saha vihitaH sarvamapi ca mahAjana sasAmantAmAtyaM saprajAjanaM cA''kArya kathitaM 'zRNuta bhoH sarve ! vatsarAjakumAramenamahaM mamottarAdhikAritvena niyojya rAjye'bhiSektumicchAmi / adyaprabhRtyayameva vo rAjA'sti / - ato'bhiSekayogyAM sAmagrI melayatu satvaram / ' sarvairapi sAnandaM sasambhramaM ca sAmagrI melitaa| tataH pradhAne muhUrte uttame ca lagne vatsarAjaM rAjye'bhiSicya rAjA vrataM gRhItavAMstApasazca ra ** saJjAtaH / vatsarAjo'pi ca rAjA bhUtvA svaparAkrameNa bahUn dezAnekacchavAn vidhAya ma mahArAjatvamanubhavati sma / athaikadA karadhRtavaralekho naraH kazcid rAjasabhAmAgato vijJapayati sma ca 'deva ! ahaM kSitipratiSThitanagarAdAgato'smi / nagarajanaireSa lekha: "devapAdebhyaH * samarpayatveta"mityuktvA preSito'sti / idAnI deva eva pramANam / ' tatastena sa lekho nRpapAdamUle sthApitaH / tato rAjAdiSTo'mAtyastamunmudrya rAjJA saha vimarza kRtvA ca * * sarvapratyakSaM vAcitavAn yathA "svasti / / bhUrisurAlayazikharAgravinyastadhvajadaNDaprAntAsaktasitasicayapracchAditanabhastalAbhogAyAmanavaratagIta-nRtyotsavamuditasakalajanatAyAM nirantaradandahyamAnakAlAguru prabhRtipravaradhUpadhUmAndhakArajaladAgamavipralabdhasatataprabhUtazikhaNDinikurambarutapralambakekAyAM A OM zrImadujjayinyAM mahApuryAmanavaratapraNatamahAsAmantazirodhattamahAkirITakoTitaTaghaTitakarotkaTa mahAmANikyacayacumbanamasRNIkRtapAdapIThaM mahArAjezvaraM zrImantaM zrIvatsarAjaM zrIkSiti 80 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bala pratiSThitanagarAt sakala: paurajanaH sASTAGgaM praNamya savinayaM vijJapayati, yathA - saGghAtenevara dhAnyanicayo, dhUmaketusamudgameneva jananivaho, vyAdhadarzananeva mRgasamudayo, jaladAgameneva vA rAjahaMsagaNo deva ! devarAjena samasto'pyatyudvejito janaH, sa ca devapAdAnanusmaratIti matvA OM yathA'nyarAjyeSu na gacchati tathA''dezyamiti / " etadAkarNya bhRkuTibhaGgabhISaNavadano rAjA pratIhAraM tatkSaNamAdiSTavAn 'bhoH ! zIghrataraM prasthAnabherI tADaya / ' so'pi 'Adeza' ityuktvoccaistAM tADitavAn / tasyA gabhIrazabdena * * sarvA'pi purI prakSubdheva / api ca - kazcidrathaM, kazcittu gajaM, kazcidazvaM kazcicca vRSabhaM ra 5 praguNIkaroti sma / sarvairapi bhaTaiH subhaTaiH sainikaiH senAnIbhizca sarvamapi zastrAstrAdikaM meM praguNIkRtam / evaM sarvamapi sannahya rAjottame lagne prasthAnamaGgalaM kRtvA'navarataprayANaiH kSitipratiSThitanagaropAntaM praap| devarAjo'pi caitajjJAtvA yAvattatsammukhaM gantumudyatastAvat sarve'pi sAmantAdayaH paurajanAzca viraktatvAnna tena samaM nirgacchanti sma / etad dRSTvA viSaNNaH sa cintitavAn * 'hanta ! sarvA api prajA matto viraktIbhUtAH santi / ato me vanavAsa eva zreyaH / ' tataH * sa nibhRtameva vanaM gatavAn / janA api vatsarAjamAgataM jJAtvA mahatA vicchardaina taM nagaramadhye pravezitavanto rAjye cA'bhiSiktavantaH / evaM rAjyadvayasya svAmIbhUya sa sanayaM sapraNayaM ca sarvA api prajAH * pAlayati sma trivargamapi sAdhayati sma / / athottare vayasi svapade svaputraM saMsthApya vairAgyavAsito vatsarAjaH sUrisamIpe pravrajyAM gRhItvA suralokaM prAptaH, kramazazcA'pavargaM prApsyati / / [sampUrNA] (zrIdevacandrasUriviracitAt prAkRtabhASAmaya sirisaMtinAhacariyaM' - granthAt saGkalitaiSA kathA II) Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukanyA racayitA : DaoN. AcAryarAmakizoramizraH ___295/14, paTTIrAmapuram, khekar3A-201101 (bAgapata) u.pra. sukanyA rAjJaH zaryAtestanayA''sIt / sA zarIreNa sundarI, manasA manohAriNI, - hRdayena hRdayapriyA, vinItA, suzIlA cA''sIt / ekadA tasyA janakena rAjJA zaryAtinA''kheTAya 8 vane senayA saha ziviraH sthApitaH / tadA vane maharSibhRgoH putra RSizcyavano ghoratapasyAlIno a babhUva / RSeH zarIraM mRdAvRtamAsIt / zaryAtiputrairmudAvRte cyavanakAye loSThAn prakSipya ghoro'narthaH kRtaH / tataH RSikopena senAyA matibhraSTA / sainikAH parasparaM yuddhamArabhanta / rAjJA jJAtaM yadatra kenA'parAddham ? sa kupitamRSimupagamya kSamAmayAcata / kSataM vikSataM me zarIramityuktvA : kA cyavanena sevAyai tasya putrI yAcitA / zaryAtinA sarvahitAya svaputrI sukanyA tasmai dattA / 9 tataH sarve yuddharatAH sainikAH prakRtisthA babhUvuH / ekadA'zvinIkumArau sukanyAyAH saundaryamavalokya mohitau / tAbhyAM sA kathitA / yadenaM vRddhaM vihAyA''vayorekaM vRNISva / 'sA hovAca yasmai mAM pitA'dAnnaivA'haM taM jIvitaM / hAsyAmIti / tasyA vacanena tAM pativratAM vijJAya tAvazvinIkumArau prasannau / vRddha svapatimAmalakIprAzaM khAdayeryena tava patiryuvA bhaviSyatIti nigadya tAmAmalakIprAzanirmANasya vidhiM kathayAmAsatuH / sA taM nirmAya svapatimabhakSayat / tenarSicyavano navayauvanamalabhata / ka tataH sa yuvA bhUtvA sUktaM lilekha, yatra kumArgAllokAnnivArayitumRSirindraM prArthayati ___ punarainA nivartaya punarenA nyA kuru / indra eNA niyacchatvagnirenA upayajatu / / RgvedaH-10/19/2 AmalakIprAzazcyavanaprAzanAmnA prasiddhaH, kintvasya cyavanaprAzasya nirmAtrI sukanyA''sIt / (1) zatapathabrahmaNam - 4/1/5/9 12 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaGgatrayI aravindabhAI kApaDiyA prAyaH varSazatAt pUrvaM saurASTrasya kasmiMzcid grAme kazcit karasananAmA lohakAro 88 vasati sma / santoSa eva dhanaM,sadAcAra eva tasya vRttaM ca / bubhukSitAyA'nnaM, tRSitAya jalaM, - zrAntAya vizrAmaM dAtuM sadaiva tatparaH sa janeSu 'karasana bhagata' iti nAmnA prasiddho'bhavat / kadAcana tasmin grAme 'hutAzanI'nAmotsavaH saMprAptaH / AbAlavRddhajanAH sarve / - krIDAparAH parasparaM vividhagulAlAdivarNakAn, jalaM ca prakSeptuM lagnAH / atha tatraikA vicitrA 8 praNAlikA''sIt yat sarvaiH parasparaM ko'pyapazabdaH vaktavyaH / utsavonmattA janA atra tatra bhramanti sma / tAvat karasanastatra dRSTaH / sarve yuvakA 8 militvA taM mArge nirudhyA'pazabdaM vadituM prerayanti sma / 'bhagata ! kamapyapazabdaM vada iti' / / karasanenoktaM-'naiva zakyametat / akartavyam naiva kartavyamavaktavyaM naiva vaktavyamiti mama 58 svabhAvaH / ' yadA sa evaM dRDhapratijJaH sthitastadA grAmamukhI tatrA''gatya taM praNAlikA pAlanAyA''dizat, akathayacca-yadi tvaM praNAlikAbhaGgaM kuryAstarhi grAmastyaktavyaH / karasano grAmaM tyaktvA'nyatra gataH, paraM tvavaktavyamapazabdaM naivA'vadat / dhanyaH karasanabhagataH, dhanyaM va 3 tasya dhairyam / 6902020000094 (2) karasanabhagataH grAmaNya AdezAt svagrAmaM tyaktvA pAlItANAnagarasamIpe gheTInAmake B grAme nyavasat / __ nityaM svakAryAd nivRtya zatruJjayagirimAruhya yugAdideva-AdinAthamandiraM gacchati / 3 sma / tatra paramAtmano mUrti dRSTvA sa romAJcito bhavati sma / sa prabhumuddizya stuti kartumArabhata ! utkaTaharSaromAJcena, bhaktipUrNahRdayena, tArasvareNa stutiM karoti sma / opeNG 83 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sonekI chaDI, rUpekI mazAla jariyA~kA jAmA motanakI mAla Aju bAjuse nigAha rakho maherabAna jIvadayApratipAlaka zrIAdinAtha bhagavAna ko ghaNI khammA ghaNI khammA / ' tasya stutisvarANi dIrghakAlaM dUrasudUraM guJjanti sma / janeSu tasya khyAtirjAtA / tato nityaM sAyaMkAle bahusaGkhyalokastatrA''gacchati sma / ekasmin dine nagarasya mAnasiMhaThAkurastatrA''gataH / karasano'tIvotsAhena stutimakarot / stutiM zrutvA'tIva prasanno bhUtvA ThAkurastasmai AtmanaH pAdAmairaM dAtulaGkAcchat / sa uktavAn - re karasana, hastaM prasAraya, ahaM tubhyaM suvarNAlaGkAraM dadAmi / ' karasano harSeNa vAmahastaM prAsArayat / ThAkuro'vadat- 'dakSiNena hastena svIkAryamidamAbhUSaNam / tadevocitam / ' karasano'vadat 'mahArAja mama dakSiNakarastu devAdhideva zrI AdinAthAya samarpitaH / tasmAt taM bhavatsamIpe prasArayitum na zaknomi / kSamAM prArthaye / ' evaM karasano bahumUlyaM suvarNAlaGkAraM rAjakRpAmapi cA'vagaNayya kevalaM devAdhidevaM bahvamanyata / (3) ekadA nRpatirmAnasiMhaThAkuro nagaryAM zobhAyAtrAyai prasthitaH / gajArUDhaH sa nRpo mitrairAvRttaM karasanaM dRSTavAn / sa tasya khyAtimasmarat / tasya ca mukhena svastutiM zrotumaicchat / karasanamuddizya sa uktavAn- 're karasana, yAdRzIM bhagavataH stutiM tvaM karoSi tAdRzI mamA'pi stutiM kuruSva / ahaM tubhyaM gheTIgrAmaM pAritoSikarUpeNa dAsyAmi' iti / janasamUhamadhye sthitaH karasana uvAca - 'mAM kSamatAm / mayA kevalaM devAdhideva AdIzvaraH eva stUyate, nA'nya: / ' dhanyA tasya niHspRhatA / * 84 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SOOO kathA AsIt / - // svakAryaM svayameva kartavyam // ekA caTakA AsIt / tasyAstrayo laghavaH zizava Asan / tasyA nIDa ekakRSibhUmau ekadine gopAlanAmakRSIvalastatkSetrasya svAmI tasya putreNa sArdhaM kSetramAgacchat / kRSIvalaH putramAha- adhunA sasyaM paripakkaM jAtam / tataH zva AvAM prativezinA sahA''gatya sasyaM laviSyAvaH / caTakAyAH zizubhireSA vArtA zrutA / sandhyAsamaye yadA caTakA''hAraM nItvA svasya nIDe AgacchattadA zizubhiH proktam bho amba ! aparedyuH kRSIvalastasya prativezinA sahA''gamiSyati, Agatya ca kRSikSetraM * laviSyati / atha vayaM kutra gamiSyAmaH ? caTakA avadat - cintAM mA kuru / zvaH ko'pi nA''gamiSyati / paurika vI. zAhaH anyadine kRSIvalastasya putreNa sahA''gacchat / etya tau dvau prativezinAM pratIkSAmakurutAm / kintu ko'pi nA''gacchat / kRSIvalena proktam prativezino nAyAtAH / atha vo'haM bhrAtRRnAhvAsyAmi / te AvAM sasyaM lavituM sahAyaM kariSyanti / I sandhyAsamaye yadA caTakA''gacchattadA ekazizunA proktam - bho mAtaH ! zvo'vazyaM kRSIvalo bhrAtRbhiH sahA''gatya sasyaM laviSyati / atha kim ? caTakayoktam - cintAM mA kuru / zvaH ko'pi nA''yAsyati / nUnamevameva jAtam / pratIkSAM kurvANo gopAlakRSIvalastasya putreNa saha tatraivopAvizat / parantu ko'pi nA''gacchat / tadante kRSIvalena proktam - zva AvAM dvau svayamevA''gatya sasyaM laviSyAvaH / - sandhyAsamaye punaH zizubhirmAtA proktA zvaH kRSIvalastasya putreNa saha svayameva kSetraM laviSyati / tato vayaM kiM kuryAma ? caTakA kathayati-adya vayamanyasthAnaM gatvA vatsyAmaH / yataH zvo'vazyaM kRSIvalena kRSikSetraM laviSyate / caTakA tasyAstribhiH zizubhiH saha tatsthAnaM tyaktvA'nyanirbhayasthAnaM gatvA nyavasat / nUnaM svasya kAryaM svayameva kartavyam / 85 bI-1, hRdaya epArTamenTa, pAlaDI, ahamadAbAda-7 (gujarAta) Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvAdaH munidharmakIrtivijayaH (eko jano gacchannAsIt / tena samIpasthaH zuSko vRkSo dRSTaH / tadA sa vRkSaM kI pRcchati-) / manuSyaH bho ! bhoH ! kimarthamudAsastvaM dRzyase ? vRkSaH haM, (kimapi na vadati / ) manuSyaH (samIpaM gatvA) re ! kimarthaM na vadasi ? mayA ko'parAdhaH kRtaH ? vRkSaH (sAkrozam) apasaratu, apasaratu / 'tvAdRzasya prANino mukhadarzanameva pApamastI'ti / manye'ham / / manuSyaH krodhaM mA kArSIH / zAntimavadhArya yajjAtaM tat kathaya / vRkSaH alaM zAntyA / mUrkha ! mAM kiM pRcchasi ! gatvA rASTriyamArgama(N.H.4)valokaya / manuSyaH (vihasya) aho ! jJAtaM jJAtam, tavaitAdRzasya mahata: kopasya kAraNaM jJAtaM khlu| vRkSaH re dhRSTa ! duSTaM kAryaM vidhAyA'pi hasasi ? kiM lajjAM nA'nubhavasi tvam ? / manuSyaH sarve jIvA svasukhArthaM prayatante, tathaivA'trA'smAbhirapyAnukUlyArthaM sukhArthaM caivaM kRtam / ato'tra kathaM lajjanIyam ! 1 vRkSaH satyam, tattvahamapi jAnAmyeva; kintu parajIvebhyo duHkhaM dattvA sukhaM prApaNIyamiti tu na kutracidapi jJAtaM dRSTaM ca / 'paraduHkhe sukhI' - etAdRzastu tvameka eva 'manuSyo' dRSTo mayA / manuSyaH aho ! tava vidvattvaM cAturyaM ca prazaMsanIyamasti / tathA'pyetattu jJeyaM yad, lAbhaM hAni cA'pekSyaiva sarvamapi kAryaM kriyate / yadi mahAn lAbhaH syAttIlpahAnirupekSaNIyA / atrA'lpahAnau satyAmapi mahato lAbhasya kAraNaM dRzyate / ata evaM karaNe kimarthaM kA lajjanIyam ? - vRkSaH AstAmetena vAgvilAsena / etad vAkcAturyaM tava samIpe eva sthApaya / prathamametaM 86 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTriyamArgaM netre udghATya sAvadhAnaM pazya, pazcAttava vAgvaibhavaM drshyitumtraa''gcch| manuSyaH (bhrakuTimUrvIkRtya) re ! mayaitAdRzaM kiM duSTaM kAryaM kRtaM yena tvaM muhurmuhuH krudhyasi, bI mithyApralApaM ca karoSi / vRkSaH (sAkrozaM) kimasmAn mUrkhAn mUDhA~zca manyase tvam ? yena lajjanIyaM kAryaM / vidhAyA'pi taM nihnotuM prayatase ? zRNu, pApinastava pApalIlA- tvayaitasmin mArge / sthitA ramaNIyA manohAriNo'neke vRkSA uccheditAH / nandanavanAnIva dRzyamAnAni se naikAni manoharavarNagandhamizritavividhaphalayutAni vRkSakadambakAnyadya bhuvi patitAni santi / purA dakSiNato vAmatazca ramaNIyavRkSarAjidRzyamAnA''sIt / sarve vRkSA anyonyaM mukhaM pazyanta iva sthitAH santi / tato dUrataH sA vRkSarAjiH stambhAropaNamivA'nvabhUyata / tadupari netrAnandakAribhirharitapatravRndai racitAcchadividyate sma / tatazcA'ho ! etad dRzyaM ramaNIyo vRkSamaNDapa iva pratyabhAt / kutracittvAgacchatAM pathikAnAM svAgatArthaM racitAni toraNAnIva kecid vRkSA dRzyante sma / evamatIvara ramaNIyaM yatsaundaryamAsIt, tatsarvameva tvayA nAzitam / adya tu sa samasto'pi mArgaH zobhArahito dRzyate / tathA vRkSanAzAdaneke pazu-pakSiNo'pi mRtAH, kecittu nirAzritA iva te itastato gatvA''krandanti, pathikAH sAdhujanAzcA'pi pIDitA bhavanti, cItkAraM ca kurvanti / vada, kimeSA'lpahAniH kathyate ? manuSyaH kiM karomi ? ko'pyanya upAyo nA''sIt / ataH.... (madhye eva) asatyam / yadyanya upAyo nA''sIttarhi etena nUtanarASTriyamArganirmANenA'lam ! adyAvadhi sarvairapi purAtanaiva rASTriyamArgadvAreNa yAtAyAta kriyamANamAsIt, na tu gagane uDDIya gacchati sma ko'pi / ato'laM vyAjena / NA zRNu, paradeze ghaTitAmekAM satyAM ghaTanAM zrAvayAmi ___ 'phaphuokA'nAma 'jApAna'dezasya mahAnagaramasti / tatra kasyacijjalAzayasya samIpe rASTriyamArga AsIt / sa mArgo vizAla AsIt, kintu / janAnAM yAtAyAte kAcid bAdhA''patitA / ataH sa mArgo vistAraNIya iti nirNItavantaH tatratyA janAH / ato jalAzayasya nikaTasthitebhyaH cerIvRkSebhya eko vRkSa ucchinnaH karmakaraiH / 87 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyadine kenA'pi sajjanena tatrasthitavRkSasya latAyA upari likhitamekaM patraM (card) sthApitam / tatra likhitam - "cerIvRkSANAM rakSaka ! zrIman kAjhumAmahodaya ! bhavAn puSpANi prati dayAlurasti / ataH paJcadinaparyantametAna vRkSAn kRpayA mA ucchetsIH / yato'smin vasantau tAni puSpANi punarvizeSato vikaseyu"riti / sarvaiH tat patraM paThitam / sarvatra vArtA prasRtA / dvitIyadine eva tallatAyA upari sthApitaM nUtanamekaM patraM sarvairdRSTam / tatra- "puSpANAM rakSaNArthaM yad hRdayaM vyathitaM bhavati tadeva mama 'jApAna'dezasya vAstavikamaudAryabhRtaM caitanyamayaM ca hRdayaM tathA gauravamasti / IdRzI mRdubhAvanA sarvatra prasaratu" / - - 'cerIvRkSANAM rakSakaH kAjhumA' iti / 'kAjhumA' mahodayasyaitAdRzaM nirNayaM nirIkSya kRtajJatAmApanai garajanairbahubhiH kAvyaiH tA vRkSalatA bhRtAH / ante sattAdhikAribhiH svAyojanaM parAvartya tadvakSANAM rakSaNaM kRtam / re ! kiM jJAtaM kathAyA hArdam ? prakRti prati janAnAM hRdayaM kIdRzaM syAdityanena jJAyate / ato vAkprapaJcaM vihAya satyamArgamanusara / manuSyaH - (adhodRSTiM vidhAya tUSNIM sthitavAn / ) vRkSaH bhoH ! kathaM na vadasi ? manuSyaH zokaM mA sma karoH / punaH tatra vividhavRkSANAmAropaNaM kariSyAmi / vRkSaH re nirlajja ! kathamevaM vadasi ? vRkSANAmAropaNamAzvAsanamAtramevA'sti / vidyamAnAnAM bandhujanAnAM vinAzaH ko nAma svIkuryAt ? kimasmAn mUrkhAn manyase ? bho ! nA'haM mUrkhaH kintu tvameva mUryo'si / tava mUrkhatvaM kathaMrItyA varNayAmi, tadeva na jAnAmi / tvamekataH prakRtiM vinAzayasi, aparataH 'prakRtiM rakSantu, prakRti rakSantu' ityuccairArATiM kRtvA prakRtisaMmelanamAyojayasi / evaM dehAnukUlyArthaM sarvatra 'naisargikopacArakendra sthApayasi / paJcadazadinaparyantaM gRha-svajanApaNAdikaM vihAya tatraiva vRkSasyA'dho nivasasi, pazcAt prakRtimAhAtmyaM varNayasi / anyacca prAsAdasya parito haritAGgaNaM viracayasi / tatra prAtardhAvasi (Morning Walk) / aho ! kimetad mUrkhatvamuta cAturyam ? 88 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadAnI AR SA PA manuSyaH bhoH / ... vRkSaH (nirudhya) aho ! tava dhASryamapi varNanAtItamasti / adyAvadhi mArge gRhe cala pAJcAlikArUpeNa zobhAyAH sAdhanarUpeNa cA'smAkamupayogaH kRtaH / kintvidAnI tu vividhavarNayutAn naikAn citrapataGgAn hatvA teSAM sthAlikAM kRtvA tatra sAnandaM / bhakSayasi tvam / hanta ! abhirucyarthaM prANinAM vighAtaH karoSi / evamadyaparyantasmAkaM / bahuza upayogaH kRtaH tvayA, tathA'pi na kadA'pi pratIkAraH kRto'smAbhiH, kintvitaH paraM tava duSkRtyAn soDhuM kSaNamapi na zaktA vayam / manuSyaH (uccairhasitvA, sopahAsaM) kiM tvamevA'smAkaM jIvanAdhAro rakSakazcA'si ? yadevaM manyase ? Ama, Am / vayaM (prakRtayaH) eva te jIvanAdhArA rakSakAzca smaH, iti nizcitaM jJeyam / annaM kASThaM vastramauSadhamityAdIni tava jIvanopayogIni sarvavastUnyasmAbhireva tubhyaM dIyante / zarIrapoSaNarUpaM bhojanaM kartuM, zIta-grISma-varSAyA rakSaNArthaM vastra paridhAtuM tathA dehasya prAtikUlye sati bheSajaM gRhItvA jIvituM cA'smatprabhAvenaiva samartho'si tvam / kASThAdagni vAyuM cotpAdyA'smatprabhAvenaivA'nukrameNA'nnaM pAcayituM prAsAdAdikaM ca viracayya tatra vasitumarho bhavasi tvam / ekaM marAThIkAvyaM smaryate / tasya marmaitadasti yad "nikhilA prakRtiH stanAkArA'sti / mAnavastu bhUmiputro'sti / ato yathA jananI stanapAnadvAreNa bAlakaM poSayati tathaiva bhUmirapi mAnavarUpaputraM pAlayatI"ti / ato mAM vinA tavA'stitvasya kalpanaivA'zakyA, iti na khalu kadA'pi vismartavyam / manuSyaH aho ! tvametAvadabhimAnena vartase khalu ! kintvetat sarvaM mithyA'sti / bho ! yadi tava poSaNaM na kriyate mayA tarhi te kA gatiH syAt ? iti tvayA'pi na vismartavyam / (sopahAsaM) satyaM satyam / kiM girau vane guhAyAM ca tava janaka eva madbAndhavAnAM rakSaNaM karoti khalu ! tvaM bhaverna vA, me'stitvaM tu sarvadA sarvatra pravartAmahe prAvartAmahi pravAmahi ca / tvAM vinA vayaM jIvituM samarthAH, na tu no vihAya kSaNamapi tvaM jIvituM zakto'si / 89 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSyaH kiM me..... (tadaiva gaganabhedI dhvaniH zrUyate / ) manuSyaH (sabhayaM) kimetat ? vRkSaH tava pApam / manuSyaH hanta ! kathaM sarvatra mamaiva doSo dRzyate tvayA ? kiM jagatyahameka evA'parAdhyasmi ? vRkSaH Am, Am / asmin jagati tvAdRzo na ko'pi kRtaghno'sti / tvayA (A yAvanto'parAdhAH kRtA na tAvantaH kenA'pi kRtAH / (tadaiva giriruccairAkrandate roditi ca / ) manuSya: bhoH ! kimabhUt... giriH re duSTa ! tava hRdaye etAdRzI durbuddhiH kathaM saJjAtA ? kiM te hRdi dayAyA aMzo'pi na vidyate ? tvayA tu me sarvasvamapi nAzitam / kutrA'haM gaccheyam, vaseyam, kasmai ca kathayeyam ? ma...ma.... (roditi / ) (sAntvayitvA) bandho ! zokaM mA kuru / etena pApinA mamA'pyeSaiva sthitiH / kRtaa| giriH (sakrodha) re ! tvayaiva samastapRthivyA vinAzaH kRto'sti / tavoparyadyaparyantaM / yairyairupakAraH kRtaH tAn sarvAnapi vinAzayasi tvam / (tAvadeva pazu-pakSi-prANina AkrandamAnAH tatrA''yAnti / manuSyaM vIkSya "mriyatAM na mriyatA''miti cItkAraM kurvanti / ) siMhaH etenaiva nikhilajagato nAzaH kRtaH / etaM vinA sarve'pi pazu-pakSiNo bhinna-bhinna rItyopayoginaH santi / ata eSa eva bhArarUpo'sti, tathA'pi pazupakSiNo bhArarUpA nirarthakAzca santIti vadantaM tamevA'syAH pRthivyA niSkAsayatu / / giriH satyaM satyam, etameva niSkAsayatu / mayA tavopari kaH ka upakAraH kriyate, iti / kiM jAnAsi khalu ? zRNu-yatra yatrA'haM vasAmi, tatra tatra vRSTirbhavati, yato'hamanyatra gamanazIlAn meghavRndAn nirodhayAmi / mAM troTayitvA pASANacUrNaM pASANakhaNDAMzcA'vApya tvamadyatanagRhAdikaM kArayasi / sarvAnapi dhAtUna viziSTauSadhi cA'hameva dadAmi / yuddhakAle'hameva yuSmAn sarvAn nagarAdikaM ca rakSAmi / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRkSaH pUrvakAle RSayo munivarAzca maduhAyAM sthitvaiva sAdhanAM kRtvA mokSagatimApannAH / bhoH ! sUkSmajantavo'pi te jIvane'tIvopayuktA dRzyante / nizamyatAM - zAhamRgaprANibhyaH 'dakSiNa AphrikA 'dezIyA janAH komalacarmANyavApnuvanti / 'cIna' deze janAH 'sviphTa' pakSiNAM niSThIvanAt svAdu vyaJjanaM kurvanti / 'dakSiNa amerikA' deze sthitA AdivAsinaH 'oIlabarDa' pakSiNAM dehAttailaM niSkAsayanti / 'cilotrA' pakSiNAM caJcavizAlaH sthUlazcA'sti / tasya padArtho hastidantanibho'sti / tata: 'sumAtrAborniA' - dezIyA janAH taccazruM kalAkRtyarthamupayuJjanti / kAdambAnAM picchAni kArpAsasadRzAni sukomalAni bhavanti / tAni kauzeyato'pyadhikAni mRdUni vartante / tena vividhavastUni nirmApya 'AIsalenD 'dezIyajanA bahu dhanamutpAdayanti / 'dakSiNaamerikAyAH 'perudeze' 'kAjiyA' nAmapakSiNo jAyante / tatpakSiNAM viSThAyAH prativarSaM 'peru 'sarvakAraH 'koTiDolara' mAnaM dhanarAzi labhate / evamete pakSiNo'pi tattaddezasya sarvakArasya kRte mahato dhanotpAdanasya pramukhaM sAdhanamasti / mRgadvAreNa kastUrikA prApyate tvayA / vividhapuSpANAmarkAd viziSTAH sugandhipadArthAH (Perfume ) saMjAyante / sarvamapi zRGgArasAdhanAdikaM (Cosmetics) pazupakSidvAreNaiva tvayA prApyate / gAvo dugdhAdikaM tu dadatyeva, kintu tAsAM mUtragomayAdikamapyauSadhAdirUpeNopayujyate / kiyat kathayAni ? bho ! anyeSAM tu mUtramapyupayogI, kintu tava tu dehAvayavaH ko'pyupayogI nA'sti / tathA'pyadya tvamasmAneva hantumudyukto'si / adya pratinagaraM pratidinaM tvayA''hArArthaM kiyantaH kukkuTA mInA gAvo'jAzca mAryante / adhunA tvekA rItiH pravartamAnA dRzyate yat, paradeze 'pIjhA' kriyate / bhinna-bhinnavarNavataH kITakAn hatvA'bhirucyarthaM pIjhopari sthApyate, pazcAt sAnandaM sA pIjhA yuSmadbhirbhujyate / aho ! tava tu kRtaghnatA dhRSTatA cA'pi varNanAtItA'sti / giri: (vRkSamuddizya) alametAdRzena kRtaghnena saha vArtayA / vRkSaH Am, Am / re ! dvau karNau udghATya sAvadhAnaM zRNu - prakRtirjaganmAtA'sti / vastuto mAtRtvasya vistAro mAtuzcA'paraM nAma caiva prakRtiH / mAtRvat prakRterastitvaM sAMnidhyaM caiva prANisRSTeH kRte zAntirUpamAnandarUpaM ca bhavati / yaH prakRtyA 91 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viruddhamAcarati sa manasikRtya rAjaroga(T.B.)-madhuprameha-arbudarogaityAdInanekAn rogAnAmantrayati, iti jJeyam / __bhoH ! tvaM prakRtyA saha yathA vyavaharasi tathaiva sA'pi tvayA sArdhaM (A vyavaharati / tvayA vRkSa-vana-giri-ityAdikaM sarvaM nAzitam / nadI-nirjharajalAzaya-kUpazcetyAdayaH sarve zoSitAstvayA / idAnIM prakRterekamapyaGgametAdRzaM nA'vaziSTaM yasya nAzo na kRtastvayA / kintvetad jJeyaM yat, prakRtyA yasya kasyA'pyaGgasya nAzastavaiva vinAzasya kAraNaM bhavati / pazya, adya muhurmuhurbhUkampaativRSTi-avRSTi-jhaJjhAvAta-tsunAmI-ityAdikA narasaMhArikA ghaTanA jAyante / / "prakRtivinAza" evaitAdRzyA durghaTanAyAH kAraNamasti / ato yAvat tvaM prakRti vinAzayiSyasi tAvadasyAM bhuvi na kadA'pi zAntirbhaviSyati / AgAmikAla stvatIva bhItikaro'sti, iti nizcitam / / giriH satyam, nitarAM satyam / upabhogArthaM kRtasya karmaNaH phalaM tvayaivA'vazyaM bhoktvym| anyacca nirAzritAnAM vanya-jalIya-grAmyaprANinAM niHzvAsenA'pi tvaM zapto bhavasi / evaM vayaM tu duHkhino bhaviSyAma eva, kintu tavA'pi bandhujanA adhikaM duHkhino / bhaviSyanti / vRkSaH - bho ! adyaparyantaM na ke'pi janA anyAn pIDayitvA hatvA ca sukhino bhUtAH / OM kadAcid bAhyadRSTyA sukhino dRzyeran, kintvAbhyantaradRSTyA tu te duHkhina eva vidyante / tvamapi..... manuSyaH (nirudhya) maivaM vAdIH, kSantavyo me'parAdhaH, kSa...nta... (roditi) vRkSaH zokaM mA kuru / adya tvaM manasA nizcinu- "itaH paraM na kadA'pi svArthAyA'nyeSAmahitaM kariSyAmi, nA'nyebhyo duHkhaM dAsyAmi, nA'nyAn haniSyAmi," iti / zivamastu sarvajagataH parahitaniratA bhavantu bhUtagaNAH / doSAH prayAntu nAzaM sarvatra sukhIbhavantu lokAH / / 92 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma-dharma kI sarasaH bhavAn kiyataH kAlAdatra kAryaM karoti nanu ? alasaH yAvataH prabhuNA padabhraMzasya ghoSaNA kRtA'sti !! PADARADARADARASADADARASADARADABADASARAPARANA lll BADADADADADADADADADADADADADADADADADADADADADA vyagraH samayaH ko jAtaH ? samagraH caturvAdanaM bhoH / vyagraH AzcaryakaraM nanvidam ! nA'vabudhye'haM yat prAtaHkAlAdeva kimiti sarve'pi me'nyAnyaM samayaM pradarzayanti ? / 93 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma karmakarI zvasto'haM bhavatyA gRhe kAryArthaM naivA''gantA ! gRhiNI kimarthaM bhoH ? karmakarI bhavatI mayi na vizvasiti khalu ! gRhiNI ayi ! gRhasya sarvA api kuJcikAstu atraiva vartante nanu ! karmakarI kintu tAbhya ekA'pi kamapi tAlakamudghATayituM na samarthA !! 8 viSaNNaH nanu bhavatI mayA dRSTacarA kutracit ! prasannA satyam / pUrvamahaM mAnasa cikitsAlaye paricArikA''sam !! 94 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . 5010 ODGE DOUSE prApitaH kiM bhavatA kadA'pi gardabhasya kezAH kartitA vA ? nApitaH naiva bhoH ! adyaivaidamprAthamyena kartayannasmi !! PARADADADADAPADARADABADADARADABADADARADABAD RADABARADARASARAMYADABADADAPADAARADARASADANA grAhakaH ahame kAM dvicakrikAM kretumicchAmi, kintvaMzAMzataH (By instalment) / ApaNikaH evaM vA ? tarhi prathamaM daNDaM (Handle) vA dadyAM preraNI (Paddle) a1 ? Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DIDIDIDHDADADADADADADHDNDNDIDIDNDIDNDNDIDNDK DADADADIDNDIDIDIDNDIDIDNDIDADADADIDADADADIDA apUrva: advitIyaH paJcavarSIyo bhoH ! eSa bhavataH putraH kiMvayA: jAta: ? apUrva: tarhyayaM zAlAM tu gacchanneva syAt ? advitIyaH naiva bho ! adyA'pyayaM paThituM likhituM vA na jAnAti / ataH zAlAM gatvA kiM vA kuryAt ? Fang Fang Fen mahilA madhyemArgaM sthitvA bhikSAM yAcamAno na lajjase tvam ? bhikSukaH tarhi kiM vA'haM kuryAm ? mahilA ekaM kAryAlayamudghATaya !! Di Di Di CACC 96 DNDADADADADHDNDIDIDNDNADHDDDDDDDDDDDNDANDADIDA DADIDIDIDIDIDIDNDIDIDNDNDIDNDIDADADADADADID Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prAkRtavibhAga: hADahalAcAritA kathA saGkalayitA : Do. AcAryarAmakizoramizraH 88 295/14, paTTIrAmapuram, lAla khekar3A-201101 (bAgapata) u.pra. SSSURUSSER SERIERRORTERSBURSERTERS (1) saundalA ido ido sahIo ! aNasUA saundale ! tuvatto vi tAdakassavassa assamarukkhaA piadaretti takkemi / jeNa NomAliAkusumapelavA vi tumaM edANaM AlavAlapUraNe NiuttA / / saundalA Na kevalaM tAdaNioo evva / atthi me sodarasiNoho vi edesu / 28 aNasUA accha saundale ! 1 saundalA sahi aNasUe ! adipiNaddheNa vakkaleNa piaMvadae Niantida si / siDhilehi dAva NaM / piaMvadA ettha paoharavitthAraittaaM attaNo jovvaNaM uvAlaha / maM kiM uvAlahasi ? 89 - saundalA eso vAderidapallavaGgalIhiM tuvaredi via maM kesrrukkho| jAva NaM sNbhaavemi| 2-3 23 piaMvadA saundale ! ettha evva dAva muhuttaaM ciTTha ! ON saundalA ki NimittaM ? piaMvadA jAva tue uvagadAe ladAsaNAho via aaM kesararukkhao paDibhAdi / - saundalA ado kkhu piaMvadA si tumaM / aNasUA saundale ! iaM savaravahU sahaArassa tue kidaNAmaheA vaNajosiNitti ___NomAliA / NaM visumaridA si ? 88 saundalA tadA uttANaM vi visumarissaM / halA ramaNIye kkhu kAle imassa ladApAava-88 mihuNassa vaiaro saMvutto / NavakusumajovvaNA vaNajosiNI vaddhapallavadAe 328 97 For Private Personal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saundalA uvabhoakkhamo sahaAro / P3 piaMvadA aNasUe ! jANAsi kiM saundalA vaNajosiNiM adimettaM pekkhadi tti ? 8-8 88 aNasUA Na kkhu vibhAvemi / kahehi / piaMvadA jaha vaNajosiNI aNurUveNa pAdaveNa saMgadA, avi NAma evvaM ahaM viattaNo aNurUvaM varaM laheaM tti / saundalA eso NUNaM tuha attagado maNoraho / 8. pivadA accha saundale ! ammo ! salilaseasaMbhamuggado NomAliaM ujjhia vaaNaM me mahuaro 2-8 ahivtttti| Na eso dhiTTho viramadi / aNNado gamissaM / kahaM ido vi Agacchadi / halA, parittAahaM maM imiNA duvviNIdeNa mahuareNa ahihUamANaM / 88 ubhe (aNasUA, piaMvadA) kA vaaM parittAtuM ? dussandaM akkanda / rAarakkhidavvAiMTa tavovaNAI NAma / 2- saundalA kahaM ido vi maM aNusaradi ? 2 rAjA duSyantaH (satvaramupagatya) kaH paurave vasumatI zAsati zAsitari durvinItAnAm ? ayamAcaratyavinayaM mugdhAsu tapasvikanyAsu // __ (tAH sarvA rAjAnaM dRSTvA kiJcidiva saMbhrAntAH / ) * aNasUA ajja ! Na kkhu kiM vi accAhidaM / iyaM No piasahI mahuareNa ahihaamANA kAdarIbhUdA / saundale ! gaccha uDaaM phalamissaM agdhaM uvahara / idaM pAdodakaM * bhvissdi| piaMvadA teNa hi imassi pacchAasIalAe sattavaNNavediAe muhuttaaM uvavisia parissamaviNodaM karedu ajjo / aNasUA saundale ! uidaM No pajjuvAsaNaM adihINaM / ettha upavisahma / (rAjAnaM prati) 5 98 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhoojb peejii pdi pdi pb ttett ttett "pdi pdi pdi pb ddb oo biidbii piaMvadA saundalA sahIo ajja ! tuha mahurAlAvajaNido vIsambho maM mantAvedi - kadamo ajjeNa rAesivaMso alaMkarIadi / kadamo vA virahapajjussuajaNo kido deso / kiM NimittaM vA suumAradaro vi tavovaNagamaNaparissamassa attA padaM uvaNIdo / rAjA duSyantaH bhavati ! yaH pauraveNa rAjJA dharmAdhikAre niyuktaH, so'hamavighnakriyopalambhAya dharmAraNyamidamAyAtaH / halA saundale ! jai ettha ajja tAdo saMNihido bhave / tado kiM bhave ? imaM jIvidasavvasseNa vi adihivisesaM kidatthaM karissadi / saundalA tumhe avedha / kiM vihiae karia mantedha ? Na vo vaaNaM suNissaM / rAjA duSyantaH vayamapi bhavatyoH sakhIgataM kimapi pRcchAmaH / sahIo ajja ! aNuggaho via iaM abbhatthaNA / suNAdu ajjo / atthi kovi kosio tti gottaNAmaheo mahAppahAo rAesI / taM No piasahIe pahavaM avagaccha / ujjhiAe sarIrasaMvaDDaNAdihiM tAdakassavo se pidA / rAjA duSyantaH ujjhitazabdena janitaM me kutUhalam / AmUlAcchrotumicchAmi / aNasUA suNAdu ajjo / godamItIre purA kila tassa rAesiNo ugge tavasi vaTTamANassa kiM vi jAdazaMkehiM meNaA NAma accharA pesidA NiamavigghakAriNI / tado vasantodArasamae se ummAdaittaaM rUvaM pekkhia... (lajjae viramadi) / rAjA duSyantaH sarvathA'psaraH sambhavaiSA / (Atmagatam) na duravApeyam / piaMvadA ajja ! dhammacaraNe vi paravaso ayaM jaNo / gurUNo uNa se aNurUvavarappadANe saMppo / saundalA aNasUA kiM NimittaM ? saundalA aNasUe ! gamissaM ahaM / imaM asaMbaddhappalAviNi piaMvadaM ajjAe godamIe NivedaissaM / 99 4444 "oo pdi pdi pd pd pd pd pd pd pd pd pd pd pd pd pdi pdi deb d bii jb peejii pd pd pd pd ttibi peejii Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - V aNasUA sahi ! Na juttaM akidasakkAraM adihivisesaM visajjia gamaNaM / (nepathye) 88 bho bhostapasvinaH / sannihitAstapovanasattvarakSAyai bhavata / pratyAsanno mRgayAvihArI 3 duSyantaH / 8 sahIo ajja ! imiNA AraNNaavuttanteNa pajjAula mha / aNujANIhi No uDaa-22 gamaNassa / rAjA duSyantaH gacchantu bhavatyaH / darzanenaiva bhavatInAM puraskRto'smi / 8 saundalA aNasUe ! ahiNaakusasUIe parikkhadaM me caraNaM kuravaasAhAparilaggaM a88 vakkalaM / dAva paripAledha maM jAva NaM moAvemi / (zakuntalA rAjAnamavalokayantI savyAjaM vilambya saha sakhIbhyAM niSkrAntA tapovanAt / ) (kramazaH timira harA jai diTThI, jaNAsa dIveNa patthi kADhavvaM / tadha sorakhaM sayamAdA, visayA kiM tattha kuvaMti ? / / pravacanasAre-67 POST 100 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAratIya saMskRtiH saMskRtabhASAyAH pratAnavitAnaiyU~tA'sti / tadbhASAyAH parivartanena vikasitA pAli-prAkUtA-pabhraMzAdibhASAstathA vartamAnakAlInA bhASA api saMskRteH pravAhaM vahantyaH santi / etAsAM sarvAsAmapi bhinnabhinnabhASANAM maNimAlAyAM sUtrarUpeNa saMskRtabhASA vidyate / bhAratavarSasyA''tmabhUtA saMskRtiryAdRzI sarvatobhadrarUpeNa saMskRtabhASAyAmabhivyaktA jAtA'sti, na tAdRzyetAsu laukikabhASAsu jAtA / tAsu laukikabhASAsu tu saMskRteramukAnyaGgAnyeva vikasitAni jAtAnIva bhAsante / sarveSAmapyaGgAnAM samanvayaH zuddhIkaraNaM vA mUlasrotasaH sahAyenaiva karaNIyam / atazca saMskRtabhASAyA ArAdhanaM vihAya nA'nyaH ko'pi mArgo bhaartdeshsy| prajAnAM vizAlo vargastu yadyapi laukikabhASAbhya eva saMskArarasaM prApsyati kintu samagrasyA'pi dezasya saMskRterdhAraNa-poSaNa-saMzodhanArthaM ca kenacid vargeNa mUlasrotasA saha samparkaH satataM pravartanIya evetyAvazyakam / tadarthaM ca bhAratIyavidyAlayeSu saMskRtabhASAyA adhyayanArthaM yogyA sAmagrI smpaadniiyaa'pi| gopAladAsa jI. paTela: (saMskRta-gujarAtI vinItakoza-pustakam) paattu poonnn vinnnvinnn antibrary.org