Book Title: Dhatupradip
Author(s): Srishchandra Chakravarti
Publisher: Varendra Research Society
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004319/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svitaaraay-smRtisNrkssnn-grnthmaalaa| . saMkhyA-2 atha dhaatu-prdiipH| . mahAmahopAdhyAya zrImaitreyarakSitaviracitaH / zrIzrIzacandracakravartibhaTTAcAryeNa saMskRtaH / THE DHATU-PRADEEPA BY MAITREYA-RAKSHITA EDITED WITH ANNOTATIONS BY SRISH CHANDRA CHAKRAVARTI, B. A. SENIOR PROFESSOR OF SANSKRIT, DACCA COLLEGE, DACCA, BENGAL. -0 PUBLISHED BY BIMALA CHARAN MAITRA, B. L.. ASST. SECRETARY, THE VARENDRA RESEARCH SOCIETY, RAJSHAHI. 1919 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION. zeSAziSAvida yo mAM zeSAzeSagavI: sphuTam / viziSaprAdhyApayada vande taM zeSabhUSaNopamam // 1 // Maitreya Rakshita is the author of the Tantra-prodeepa and the Dhatuprodeepa. The former is a critical commeota ry on the Nya sa ( or the KasikaVivarana Panjika ) by Jinendra Buddhi, which is aga'n a commentary on the Kasika Vritti by Vamana and Jayaditya. The Dhatu-prodeepa is a commentary on the Paniniya Dhatu patha. Rakshita refers in his Dhatu-prodeepa to Bhasya, Dhatu-parayana, Amara. sinha, Mahabharata, Chanakya Sloka, (Kasika) Vristi, Vamana, Jayaditya, Nyasa, Nyasakara, Katantra, Pancha-tantra, (Upadhyaya) Sarvaswa, Rupavatara, Kali. dasa, Bharavi, Bhatti, Magha and a work called varAhanakSatrapuruSaprakAza (a) and in his tantrapradIpa (b) he names bhASya, cUlibhaTTitatti (8. 3.97), candragomo, bhAgavattikAra, bhartahari, vAmana, jayAditya, kezava, kSapaNaka, anupadakAra, ratnamati, udayakara (7.4.1), jinendrabuddhi, (dharma) kauti, upAdhyAya, kulAnilakhAmI (7. 4. 13), dhAtupArAyaNa, bhASyaTIkA (i.e. bhASyapradIpa, 7.2.49), capaNakavyAkaraNamahAnyAsa (4. I. 155), katantra, rUpAvatAra (3. I. 22), kAlidAsa, bhAravi, bhaTTi, vyoSakAvya ( probably ghoSakAvya i. e the buddhacarita by azvaghoSa ), kaMsavadha (4. I. 73), veNIsa hAra (4. I. 151), mAlatImAdhava (7. 2. 44 ), kIcakavadha and mAgha / ___Maitreya is quoted by bhaTTojidaukSita, mallinAtha, sAyanAcArya (in mAdhavIyadhAtubatti), zrIpatidatta (in kAtanyapariziSTa) and zaraNadeva (in durghaTavatti). He does not quote from the naiSadhIyacarita, nor is quoted by puruSottamadeva in his bhASAvRtti. Now kaivaTa is the author of the bhASya la spoken of by Rakshita. So his date cannot be earlier than that of Kaiyata, nor of dharmakauti. Neither it is later than that of zaraNadeva of the durghttvtti| It is said that Kaiyata was a contemporary kinsman or pupil of ETH; and that he flourished in about 1050 A. D. dharma kautti too flourished at the beginning of the eleventh century A.D. The durghaTavatti was composed in 1172 A.D. (c) Hence Maitreya Rakshita appears to have lived in about 1100 A. D. ___Rakshita begins his dhAtupradIpa with maJja ghoSa prasAdana dhAtUnAM vRttimaarbh| Who is mana thoSa? One supposition makes him a landed proprietor or the ruler of a small state some where and the patron of the Grammarian. Another assertion is that maghoSa is a deity worshipped by maiva ya. Now in the trikANDI by puruSottama, (a) Vide the root nie in sarfe, 614. (b) We have not yet obtained a c.mplete MS. of the tantra pradIpa. Out of its. 32 Padas or Sections, only 16 are now with us. (c) "zAkamahIpati vatmaramAne eknbhonvpnycvitaane| durghaTavattirakAri muda vaH kaNThavibhUSaNahAralateva // 1 // " iti, that is the zaka year 1095, which corresponds with 1172 A. D, Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asynonym of maJja ghoSa is jinabheda But my Jaina friends who are versed in these things assure me that there is no divinity of the name of 99 either in the vetAmbara or in the digambara hierar-hy of the Jainas. On the other hand.mana ghoSa was a bodhisattva or Buddhist Missionary who lived in Nepal. He is variously called maJja, maJjuzrI, mananAtha manu ghoSa & worshipped by the Buddhists of the mahAyAna sect. Images and pictures of this afat can be seen in Buddhistic Iconography. The descriptions of this God also exist in their Iconology. Such works as sAdhanamAlAtanya, paramArthanAsaGgIta, saddharmapuNDarIka, sugatAvadAna, suprabhAtastava &c. contain the prayers to and rules of worship of maJja ghoss| A treatise of this sect begins thus oM namo maJca naathaay| jagadaguru maJca,ghoSa natvA vAkkAyacetasA &c.... Again Het is also recognised as a god by those who follow the religion dictated by the Tantras. The ways of his worship and his accounts are quoted in the tantrasAra by mahAmahopAdhyAyaktaSNAnandabhaTTAcArya from the bhAgamottara, bhairavatantra, and kukkaTezvaratantra / Hence (d) it appears that a Trantric sect of the Hindus, worshipping this god, prevailed once in Bengal at least, if not anywhere else. Quotes kRpAnanda in his tantra sAra nAyotimirava'sau saMsArArNavatArakaH / zrImaJja ghoSo jayatu sAdhakAnAM sukhAvahaH // 1 // asya dhyAna yathA zazadharamiva zudha khar3agapustAGgapANi suruciramatizAnta paJcacUr3a kumAram / pRthutaravara vakta padmapavAyatAkSa kumatidahanadakSa' maJja ghoSa namAmi // 1 // (+) So, if #999 mentioned by traa be his god, he was either a Buddhist or a Tantric. But the general opinion is that a9 was a Buddhist. Nothing more is known of his life, parentage or birth place. Maitreya eulogises the bhASyakAra in 7. I. 12 of his santrapradIpa, with the remarks that kaiciditi| sUtrakAramatAnusAriNa iti| etadayuktamiva dRshyte| nahi bhASyakAramatamanAhatya mUvakArasya kacanAbhiprAyo varNayitu yujyate / sUtrakAravAtikakArAbhyAM tasyaiva prAmANyadarzanAt / tathAcAhu: (d) kRSNAnanda had the title AgamavAgIza. He was a resident of navahIpa in district Nadia and co-eval wi h Chaitanya-(A D 1485-A D 1533) He was a nivandhakAra in the author of a compendium of the Tantras It contains the rules and regulations of the Tantric religion current in Bengal. The beginning of his tantra sArais natvA kazApadacanha brhmaadisrvnditm| guruJca jAnadAtAravaNAnandena dhImatA // 1 // tatsadagranthagatAda vAkyAnnAnArya pratipadya c| saukayArthaJca saMkSepAt tantasArI vitanyate // 2 // The colophon is ini mahAmahopAdhyAya zrIkRNAnandabhaTTAcAryaviracitastanmasArasamAptaH / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 3 ) aqueta utarat Ria rigfafa and banters yard, the author of the 891901, thus in 3, 2, 49 of the same, separat ftit qaleigaraan fafari aforafaefterfatat as 912 saarifafari Two works-the sqare and the anglena--are found referred to in many classical treatises. Their very dames make them appear as commentaries on the nei noi speaks, in his wigoff, of a faqata, the title of which seems to have originated in imitation of that of the hotela But it cannot be asserted if they all or any of them (i. e. the Anunyasa, Nyasoddyota and Vritti-prodeepa ) are identical with Maitreya's Tantraprodeepa All our MSS. of his works are either in Bengali characters or the copies from the MSS. written in the same. But Rakshita's treatises were also current in other parts of India than Bengal. He is as already stated referred to by netfor, #f u, 194, m ea, &ce. SRISH CHANDRA CHAKRAVARTI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SOME ACCOUNTS OF THE MSS. OF THE siggata FROM WHICH THE PRESS COPY OF THE TEXT HAS BEEN PREPARED. I have got altogether six MSS. to prepare the press copy of the higheig. They are marked ka, kha, ga, gha, Ga and ca. (a) This MS. is in Bengali character. Each page of it contains 7 lines. It is a very good copy, but mutilated and breaks up suddenly at the farfe root ge (183). It belongs to the Rajshahi college Library. It extends from the beginning up to the root ge, only 7 leaves in all. (a) This is an exact copy from (*). It breaks up also at the same root EUR. Even the very mistakes in the copying made in (*) are repeated here. Each page of it contains 8 or 9 lines. Only 6 leaves are found in it from the beginning This MS. also belongs to the Rajshahi college. It is in Bengali character. (TT) This MS. is a copy obtained from these Library of Vizigapatam, Madras. The Library had also a copy. It is from the MS. no. 3718 of the Asiatic Society of Bengal at Calcutta which has the following--11977 zarmaNaH pustkmidm| likhitamidaM kenacit / zakAbdAH 1490 / 26 ASADhasya In the ArSa Library it is no. 6924. The copy supplied from the wro Library is in the Devanagar characters. But its original is undoubtedly. in Bengali. Saka 1490 is 1568 A. D. (a) It is a copy from the Government Oriental MSS. Library of Madras. This Library too had a copy of the aforesaid MS which had once belonged to 1977algat, and is from the Asiatic Society of Bengal, Calcutta. Our copy from 'it is in the Devanagar character But the original is in Bengali character. So and are from the one and same MS. (6) This is a very good and correct MS. It is complete and in Bengali characters. There are 95 leaves in it. In each page there are 6 lines. It belongs to the Varendra Research Society of Rajshahi. It was procured from Pundit Kshitish Chandra Bhattacharya of the Village Salikha in District Rajshahi. It is marked no. 597, Varendra Research Socisty. () This MS, also belongs to the Varendra Research Society, Rajshahi and is marked no. 643. It contains 6r leaves. In each page there are 8 lines. Paper 4 X 17. But it is mutilated. The first 10 leaves are wanting. The fragmentary copy begins with the root mleccha avyaktAyAM vAci (200). It was procured from Pundit Kalisaran Smrititirtha of village Halsa, District Rajshahi. It is of course in Bengali characters. So the ensuing text is really from only the Bengal MSS. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M.M. Pandit Ganapati Sastri of Trivandrum wrote to the undersigned that he had got a copy of the wig4EUR19. But it is also a copy from the same Library of Vizigapatam. Hence it was not taken in and consulted as a copy has already been procured from the same source. ___But a very substantial amount of help has been found in the mAdhavIya dhAtuvRtti. In its edition printed at Benares, very often quotations are found from Maitreya's wiguel. Most of them have been found to precisely tally with the passages in our copies marked and . In fact the MS. & is quite enough for determining the text of the b ok and though it presents only the Bengal recension, it may fairly and reasonably be taken as a genuine representive of the yiguelq as it had come from its author, on account oi its aforesaid unity with the quotations given by ugali in his egyre DACCA. NOVEMBER, 1919. Srish CHANDRA CHAKRAVARTI. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shtiptrm| eSThAyAm paGktau 21 bhAjeNaM anekAcvAdAma vinasA adhaHpatana 47 53 . azuddhama bhAjehaNamaM. anekAcatvAdAma vinAsa adhapatana bAla, valuH dadanvatuH vivarahita zrathAti saTTayani vastu paTI 128 vavala, veluH idambhatuH vivarahiyati adhAti savyati basta paTI 136 _138 28 151 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAmahopAdhyAyazrImaitreyarakSitaviracito dhAtupradIpaH / ma ghoSaprasAdena dhAtUnAM kRttimArabhe / (1) 'bahuzo'mUn yathA bhImaH (2) proktavAMstahadAgamAt // 1 // (1) zeSAzeSArthavida yo mAM zeSAzeSagavauH sphuttm| viziSyAdhyApayainTe saM zeSazayanIpamam // 1 // athAkhin dhAtupAThepecitAni dAdizAstrANyaSTAdhyAyyA evaavgntvyaani| hoktAni udAttaH paramobhASa ityAdauni tu smprdaayaanugtopdeshaat| tAni cApekSitavidhAnAni kAnicida yathAyathamihocyante / tvaadaavitsuuvaanni| . (I) 1 / upadeze'janunAsika it / (1 // 322) upadeze'nunAsiko'jitsaMjJaH syaat| upadeza pAdyoccAraNam / sa ca dhAtupAThaprAtipadikapAThau sUvavArtika c| etairhi zabdA updishynte| evN| spii| avaantyo'kaarii'nunaasikH| sUcakArakata dAnImayamanunAsikapAThaH pridhssttH| tena hi "pratijJAnunAsikyAH paanniniiyaaH|" raha gurUpadezAdevAdhunAtunAsika jnyaanmityrthH| bhvtu| avokaaro'nunaasikH| upadeze ki! acatrA apaH / laakssnnikmvaasnaasiktvm| anunAsikaH kim ! cirinnoti| jirinniiti| satsaMjakasya sarvatra (2) bhaumo'yaM pANinIyadhAtupAThasa vyAkhayAvizeSaH vaiyAkaraNaH kazcida dhAtUnAmarthAn bhU sattAyAm evaM dau par3a udayame yama uparama ityAdauna nirdidesh| sUbakArastu bhavedha sparka ityAdyeva ppaatth| evaM hi pUrva dhAtupAThaH sthitaH / tathAhi dhAtUmA kriyAvAciva bhaTToji:-"naca yA prApaNa ityAdyarthanirdezI niyaamkH| tsyaapaashinauytvaat| bhImasenAdayo bartha nirdidiguriti saaryte| pANinistu medha ityAdyapAThIditi bhASyavArtikayoH spssttm| kiJca abhiyuktairapi tato'rthanirdezo naarthaantrnittiprH| sukhamanubhavatItyAdAvadhAtRtvaprasaGgAt / ukta kriyAvAcivamAkhayAtumakai ko'rthaH prdrshitH| prayogAta te'nusattavyA anekArthA hi dhAtavaH // 1 // iti| ataeva kurda khuda gurda guda kaur3AyAmavetyevakAraH ptthyte| zliSa AliGgana (46) ityAdi. sUvAzyapIha bhaapkaani|" iti (zabdakaustubha 1 / 21) / Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| suprayuktatvAta (3) sattAlakSaNasyArthasya sarvadhAtvartha vyApakatvena (4) . lopH| takha lopa pratyanena ( raashr)| prayojanAbhAve tu na ksyaapiitsNjnyaa| idarthAbhAvAt siddhamiti (rAzara, vA, 10, vA) vaattikkaarvcnaat| yathA basalpAdityAdinA ( 5 / 4 / 42) vihitasya zasaH sakArakha na lopH| prayojanAbhAvAt / bhushH| palpagaH / 2 / ilntym| (13) upadeze'nyaM hakhit syAt / yathA shau| katra / dhUm / tRss| kSamUm / ik| raN / shRng| vdhi| dApa / daipa / daae| pohAk / ityAdi / / na.vibhaktI tusthaaH| (rAsasa) vibhaktisthAmtavargasakAramakArA to na syuH| prn| pctH| adraakssm| vibhaktiyeti (1 / 4 / 104) siGA vibhktisNcaa| sTo'dityava ( zA106) tu mukhskhaarthmtkaarH| natvitsaMjJakaH / -titkhraaptteH| 4 / bhaadijittuddvH| (1 ) upadeze bhAdibhUtA ni Tu Du ityete itaH syuH| bindhI khaH / Tuvepa vepthuH| Dukpa upa vimam / upadeze kim ? bhikaariiyti| pAdiH kim ? paTyati / asti hi pRthvAdiSu paTuzabdasyopadezaH / (ka) ra upsNkhyaanm| (1 / 27, vA ) / ra itsaMjJA syaat| zutir ashnutt| ghuSir adhuSat / dRzira adarzat / . ( II ) patha itphlaani| / paaditth| (2 / 16) / dhAtorAkAratI niSThAyAmiyA na syaat| jimidA minnaH mitrvaan| nividA vistha: khicavAn / vicidA khinaH khitvaan| / vibhASA bhaavaadikrmnnoH| ( 10) bhAve cAdikarmaNi cAditI dhAtIra vA niSThAyAmiT syAt / minnamanena meditamanena / praminnaH prmditH| / idivo gum dhaavoH| ( 58) dito dhAtIm syaat| mittvAdantyAdacaH prH| skudi skundate / Tunadi nndti| kur3i kalitA / huDi hullitum| vadi vndte| padi bndte| spnditvym| spndnm| . 8 / bhauditI nisstthaayaam| zyaterIditaca niSThAyAmiNa na syaat| Tubozni zUnaH shunvaan| okhajI khanaH lgnvaan| zrovilI vimaH viprvaan| dIpo dIptaH / undI unnaH uttH| / uditI vaa| (256) (3) aprayuktatvAditi bhijigApattanamAndAjapusatakayoH paatthH| sa ca lipikaravidhavinabhita eva pratibhAti / paraksaparaSu pustakeSu sarvatra suprayuktatvAditi hi paatthH| tacaikasmin pustake kAraNamapyuktam / prcurpryogvissytvaaditi| (4) sarvapadArthavyApakatveneti mAndAjapustakahaye pAThaH / . Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / prAdhAnyAd dhAtusaMjJAyAm bhavateranuvAdena ca vakAravato uditaH parakha kaD vA syaat| zamu zamilvA shaantvaa| dibu devitvA tvaa| kramu RmitvA krAntvA krntaa| samu tamitvA saantvaa| dama damitvA dAntA / 10 / kharatisUtisUyatidhUbhUdito vaa| ( 44) kharatyAdaruditaca parasya vakhAderArdhadhAtukasyer3a vA syAtA SidhU saiddhA saidhitaa| asatsIt pasaidhIt / saiddhavyam sedhitvym| gAra gAr3hA gAhitA gAhiSyate ghAkSyate gaaddhugaahitum| gupU goptA gopitA gopaayitaa| kha khartA svritaa| pUDa sItA savitA sISyate svissyte| dhUna dhosA dhssitaa| 11 / nAglopizAstRditAm / (2) Nicyaglopina: zAstera RditAcopadhAyA prakho na syAJcapara nno| yathA mAlAmAkhAta mamAlan / mAtaramAkhAt ammaatrt| zAsu anvshaast| bAdha ababAdhat / yAca pryyaact| Dhauka paDhaukat / loka lulokat / locU asluloct| 12 / puSAdidyutAymRditaH parasmopadeSu / (2155) zyanavikaraNapuSAderyutAdernuditazca parasya caraG syAt prsmaipdessu| ghastra, adhst| gavR agamat / mRna amRpt| zaknu azakat / Apna aapt| puSa apuSat / zama azamat / dyuta adyutat / hutu aaatt| parakha pardaSu kim ? adyautisstt| avaSTi / 13 / gantakSaNa shvsnaagrnnishvditaam| (125) hamayAntasya kSaNAdaNyaMntasya zvayate reditazca vRddhinaM syAdiDAdau sici| graha agrhiit| dhama abhmaut| / 'Tuvama avmaut| vyaya avyayIt / kSaNa akSaNot / sa avsaut| jAgra pjaagrot| gyantasya / 'jana paunayIt / ila ailyiit| shraadyiit| chandasveSa khnsssodaahrnnm| bhASAyAntu ca syAt / shriimnt| (matAntare shriinimt|) aililt| "yenAhidada daityapura piNAko" iti| vizvayIt editaam| kaTe kaTaut / rage argiit| hase ahsiit| kakhe prkkhaut| 14. shriiditth| (8245) oditI niSThAtakArastha nakAraH syaat| olasnI lanaH lgnvaan| provijI uDimA ubhivAn / ghopyAyo pauna: aapyaanH| bhujo bhugnaH / runI rugNaH / Tubhozvi shuunH| zrohAka honH| pohA haanm| khAdaya bhodita iti gnnsuutrm| pUDa suunH|-duung duunH| dauGa daumH| DIG uddddiimH| 15 / sanballaghuni cpre'nglop| (4 / 92) capare Nau yadaGga tasya yobhyAso ladhuparastasya sanIva kArya sthAda nnaavglop'sti| acIkarat / pcaukmt| apaupct| apopavat / alIlavat / ashishvvt| prshushrvt| ladhani kim ? atatakSat / prrksst| anjaagrt| caG paraM kim ? ahaM ppc| paragrahaNaM kim ? kaivale caGi eva mA bhuut| bhacakamata / anaglope kim ? acakathat / arrht| dRSadamAkhAt adadvaSat / NAvaglope sambaddhabhAvaniSadhaH phalam / / parito vA / (3 / 1157) Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gara) dhaatuprdiipH| bhUprabhRtizabdasantAnavAcakasya bhUvAdizabdasya nipAtanAt mAdhutvArthairito dhAto raG vA svAt parasmaipade pr| cyutira acyutat acyotiit| bhidira abhidat abhaitsaut| chidira acchidat acchatsIt ' dRzir adarzat adrAkSIt / parasmaipade kim| abhitt| acchitta / 17 / jItaH ktH| (2 / 2 / 187) jItI dhAtorvatamAne ktaH syAt / jimidA minnaH / jibhUSA pRssttH| triindhI muddhaH / nividA khiyH| - 1 / Trito'thuc / (rAsasa) TitI dhAtIrathuc sthAda bhAve / Tuvaipa vepH| ttushriishvishyyuH| majjathuH / nandaSuH / 19 / DisaH viH / (zaza88) Dito dhAtoH vi: syAt bhaave| mam nityamiti (4 / 4 / 20) tato mp| DupacaS pakkimam / judAJ dtimm| DudhA hivimm| Dvapa upvimm| ladhi mm| 20 / mitAM khaH (64 / 92) / mitAmupadhAyA khaH svANa Nau pre| jJapayati / ghaTayati / vyathayati / janayati / zamayati / 21 / cigaannmuliidiirgho'nytrsthaam| (493) ciNpara Namulpare ca NI mitAmupadhAyA dau? vA syAt / prazami prshaami| zamaM zamam / zAma zAmam / / kSAnna kSAnam / aghaTi aghaatti| ghaTaM ghaTam / ghATa ghaattm| 22 / SibhidAdibhyo'G / (223 / 104). SiyI bhidAdibhyazca khiyAmaG syAt / S jraa| vapUS vpaa| camUSa kSamA / DupacaS / pcaa| bhidaa| mRlA / kpaa| 23 / anudAttaDisa Atmanepadam / (13) anudAtta upadeza yo Dinta sadantAca dhAtIlasya sthAne pAtmanepadaM syaat| anudAttI dhAtavI dhAtupAThAna jnyaatvyaaH| Asa paaste| vasa vaste / bUGa suute| suuyte| zauGa zete shishye| mRDo chittva kharArtham / miyate luMliGozceti (1291) aatmnepdniymaat| cakSiko Ditvamantye karitvaparivANArtham / tena tatra na num / caSTe / ckssaate| ccce| 24 / anudAttetaca hlaadH| (22 / 141) / ' anudAttetaca halAda rakarmakAda yuc syaat| tutu vrtnH| vRdhu viinH| vickssnnH| anudAttataH kim ? bhavitA / halAdaH kim ? edhitaa| AdigrahaNaM kim ? jugupsanaH / maumAMsanaH / karmakAt kim / vasitA vstrm| 25 / kharitajita: kattraMbhiprAya kriyAphale / (12) / kharitato vitazca dhAtorAtmanepadaM sthAt kartRgAmini kriyaaphle| yajate ynti| pacate pacati / puN sunute sunoti| DuklaJ kurute kroti| DudAJ datte ddaati| - kharitatI dhAtavI dhaatupaatthaadvgntvyaaH| idaM phlitm| anudAtteda dhaaturaatmnepdii| khariteda ubhypdii| udAttat propdiityrthH| udAttecca dhAtuH dhAtupAThe eva nirdissttH| dhAtuSva bhyo'para kaicit kit Nit picca dRzyante / taba dANI nnitii| ka pohAk ca kitii| dAm daipI pito| jamA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| majantadhAtuvargamullayApi bhavatimeva prathamaM nihi zati / bhU sattAyAm / (III) atha gayaphalAni / adAdiH-26 / AdiprabhRtibhyaH zapaH (raa4|72)| luk syAt / atti / hanti / curaadiH-27| satyApapAzarUpavINAtUlazlokase nAlomatvacavarmavarNacUrNacurAdibhyo Nic (3 / 4 / 25) / / juhotyAdi:-28 / juhotyAdibhyaH znaH (2047) / zapo lopa: syAdityarthaH / juhoti / dadAti dtte| divAdiH-29 / divAdibhyaH zyan / (2 / 1 / 69) shpo'pvaadH| diivyti| nazyati / vidyate / khaadiH-20| khAdibhyaH zruH / (2 / 1 / 73) sunoti sunte| minoti minute / tudaadiH-31| tudAdibhyaH zaH / (3 / 1177) / tudati tudate / nudati nudate / rudhaadiH-32|| rudhAdibhyaH zrama (21 / 78) / rundhi / bhinatti bhinte / smaadi:-23| tanAdikkabhya uH / (179) / samoti tnute| karoti kurute / 34 / anudAnopadezava natitamotyAdaunAmanunAsikalopo jhali dditi| (64 / 26) / hataH / gataH / rataH / ttH| ___krAAdiH--35 1 kAdibhyaH shraa| (3 / 1081) / kroNAti kriinniite| punAti punaute| stumAti lunaute| zru-za-zram-u-zrA ityete ca zapo'pavAdAH / rudaadiH-26| rudAdibhyaH sAvadhAtuke (7 / 2 / 76) valAderiTa syAt / roditi| ruda svapa zvasa ana makSa iti kadAdiH / roditiH khapitizaiva zvasitiH prANiti stathA / ' kSiti zceti vijJa yo rudAdiH paJcako gaNaH // 1 // iti / phnnaadiH-37| phaNAJca sptaanaam| (67 / 125) etvAbhyAsalopau kiti liTi seTi ca thali / phaNatI rAnati dhAmadhAzanAzA stathA sthamaH / khagati zeti vijeyo phaNAdiH saptako gaNaH // 1 // iti / yjaadiH-38| vacikhapiyanAdInAM kiti / (6 / 1 / 15) saMprasAraNaM syaat| yanI vapo vahazcaiva vezyenau hayati stathA / vavasau zvayati va yanAdayo nava smRtAH // 1 // bhUSAdi:--38 / bhRnyaamit| (7:476) / bhRNmA ohADiti bhRaadyH| gijaadiH-40| NijAnAM trayANAM guNaH nau ( 74/75) / Nijira vijira viSnu iti ninAdayaH / akssityaadiH-41| nakSityAdayaH SaTa (6 / 1 / 6) / "jakSinAgradaridrANAM cakAsa: zAsoreva ca / . dIdhIvevyozca saptAnAM jakSityAdAvupagrahaH" // 1 // kiraadi:-(42| kiraca paJcabhyaH (12 / 75) / sana iTa syaat| gRhapraccha prati kiraadiH| . Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| sato bhAvaH sttaa| tatparaM sAmAnyamapi bhavatyAdipaTaiH sattA sAdhyakhabhAvatayocyata iti kriyAvacanAnAM bhUvAdInAM dhAtusaMjJA vidhIyamAnAsyApi bhavati / kathaM punarjAyate bhavatyAdipadaiH sattA sAdhyasvabhAvatayocata.iti ? sAdhanAnAM svidhaanaat| ekAkinA padena krameNa kAlatrayayuktAyAstasyA abhidhaanaat| kadAcit kriyApraz'styAdibhiruttaradAnAcca / dhAtusaMjJAyAM dhAtorityadhikArI (3 / 1191 ) vartamAne laDiti (22 / 123) mucaadiH-43| ze sucAdInAma (159) / muma sthAt / muJcati lumpatizcaiva vindati limpati stathA / siJcatiH kantatizcaiva khidiH pizi muMcAdayaH // 1 // tumaadiH-44| tujAdaunAM diiyobhyaassy (6 / 17) / chndsyev| tuuson| mAmahAnaH / sammAdi-ka) ze DhammAdInAM num vAcyaH (159 vArtika ) bapha umpha tRptAvityato ye tudAdau nakArAnuSatA te mphAdayaH / .. rcaadiH-45| radhAdibhyazca (1 / 45) valAderArdhadhAtukasya veTsyAt / radhinaMzistapizcaiva ipiTThahirmuhiH sihiH / muhizzeti bhavantye te devAdikA radhAdayaH // 1 // shmaadiH-46| zamAmaSTAnAM dIrghaHzani (1974) / 47 / zamityaSTAbhyo dhinu ( zarA151) zamistamimiva zramiramiH kSamiH lamiH / ityete madinA sAImaSTau zamAdayaH smRtAH // 1 // jvlaadiH-48| jvaliti kasantebhyo NaH (1140) svAt vaa| pakSe ac| jvalaH jvaalH| bhvAdiSu jvalAdayaH ptthynte| pAdi:-(48) pAdaunAM ikhaH ( 1680) / ziti pre| pAdiH kaaytrgnnH| punAti punaut| khAdi:-(50) khaadibhyH| (8244) / khAdaya ekaviMzatiH kyaadyntrgnnH| tebhyaH niSThAvasya naH syaat| duunH| shaurg:| (iv) atha saMkIrNAHkatari zapa / sArvadhAtuke yk| dhAtvAdaH SaH saH (6064) / No na: (15) / Adeca upadeze'ziti ( 45) / na vAdaH (vaashr)| ralI vyupadhAvalAdaH saMca ( 26) ityAdayo vidhayo dhAtubhyo yathAyogaM pryoktvyaaH| aSTAdhyAyauta eva te'vadhAr2yAH / vistrbhyaabaabaalekhisst| tathA udAtta: seTa / anudAttaH aniTa / parasaubhASaH parasaupadI / AtmanebhASa pAtmanepadI / ubhayatomASaH athavA vibhASita ubhypdiityrthH| haditi utta: samApta ityarthaH / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatprdiipH| laT pratyayaH / zeSAta kartari parasmaipadamiti (11378) parasmaipadambhavati / bhavati / bhavataH / bhavanti / kartari karmavyatIhAra ( 1 / 3 / 14) ityAtmanepadaM bhavati / vytibhvte| bhAvakarmaNo ( 1 / 3 / 13) rityaatmnepdm| bhUyate / evamanyacApi lakAra veditavyam / loT bhvtu| bhavatAm / bhavantu / bhAve bhUyatAm / vidhyAdau liG bhavet / pAzIliDi bhUyAt / laG abhavat / luG abhUt / luG abhaviSyat / liT babhUva / laT bhaviSyati / bhAve bhaviSyate bhaaviyte| karmaNi anubhaviSyate anubhaaviyte| luTa bhavitA / bhvitaarau| bhavitAraH / bhAve bhavitA bhAvitA | zazAnacau / bhavan bhavantau bhvntH| vytibhvmaanH| vac / ArdhadhAtukasyer3a, valAderitIT ( 7 / 2 / 35) / bhvitaa| bhvitum| bhavitavyam / aco yat / bhavatIti bhvyH| bhavanamiti vA bhavyam / bhuvo bhAva iti (3 / 1 / 107) kyap pratyayaH / devasya bhAvo devabhUyam / orAvazyaka iti Nyat (3 / 1 / 125) / bhAvyam / bhavatezceti vaktavyamiti pakSe (5) NapratyayaH / bhavatIti bhAvaH bhvH| Azite bhuvaH karaNabhAvayo (3 / 2 / 45) riti khaca / Azitambhava podnH| AzitambhavaM vartate / kartari bhuvaH khiSNucakhukajau (za57) pADhAmbhaviSNuH / pADhayambhAvukaH / bhuvazcetyanuttI ( 22 / 138 ) glAjisthazca knuH (3 / 2 / 138) / bhavanazIlo bhRSNuH (6) / laSapatapadasthAbhUhaSahanakamagamazRbhya ukaJ (322154 ) / bhAvukaH / jini vizrIgvamAvyathAbhyamaparibhUprasUbhyazcetIniH (3 / 2 / 157) / pribhvii| bhuvaH saMjJAntarayoH ( 2 / 2 / 178) iti ki / adhibhuuH| paribhUH / paatmbhuuH| svayambhU / prtibhuuH| dRnbhUH / viprasaMbhyo saMjJAyAm (3 / 2 / 180) / vibhuH| prabhuH / smbhuH| DuprakaraNe mitAdibhya upasaMkhyAnam (3 / 2 / 180, vaa)| shmbhuH| roH kyun (unn,2|237) ityanuvRttau bhUsUdhUmasjibhyazchandasi (unn.2|238)| (5) ida kAzikokta vaartikm| vAttika pAThe tu naasti| bhAva iti prAptA curAdiNyantAdaca / bhavaH me ca saMsAre sattAyAM praaptijnmmiiH| .. (6) gakArapraveSAt zukaH kitItyanena ( 11) nAveTa / bhuvazcetyanena (za138) chandasi bhvissH| vizve prabhaviSave iti jagatprabhoraprabhaviSNu vaiSavamityAdau tu kavInAM niraGkuzatvAt / Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / bahulavacanAda (3 / 1 / 1) kyun bhASAyAmapi / bhuvanam / tribhuvanam / sRvabhUzaSimuSibhyaH kak (uNa, 2 / 321) / bhUkam (7) / gameriniH ( uNa, 4 / 446 ) / pADi Nica (uNa, 4 / 447) / bhuvazva (uNa, 4 / 448) / bhaavii| viNIbhuvo'nupasarge ( 3 / 3 / 24) iti ghaJ / bhavanaM bhaavH| prabhAva iti tu prAdi. samAse / striyAM lin (2 / 3 / 64) / bhUtiH / vibhuutiH| sampadAdibhyaH vipa vaktavyaH / bhAve'dhikaraNe c| bhuuH| lyuT ca ( 3 / 3 / 115) / bhavanam / paribhavanam / ma bhAbhUpU iti (8 / 4 / 34 ) NatvaniSedhaH / karaNAdhikaraNayocca (3 / 3 / 117) / bhavanam / puMsi saMjJAyAM ghaH prAyeNa (3 / 3 / 118) / prAyeNeti sarvopAdhivyabhicArAd bhvH| kartakarmaNozca bhUkajoH (2 / 127) kham / ISadADhAmbhavaM bhavatA / tUSNImi bhuvaH (3 / 4 / 63) / vANamulI / tUSNIbhUyAste tUSNIbhUtvA tUSNIbhAvam / sn| sanigrahaguhIzceti (7 / 2 / 12) iN niSedhaH / bubhuussti| yaG / guNo yaGlukoH ( 7.4 / 82) / bobhuuyte| bobhavIti / bobhoti / bobhUtviti (7 / 4 / 65) (8) jJApakAd bhUsuvostiDIti (7 / / 88) guSapratiSedhI yaluki na bhavati / Nic / bhAvayati / abIbhavat / bhU prAptAvAtmanepadIti caurAdikaH / tasya tu sukhaM bhaavyte| artha bhAvayate / parasmaibhASa iti parasmaipadinaH pUrvAcAryasaMjJA / udAtta iti settH| mer3ayaM dhAtuH / tena seTasvAdasyar3Agamo bhavati // 1 // tato maGgalArthamAtmanepadiSUdAttevedhati tavargAntyeSu nirdizati / edhaiM ho| edhate / edhAJcake / aidhiSTa / aididhat / mA bhavAnididhat // 2 // spaI saMgharSe / spaIta / pspdd'eN| spardhanaH / smA // 3 // gAdha pratiSThAlipsayogranthe c| gaadhte| jagAdhe / ajagAdhat / gAdhanaH // 4 // ' bATa lor3ane / bAdhate / bAdhA / abAdhata / abbaadht| bAdhanaH // 5 // (7) bhUkaM chidramityarthaH / - (8) dAdhAtisUtre (7465) bobhUtvityeva pATha : / sa ca cchandasyeva / atI bhASAyAM bhUsavI tiDamaiti (zaE8) gunnnissedhiin| chandasyeva gunnnissedhH| "zrataeva yaGalugabhASAyAmapi siddha" iti bhttttiijiH| Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / NAdha nAthU yaacsoptaapaishvryaashiiHssu| AdhI khopadezaH / netaraH / tathAcokta (9) sarve pAdayo NopadezA RtinandinahinakkinATinAtha nvrjmiti| nAdhate / praNAdhate / (10) ananAdhat / nAthate / prnaathte| nAthaH / prAdhiSi nAtha iti (1 / 3 / 21, vA) niyamAdanyatrAziSaH parasmaipadam bhavati / naathti| arthAnurodhena dhakArAntaprakaraNe nAthatirupadiSTaH // 7 // dadha dhaarnne| dadhate dadhete dadhante / dedhe / dedhAte / dedhire // 8 // skudi ApravaNe // 8 // skundate / cuskunde / khidi khele / zaitya ityeke / khindate / zizvinde // 10 // vadi pabhivAdanastutyoH / vandate / vavande / vandAsaH / vndii| vandaH / vandanA / 11 / . bhadi kalyANe sukhe c| mandate / babhande / bhandaH / bhadram / bhanyate / "bhadraH puMsi varSa mataH / " 12 / madi stutimodamadasvapnakAntitiSu / 13 / mandate / mamande / mandaH / mandurA / mandiram / spadi kiJciccalane / 14 / spandate / paspande / spandanaH / lidi paridevane / 15 / nindate / ciklinde / lindaH / paraspadiSu pAThAt klindatIti bhvti| ubhayapadiSvayaM na paThyate / karacabhiprAye kiyAphale. 'pi parasmaipadamakarcabhiprAye cAtmanepadaM yathA syaat| muda harSe / 16 / modate / mumude / muditamanena moditamanena / pramuditaH pramoditaH / muditvA moditvA / mumudiSate mumodisste| momudyte| mut| mudgaraH / mudgaH / mudraa| mudritH| ____dada dAne / 17 / dadate dadete dadante / "prasahya te sAdhudhiyaM ddnte"| ddde| pada svarda prAsvAdane / 18 / 18 / AdyaH SopadezaH / netrH| taduktam (11) (7) bhASya iti shessH| (10) anye tu nAdhate opadezanva' ma khIcakraH / tanmate pramAdhata iti dantyaeva / / (11) bhASya iti shessH| Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| majadatyaparAH pAdayaH SopadezAH bhiDvidiSvadiSvaniSvapayazca sRpisRjistRptyAsekkasavarjamiti / khadate / asiSvadat / saH vidiskhadisahInAJceti SatvasyApavAdaH (8 / 3 / 62) satvam / sikhAyaSati / svaIte / khisvrdyissti| ikhavataprakaraNe khadatiM nirdRizya rephavatsaMyogAnta prakaraNe svaitiM nirdiSTavAn / svAdatistu dIrghopadhaprakaraNe pRthageva nirdessttvyH| - uda mAne / krIr3AyAJca / 20 / jaIte / uurdaanycke| kurda khurda guda krIr3AyAmeva / 21 / 22 / 23 / kuuhte| khUIte / upAdhAyA ceti ( 8 / 2 / 78) dIrghatvamatra kaizcineSyate / tanmate urdate / kurdate / khurdate iti / godate / godaH / godau idau| krIr3AyAmevetyevakArAdanyatrArthanirdezavaniyamo'numIyate / (12) SUda kSaraNe / 24 / sUdate / suSde / suuditaa| madhusUdanaH / nanyAdiH / jhAda bhavyakto zabde / 25 / hAdate / mhaade| dundubhihAdaH / do jalAzayavizeSaH (13) / pRSodarAditvAd hrasva tvam / zAdI sukhe ca / 26 / bAdate / javAde / prhmnH| pratanavAn / AbAdaH / prabAdaH / khAda AsvAdane / 27 / svAdate / sakhAde / asivadat / sikhAdayiSati / aSopadezo'yamiti SatvaM na bhavati / parda kutsite zabde / 28 / pardate / paInaH / (14) . yatI prayatne / ytte| yete| yatyam / yttH| yattavAn / AyattaH / yatnaH / 28 / yuTa juTa bhAsane / 30 / 31 / yotate / yuyute / ayuyott| jotate / vidha vetha yAcane / 32 // 33 / vethate / vivithe / vevithyate / avivethat / vithyate / vethate / vivethe / vivethyte| vethyate / (12) guda ityanye adhikaM paThanti / (13) agAdhanalAzaya prati Gapustake pAThaH / (14) koce kardati pardate gudara reSeti vArake ise bukkati parave bhaSazca hayaja heSati heti ca / iti kezavaH / Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 dhaatuprdiipH| shrthi| maithilya / 34 / anyte| shrnyaate| zanthe / zanyAte / azazranthat / zAnyAte / grathi kauTilye / 35 / granyate / grnthaate| jagranthe / jagranthAte / anya mocanapratiharSaNayoH / grantha sandarbha iti yAdau / tayostu zrathAti / zraSyate / grathAti / athyate ityAdi rUpam / anya grantha sandarbha iti curAdau viklpitnnicprkrnn| zranthayati zranthati / granthayati granthati / krayAde. shuraadecaaniditH| zranthigranthidambhivajInAmiti liTaH kittve sati zreyatuH / sthuH / grethtuH| grethuriti bhavati / kecit tu vAgrahaNamasmin vAkye kurvanti / tathAca sadikhaJjayoH parasya liTItyatra (8 / 3 / 118) hattAvuktaM svaJja : parasya liTo vikalpena kittvamicchantIti / tammatenaitayorapi pakSe zazranyaturjagranyaturityevaM bhvti| sarvatra NitranthigranthibaAtmanepadAkarmakANAJceti (2 / 1 / 88, vA) karmakartari yaciNoH pratiSedhaH / zranyate khayameva / athIte / anthi STa / granthate / grathote / agranthiSTa / kattha zlAghAyAm / 36 / katyate / viktthii| vikatyanaH / Atma nebhASatyAtmanepadinAM pUrvAcArya sNjnyeym| udAttA iti seTatvArthamuktam / anudAtteta ityanudAttet sNssaamityrthH| tasya phalamanudAttaDita ityAtmanepadam (1 / 3 / 12) / evaM tavargAntAnAtmanepadina: parisamApya tavargAntAH paraspadina ucyante / ata sAtatyagamane / 30 / atati / Ata / AtatuH / AtA dizaH / iJajyatibhyAm (uNa, 4 / 568) / AtiH / svAtiH / sauvAtaH / padAtiH / atsii| citI sNjnyaane| 38 / cetati / cettH| cicet| cetanaH / cittaH / cittavAn / cetitaa| cititvA cetitvaa| cicitiSati cicetiSati / cit| cidrUpaH / cetaH / citaH kaNaH kazca ( uNa, 4 / 615) / cikaNaH / paikaNyam / (15) (15) vidyAndriyAkrAnta jagatyekaH sa catatauti halAyudhaH / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| thutir Asecane / 38 / cyotati / acyutat ayotIt / cutitvA yotitvaa| cutim kSaraNe / 40 / yotati / anyctt| ashcyotiit| dagyAdirayamupadeza dRSyate / madhuzcayotatauti madhuzrut / tamAcakSANo (16) madhugiti yathA syAditi / zrutirityapyeke paThanti / cutir hAsana iti ca / cotati / acutat pracItIt / (17) ___ manya vilodd'ne| 41 / mnthti| mssyte| mathitam / manthanI / dhAdiSvapyayaM paThyate mathAti / mthiitH| kuthi puthi luthi mathi hiMsAsalezanayoH / 42-45 / (18) / kunyati / kunyAte / punyati / punyAte / lunyati / lunyAte | manthati / manyAte / kunya saMkleza iti yAdau / kuthAti / kuthyate / __Sidhu gatyAm / 46 / medhati / siSedha / abhiSedhati / "dviSo jan primedhtH"| medhatargatAviti SatvapratiSedhaH (8 / 3 / 113) / pratiSedhati pApAt / anekaarthvaadvaaprtissedhH| pratyaSedhat / pratiSiSadhiSati / udito vA (7 / 2 / 56) / medhitvA siddhA sidhitvA / yasya vibhASA (7 / 2 / 15) / sicam / kecidasyIkAramanArSamicchanti / tathAca ekAca upadeze'nudAtAdityatra (12 / 10) vRttau niSTAyAM sidhitamityudAhRtam / SidhU zAstra mAGgalye ca / 47 / zAsanaM zAstram / medhati / siSedha / adittvAdiDvikalpaH / sedhitA sevA / medhitvA sidhitvA siddhaa| krAdiniyama(2013) pratyujjIvitastheTo bliiystvmithte| tena varatisUtisUyati dhUdito veti (7 / 2 / 44) prAptasya vikalpasyApavAdI nityamiDAgamo bhavati / sissidhiv| siSidhima / alpatvAJcakArAntayordakArAntebhyaH pUrva nirdezaH / prathamaM hi laghurupadizyate / (16) patra mAdhava :-"evaJca ittinyAsapadamaJjarIsammatAkAramaiyAdibhiruktam" iti / (17) ca bhAsane iti vA paatthH| bhASaNa ityanye / (18) aba kvacita mathItyasamAt paraM mAthIti ca pabyate / tasya mAAta mAnthAte prati rUpa darzitam / Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| khAdR bhakSaNe / 48 / khAdati / ckhaad| acakhAdat / khada sthairye / hiMsAyAJca / 48 / khadati / khdirH| yvkhdaa| (19) bada sthairye / 50 / badati / babAda bedatu beMduH / badaram / badarIkuNaH / (20) gada vyaktAyAM vAci / 51 / gadati / praNigadati / praNyagadat / gadyam / pragAdyamiti Nyati / nigAdaH nigadaH / anugadaH / rada vilekhane / 52 / rdti| radaH / radanaH / Nada avyakta shbde| 53 / nadati / praNadati / praNinadati / ninadaH ninaadH| pacAdiSu nadar3iti ptthyte| tatsAmayAdadantAdapi TiDDhANeti (4 / 1 / 15) ddiip| ndii| zaiSikeSu nadyAdibhyo Dhak (4 / 2 / 97) / nadyAM bhavaM nAdeyaM jalam / godAyAzca nadyAzcetyananAc samAsAntaH / paJcanadam / ndiipaurnnmaasiityaadinaas(5|4|120)vyyiibhaave Taca / upanadam / parinadanamiti kssumaadiH| . . aI gatau yAcane ca / 54 / ardati / Ardidat / adidiSati / abhyarNA zarat / (21) narTa garda shbd| nrdti| pranardati / aNopadezo'yamiti gatvaM na bhavati / gardati / jagaI / grditaa| gahabhaH / kazalikaligardibhyo'bhac / (uNa, 3 / 402) / 55 / 56 // tarda hiMsAyAm / 57 / tardati / tataI / pUrvakeNa hiMsArthadhAtunA sahAsya nirdezI na kRtaH / rephavatsaMyogAntaprakaraNAt / evamanyatrApi vyatikrame hetu veditvyH| karda kutasite shbd| 58 / kahati / kiiH| kahanaH / krdmH| kharda dandazUke / 68 / dandazUko daMzanazIlaH svbhaavbhuutgstidNshnkriyaakrtaa| anena tatsamavetA khabhAvabhUtagahitadaMzanakriyA lakSyate / ' (19) yavAstiSThantyatve ti puMsi ghH| yavAnAM sNgrhsthaanmityrthH| mahanasthAnamityeke / (20) savidyA badati kSitau iti / sthirIbhavatItyarthaH / shriissttyaadirym| .. (21) zaradadhanaM nAti cAtako'pauti rghukaavye| yAcane ceti cakArasthAnukta samuccayArthatvAt paudd'aayaampautyek| tathAca rakSaH sahasANi catuiMzATairiti prayogaH / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 dhaatuprdiipH| dhAtoH kriyaavcntvaat| evamanyatrApi TravyaniheMze kriyA lakSyate / dandaMzana ityetatroktam / tAcchIlyArthasya saMgraho (22) na syAditi / khardati / cakha / __ ati adi bandhane / 6061 / antati / antaH / andati / prAnanda / prAnandatuH / andidiSati / andUH / andukH| idi paramaikhayeM / 62 / indati / indAJcakAra / indidiSati / indraH / indravaruNetyAdinA (4 / 1 / 48) ddiissaanuko| indraannii| ataiJ (4 / 1 / 95) aindriH / sAsya devatA (4 / 2 / 24) / aindraM haviH / cha ca (4 / 2 / 28) / mahendrA ghANau ca (4 / 2 / 28) / mahendrIyam mahendriyam mAhendram / tasyedamityaNa (4 / 3 / 120) / aindraM dhanuH / zizukrandetyAdinA (4 / 3288) chaH / indrajananamadhikRtya kRto grantha indrajananIyaH / indriyamindra liGgamityAdI (5 / 2 / 83) nipAtyate / indriyam / vidi avayave / 63 / vindati / vivinda / asyApi vinduricchariti (3 / 2 / 168) nipAtanamicchanti / jayAdityastu vida jJAna ityasyaiva sannipAtanamAha / (23) / -Nidi kutsAyAm / 64 / nindati / prnnindti| nindakaH / nindA / asya nopadezava vaicitramArtham / vA nisa nikSanindAmiti (8 / 4 / 33) vikalpavidhAnAt / kecittu kRti pratyaye vikalpa micchanti / tiGi punrupsrgaadsmaame'pii-(8|4|14) tyAdinA NopadezatvAnnityameva NatvaM bhavatIti vyAcakSate / bhaTTikAvye tu tibyapi vikalpo darzitaH / "praNindiSyati no bhUyaH" iti / Tanadi smRdii| 65 / nandati / prnndti| nandakaH / nandanam / nandathuH / nandayatIti nandanaH / pacAdyaca / nandaH / striyAM nandA / ghaJ / prAnandaH / Avazyaka NiniH / nndii| (24) (22) / parigraha iti kvacit pAThaH / (23) / ava gar3i vadanaikadezaiti kvcidppaatthH| yatI dakArAnteSu DakArAntasya pAThaH sandigdhaH / gaDi vadanaikadaMza iti mAdhavabhaTTIjigrantheSvapi nAsti / atI maiyyamate'pi ayaM nAsti eva / (24) nandate ca kulaM puMsAmiti deviimaahaabhen| Arko'yaM pryogH| gaNakAryAnityatvAditi ramAnAthasya mnormaa| viziSya sA bhaumanarendranandanati naiSadhe / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 dhAtupradIpaH / cadi AjAdane / 66 / dIptau ca / candati / cndrH| candanam / candiraH / candrikA / (25) vadi ceSTAyAm / 67 / vanda ti / tatranda / kadi Rdi kladi AhvAne rodane c.| 68-70 / kandati / cakanda / kndH| bahulavacanAdaran / kandaraH / kndraa| kandalaH / gaurAditvAt kanda lii| kranda ti / cakranda / AkrandaH / landati / caklanda / (26) klidi paridevane / 71 / klindati / ciklinda / klinditaH / kinna iti iti tu kliTU AIbhAva ityasya klidyate rUpam / __zundha zuddhauM / 72 / zandhati / zuzundha / zadhitaH / zudhiH zuddha iti tu zudhyate rUpam (27) / saMyogAntaprakaraNAnurorena pUrva dhakArAntaprakaraNe nAyaM nirdiSTaH / - parasaubhASA udAtA udAtteta iti / udAtta itsaMjJaka essaamityrthH| etenAnudAtta itsaMjJaka eSAM nAstIti AtmanepadameSAM na bhavatInyuktam / maGgalAnurodhena tavargAntAnupadizya prathamabhAvinaH kavargAntAnupadizati / zoka secane / 73 / zaukate / zizoke / azizIkat / shiikaa| shaukrH| aTTAhAzIketyAdinA (3 / 117, vA) kyaG / zIkAyate / loka darzane / 74 / lokte| alulokat / lokaH / . "samAnasya tadAdezca adhyAtmAdiSu ceSyate / ___ar3e damAcca dehAcca lokottarapadasya ca // 1 // (4 / 3260, vA) iti ThaJ / iha loka bhvmaihlaukikm| anuzatikAditvAdubhayapadahaDiH (7 / 3 / 20) / zloka saMghAte / 75 / shlokte| ashushlokt| zlokaH / Treka breka zabdotsAhayoH / 76 / 77 / nekate / adinekat / dhekate / adidhekat / (25) kiraci candiraH / candirI dIpacandrayoriti / candro'sthAstIti Thani candrikA kaumudii| (26) kladi ityava kudautyeke paThanti / tanmate kundati / cukunda / kundaH / (27) yogAn zumvapti satyeneti hlaayudhH| sandhyayA zundhati vija iti / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / reka zAyAm / 78 / rekate / parirakat / rekA / rakaH / seka sneka zeta saki aki naki gatyarthAH / 7-84 / sekate / sisake / asisekt| nekte| ttekte| aksste| adhyate / nakSate / nAcate / (28) ki zaGkhAyAm / 85 / zaGgate / shshngkh| zakyate / shngkaa| . aki lakSaNe / 86 / ajhte| aan| anggyte| ataH / mandivAsimathItyAdinA (uNa, 1138) urac / anggurH| vaki kauTilye / 87 / vaGgate / vavaDhe / avavazat / vayate / vkssH| maki maNDane / 88 / maste / yuc / manaH / kaka laulye / 88 / kakate / ckke| kaakyti| kAkaH / / kuka baka AdAne / / 081 / kokte| cukuke / kokaH / vrkte| vkH| varoDakyate / igupadhajJApaukiraH kaH (211135) / bkH| svArthe kATTeNyaNa (5 / 3 / 115) / vaarkennyH| varkaro meSazAvakaH / , caka haptau pratIghAte ca / 82 | ckte| ceke / ckitH| kaThicakibhyAmoraca (uNa , 164) / ckorH| .. , * kaki vaki vaki ki Dhoka tauka vyakka vaska maska tika Tika TIka radhi ladhi gatyarthAH / 3-106 / kasate / kasaH / vasate / vkssH| vakte / vante / ddhokte| aDuDhaukat / bokte| atunaukat / Svakate / vyaavkrte| subdhAtuSThivuSvakvatInAM pratiSedho. (6 / 1 / 64) vaktavya iti dhAtvAdaH SakArasya satvapratiSedhAt satvana bhavati / (29) vskte| mskte| tekate / atitkt| tikaH / tikAditvAt phiny| taikaayniH| Tekate / aTi. Tekata / Tokate / aTiTaukat / TIkA / raGgate / rarakha / lakhate / lalaGka / lakviMdho lopazcetapratyayaH (uNa, 1028) / laghuH / bAlamUlalaghugulInAM vA lo ratvamApadyata iti (8 / 2 / 18 vA) rapakSe raghuH / aghi vaghi maghi gtyaakssep| 107-108 / angghte| bhAna / vakte / (28) mAdhavabhaTTojigranyayoH zrata iti nAsti / (29) vaka iti paatthaantrm| tena pkte| SAvakAta iti / Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / vvaa| vivvidhte| makte / maghi kaitave c| pUrvamasya pAThaH kaitavArthasthAnvAcitatvadyotanAya / (30) rASTa lASTa drASTa sAmarthe / 110-112 / raaghte| rarAdhe / ararASat / laaghte| ullAghaH / drA AyAma c| drAdhate / ___ lATa katyane / 113 / zlAghate / zlAghA / iti AtmanebhASA udAttA anudAttetaH / atha kavargAntAH prsmaipdinH| phaka nIcairgatau / 114 / phakati / paphaka / phakaH / phakkiA / (31) taka isne.| 115 / takati / takyam / saki kacchrajIvane / 116 / tkssti| AtaGkaH / zuka gatau / 117 / zokati / zukaH / zukraH / zukrATu ghan (4 / 2 / 26) / zuko devatAsya zukriyaM haviH / (32) bukka bhaSaNe / 118 / vukkati khA / ___ kakkha hasane / 118 / kakvati / zakAdibhyo'Tan (uNa , 4 / 520) / kakkhaTaH / (33) okha rAkha lAkha drA dhAkha shossnnaalmrthyoH| 120-124 / okhati / okhAJcakAra / pokhti| mA bhvaanucikht| rAkhati / prraakht| lAkhati / allaakht| daakhti| addraakht| dhAkhati / pdbhraakht| zAkha lAkha vyAptau / 125 / 126 / zAkhati / prazazAkhat / zAkhA / zAkhati / ukha nakha vakha makha rakha lakha pakhi lakhi ikhi Ikhi valA ragi vagi lagi agi magi tagi tvagi nagi khagi agi lagi igi rigi ligi gatyarthAH / (30) kaitavArthasya samuccitatvadyotanAyeti Gapustake pAThaH / (31) phaNibhASitabhASyaphaktikAviSamAkuNDala nAmavApiteti naiSadhe / (32) ayaM mAdhavabhaTTojibhyAM na dattaH / (33) bhaTTonimate kakha hsne| prnikkhti| evaM mAdhavazca / . Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 .. dhAtupradIpaH / 120 - 151 / okhati / pokhti| uvokh| abhyAsasyAsavarNa (6 / 4 / 78) itIyaDuvaDovidhAnasAmarthyAda halAdizeSo na bhvti| akhtH| atraikAdezasya pUrva pratyantavavAdabhyAsagrahaNana grahaNe sati ivatva praapnoti| tadabhyAsaprakatyavayavayorekAdezasya bahiraGgatvenAsiddhatvAdabhyAsamAvAzrayaM isvatvaM na bhavati / ukhaa| ucikhissti| aucikht| oNaditkaraNa jAparka nityamapi divacanamupadhAkAryeNa bAdhyata iti laghUpadhaguNe kRte hirvacanam / mA bhvaanucikht| nkhti| nakhaH / vakhati / mkhti| makho yajJaH / rakhati / lakhati / vasati / lakSati / iti / prekSaNam / Ijati / valAti / valitam / gurozca halaH (23 / 103) / valA / raGgati / raGgaH / vaGgati / vaGgAH / lnggti| vilakati / ilayorakatvasmaraNAd viddnggH| laGgikamyorapatApa. zarIravikArayo (6 / 4 / 34, vA) rupasaMkhyAnamityanunAsikalopaH / vilagitam / aGgati / aGgAH / pRSodarAditvAsatvam / aGgaNaM catvaram / aGgimadimandibhya Aran ( uNa, 3 / 414 ) anggaarH| aGgArasamUhe pAzAdibhyo yaH (4 / 2 / 48) / anAryaH / maGgati / maGgaralac ( uNa , 5 / 748) / maGgalam / tatra sAdhuriti (4 / 4 / 88) yt| maGgalyam / taGgati / taGgaH / tvagi kampane ca / tvaGgati / tatvaGga / (34) tvaGgaH / naGgati / khagati / zraGgati / zlaGgati / iGgati / ijAdeH sanuma iti (8 / 4 / 32) Natvam / preGgaNam / iGgitam / riGgati / liGgati | liGgam / yugi jugi rugi varjane / 152-154 / yugati / juGgati / ruGgati / daghi pAlane / 155 / daGghati / (35) ladhi zoSaNa / 156 / laGghati / lalaka / laGghanam / laGghata iti gatyartha. sthAtmanepadinaH / asyApi gato vRttidRshyte| tathAca bhaTTiH "anye cAlajiSuH zainlAn guhAsvanye nyaneSata / " iti (36) (34) ukhi makhi gakhi rakhi ikhi ityete mAdhavabhaTTIjibhyAmadhikAH ptthitaaH| vagi zvagi iti tu tayo grantheSu nAsti / (35) ayaM mAdhavabhaTTIjibhyAM na ptthitH| - (36) nApyayaM mAdhavAdibhiH ptthitH| Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatprdiipH| ghagha hamane / 157 / ghaghati / jaghAgha / madhi maNDane / 158 / majati / zighi AghrANe / 158 / zivati / prANako lUdhUzividhAbhyaH ( uNa , 2363) / zivANakaH / iti parasmaibhASA udAttA udAttetaH / atha cavargAntAn AtmanepadinaH praah| . varca diiptau| 160 / varcate / varcaH / brahmavarcasam / rAjavarcasam / Saca secane / 161 / scte| asISacat / sktvH| loca darzane / 162 | locate / alulocat / locanam / pAlIcayatIti loka locU Nada kupa tarka vRtu vadhu bhASArthA iti (37) caurAdikAt / Alocyaiti NyantAdarac (3 / 3 / 56) / kevalAdi Nyati dhani ca kutvaM syAt / erajaNyantAnA miti tu tanmatena yair ArdhadhAtuka iti (2 / 4 / 35) NilopavidhI vissysptmiissyte| zaca vyaktAyAM vAci / 163 / zacate / zece / in sarvadhAtubhyaH (uNa, 4 / 446) / zaciH / ubhe vanaspatyAdiSviti sUtre (6 / 2 / 140) kadikArAdaktina iti DoSantaH (4 / 1 / 45, gaNa) zacIzabda udaahRtH| matAntara tu zArivAditvAn DInantaH / shcii| khaca zvaci gatau / 164 / 165 / khacate / shshvce| khnycte| khcaate| . kaca bndhne| 166 / kcte| ckce| acIkacat / pacAdyaca / kacaH / vikacam / karmaNi ghaja / na vAderiti (73 / 58) kutvapratiSedhaH / kaacH| NyantAdegajiti vaa| erajaNyantAnAmiti vArdhadhAtuke (2 / 4 / 35) iti pilopavidhau ye saptamauM manyante tanmate iti puurvmevoktm| kaci diiptibndhnyoH| knycte| cakaJca / gaurAditvAn DoSa / kaanycii| lyuTa / kAJcanam / ubhayatrApyanyeSAmapi dRzyata iti (7 / 3 / 137) dIrghaH / (38) dIptau ceti vaktavya bandhranagrahaNa vispaSTArtham / 167 / (37) curAdiSvime paTitAH / (217-243) / (38) pRSIdarAdisvAda dIrthatve gaurAdiGagaiSi kAJcauti pustake paatthH| kAci iti tu mAdhavamoni Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| maca muci kalkane / 168 / 168 / kalkanaM dambhaH zAThyaJca / macate / mece / muJcate / mumunyce| muccayate / maci dhAraNocchAyapUjaneSu / 170 / mnycte| maJcaH / paci vyaktIkaraNe / paJcate / pataH / bahulavacanAt kanin / SaDbhyo luk (1922) pnyc| paJcamaH / paJcaka iti saMkhyAyA atizadantAyAH kan (5 / 1222) / paGktiviMzatIti (5 / 1 / 58) nipAtanAt / paGktirdazasaMkhyA / prapaJcayati prapaJca iti tu cugadipAThAt / 171 / __Tuca prasAde / 102 / stocate / tuSTuce / toSTucyate / stokH| poTAyuvatItyAdibhijAtiH samasyate (2 / 1 / 65) / agnistokaH / saMstIja iti varNavikArAbhyupagamAt / (39) praja gatisthAnArjanopArjaneSu / 173 / arjte| RkArastho'pi repho vihalgrahaNasAmathAilgrahaNena gRhyate / tasmAbuDiti (1871) nuTa / bhaanuje| Rji bhRjI bhrjne| 174 / 175 / RJjate / RjAJcake / numAgamanimittApi yasya gurumattA tato'pyAm bhavati yathA indAJcakAra / kecit tu pAvRne iti pratyudAharanti / tatrendhibhavatibhyAJceti (1 / 2 / 6) indhigrahaNenAnitya pAmiti jJApitametat / tadanitya prAmiti na bhavatIti yathA kathaJcita samAdhayam / bharjate / bbhRje| bhjitaa| vibharjiSate / bhRktaH bhRktavAn / SasvamaniTtvaJcAsya nAstIti bhrasjo ropadhayorityatroktam (6 / 4 / 47) / ez2a bhez2a bhAju dIptau 176-178 / ejate / ejAJcake / aGgamejayaH / mA bhavAnajijat / ejatIti eju kampana ityasya bhavati / bhejate / bibheje| avibhejt| bhaajte| banAje / abidhajat avadhAjat / bhrAjate ranudAttattvapratipAdanArthamakArAnubandhe kartavya RkArAnubandhakaraNamAtmanepadamAtra. phalakam / RkArAnubandhaprakaraNAt / bhAjati cAyaM phaNAdisaptakepi paThibhyAmadhiko dhAtuH ptthitH| tanmate tasmAt kAcI kaanycnmiti| kakSukamiti kacidhAtoH "bAhulakATukA" pati mAdhavaH / - (39) pRSodarAditvAt / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| thte| tatra viSyAThaphalaM bruvate vrazvAdisUtre (8 / 2 / 36) rAjisahacaritasya bhrAje grahaNamaM yathA syaaditi| tena bhrASTriH vAktiriti hymuppdyte| aatmnepdaanitytvaarthmityeke| tahikalpaJca yathAbhidhAnaM bodhayati / tena labhate labhati sevate mevati modate modati ityAdi sidhyati / Ija gatikutsanayoH / 178 / Ijate / IjAJcake / vaujyate / iti AtmanabhASA udAttA anudAtetaH / udAttA: seTa ityarthaH / atha cavargAntAH parasmaipadinaH / ___zuca zoke / 180 / zocati / zuzoca / zokaH / zuk / zukro mAsaH / tathA zuciH / . ____ kuca zabde tAre ca / 181 / kocati / cukoca / kucaH / kuca saMparcanakauTilyapratiSTambhavilekhaneSviti jvalAdau paThiSyate / punarihArthabhedena paThyate / kunca krunca nauTilyAlpIbhAvayoH / 182 / 183 / kukRti / cukuJca / kucitam / kunycitvaa| kunycitaa| kunycikaa| kuka / kruJcati / kruGa / kruJcau / striyAM krucA / coH kurityatra (8 / 2 / 30) jopadhatvamasyoktam / tenopadhAlopo na bhavati / anyetu RtvigAdisUtre (3 / 2 / 58) nipAtanaiH saha nirdezAbalopAbhAvamAhuH / _ luJca apanayane / 184 / luJcati / luluJca / luJcitvA lucitvaa| lucitam / mRSTalucitam / luk / lukkaayyti| accu gatipUjanayoH / 185 / aJcati / AnaJca / aJcitvA akvA / bhaktaH / aJco'nApAdane iti (8 / 2 / 48) nisstthaantvm| samanaH! udakta mudakaM kUpAt / aJcitA asya guravaH / prAG / sabhrAGa / pUjAyAM prAcA prAGbhyAm prAbhiH : gatau prAcA praagbhyaamityaadi| striyA maJcaterupasaMkhyAna miti DIpa (416 / 6 vaa)| acaityakAralope ( 6 / 4 / 138) cAviti ( / 2 / 138) dIrghatvam / praacii| udaIdIti (18 / 138) IkAraH / udiicii| bAhAdiSadaJcazabdaH ptthyte| audaJciH / zaiSike dyu prAgityAdinA (4 / 2 / 101) yt| prAci jAtaH prAcyo gajaH / vibhASAJce (5 / 4 / 8) riti khaH / prAcIno haSaH / prAcInA braahmnnii| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 dhAtupradIpaH / vaJcu caJcu taJca tvaJca muca mlu cu cu myucu gatyarthAH / 186-183 / vaJcati / vavaJca / vniivcyte| vniivnycH| vaccA vaJcanti vaNijaH / vacam / vacitvA vaJcitvA vvaa| vktH| vaktavAn / caJcati / cacaJca / caJcitvA cakvA / caktaH / caktavAn / pacAdyac caJcaH / cnycaa| vRSAdibhyaH kalac / ( uNa 1 / 104) / caJcalaH / mRgayAditvAt kucaJcuH / kathaM caJcarIkaH / caraiyaGluki pharpharIkAdayazceti ( uNa, 4 / 45) Ikan / (40) tnycti| taktam / tvaJcati / muJcati / mlaJcati / srocati / amucat amrocIt / mucitvA mIcitvA muktaa| slocati / amlucat / amlocIt / stuktaH / gruca glucu kuju khuju steya karaNe / 184-187 / grocati / glocati / aglucat aglocIt / kojati / kunaH / kuktaH / kuktavAn / khojati / - gluJja Sasja gatau / gluJcati / aglucat pagluJcIt / aDyasyApi kecidanunAsikalopAbhAvamicchanti agluJcaditi / gluJcitvA glukvA / sajjati / sisajjiSati / siSajjayiSati / sajjaH / sannata iti bhASyakAravacanAdasyAtmanepadam / 1881188 / guji avyaktazabde / 200 / guJjati / juguJca / ,guJjitam / gurozca halaH (1 / 103) gunyjaa| - arca pUjAyAm / 201 / arcati / Anarca / arci zucItyAdinA (uNa, 1265) is / arciH| yujAdiSvapyayaM paThyate / tatastu karcabhiprAye kriyAphale vivakSite Atmanepadamasti / parasmaipadArthamiha ptthyte| yujAdiSu hi 'katipaye dhAtavaH karcabhiprAye kriyAphale Atmanepadino vakSyante / tatra ceda. meva liGgam / pUrve cakArAntA ikhokArayuktA iti pRthagasya nirdezaH / beccha avyaktAyAM vAci / 202 / mlecchati / mimlecch| kSudhAdisUtre (7 / 2 / 18) nipAtanAn viSTam / svecchitam / / lacha lAchi lakSaNe / 203 204 / lcchti| lAnchati / lAJchanam / luTa / lAcho jAraH / matvarthe iniH / laanychinii| (40) carIko dhamara ityarthaH / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| vAchi icchAyAm / 205 / vAJchati / vAJchA / Achi AyAme / / 206 / Agchati / aanych| etannAsakArasya matam / kecit tu zrata Aderiti (14 / 70) taparakaraNa mukhasukhArtha miti vyAcakSANA prAnAJcha ityudAharanti / hoccha lajjAyAm / 207 / hrI'cchati / hriicchaa| hurchA kauTilye / 208 / harca ti cauraH / kauTilyaM karoti / apasaratI. tyarthaH / juhUrcha / harNavAn / harNamanena / irchitamanena / praharNa: / praharchitaH / haH / hurau| hurH| ____ murchA mohasamucchAyayoH / 208 / mUrcchati / muurtH| mUrtavAn / na dhyAkhyeti (8:2 / 47) niSThAmatvaniSedhaH / mUrchita mnen| mUrtamanena / pramUrtaH pramUrcchitaH / mUrchA / tadasya sanAtaM tArakAdibhya itac (5 / 2 / 33) mUrcchitaH / sphurjA vistRtau / 210 / sphUrcchati / pusphU cha / yuccha pramAde / 211 / yucchati / yuyuccha / uchi ucha / 212 / uJchati / uJchAJcakAra / uJcicchiSati / niSThA progchitam / tudAdAvasyayaM paThiSyate / zapo'nudAttatvArthamiha paThyate / (41) ucchI vivAse / 213 / ucchati / ucicchiSati / vyucchaa| vyuSTam / ayamapi tudAdau ptthissyte| dhraja bhraji dhaja ji dhvaja dhvaji gtii| 214-218 / bhrajati / dadhrAja / dhracati / dharjati / darIjyate / jati / darIdhanAte / dhvjti| dhvanati / . kUja avyaktazabde / 220 / kUjati / cukUja / dhaSi na vAda (3 / 58) riti kutvaniSedhaH / kuujH| arja Sarja parjane / 221 / 222 / arjati / aanrj| svrgH| RjuH (42) / arjijiSati / sarjani / sisarjiSati / siSarjayiSati / (41) uJchaH kaNaza AdAnaM kaNizAdyarjanaM zilamiti yaadvH| uti uccinotItyarthaH / vadarANyukRti vAdarikaH / zyAmAkikaH / (42) abhiTTazikamautyAdinA (uNa, 1127) kupratyaya RjAdezazca / Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 dhAtupradIpaH / garja zabda / 223 / garjati / jagarja / gaH / tarja bhatsane / 224 / tarjati / tatarja / trjnii| karja vyathane / 225 / krjti| ckrj| karjaH / kharja mArjana ca / / 226 / kharjati / ckhrjH| khrjnH| khajUraH / kharjipiJjAdibhya rolacau (uNa, 4 / 528) / kaSivamitanidhanisarji. kharjibhya jaH ( uNa, 181) / khajU: / aja gatikSepaNayoH / 227 / ajati / pravatA prAjitA (43) / pravayaNa prAjanam / samajaH smaajH| vyAjaH / vevIyate iti yaDi ArdhadhAtukaviSaye viibhaavH| saMjJAyAM samajetyAdinA (3 / 3 / 88) kvap / samajyA / pajiraziziretyAdinA (uNa , 1153) kiraca / ajiraM catvaram / ajaH / jAtilakSaNaDoSi prApte TApa / prajA chaagii| teja pAlane / 228 / tejati / tejH| / khaja manthe ca / 228 / khjti| khajaH / khAjakaH / khajAkaH / khjaakaa| khaji gativaikalye / 230 / khaJjati / cakhaJja / khnnH| khaJjanaH / ... ejR kampane / 231 / ejti| ejAJcakAra / mA bhavAnajijat / ' aGgamejayaH / ___Tu o sphUrjA vacani?Sa / 232 / sphUrjati / sphUrjathuH / sphurga NaH / smA garNamanena (44) sphuurjitmnen| dIrghokArasyopadeza updhaayaacety(8|2|78) syAnityatvajJApanArthaiti / tena murchati hucchati sphucchaMtItyapi bhavatIti kecit / (43) ajara vyaghatraporityava (23456) valAdAvArdhadhAtuke veti bhaassym| etacca tava brAhmaNa sArathyovivAdAt "evaM hi kazcida vaiyAkaraNa Aha ko'sya rathasya praveteti / sUta Aha ahamAyuSmannasya rathasya praajiteti| vaiyAkaraNa Aha apazabda iti| sUta Aha prAptijJo devAnAm priyH| na vissttijH| iSyata etadrUpamiti / vaiyAkaraNa Aha aho khalanena durutena bAdhyAmaha iti| sUta Aha na khalu veJaH sUtaH / suSatareva sUtaH / yadi sukteH kutsA prayoktavyA duHsUteneti vaktavyam / iti ( mahAbhASya II. 4.56) (44) sphurNamiti prAmAdikam / coH kuriti ( / 2 / 30) gakAralopasya zAstrAbhAvAt ! Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / . 25 kSikSaye / 233 / kSayati / niSThAyAmaNyadartha iti dIrghaH (6 / 4 / 60) / cIyo dIrghAditi (82146 ) natvam / kSINaH / kSitam / kssetaa| kSi nivAsagatyoH kSiS hiMsAyAmiti ca gaNAntare paThyate / kssiyti| kSiNIti / uttaradhAtusAdhayAnurodhena cAjanto'pyayamatra niddizyate / (45) . kSIja avyakte zande / 234 / kSIjati / asyAnantaraM kUjatinaM nirdizyate / kUjate: svaraprayuktatvAt pRthaG nirdeshH| anyastvAha kSIjakUjoH pRthak krnnaadrthbhedo'nusndheyH| tathAhi kUjanti kapotA ityukte svanantauti gamyate / kSIjati dAsItyukta sakhedaM vanatIti gamyate / evamanyatrApi dhAtubhede'rthabhedo'vagantavyaH / laja laji bhne| 235 / 236 / lajati / lnyjti.| laGgaH / raGgaH / ddnggH| ralayo ulyoktvsmrnnmiti| saMjJAyAM gavul (6 / 3 / 108) laJjikA veshyaa| lAja lAji bhatsane ca / 237 / 238 / cakAge bhinnakramaH / etAvapi bharjane paThyate ityarthaH / lAjati / lAjAH / lAJjati / jaja jaji yuddhe / 238 / 240 / jajati / jaJjati / jaGgaH / jaGgalam / tuja tuji hiMsAyAm / 241 / 242 / tojati / ttoj| taji pAlane ca / tumati / tutuJja / tuGgaH / gaja gaji eja graji muja muji zabdArthAH / 243-248 / gaja madane ca / gajati / jagAja / gajaH / gAjaH / gaJjati / gnyjaa| gnH| garjati / jagarja / jagrajatuH / jagyajuH / grjH| gRJjati / jriiynyjaate| mojati / muJjati / munnaH / aca / / ___vaja vraja gatau / 248 / 250 / vati / vavAja / ettvAbhyAsalopapratiadhazcAsya cAndrarudAhRtaH / vavajatuH / vavajuH / avajIt / avAjIt / vAjaH / vrajati / vavrAja / avAjIt / prvjitH| parivrAT / vrajaH / vrajyA / (45) patra mAdhava:-"ha pAThastu uttaradhAtusAmyAditi maiye pratipAdita"miti / 4 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / iti parasmaibhASA udAttA udAttaH / udAttatvamidaM vidhAtuvarjam / tasya tvajantatvAdanudAttettva mityAgamaH / tadyugrAmanyAyenodAtta ityuktam / (46) athAtmanepadinaSTavargAntAH / aTTa atikramaNahiMsayoH / 251 / dopadho'yaM smayaMte / aTTate / aan?||. ATiTat / ahiTiSate / ayati / aTTAyate / TunA Turityatra (8 / 4 / 41) nyAsakAraNa takAropadho'yamityuktam / tathAca atihisste| Atiditi .. bhavati / (47) veSTa veSTane / 252 / veSTate / viveSTe / aviveSTat / avaveSTat / veSTaH / ceSTa ceSTAyAm / 253 / ceSTate / aciceSTat / acaceSTat / ceSTA / ' goSTa loSTa saMghAte / 354 / 255 / gossttte| goSTaH / loSTate / loSTaH / ghaTTa calane / 256 / ghttttte| jaghaTe / ghttttH| ghaTTA / sphuTa viksne| 257 / sphoTate / pusphutte| sphuTatIti vizaraNe bhaviSyati / aThi gatau / 258 / aNThate / AnaNThe / vaThi ekacar2yAyAm / 258 / vaNThate / vaNThaH / maThi kaThi zoke / 260 / 261 / maNThate / maNyate / kaNThate / kaNThaH / utkaNThate / utknntthaate| utkaNThA / muThi pAlane / 262 / muNThate / mumuNThe / heTha vivAdhAyAm / 263 / hetthte| jiheThe / viheThitaH / heTho vadhaH / eTha ca / 264 / etthte| etthaanycke| hiDi gatyanAdarayoH / 265 / hinnddte| jihiNDe / hiNDanam / kur3i dAhe / 266 / kuNDate / kunnddH| kuNDA / kunnddii| huDi saMghAte / 267 / huNDate / hunnddaa| huNDanam / vaDi veSTane / 268 | vaNDate / mar3i c| 269 / maNDate / mnnddnm| mnnddH| vaSAditvAt (46) bhayAmanyAyAditi Gapustake paatthH| (47) mAdhavAdimate tu topadhatvepi aTTiTiSate ityeva rUpaM / natu atiSite / Nau caDi AhiTat / gata Atiditi / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / kalac / maNDalam / gaurAditvAn mnnddlii| maNDatIti bhUSAyAM bhavati / bhar3i parihAse / 27 / bhaNDate / bhnnddH| bhANDam / (48) . piDi saMghAte / 271 / piNDate / pinnddH| gorAditvAt pinnddii| huDi piDi saMghAta iti noktam / piDe: pavargAdyanurodhAt / - muDi mArjane / 272 / muNDate mukham / muNDanam / muNDa tIti khaNDane vakSyati / tur3i tor3ane / 273 / tuNDate / tutuNDe / tunnddH| tuNDA / in sarvadhAtubhyaH ( uNa, 4 / 558 ). / tuNDiH / tuNDibhaH / / paDi gatau / 274 / paNDate / paNDA / pnndditH| kar3i md| 205 / kaNDate / cakaNDe / hur3i haraNe / huNDate / 276 / caDi kope / 217 / caNDate / cnnddH| paticaNDibhyAmAlaJ / ( uNa, 11114 ) caNDAlaH / svArthe'N / cANDAla: / .. zaDi rujAyAM saMghAte ca / 278 / zaNDate / zazaNDe / zaNDaH / paramazaNDaH / kunnddikaa| tar3i tAr3ane / 278 / taNDate / tataNDe / vitnnddaa| . khar3i manthe / 280 / khaNDate / khaNDaH / khar3a khar3i kar3i bheda iti curAdau paThyate / tasya khaNDayati / khaNDanA / heDa hoDa anaadre| 281 / 282 / her3ate / tyjtiityrthH| ajiher3at hedd'aa| helA / hodd'te| juhor3e / hodd'aa| hor3aH / vihor3ate / vihor3AJcake / (49) / heDa veSTana iti ghaTAdau paThyate / her3ati / hiddyti| anAdare tu heddyti| vADa AlAvye / 283 / vAr3ate / vavAr3e / vAr3aH / (48) etadanantaraM Gapustake bhur3i bhrnne| bhuNDate / bubhuNDe / bhunDa iti ptthyte| . .. (49) hor3a iti pacAdyanantAdAcAra kie| AcAravagalAlIbahor3ebhya: kvim veti (3 / 1 / 12, vaa)| eteSAmasudAvaM khaJca prtijnyaayte| vihodd'te| amekAcavAgham / vihoDAcakra iti / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| drAr3a, dhAr3a, vizaraNa / 284 / 285 / TrAr3ate / dhAr3ate / dhaadd'H| zAr3a zlAghAyAm / 286 / shaadd'te| shshaadd'e| zAr3aH / shaalH| rUpa. shaalii| shaadd'aa| shaalaa| iti zrAtmanebhASA udAttA anudAttetaH / atha TavargAntAH parasmaipadinaH kathyante / zauTa garve / 287 / zauTati / prazuzauTat / zauTIraH / (uNa , 4 / 468) / shauttiirstyaagidhiiryoH| ___ yauTa saMbandhe / 288 / yauTati / ayayauTat / yauttH| pRSodarAditvAda haskhatve yoTanamiti / maTTa neTa sleTa unmaadne| 284-291 / meTati / amimeTat / meTakam / neTati / amineTat / mleTati / amimleTat / (50) kaTe vrssaavrnnyoH| 282 / kttti| akttiit| kttiH| kaTaH / kaTakaM balayo'striyAm / kaTanagara jAtaH / shaissikshchH| kaTanagarIyaH / kaTaghoSIyaH / (51) ___ aTa paTa gatau / 283 / 284 / attti| aatt| aattH| aTAvyate / paTati / paTaH / pttii| pATaH / raTa paribhASaNe / 295 / raTati / ka iti zabda raTati krttH| laTa bAlye / 286 / laTati / lATaH / lttaa| vaTa veSTane / 287 / vaTati / baTaH / vaTakaH / vATakaH / vaTiH / tuNDibalivaTebhaH (5 / 2 / 138) / vaTibhaH / vaattH| halazcetyadhikaraNe ghaja (3 / 3 / 121) / vATikA / zaTa rujAvizaraNagatyavasAdaneSu / 288 / zaTati / zazATa / zATakaH / shaattH| shaattii| kiTa khiTa lAse / 288 / 300 / keTati / kheTati | khettH| / - ziTa SiTa anAdare / 301 / 302 / zeTati / seTati / siSeTa / (50) pustaka meDa mleDa iti paatthH| Amer3itamiti ktapratyaye / "TAnsamadhye pAThasvarthasAmyAditi mAdhavaH / (51) prAcAM kaTAriti (4 / 13) cchaH / anno'pvaadH| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 28 dhaatuprdiipH| jaTa jhaTa saMghAte / 303 / 304 | jttti| jttH| jttaa| jhaTati / jhATaH / karmaNi ghaJ / bhaTa bhRtau / 305 / bhaTati / bhATaH / bhaTaH / bhaTitram / taTa ucchAye / 306 / taTati / taTaH / taTam / tttii| taTinI sarit / khaTa kAvAyAm / 307 / khaTati / khaTaH / khATaH / khaTvA / NaTa nRtau| 308 / nti| prnnttti| nttH| nATaH / nATakaH / naattikaa| piTa shbdsNghaatyoH| peTati / peTaH / peTakaH / pettii| piTaH / piTakaH / balAkAdayazceti (uNa, 4 / 53) AkaH / piTAkaH / 30 / haTa diiptau| 310 / haTati / jahATa / hATaH / hATakam / SaTa avayave / 311 / saTati / siSATayiSati | sATaH / saTA / luTa vilor3ane / 312 / loTati / lottH| divAdiSvapyayaM paThyate / luTyati / ciTa parapreSya / 313 / cettti| ceTaH / gaurAditvAca cettii| ceTakaH / viTa zabda / 314 / veTati / viTaH / igupadhAt kH| viTapaH / veTaH / biTa bir3a Akroze / 315 / 316 / beTati / beTaH / ber3ati / biDAlaH / iTa kiTa kaTa i gtau| 317-320 / ettti| iyett| eTaH / keTati / cikeTa / keTaH / kaTati / akaTIt akATIt / kaTimiditameke paThanti / tanmate kaNTati / kaNTaH / kaNTakam / ayati / iyAya / iyatuH / vasayatpravRttyeha kAryANi kriyanta iti yaNAdezaM kRtvA sthAnivattvAda divcnmtr| ikAravatprakaraNAdayati rupdissttH| tadanurodhena cAnye / ayati dIrghamicchanti cAndrAH / vyapadezivadabhAvena gurumattvAdAmpratyayamudAharanti ca / ayAJcakArati / mar3i bhUSAyAm / 321 / maNDati / maNDakam / maNDanam / maNDanaH / zalimaNDibhyAmUkaNa ( uNa 4 / 488 ) / maNDUkaH / kUpamaNDUkaH / paatresmitaaditvaat| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| kuThi kuDi vaikalye / 322 / 323 kuNThati / kuNThA / kuNThaH / kuNDati / kuNDA / kuNDam / muTa pramaIne / moTati / moTanam / 324 / (52). cuTi alpIbhAve / cuNTati / cucuNTa / cuNTaH / 625 / cuTa ityeke / coTati / cottii| .. muDi khaNDane / 326 / muNDati / muNDaH / ukAravatpavargAdiprakaraNAda ihAyaM nirdishyte| maDi bhUSAyAmiti ukAravAnna bhavatIti DakArAnto'pyakAravattvAdAdau nirdissttH| puDi cetyeke / puNDati / puNDaH / puNDam / puNDarIkam / 327 / vaTi vibhAjane / 328 / vaNrati dhanam / vaNTanam / vaNTaH / ruTi luTi steye / 328 / 30 / ruNyati / ruNTaH / luNTati / luNTAkaH / luNyatIti curAdipAThAt / sphuTir vizaraNe / 331 / sphoTati / asphuTat / asphoTIt / sphoTaH / sphuTa vikazana iti kuTAdau paThyate / sphuTati / asphuTIt / paTha vyaktAyAM vAci / 332 / paThati / papATha / pAThaH / vaTha sthaulya / 333 / vaThati / vtthH| vAThaH / vATharaH / maTha madanivAsayoH / 334 / maThati / maThaH / mAThaH / kaTha kRcchrajIvane / 335 / ktthti| kaThanam / * ktthH| proktArthe kalApivaizampAyanAntevAsibhyazceti (4 / 3 / 104) NiniH / tasya kaThacarakAllugiti (4 / 3 / 107) luk / tatastadadhIta ityaN / tasya proktAllu giti (4 / 2 / 64) luk / tatastasyedamityarthe gotracaraNAd vuJ (4 / 3 / 126) kAThaka chandaH shaakhaavishessH| raTha paribhASaNa / 336 / raThati / rraatth| reThatuH / rAThaH / haTha platizagubandhanayoH / 337 / haThati / jahATha / haThaH / haThanam / (52) aba mAdhavaH-"muDa iti dhnpaalH| pur3a iti pakArAdiDAnta iti zAkaTAyanaH / kSIrasvAmI tu dAvapi aditI ppaatth| maitreyasvamuTAntameva paThitvA mur3i khaNDane iti cAgre paThitvA puDi ca ityeka pratyAha prti"| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / ruTha luTha upadhAte / 338 / 33 / rotthti| loThati / * loThaH / nirloThati / nirloThanam / uTha ityeke / 340 / oThati / uvoTha / otthH| piTha hiMsAsaMklezayoH / 341 / peThati / piThaH / peThaH / zaTha kaitave ca / 342 / zaThati / zaThaH / zuTha gatipratIghAte / 343 / zoThati / zoThaH / kuThi ca / 344 / kuNThati / kuNThaH / luThi bhAlasye / 345 / gatipratighAta'pi vRttirasya / luNThati / luNThaH / zaThi zoSaNe / 3.46 / zuNThati / shunntthH| shunnttho| pacAdyajantAda gauraadingiiss| ruThi luThi gatau / 347 / 348 / ruNThati / ruNThaH / luNThati / luNThaH / cuDDa bhAvakaraNa / 348 / cuDDati / cuDDA / vipi cut / aDDa abhiyoge / 350 / aDDati / aDDiDiSati / aDDA / kipi pat / dopdhaavetii| tathA / kaDiDarapi / 351 / kaDDati / kaDDanaH / kvipi / kat / kajjalam / krIDa vihAre / 352 / krIr3ati / aakaudd'te| saMkrIr3ate / anukIr3ate / prikriidd'te| acikrIr3at / krIr3A / tur3a tor3ane / 353 / tor3ati / atutor3at / tor3aH / har3a hor3a gatau / 354 / 355 / har3ati / ajuhar3at / hoiti / aju- . hor3at / hIdyam / roDa anAdare / 356 / raur3ati / aharaur3ata / ror3a loDa unmaadne| 357 / 358 / ror3ati / aruriidd't| roDaH / ror3akaH / rodd'aa| lor3ati / alulor3at / lodd'aa| loDaH / DalayorakatvamAraNAl lolH| ar3a udyame / 358 / ati / aDaH / vyddH| vyaadd'iH| ata iJ (4 / 1 / 84) / khAgatAditvAdaicpratiSedhaH / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / laDa vikAze / 360 / ldd'ti| lalati / laalyti| lAlanam / Dalayoraikyamt / kar3a made / 361 / kati / kar3aH / kalaH / kalanam / niSkala: (53) / nissklaa| kalaM trAyate rakSatIti kalatram / kar3atram / tadAdAvapyayaM ptthissyte| vikalaH / kalati / ___ kaDDa kArkazye / 362 / kaDDati / cakaDDa / vipi kt| gaDi badanaikadeze / 363 / gaNDa ti / gnnddH| sarvadhAtubhya in / pRSo. draaditvaaddiirghH| gANDiH / gANDa jagAt saMjJAyAmiti (52 / 110) matvarthe vaH / gANDivam / "adhirohati gANDivaM mhesso|' kRdikaaraaditiddoss| gaannddii| tulyA hi saMhitA gANyajagAditi / tasmAdato'pi vaH / gaannddiivm| (54) pati parasmaibhASA udAttA udaattH| udAttatvamayativarjam / bhaTTagAmaH nyAyena tUdAtA iti sAmAnyoktiH / / - atha pavargAntA AtmanepadinaH / tie tepa Tipa Tepa kSaraNArthAH / 364 - 167 / tapate / teptA / atitepat / tipaH / tethe kampane ca / tpte| atitepat / tepaH / stepate / tiSTipe / tiSTepe / ___glepa dainye / 368 / glepate / ajiglept| . gepa ca / 368 / gepate / ajigepat / Tu veTa kmpne| 370 / vepate / vivepe / vepthuH| na bhAbhU ityAdinA NatvapratiSedhaH (8.434 ) / pravepanam / (55) ke geTa gle pR ca / 371 / kampane itypeksste| kepate / acikapat / gepte| ajigepat / gla pte| gla pRdhAtuH punaH paThyate / dainyAdarthAntarArtham / (53) pustake tu gaurAditvAma GauSa / niSka lauti pAThaH / (54) gANDIvI kanakazilAni bhunAbhyAmiti ca bhAravaiH prayogaH / (55) etasmAdanantaraM kuvepa ca / kuvepte| kuvepa pati kvacid dRzyate / etattu mAdhavAdI naasti| nApi sarveSu dhAtupradIpapustakeSu / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 dhaatuprdiipH| pe Se sevane / 302 / 303 / pebane / apipabat / sevate / rekha lebu gto| 374 / 3 25 / rebate / rebaa| plebate / (56) vapUS ljjaayaam| 376 / trapate / vepe / trapitA traptA / trpaa| apabapiSNuH / Nyat / apanApyam / kapi calane / 377 / kampate / cakamme / kampAte / kampaH / anukamyA / kampaH / namikampItyAdinA (22 / 167) rH| tAcchIlikeSu kacida vAsarUpavidhirastoti jJApitametadatra dIpigrahaNena / tena kampanA shaakhaa| rabi labi abi zande / 378.380 / rambate / rambAte / rrmbe| karambaH / labi avasraMsane ca / lambate / lalambe | alAvUH / naji lambernalopazcetyU pratyayo vRddhizca / (unn,1187)| viDambate / viDambayati / "prabhAtakalpAM rajanI vyar3ambayat / " DalayorekyAt / ambate / Anambe / ambaH / pacAdyac / ambA / ambrm| ___kala varNe / 381 / kbte| ckbe| ackaavt| madgurAdayazceti (uNa 1141) kurac / ramAgamazca | kaburaH / in sarvadhAtubhya iti kaviH / loba adhA / 382 / kliibte| cillobe| aMcilIbat / lIbam / lobAJcakre / (57) kSIba made / 383 / kSIbate / tapratyaye nipAtanAt kSIbaH / .. zo kathane / 384 / zobhate / azizIbhat / zobhaH / / cau ca / 385 / cobhate / acicImat / ra zabde / 386 / rebhate / aribhit| viriSaH / virabhitaH / . STabhi Skabhi pratibandhe / 387 / 388 / stambhate / tiSTambhayiSati / viSTambho / viSTabhyate iti stabhAtaH sautradhAto rUpam / TakAraparaH SakAro'yamityeka / upaSTambhate / TiSTambhiSate / skambhate / caskambhe / viskambhyAte (58) / viSkamyata iti skabhAte rUpam / (56) kvacit reDa praba iti pAThaH / sa ca bhaTTojimAdhavAbhyAM dhRtaH / (57) lauSazabdAt pakSe kvipi liTyAm / . (58) vaiH skabhAte nityamiti (3 / 77) nAnizAda nAsya Satvam / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 dhaatuprdiipH| ____jama jubhi gAvavinAme / 388 / 380 / jambhate / abhyam / janmA (59) / jabhitam / jabhI ityeke / jabhate / jabdham / nuvidhAmupadezivahacanamiti viditAmeva num vidhAviyate / dhAtugrahaNAt / ato gurozca hala ityetadiha (3 / 3 / 103) na kriyate / jadhiH / tathAca dhAtupArAyaNe rabha rAbhasya ityasya tibudAhRtaH / rabdhiH / jRmbhate / jambhe / jarIjabhyate / jRmbhAm / vijRmbhaNam / jRmbhA / vijRmbhitam / zalbha katthane / 391 / zalbhate / valma bhojane / 382 / valbhate / vasmitam / gama dhAya / 383 / galAte / jagalle / pragalbhaH / galmAyate / avagalbhate / avgmaanycke| sansu pramAda / 384 / nste| sasraMse / atraM sisstt| straMsitvA srastvA / sastam / saasrsyte| naugavaJcu ityAdinA (7 / 4 / 84) nIgAgamo na bhvti| tatra dhvansusAhacaryyAt sa eva sransu raMhyate / yo'ci ceti (2 / 4 / 74) luk / sa cAtolopa (6 / 4 / 48) mkvaa| sarvavidhibhyo lagavidhirvalavAniti nyAyAt / tenAtolopasya sthAnivadbhAvAdanunAsikalopo na bhvti| sAyaMsa iti / evaJca katvA loluvAdyartha na dhAtulopa (1 / 1 / 4) ityuktam / dyutAdAvapyayaM paThiSyate / tasyaiva dhvansabhansusAhacAn naugityaahuH| dave punarasAhacaryam icchanti ukhAsraditi / saMyogAntasAdharyeNa sakArAnto'pyayamatra nirdishyte| saMyogAntaprakara NAnurodhAt / Tubhu stambhe / 385 / stobhate / pratiSTobhate / tuSTubhe / atuSTubhat / stubhitvA stobhitvA stubdhA / stobhaH / triSTup / anuSTup / AnuSTubham / studham / iti AtmanabhASA udAttA anudAttetaH / udAttA iti tipivarjam / atha parasaupadina: pavargAntAH / gupU rakSaNe / 386 / gopAyati / jugopa gopAyAJcakAra / (59) radhijabhoracIti num (1 / 61) / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / dhUpa santApe / 387 / dhUpAyati / dudhUpa dhUpAyAJcakAra / japa jalpa vyaktAyAM vAci / 388 / 388 / japa mAnase ca / japati / bhAvagarhAyAM yaG / janapyate / japyam / karNejapaH khalaH / japaH / jApyantu bahulavacanAt / jalpati / jalpAkaH / jalpaH / capa sAnvane / 400 / capati / capo vRkssH| tasya vikAraH / cApI dhanuH / tAlAdibhyo'Niti (4 / 3 / 152) / Sapa samavAye / 401 / sapati / siSApayiSati / rapa lapa vyaktAyAM vaaci| 402 / 03 / rpti| rApyam / lapati / lApyam / Asuyu ityAdinA (3 / 1 / 136) nnyt| adupadhAH pUrvoktA yataM bhajante / imau tu NyatamityarthasAmye'pi japijalpibhyAM pRthagatayora nirdezaH / cupa mandAyAM gto| 404 / copati / cucop| tupa tumma trupa trumpa tupha tunpha trupha bunpha hiMsAH / 4 05.412 / topati / tutop| tutupiSati tutiipissti| tupitamanena / tumpati / prAt tumpatI gavi kartarIti pAraskarAdipAThAt suTi (6 / 1 / 157) prastummako vRSaH (60) / tupitaH / tupitavAn / tropati / tra mmati / tophati / tumphati / tuphitvA tumphitvA / trophati / bamphati / . parpa rapha raphi aba parva varba marva Sarva karba kharba garna zarba cavaM gtau| 413. / 425 / parvati / raphati / rmphti| ramphitvA rphitvaa| arbati / Ana / parbati / varvati / marbati / sabaiti / krbti| kharvati / garvati / zarbati / crvti| kubi AcchAdane / 426 / kumbati / cukumba / kumbA / lubi tubi adane / 4271428 / lumbti| tumbati / tumbI / lumbayati tumbayatIti curAdipAThAt / (66) gIti kim ? pratumpati messH| kartarIti kim ? pratumpati gAM vRSalaH / tumpatAviti ma tingntaanukrnnm| api ca dhaatunirdeshH| prastumpakaH prastumpo gauH| luGi prAstumyauda gauH| pUrva dhAturupasargeNa yujyte| antaragatvAt suTa / tatI hitvam / tena liTi pratumtumpa gauH| sani pratustumpiti gauH / bhUmipA nirdezAda ykin| pratItumpIti gauH| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / cubi vaktasaMyoge / 428 / cumbati / cucumba / cumbanam / cumbaH / / bhu pRmbhu hiMsAau~ / 4301431 / srbhti| sisrbhissti| sarbhitvA mRdhdA / siSayiSati / sRbhti| Sibhu pimbhu ityeke / sebhate / simbhate / tribhu zrimbha ityanye / shebhti| thimbhti| zubha zumbha bhASaNe hiMsAyAJca / 432 / 433 / zobhati / zumbhati / zuzumbha / zumbhayati / iti parasaubhASA udAtA udAttetaH / athAnunAsikAntA AtmanepadinaH / ghiNi ghuNi vRNi grahaNe / 434-436 / ghismate / jighisa / jedhisamAte / ghusate / jughusa / joghumAte / zusmate / jasme / jriimaate| . ___ghuNa ghUrNa bhramaNa / 437 / 438 / ghoNate / jughuNa / jodhuNyate / ghuNaH kASThakoTaH / ghonnaa| ghUrNate / jughUrNe / . ghuNati cUrgAtIti tudAdipAThAt / ___ paNa vyavahAra stutau ca / 438 / paNAyati / pnnaayiti| .paNAyAcakAra peNe / pammaNyate / paNyate / paNitam / paNyam / paNaH / ApaNaH / paripANaH / stutau panAyati gurum| AyapratyayAntAdAtmanepadaM na bhavati / dhAtvantaratvAt / anudAttattvaM kevale caritArtham / stutyarthena paninA sAhacaryyAt stutyarthasyaiva paNarAyapratyaya iti kecinmanyante / tena zatasya paNate / sahasrasya paNata iti bhvti| anyetu sAmAnyena smaranti / tathAca bhaTiH na copalebhe vaNijAM paNAyA iti / pana ca / 440 / panAyati / panAyiSyati paniSyate / bhAma krodhe / 441 / bhAmate / bbhaame| bhaaminii| bhAmyate / nyAsakArastu nugato'nunAsikAntasyeti (14 / 85) nukamicchati bambhAmyata iti / anye tvata iti ta parakaraNAnukaM necchanti / bAbhAmyate / (61) kSamUSa mahane / 442 / kssmte| ckssme| kSamitA kssntaa| kssmaa| kSAntaH / kSAntavAn / kSAmyatIti divAdipAThAt / (61) Gapustaka'bAvazyakAdhamaNyaM yoNiniH (22170) bhAminIti paatthH| kakhamAndrAna pustakeSu tu Avazyaka ityAdi nAsti / mAdhavena tu bhAmaH krodho'syA asIti bhAminIti vyutpaaditm|| Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| kamu kAntI / 443 / kaamyte| kAmayAJcake ckme| acIkamata acakamata / kAmayitvA kamitvA kAnvA / kAntaH / kaamukH| kAmukI kaamukaa| kamaH / kamanaH / kAmaH / iti AtmanebhASA udAttA anudAtetaH / atha paupadina ucyante / aNa raNa vaNa bhaNa maNa kaNa kaNa vraNa bhraNa zabdArthAH / 444-452 / praNati / ANakaH / ann:| annkH| raNati / raNaH / rANakaH (62) / vaNati / vavANa / vavaNatuH / vavaNuH / bhaNati / abhANIt abhaNIt / bmmnnyte| maNati / mnnitm| in maNiH / maNikaH / IdAdipragyatve maNIvAdInAM pratiSedho vaktavya iti "maNIvoSTrasya lambete priyau vatsatarau mama / " kaNati / cakANa | kvaNati / cakvANa / nikkaNaH nikkANaH / vraNati / bhaNati / proNa apanayane / 853 / oNati / mA bhavAnoNiNat / zoSa varNa gayoH / 454 / zoNati / azuzoNat / zoNa shonnii| oNU saMghAte / 455 / zroNati / zroNaH / zloNa ca / 456 / loNati / paiNa gatizleSaNapreraNeSu / 457 / paiNati / (63) dhraNa zabde / 458 / dhraNati | upadeza dantyAnto'yamiti prAgasya nirdezo na kRtaH / tasya prayojanaM yaGluki dandhrantIti yathA syAt / anyathA chuvAt daMdhraNTIti bhavati / kanI dIptikAntigatiSu / 458 / kanati / kAntaH / kanakam / Tana vana zabde / 4601461 / stanati / tiSTAnayiSati / abhiniSTAnaH / vanati / vavAna / vavanatuH / vavanuH / asyai tvAbhyAsalopaniSedhazcAndrarudAhRtaH / * (62) Dapustake'tra taba kuzala (5 / 2 / 63) ityam / na sAmivacana iti ( 55) jJApakAt khArthe kanityadhikaH pATho dRzyate / (63) pustake preNa praNatIti paatthH| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtuMpradIpaH / vana SaNa saMbhaktau / 462 / 463 / vanati / vavAna / vavanatuH / vavanuriti / arthabhedAt punaH paThyate / sanati / asoSaNat / sAtiH satiH santiH / ama gatyAdiSu / 464 / amati / abhymiit| AmaH ; Amayati / saMbhaktizabdayoranantarayograhaNArthamAdizabdamicchanti / Trama hamma mIma gatau / 465-467 / dramati / nityaM kauTilye yaG TraMdramyate / dandramaNaH / hammati / jahamma / mImati / amimImat / maumA / camu chamu jamu jhama adane / 468.471 / camati / AcAmati / AcAmayati / camitvA caantvaa| AcAntaH / AcAmaH / chamati / jamati / saMjamanam / jhamati / jimi kecit paThanti / jemti| jemanam / kramu pAdavikSepe / 472 / krAmati / krAmyati / kramate / kramyate / prakramyate / prakramate / prakrAmyate devadattaH / inpratyaye bAhulyAdupadhAyA ittvaJca / krimiH / kramaH / saMkramaH / saMkrAmayati / saMkrAmaH / vA cittavirAga ityato (6 / 4 / 81) vetyanuvRttervyavasthitavibhASAtvAn mitAM ikha iti (6 / 3 / 02) na bhavati / (64) iti parasmaibhASA udAtA udAttaH / atha yaralavAntA AtmanepadinaH / aya vaya yaya maya caya taya Naya gtau| Naya rakSaNe ca / 473-478 / ayate / palAyate / palAyAJcake / palyayate / palyayitaH / palAyitaH / prAyaH / amun prayo lauham / amozamAyetyAdinA (5 / 4:83 ) ac / kAlAyasam / ghayate / vavaye / vayaH / nauvayetyAdinA (4 / 4 / 81) yat / vayasA tulyo vayasyaH / yayate / yeye / mayate meye| cayate / ceye| tayate / teye / nayate / neye / daya daangtirkssnnhiNsaadaanessu| 480 / dyte| sarpiSo dayate / "dayAJcakre na raaksssH|" dyaa| dayAluH / raya gatau / 481 / rayate / reye| rayitam / rayaH / (64) vyvsthitvibhaassti| tena priyasahadi vibhauSaNe zriyaM saMkramayya vairiNa pratyAdi prayogaH / dhAna vizrAmabatItyAdAvapi vyvsthitvibhaassaa| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / 38 jayI tantusantAne / 482 / jayate / jayAJcake / jyitaa| ataH / jatavAn / nirUtam / pUyo vizaraNe durgandhe ca / 483 / pUyate / pupUye / pUtaH / pUtiH / pUyaH / __yI zabde unde ca / 484 / krUyate / cuye| kropayati / celakopam / krUtaH / krUtavAn / kSmAyI vidhUnane / 885 / kSmAyate / cakSmAye / mApayati / mAtaH / kSmAtavAn / mAtiH / / ___ sphAyI oNpyAyI vRdau / 486' 487 / sphAyate / psphaaye| sphAyitacItyAdinA ( uNa , 2 / 170) rak / skaarH| sphArayati / sphItaH / sphItavAn / sphAtizabdAdarza pAdyajantAt sphAtA stnnddulaaH| ApyAyate / Apipye / ApyAyi / aapyaayisstt| pInA yavAH / ApIno'ndha : / ApIna. mUdhaH / ApapIyate / . tAya santAnapAlanayoH / 488 / tAyate / tatAye / pratAyi / atAviSTa / zala calanasaMvaraNayoH / 488 / zalate / shele| zAlaH / kRzRzalikaligadibhyo'bhac (uNa 2 / 402) zalabhaH / zalakam / iNbhIkApAzalyabhimarcibhyaH kan / (uNa , 3 / 323) / zAlUkam / bahulavacanAdAluca zalAlu / valAkAdayazvetyAkaH (uNa, 4 / 454) / zalAkA / zalatIti gatI vakSyate / . vala valla saMvaraNa / 480481 / vlte| vavale / "vavalire valiracita. madhyamA / " valevalAdeza ipratyayazca / valiH / vlii| valate / valiH / vllii| (65) / rAsivallibhyAmabhaca ( uNa , 3 / 405) / vallabhaH / ... mala malla dhAraNe / 482 / 483 / malate / mele| ghabarthe kaH / malam / jyotsnetyAdinA nipAtanAt (5 / 2 / 114) mlinm| maalaa| karmaNi khabhAvAd dhajanto'pi striyAM vartate / saMjJAyAM kun / gaurAditvAn DoSa / mAmala kii| malate / mamalle / mallaH / mallikA / saMjJAyAM vun (unn,2|180)| bhala bhalla paribhASaNahiMsAdAneSu / 484485 / bhlte| babhale / (65) pustake ajantavAdagaurAdipAThAn DauSi vallauti paatthH| Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. dhAtupradIpaH / bhAlUkaH / ulUkAdayazceti / ( uNa, 4 / 480) / bhalate / babhanle / bhallUkaH / kala zabdasaMkhyAnayoH / 486 / kalate / ckle| kAlaH / kala avyakta shbde| 487 / kllte| kallaH / polaca kallolaH / / teha deva devane / 488488 | tevte| atitevat / devate | adidevat / bhAdevakaH / zekha ha geha glekha peha me leha secane / 500-506 / zevate / azizevat / sevate / siSeve / pasiSavat / gevte| glavate / pevate / mevate / mva te / amim yat / seba kheva ple iTeke / rekha ple gatau / 507 / 508 revate / ariravat / revA / levate / pUrvako rahanevau pavarga paThitau sparzAntau / imau tu yaralavAntavarge paThitI ISatpRSTau veditvyo| evaM pavatimavatI ca veditavyo / plava ityeke / plavate / pleve / pava ityanye / pavate / peve| - iti ete pAtmanemASA udAttA anudaattetH| atha parasmaipadina: yaralavAntAH / mavya bandhane / 500 / madhyati / mamavya / pakSamA IkSya Irtha IrthArthAH / 510 / 512 / sUryati / suSUya' / Iya'ti / IrSyAJcakAra / Irghati IJcakAra / IrSiSiSati / IrSiyiSati / IrthA / (66) haya gatau / 513 / hayati / hayaH / zacya abhiSave / 514 / zucyati / cucya ityapi paThanti / 507 / harya gatikAnyoH / 515 / haya'ti / jahayaM / haa| akAraH / ala~ vAraNaparyAptibhUSaNaSu / 516 / asyAnunAsikaH svarito'kAra itsaMjJaka itIcchanti / ato'ymubhypdii| yaralavAntaprakaraNAnurodhena ayamabobhayatobhASo'pi ptthitH| tadyotanAyAnunAsika uccAryate / alati alate / kun / alakam / alakA kuverngrii| dUNa aliH / alI / Ikan alIkam / (66) vipi sUTa, sUkSauM / IrTa / IT / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 dhaatuprdiipH| aiphalA vizaraNe / 517 / phalati / paphAla / phultamasya phalitamasya / praphulata: praphalitaH / pamphulyate / pamphulaH / phultA ltaa| utphullam / saMphullam / upasaMkhyAnAt / maula smIla mola nimeSaNe / 518-520 / maulti| amimIlata amomilat / smolati / kSmIlati / zmIla ityeke / zmIlati / paula pratiSTambhe / 521 / pIlati / pauluH / mRgayAditvAt kuH / NIla varNe / 522 / nIlati / praNIlati / nIlam / nIlAt prANyoSadhyo. riti DoS / naulI dhenuH / nIlI oSadhiH / vA saMjJAyAm (4 / 1:42 vaa)| naulA nIlI vA daasii| zIla samAdhau / 523 / zolati / zIlam / zIle bhavA vRttiH zailI / zIla upadhAraNe curAdau / zIlayati / kIla bandhe / 524 / kolati / kolam / kUla AvaraNe / 525 / kUlati / kUlam / zUla rujAyAM saGghAte ca / 526 / zUlati / zUlam / tUla niSkarSe / 527 / tUlati / tUlam / tUlikA / pUla saMghAte / 528 / pUlati / pUlaH / paJcapUlI / mUla pratiSThAyAm / 525 / muulti| mUlam / nauvaya ityAdinA (4 / 4 / 81) yat / mUlyam / mUle bhavo maulaH / phala niSpattau / 530 / phalati / phalitam / phlm| . culla hAvakaraNe / 531 / cullati / cuculla / cullaH / cuniH cullii| phulla vikasane / 532 / phullati / praphullaH / praphullitaH / cilla zaithilye bhAvakaraNa ca / 533 / cillati / cicilla / cinnaHpakSI / tila gatau / 534 / telati / tilaH / ka n / tilakaH / vela cela kela khela khela vella cella clne| 535-541 / velati / vivela / avivelat / velaa| celati / celam / gaurAdi ddiie| pacAdiSu celaDiti pAThAhA striyAM ddiie| celii| kelati / kelam / kelaa| keliH / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 dhaatuprdiipH| kaNDAditvAd yak / kelAyati / kalAyitam / khelati / khelayati / khelaa| khelAyati (67) / khelati / vellati / cellati / pela phelu zela gtau| 542-544 / pelati / apiplt| phelati / phelaa| shelti| khala khala saJcalane / 545 546 / khala sezaye c| khlti| khalaH / skhlti| cakhAla / skhalitam / gala adane / 540 / galati / jagAla / sala gatau / 548 | salati / sAlaH / salilam / ilan / dala vidAraNe / 548 / dalati / dadAla / dAlaH / dalanam / dADimam / (68) kuhAlaH / () khala khalla Azagamane / 550 / 551 / khalati / akhAlIt / khallati / zakhalla / akhallIt / khora gatipratighAte / 552 / khorati / acukhorat / khola ityapyeke / 553 / kholati / kholaH / dhoraR gaticAturthe / 554 / dhogati / adudhorat / calanazabdArthAda. karmakAda yuc / (3 / 2 / 168) / pAdhoraNaH / dhoritam / tsara chadmagatau / 555 / tasarati / ttsaar| ttsrtH| tatmakaH / atsArIt / tasaruH khar3agAdi muSTiH / AkarSAditvAt sarakaH / kAra iccha ne / 556 / kArati / camAra / akmArIt / anna vana mabha cara gatyarthAH / 557-560 / annati / Anana / prbhaate| (70) anam / vanati / vacAte / manAti / macAne / carati (67) kaNDAdibhyo yagiti (21120) khArthe yaki kelAyati khelAyatIti siddham / (68) dAlazabdAda dhajantAdimaca / (69) kudAlayatIti kuddaalH| pRSodarAdiriti maadhvH| . (10) abAta itya nantara capustake abhyata ityeke iti ca paattho'dhikH| saba karmaNi prabhAte ratyAva (1) halI yamA yami lopa ityanena rephalIpa iti eke manyante / anye tvava yamA yamIti yathAsaMkhAmeveti grahanti / tenAdityaM havirityAdAveva lopH| natu mAhAtmaya sAdAmAmityAdI iti vadanti / . Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / bhakSaNe'pi paThyate / carati / acArIt / caritam / caritram / udazcaraH sakarmakAditi ( 1 / 353) taG / gehmuccrte| samastRtIyAyuktAt (1 / 3 / 54 ) azvena snycrte| cacUryate / caJcUrti caJcurIti / Acaritavyam / AcaraNIyam / prAcAryaH / vA caricalItyAdinA hitvamAgAgamazca carAcaraH / vrata iti (3 / 2 / 80) NiniH / brhmcaarii| sbrhmcaarii| SThivu nirasane / 561 / ThIvati / TiverabhyAsasya to veti tanvAnsarIyam / TiSTeva / tiSTheva / ThUtvA ThevitvA / madhuliT ThIvati (71) / ivantatvAdiD vikalpaH / tiSTheviSati / tiSyati / niSThevanam / niSThIvanam / ji jaye / 562 / jyti| vijayate / parAjayate / jigaay| jetaa| jaapyti| jigiissti| jyH| jayyaH / jeyH| jApaH / mArajit / jiTTakSIti (3 / 2 / 157) iniH| jyo| karap jitvrH| khala sujayaH / uttaradhAtusAdRzyAnurodhenAjanto'pyayamatra nirdizyate / jIva prANadhAraNe / 563 / jIvati / ajijIvat ajIjivat / jIvikA / jovikAlatya kathayati / jIvanam / jIvyam / pIva mauva tIva NIva sthaulye| 564-567 / piivti| pipIva / pIvaram / pauvA / pIvitvA / mIvati / tIvati / nIvati / prnniivti| kSi nirasane / 568 / kSevati / . urvI tujhe thurvI durvI dhurvI hiMsAyAm / 568-573 / jarvati / jaH / urI / uraH / jarNa: / arNavAn / jaNiH / tUrvati / thUrvati / dUrvati / dUrvA / dhUrvati / dhUH / dhurau / dhuraH / tahahatItyarthe dhuro yaDDhako (4 / 4 / 77) / dhuryaH / dhaureyaH / sarvA cAso dhUzceti sarvadhurA / tAM vahatIti khaH / sarvadhurINaH / yogavibhAgAduttaradhuroNaH / ekadhurAlluka ca (4 / 4 / 78) / ekadhuraH ekadhurINaH / gurU udyamane 574 / gUrvati / / gUH / gurau / guraH / gUgNaH / gUrNavAn / murvI bandhane / 575 | muurvti| mUrvA / tasya vikAro maurvI / mUH / murau| mUrNam / (71) maliT ThIvatIti : si dhuDiti ( dAzara) neti pradarzanArtham / ThokteH satvAbhAvAt / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / purva parva marva pUrau / 576-578 / pUrvati / parvati / mrvti| .... carva adane / 57 / carvati / carvA / carditam / bharva hiMsAyAm / 580 / bhavati / karva kharva garva dapai / 581-583 / karvati / kharvati / garvati / garvaH / pUrvakAH karvAdayaH sparzAntAH / amI tvauSatpRSTAntA iti punazca paThyante / arva zarva Sarva hiMsAyAm / 584-586 / arvti| aanrv| gandharva iti zakandhAditvAt pararUpam / zarvati / shrvH| zarvANI / sarvati / sarvaH / sadasmai / ivi vyaaptau| 587 / invati / prenvati / invAJcakAra / NatvavidhI numo'nusvAropalakSaNArthatvaM TraSTavyamityu tatvAt prenvanamiti numvyavAye gatvaM na bhavati / pivi mivi Nivi saMsane / 588 / 580 / pinvti| pipinva / pinvaH / minvati / ninvati / praNinvati / nininva / hivi divi dhivi jivi priinnnaarthaaH| 581-584 | hinvati / jihinna / divati / divaate| dhinoti / dhinutaH / jinvati / jijinva / rivi ravi dhavi gatyarthAH / 585 / 587 / rigvati / rakhati / ragayA / dhanvati / dadhanva / kanin / dhanvA marudezaH / kavi hiMsAkaraNayoH / 588 / kRNoti / ckknnv| . mava bandhane / 588 / mavati / mmaav| mevatuH / meyuH| mUH / muvau / muvaH / yaGlugantAt ki / maamuuH| __ ava rakSaNagatikAntiprItiTatAvagamapravezazravaNakhAmyarthayAcanakriyecchAdIptivyAptavAliGganahiMsAdAnabhAgahaddhiSu / 600 / avati | Ava / jH| uvau| uvaH / aviSaH / jtiH| ' iti ete parasma bhASA udAttA udAttetaH / udAttatvamidaM jayativarjam / tasyAnudAttatvAt / dhAvu gatizayoH / 6.1 / dhAvati dhaavte| dhAvitvA dhautvaa| dhautaH pttH| kathaM gatau dhAvito dhAvitavAniti ? yasya vibhASeti. (7 / 2 / 15) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 dhAtupradIpaH / nissedhsyaanityvaaditto'nitytaa| vaujana katicUtinRtInAmoditkaraNam / taddhi khodito niSThAyAmiti (72 / 14) niSedhArtha kriyate / yasya vibhASeti (12 / 15) niSedhasyAnityatve tu tenaiva siddhatvAdanarthaka tat syAt / SAditvAt kalac / baahulyaadupdhaahkhtvm| dhavalaH / dhvlaa| "nItA yena nizA zazAdhavalA / " Nvula dhAvakaH / luTa dhAvanam / tin dhautiH / / ubhayatobhASa iti ubhayapadI bhaNyate / svaritattvAt svaritaditi / svarita itsNjnyko'syetyrthH| tasya prayojanaM svaritajitaH karcabhiprAye kriyAphala iti (1 / 3 / 72) prAtmanepadam / hikkAdiSUbhayapadiSvayaM na ptthyte| teSAM kavargAntaprakaraNAnurodhena / asya cAntaHsthAntaprakaraNAnurodhAt / / 'atha amAntA prAtmanepadina: kathyante / dhukSa dhikSa saMdIpanalezanajIvaneSu / 602 / 603 / dhukSate / dudhukSe / saMdhukSaNam / dhiksste| vRkSa varaNa / 604 | vRkSate / vRkSaH / zikSa vidyopAdAne / 605 / zikSate / zikSA | zekSaH / chatrAdibhyo NaH (4.4 / 62) / shaikssaa| bhikSa yAcAyAM lAbhe'lAbhe ca / 606 / bhikSate / bhikssaa| bhikSuH / bhikSAsamUhe bhikSAdibhyo'Na (4 / 2 / 38) / bhaijJAm / kleza vyaktAyAM vAci / 607 / klezate / cikleze / dakSa vRdo zIghrArthe ca / 608 / dakSate / dakSaH / dkssinnm| TudakSibhyA. minan (uNu, 21208) / dakSiNA / dIkSa mauNDeyajyopanayananiyamavratAdezeSu / 60 / dIkSate / diikssaa| dIkSitaH / IkSa darzane / 610 / IkSate / iikssaanycke| IkSaNam / bhASa vyaktAyAM vAci / 611 / bhASate / babhASe / bhASA / Nyat bhASyam / viniH mitabhASI / bhASitam / parSa varSa snehane / 6121613 parSate / varSate / vavarSe / gleSu anvicchAyAm / 614 / gleSate / ajigleSat / Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 dhaatuprdiipH| ISa gatihiMsAdAneSu / 615 / ISate / ISAJcake | prakAraH iissaa| manasa ISA mniissaa| pRSIdarAdiH / vrIhyAditvAdiniH mniissii| ghaJpreSaH / Nyat prethaH / gavula ISikA / ISva iti vanantasya nipAtanamasya / ISatotyagre vakSyate / preSa yatne / 616 / preSate / apipresst| yeSa prayatne / 617 / yeSate / ayiyeSat / jeSaNesa eSa heSa gatau / 618-621 / jeSate / prajijeSat / neSate / praNeSate / pranineSate / eSate / adhyeSate anveSate / mA bhavAneSiSat / hepate / "heSA vAjidhvanau striyaam"| ra heSa avyaktazabde / 6221623 / reSate / arireSat / heSate / jihaSe / . . ajiheSat / upajiheSiSate / heSA heSA ca niHskhana ityamaraH / (72) kAsa zabdakutsAyAm / 624 / kaaste| kAsAJcake / kAso rogaH / rogAkhyAyAM Nvula bahulam (3 / 3 / 108) / utkaasikaa| bhAsa dIptau / 625 / bhAsate / babhAse / abIbhasat ababhAsat / bhAkharaH / bhaJjabhAsamido ghurac (32 / 161) / bhAsuram / grahyAdiNiniH / ubhAsI / kie bhAH bhAsI bhAsaH / AtmanepadArthamakArAnubandhe kartavya RkArAnubandhakaraNamasya RkArAnubandhaprakaraNAt / evaJcAnubandhAntarakaraNaJca na prakaraNAnurodhena / ___NAsa rAsa zabde / 626 / 627 / nAsate prnnaaste| naasaa| naasikaa| aJ nAsikAyA ityac (5 / 4 / 118) nasAdezazca / gonasam / khurakharAbhyAJca nas vktvyH| khuraNAH kharaNAH / acprtyyo'possyte| khuraNasaH kharaNasaH / upsaacetyc-(5|4|118) nasAdezau / prnnsH| vo vaktavya iti prabhAve vigrastu gtnaasikH| kecitrAsikAparyAye nasAzabdamicchanti / tathAca vagahanakSatrapuruSaprakAze nasAzabdaH pryuktH| bhaTikAvyepi vinasA hatabAndhavaiti dRzyate / na cAsAvupasargAceti (5 / 4 / 118) nasAdeze sidhyati / venoM vaktavya iti grAdezena bAdhitatvAt / (73) rAsate / rarAse / (72) haSA reSeti prazvazabda / amre'shvprkrnnaat| (73) matAntare bhaTTiprayoga vinAsikAzabde krmdhaaryH| tata upalakSaNe kRtIyA / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / Nasa kauTilthe / 628 / nasate / praNamate / nese / anaunasat / vinasaH / vimAsa / bhyasa bhaye / 628 / bhyasate / babhyase / pAG zasi icchAyAm / 630 / aashNste| aashshNme| prAzaMsthate / aashNsitaa| AzaMsitam / praashNsaa| AzaMsuH / prazaMsati prazasyate prazasta iti zansa stutAvityasya / grasa glasu adane / 631 / 632 / aste| jagrase / grasitvA grastvA / grastam / piNDa graH / glasate / Ica ceSTAyAm / 633 / Ihate / IhAJcake / aihiSTa / iihaa| vahi mahi vRddhau / 634 / 635 / vNhte| vahernalopazcetyupratyayaH (uNa, 1 / 18) / bahuH / bhUyAn / bhuuyisstthH| mNhte| mahAn / vartamAne pRSavAhana mahaditi ( uNa, 2 / 22 ) atipratyayaH / mahiSTho mahIyAn mahimA / ahi gtii| 63 / aMhate / AnaMhe / AMhiSTa / anihiSite / nndraa| iti (6 / 2 / 3) niSedhAda hizabdasya hitvm| aMhaH / garaha galha kutsAyAm / 637 / 638 / grhte| jgheN| jAgate / glhte| jaaglhyte| balha prAdhAnthe / 638 / valhate / vavalhe / avalhiSTa / avalahidhvama / pravalDim / vaha valaha paribhASaNahiMsAdAneSu / 640641 / vrhte| vvii| vahiNaH / barham / vrii| pravahaH / valhate / vaavldyte| hi gatau / 642 / plehate / piplihe / plIhA / sImAnau / veDa jeha vAha prytne| 643-645 / vehate / avivehat / vedyate / jehate / vAhate / vADhU bhRzam / vAhitam / mAha mAne / 646 / maahte| drAha nidrAkSaye / 647 / dAhate / adadAhat / kA diiptau| 648 / kAzate / ckaashe| acakAzat / AkAropadha . RditprakaraNAdihAyaM nizyite / kAzyate iti divAdipAThAt / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 48 dhAtupradIpaH / ___jaha vitarke / 648 / jahate / jahAJcaka / samUhati smuuhte| samudyate / jahaH / samUhaH / samUhA / sAmUhikaH / adhyAtmAditvAT ThaJ / . gAha vilor3ane / 650 | gAhate / jagAhe / gAhiyate ghAcyate / agAhiSTa prgaaddh'| vigAr3hA vigaahitaa| vigAr3ham / vigAhaH / graha grahaNe / 651 / ghte| jarahe / garhitA gardA / er3haH / er3hiH / kyap grAhyam / yahAH / gRham / gehe ka iti (3 / 1 / 144) gTahNAtaH kavidhAnaM tasyaiva gRhamiti yathA syAditi dyotayitum / gRher mA bhUditi / glaha ityapyeke / 652 / tathA cAkSeSu gla ha ityatra (3 / 3 / 10) glahaH pravatyantaramastItyuktam / glahate / jagla hai / glahaH / - ghuSi kaantikrnne| , 653 / dhuMSate / jughuSe / dhuMthate / uttaradhAtusAdhAnurodhenAyamiha nizyite / iti AtmanebhASA udAttA anudaattetH| atha parasmaipadinaH / ghuSira zabdArthaH / 654 / ghoSati / jughoSa / aghuSat aghoSIt / ghuSTam / ghuSir avizabdana iti curaado| tasya ghoSayati / prajU vyAptI saMghAta ca / 655 / akSati akSaNoti / akSitA assttaa| aSTaH / aSTavAn / akSitvA assttvaa|| . tA tvacU tanUkaraNa / 656 / 657 / takSati takSNoti 1 takSitA taSTA / takSitvA taSTvA / taSTam / tvakSati / ttvkss| tvakSitA tvaSTA / tvacitvA tvaSTvA / tvaSTam / ukSa secne| 658 / ukSati / ukSAJcakAra / ukssaa| prokSaNam / abhyukSaNam / rakSa pAlane / 658 / rakSati / rirakSiSati | rAracyate / NikSa cumbne| 66 / nikSati / Nopadezaprayojanamuktam prAk / praNikSati / vRkSa STRkSa pakSa gtau| 661-663 / TakSati / tadakSa / lakSaH / stakSati / tiSTakSayiSati / (74) nakSati / / (74) aNijante tu tisTakSiSatauti / stautiNyoreva SaNIti (82261) niyamAt SatvAbhAvaH / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 dhAtupradIpaH / 48 vakSa roSe / 664 / vakSati | vavakSa / vakSaH krIDam / .. makSa saMghAte / 665 / mrakSati / makSa ityapyeke / 666 / makSati / makSikA / takSa tvacane / 667 / tvacanaM saMvaraNam / takSati / tkssitaa| pakSa parigraha ityapyeke / 668 | pakSati / pakSaH / pakSaNam / pUrNa anAdare / 668 / sUkSati / suSuH / sUkSaNam / (75) kAkSi vAkSi mAkSi kAkAyAm / 670-672 / kaaiti| cakAra / kaajaa| vAiti / pRSIdarAditvAt iskhe "tasandhiH puMsi vakSaNaH / " mAkSati / drAkSa dhAkSi dhvAkSi ghoravAzite ca / 673-675 / TrAiti / dadAi / dhrAiti / vAiti / dhvAkSaH / cUSa pAne / 676 / cUSati / cucUSa / tUSa tuSTau / 677 / tUSati / tUSA / tUSaH / pUSa ho / 678 / pUSati / pUSitam / pUSaH / . mUSa steye / 678 / mUSati / mUSakaH / muSA / muussikaa| / khUSa prasave / 680 / sUSati / suSUSa / . yUSa hiNsaayaam| 681 / yuSati / yUSaH / "pIte yUNi nirAmayaH / " (76) jUSa c| 682 / jUSati / bhUSa alngkaar| 683 / bhUSati / bubhuuss| bhUSate kanyA svayameva / bhUSaNam / jaSa rujAyAm / 684 / aSati / aSAJcakAra / aSaH / aSaram / ISa ucche / 685 / ISati / ISAJcakAra / ISA / prethaH / preSaH / kaSa ziSa jaSa jhaSa zaSa vaSa maSa ruSa riSa hiMsAH / 686-684 / kaSati / kaSiSyati / samUlakArSa kaSati / nimUlakASaM kaSati / sarvakaSaH / (75) patra bhaTToni:-"anAdara iti tu kvaacitko'ppaatthH|" iti| avajAvahilanamasUrtaNamityamaraH / suurtnnmaadrH| . (76) yUSo mAMsarasavizeSa iti mAdhavaH / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. dhaatuprdiipH| kaSTam / kaSitam / nikaSaH / ptkaassii| zeSati / shessttaa| jaSati / jhaSati / jhaSo mInaH / vssti| maSati / roSati / roSitA roSTA / ruSyatIti divAdipAThAt / reSati / reSitA reSTA / bhaSa bhatsane / 685 / zabdakarmakaH / bhavati / bhaSakaH zvA / zabdaH zabdavizeSaH kukkuradhvaniH karma kriyAsyeti zabdakarmakaH / so'pyasyArthaH / uSa dAhe / 686 / oSati / uvoSa zrISAJcakAra / jamA / bahulavacanAd diirghH| jiSu viSu miSu sevane / 687-688 / jeSati | jessitaa| jeSitvA jiSitvA jiSTvA / veSati / meSati / meSaH / aca / puSa puSTI / 700 / poSati / poSitA / apoSIt / poSitaH / puSNAti puSyatIti gaNAntarapAThAt / thiSu zliSu pruSu plaSu dAhe / 701-704 / zreSati / zreSitvA thiSitvA zriSTvA / prazleSati / prAzleSIt / proSati / plossti| . pRSu vaSu mRSu secane / 705-707 / prssti| pRSTam / pRSitamityauNAdikam / varSati / dRssttiH| avidhau bhayAdInAmupasaMkhyAnamityaca / varSam / vRSabho varSaNAditi bhASyalekhanAda varSaNamiti ca / mRSu sahane c| mRSyatauti divAditvAt / marSati / marSitvA mRSitvA / dhRSu saMgharSe / 708 / gharSati / jagharSa / pRSTam / . haSu alIke / 708 / harSati / hRSitAH kezA hRSTA vaa| hRSa tuSTAviti divAdI dRSyati / tusa isa basa rasa zabde / 710-713 / tosati / tatosa / hasati / isitam / ikhaH / vasati / rasati / rasitam meghagarjanam / lasa zleSaNakrIr3anayoH / 714 / lasati / vilAsI / vilAsaH / ghassa adane / 715 / ghasati | ghastA / ghasram | ghasmaraH / jarja carca jhameM pribhaassnnsntrjnyoH| 716-718 / jarjati / jrjntii| carcati / jhati / carca jhajha ityeto tudAdAvapi paThyete / vaha ta kharArthaM paThitau / arthAnurodhAca, comAntavarge'pi ete paThyante / . Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 dhaatuprdiipH| pisa pesa gtau| 7181720 / pesati / apipesat / pisaH / pekharaH / pesati / pepasyate / hase isane / 721 / hasati / jahAsa / ahasIt / hasaH hAsaH / (77) khanahasorvetyev vA (6 / 3 / 62) / kasa gatizAsanayoH / 722 / kasati / Niza samAdhau / 723 / nezati / praNazati / nishaa| saptamIbahuvacane nizAsu niTsu niczu / (78) miza maza zabda roSakate ca / 724 / 725 / mezati / mimeza / mazati / mazakaH / kun / ___zava gatau / 726 / zavati / zavaH / zAvakaH / zAvaH / kie zauH / zakAravatprakaraNAdayamatra nirdizyate / / ___ zaza lutagatau / 727 / zazati / zazAza zezatuH zezuH / zaza: mRgabhedaH / tadyogAc zazI candraH / / zasu hiMsAyAm / 728 / zasati / vizazAsa / vizazasatuH / vizazamaH / vishshsith| na zasadada (6 / 4 / 126) vAdiguNAnAmityetvAbhyAsalopapratiSedhaH / takizasi (3 / 1187) iti yat zasyam / zastram / hantyarthAzceti curAdigaNasUtrAt Nica / zAsayati / zAsyam / zaMsu stutau / 726 / kathane c| zaMsati / nRzaMsaH krUraH / brAmaNAcchaMsI Rtvik / brAhmaNAd vedabhAgAdAkRSya zaMsati stotIti brAhmaNAcchaMsautyupasaMkhyAnAdaluka / (6 / 32 vA) prazaMsA / zastam / zaMsyam / zasyam / caha parikalkane / 730 / cahati / achiit| maha pUjAyAm / 731 / mahati / mamAha / mhii| gaurAditvAt / raha tyAge / 732 / rahati / rarAha / rahaH / rahayatIti curAdipAThAt / rahi gatau / 733 / raMhati / rrNh| raMhaH / asun / (17) hanUmadAI yazasA bhayA punardiSAM hasaiTuMtapatha: sisIkata iti naiSadhe / (18) vrazvadhAjetyAdI dhAtusAhacaryAda dhAtaurava (8.2.36) zakArasya Satvam / prAtipadikAnAM zakArasya tu jamAmiti matena micy| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 dhAtupradIpaH / vaha hi dRha dRhi vaha vRhi vRddhau| 734-738 / tahati / tth| hati / taha / dahati / dadaI / dRhati / dRhyate / daha / vahati / varhiH / vRhi zabde ca / hati / muMhyate / vddNh| hitam / haNam / parivaDhaH / ___ tuhira duhira ane| 740 / 741 / tohati / atohIt pratahat / dohti| aduhat adohIt / tuhira uhir ityeke / 742 / tohati / ohati / zrohIt prauhat / arha pUjAyAm / 743 / mrhti| arhati / Anaha / arhaa| ahaH / iti parasaubhASA udAtA udaattH| iti amAntAn parasma padina: parisamApya aDvidhau saMkalitA dyutAdaya Atmanepadina updishynte| .. __ dhuta dIptau / 744 / dyotate / didyuta / adyutat adyotiSTa / dyutitvA yotitvaa| didyutisste| didyotiSate / dyotitamanena dyutitamanena / dedyutyte| dyotanaH / dyutiH| dyutigamijuhotInAM he ceti (3 / 2 / 178 vA) kvip / hirvacanam / didyut / bhrAjabhAmeti (3 / 2 / 177) kvim / vidyut / khitA varNe / 745 / khette| akhitat akhetiSTa / zvetaH / khitram / spAyitacIti rk| khittm| khittamanena khititamanena khetitamanena / khitH| jimidA snehne| 746 / medte| mimide| mitrH| mitramasya meditamasya / meditaa| medH| medyatIti divAdipAThAt / aiSvidA snehanamocanayoH / 747 / svedate / sissvide| sikhedayiSati / khinnaH / khinamasya kheditamasya / khidyatIti nividA gAnaprakSaraNa ityasya devAdikasya / ___ruca dIptau / 748 / abhiprItyAJca / rocate / ruruce| arucat arociSTa / rocanaH / isan rociH / ruciH| ghaJ riikH| arokH| arokadan arokadantaH / vibhASA zyAvAroketi (5 / 4 / 144) davAdezaH / ghuTa parivartane / 748 | ghoTate / jughtte| aghuTat aghoTiSTa / ghoTakaH / ruTa luTa luTha pratIghAta / 750-752 / rottte| lottte| loThate / luvyatIti luTa vilIr3ana ityasya / loTatIti parasmaipadiSUktam / pUrva pAThAt / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| 53 zubha diiptau| 753 | zobhate / azubhat azobhiSTa / zubham / zubham / zobhanam / gurozca ila iti (3 / 3 / 104 ) cakArasthAnuktAsamuccayArthatvAt / shobhaa| ___ zubha saJcalane / 754 / kSobhate / cukSubhe / kSubdhaH kssubhitH| tumnAti kSubhyatIti gaNAntarapAThAt / ___Nabha tuma hiMsAyAm / 755 / 756 / nabhate / praNabhate / nebhe / tobhate / tatabhe / nabhyati tubhyatIti gaNAntare pAThAt / sanma bhansu dhvansu-adhaHpatane / avalaMsane ca / 757-758 / sraMsate / sasraMse / vyasrasat / vyasraMsiSTa / srastam / sraMsitvA srastvA / sanIsrasyate / sanIsrasaH / ukhaast| aNshte| bmdNshe| bhaMthitvA bhraSTvA / bhrssttH| - bhraSTiH / bhrazyate iti bhrazo rUpam / dhvansu gatau ca / dhvaMsate / dadhvaMse / adhvasat adhvaMsiSTa / samma vizvAse / 760 / visrmbhte| ssmme| asabhat anabhiSTa / visrabdhaH / tu varttane / 761 / vrtte| vavRte / vatsyati vartiSyate / atat avartiSTa / vivatsati vivrtisste| vartitvA vRttvaa| httm| vartiSNuH / vartanaH / vRttiH| vaartaa| . badhu ho| 762 / vardhate / vvdhe| vatsyati vrdhissyte| vitmati vivrdhisste| dantyoSTho'sya vakAra iti bhaSbhAvo na bhavati / vardhitvA vRDDA / vRddham / zRdhu zabdakutsAyAm / 763 / zardhate / zazRdhe / shiiH| zardhanahAH / syandU sravaNa / 764 / syandate / sasyande / anuviparyAbhinibhya iti vA Satvam (817/72) anusyandate tailam anuSyandate vaa| santasyati syaviSyate / asyadat asyanta asyandiSTa / syanditvA syantvA prasyandha / vi skandisyanyoriti (6 / 4 / 31) nalopaniSedhaH / syanditA syntaa| prasyavaH / prasyatvavAn / syado javaH / . kapU sAmarthye / 765 / klpte| ckRp| kalpitAme kalpatAse Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / kalptAsi / kalpasyati kalpithate kalpsyate / alapat / akalpiSTa aklRpta / citRpsate cikalpiSate citlapsati / calIkRpyate / kRptaH / prakRptiH / kalpaH / prakalpanA / haditi / catu vartana ityasmAd bhRte kvie| vRtaM sampannaM paryAvasitamiti yAvat / dyutAdInAM parisamAptau saGketo hatkaraNamidam / samprati ghaTAdayaH SittvArtha mitsaMjJArthaJcopadizyante / ghaTa ceSTAyAm / 66 / ghaTate / jghtte| ghaTayati / aghaTi adhATi / ghATa ghATaM ghaTaM ghaTam / ghttaa| udghATayatIti ghaTa saGghAta ityasya caurAdikasya rUpam / vyatha bhyclnyoH| 967 / vythte| vivythe| vyathayati / avyathi avyAthi / vyAthaM vyAthaM vyathaM vyatham / vythaa| pratha prkhyaane| 768 / prathate / prathayati / prthaa| apprtht| pRthivii| prathe: Sivan saMprasAraNaJca / (uNa 1 / 148) / prasa vistaar| 768 / prste| prasayati / prsaa| mada mardana / 770 / madate / mradayati / amanadat / sadA / sukhada skhadane / 771 / khadate / csvde| khadayati / khdaa| kSaji gatidAnayoH / 772 / kSajate / ckssle| akSAji akSaJji / kSAnna kSAja kSanaM kSajam / kSa ghaMTAdau mittvArthaH pAThaH / tatsAmAdupadhAgrahaNAnuvRttAvapi satyAM ciNaNamulora dIgho'nyatarasyA (6|4|93)-mitaap. dhAdIvikalpo bhavati / SivaphalaM tu kssnetyphlmev| gurozca hala (3 / 3 / 103) ityanenaiva siddhatvAt / evaM dkssikkssikndikndiinaampi| - dakSa gtihiNsyoH| 973 / dakSate / adakSi adaakssi| dAkSaM dAkSaM dakSaM dakSam / dkssaa| dakSa vRddhau zIghrArthe ceti anudAttetsu paThitam / kapa kapAyAM gtau| 774 / krapate / krapayati / asya ghaTAdau pATho mittvArthaH / natu SivArthaH / yataH kapati krapaH saMprasAraNaJceti (322104,ga) bhidAdipATheneva sidhyti| krapa kapatyeke paThanti / .. kadi kradi krada lada vaikavye / 776-778 / kandate / akAndi pakandi / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatprdiipH| 55 kandA / kandizIkaH kaandishiikH| krandate / akrAndi akrandi / krandA / etAvAntare parasmaipadinAvutau / tayozcApi ghaTAditvam / kradate / kradayati / kradA / ladate / ladayati / ladA / jivarA sambha me / 778 / tvarate / tvryti| atatvarat / tvarA / sUrNa: tvaritaH / tUrNamasya tvaritamasya / tU: turau turaH / anudAttattvArthamakArI vaktavye dIrghAntopAdAnaM vaicitramArtham / ruthamavareti (2028) niSThAyAM pratipadaM vikalpitavyam / (79) (1) ghaTAdayaH SitaH / ete anukrAntA ghaTAdayaH SakAganubandhA bhavanti / tatra SittvaphalaM ca SibhidAdibhyo'DityaGa (3 / 3 / 104) pratyayaH / iti AtmanebhASA udAttA anudAttetaH / evaM ghaTAdInAtmanepadino mita uktA parasaupadina ucyante / / ___jvara grege / 780 / jvarati / jajvAra / jvarayati / ajvari ajvAri / jvAraM jvAra jvara jvrm| sNjvaarii| saMjyAriNau / juuH| juurii| jUraH / . gar3a secane / 781 / gdd'ti| gar3ayati / gar3akaH / gavulAzrayA vRddhi bhavati / Nilopasya sthAnivattvAt / / heDa veSTane / 782 / her3ati / hir3ayati / ahIr3i ahidd'i| hiDaM hir3a hor3a hodd'm|| . vaTa bhaTa paribhASaNe | 7831784 / vaTati / vaTayati / bhaTati / bhaTayati / vaTa veSTane bhaTa bhRtAvitya tayostu vATayati bhATayatIti / gaTa nRttau / 785 / naTati / praNaTati / prANATi prANaTi / naTikA / gaTa gatAvitya ke / natAvityanye / naTayatIti naTa nRttaavitynen| naTa avasyandana iti curAdau naattytiiti| STaka pratIghAte / 86 / stkti| stakayati / stakyam / tiSTakayiSati / (79) pAtmanepadArthamakArAnubandhe kartavye dIrghopAdAnaM vaicivdyaarthm| ruSyamatvareti niSThAyAM pratipadavikalpa raSyata iti ca pustake pAThAntaram / Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / ___caka haptau / 787 / cakati / cakaya ti| caka dRptipratIghAtayorityasya cakate / cakayati / kakhe hasane / 788 / kakhati / kakhayati / prakakhIt / raga zaGkAyAm | 788 / ragati / ragayati / aragIt / lage saGga / 580 / lagati / alagIt / lagayati / lagna lagitam / (80) saMsahamityarthaH / hage Sarga Tage saMvaraNe / 781-784 / hragati / ahagIt / gayati / hragati / ahagIt / hUgayati / sagati | asgiit| sagayati / siSagayiSati / sthagati / sthagayati / tiSThagayiSati / kage nocyate / 78.5 / asyAyamartha iti nocyate / kriyAsAmAnyamasyArtha iti yAvat / iha zAstre nocyata itye ke| kagati / kagayati / / aka aga kuTilAyAM gatau / 786 / 787 / akati / akayati / pragati / agayati / . kaNa raNa gatau / 788 / 788 / kaNati / kaNayati / akaNIt akANIt / kaNikA / raNati / araNIt araanniit| raNayati / aNaM raNetyAdau kaNa .raNI zabdArtho / kaNati / raNati / tatra kANayati / rANayati / caNa zaNa zraNa dAne gatAvitleke / 800-802 / caNati / caNayati / zaNati / zaNayati / zraNati | zraNayati / zratha natha klatha kratha hiMsAH / 803.806 / shrthti| zrathayati / nathati / znathayati / lathati / klathayati / kathati / kathayati / jAsiniprahaNanATakAthapiSAM hiMsAyAmityatra (2 / 156) nATakAtheti nipAtanAdRciriti jayAdityenoktAm / caurasyotkAthayati / sa hi kathiM carAdau na paThati / anye tu kratha hiMsAyAmiti curAdau paThitvA tasyaitadrUpamiti varNayanti / klathati / lathayati / cana ca / 807 / cakAreNa hiMsAyAmityapekSate / canati / canayati / canakam / (80) kSuzcakhAnteti (barA18) niSThAyAM vaiTa tvam / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| vanu ca nocyate / 808 / vanati / vanitvA vaantvaa| vAntam / vanayati / vAnayati / (81) upavanayati / jvala diiptau| 808 / jvalati / jajvAla / jvalayati jvAlayati / prajvalayati / jvAlaH / jvalaH / uttaratrAsya pAThI jvalAdikAr2yArthaH / (82) bala prala calane / 810811 / halati / jahvAnta / ahvAlIt / hvalayati dvAlayati / pravalayati / jhalati / jamAla / malayati jhAlayati / prAlayati / sma AdhyAne / 812 / smR cittAyAmityuktam / sa ca smaratiranekArthoM'bhupayate / prAdhyAne smaraNavizeSa mittvArtha miha paThyate / smarati / smarayapti / prAdhyAnamutkaNThAsmaraNam / ato'nyatra smArayati / vismArayati / smArakaH zabdArtha iti smaraNasAmAnyavivakSAyAm / ha bhaye / 813 / ha vidAraNa iti krmaadiH| tasyeha bhaye mittvArtha: punazca paatthH| dRNantaM prayuGa te darayati / bhayAdanyatra dArayati / dhAtvantarAbhupagame daratItyeke / na naye / 814 / ityaye ke / narayati / anyeSAM nArayati / zrA pAka / 815 / zrAtizrAyatyoH samAnyAnukaraNamidam / apayati / zRtaM vIram / pAkAdanyatra zrApayati / mAraNatoSaNanizAmaneSu jJA / 816 / nizAmanaM cakSuHsAdhanaM jJAnam / zama lakSa Alocana ityasya caurAdikasya rUpametat / mAraNAdiSvartheSu jAnAtimiMda bhavati / japayati / mArayati toSayati nizAmayatIti vA / ebhyo'nyatrajApayatyartham / vijJApayati svAminam / jJApayatyarthe josAmAna iti / japa miJceti curAdipAThAt / nyAsakArastu zlAghahasthAzapAM josAmAna (1 / 4 / 34) ityatra nizAmanazandena jJAnamucyata iti matAntareNoktavAn / tathAca taj jJApa. yatyAcArya ityAdi prayogA na sidhyanti / matAntareNa tu tamici rveditavyA / (81) glAsAvazvamAJceti gaNasUvAdanupasargAn mittvaM vA / (82) jjalahalahAlanamAmanupasargAdati gaNasUvAmitva vaa| vanAdikAryacca jvalitikasantebhyo parati (21140) vA NapratyayaH / jvakha; jvAlaH / Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 dhaatuprdiipH| kampane caliH / 817 / cala kampane iti jvalAdau / sa ca kampane'rthe mit| calayati vAtaH zAkhAm / kampanAdanyatra cAlayati sUtram / (83) cAlayati zUdraM sArthaM vaa|| chadi rjane / 818 / chada apavAraNa iti curaadiH| tasyorjane bale prANane ca mitsaMjJArthamiha pAThaH / chadayati / svArthiko vA Nic / chadantaM prayukta iti vA / apavAraNa chAdayati / urjanAdanyatra hicchAdayati / jibommathane lar3iH / 818 / lar3a vilAse ityayaM jihvayonmathane mit / lar3ayati jidyaa| jihvonmathanAdanyatra lAr3ayati bAlakam / unmathana mutkssepnnm| DalayorekyAda lAlayet paJcavANItyAdi saadhu|| madI harSaglepanayoH / 820 / harSaglepanayormAdyatira mit / madayati / harSayati glepayati vA / (84) AmyAmanyatra mAdayati / / dhvana khana shbde| 821 / 822 / skhana avataMsana ityeke / dhvnyti| khanayati / zabdAvataMsanAbhyAmanyatra dhvAnayati / svAnayati / (2) ghaTAdayo mitaH / amI ghaTAdayo mitsaMjJakAH syuH / mitAM ikhaH (6 / 4 / 32) / ciNNamulordIdho'nyatarasyAmiti (6 / 4 / 93) mitsaMjJAphalam / (3) janIjRSakasurajo'mantAzca / jAyatijIyatikasyatiranatayo mitaH / amantAya / janayati / jarayati / kasayati / ra raNau mRgaramaNa ityanunAsikalope (6 / 4 / 34, vA) ataupadhAyA iti (73 / 116) dau mitve mitAM ikhaH (1 / 4 / 82) / rajayati mRgAn / amantAH gamayati / ramayati / yamayati / amantAzcetyakAropAdAnAt tima Tima ArdIbhAva ityetasya temayati TemayatIti istro na bhavati / (4) jvalabalajhalanamAmanupasargAhA / - anupasargAt pareSAM jvalAdonAM vA mitsNjnyaa| sopasargAnAM tu nityameva / pUrva vidhAnAt / jvalayati jvAlayati / valayati dvAlayati / pralayati prAlayati / namayati nAmayati / iha nityam / prajvalayati / prabalayati / praalyti| praNamayati / (83) kssiptiityrthH| (84) glepanaM dainym| Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| (5) glaanaavnuvmaanyc| eSAJcAnupasargANAM mitasaMjJA vA syAta / ubhayatra vibhASayam / glAnA itya tayoraprApta vanuvamyoH prApte / tatra vanatervanu ca nocyata ityanena prAptA vmeshcaamnttvaat| glapayati glApayati / snapa. yati sApayati / vanayati vAnayati / vmyti| vaamyti| sopasargAta tu yathAprAptam / praglApayati / pranApayati / pravanayati / pravamayati / ___(6) na kamya micmaam| naite mitH| kAmayate / amantatvAt prApte NiDo'bhAvapakSe Nicpratyaye mitsNjnyaaprtissedhH| kAmayati / pAmayati / cAmayati / ___(7) *zamo'darza ne / neti vartate / darzanArthe zamina mit / nizAmayati rUpam / anyatra zamayati rogam / nizamayati vacaH zRNoti / (85) (8) ymo'privessnne| yamina mit / yaamyti| AyAmayate / pariveSaNe tu yamayati brAhmaNAn / kathaM niyamayati saMyamayati ? tatkarotIti prAtipadikAsminpratyayaH / .. (9) skhadirapaparibhyAJca / apasvAdayati / privaadyti| AbhyA. manyatra skhadayati / prskhdyti| (86) phaNa gtii| 823 / midityapekSate / neti nivRttm| anucitatvAt / asambhavAcca / pUrvamayaM na paThyate / phaNAdikAr2yAMnurodhAt / phaNati / phaNayati / paphANa / pheNatuH paphaNatuH / pheNuH paphaNu: / phANTam phaNitam / ht| etasmAt pUrva hatkaraNamityeka / phANayati / saMphANayati / diti samastaghaTAdigaNaparisamAsyartham / iti parasmaibhASA udAttA udAttetaH / ete ghaTAdiSu jvalAdayaH parasmaipadina ityrthH| rAju diiptau| 824 / rAjati rAjate / rejatuH rarAjataH rejAte rraajaate| . (85) nizAmaya tadutpatti vistarAdagadato mamatyatra tvArSa: prayogaH / matAntaraNa vAva khityarthaH / (86) bhvAdigaNe gaNasUvANi nvsNkhaakaami| tAnyatra zara ityAdi sNkhyaabhishcihnitaani| evaJcAnyaca beditavyam / vizeSatapurAdigaNe / svAdaughaTAdayaH Sita prati hi prathamaM mUvam / Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| rarAja reje rarAja / pararAjat / iti ubhayatobhASaH svaritedudAttaH / phaNAdikAryAnurodhena hikAdiSvayaM na paThyate / TubhrAju TubhrA TubhA dIptau / 820827 / trayo'pi ttitH| bhAjate / neja bnaaje| ababhAjat / abibhjt| bhAjathuH / prAtmanepadArthamakArAnubandhe kartavye RkArAnubandhakaraNamRditprakaraNAnurodhAt / bhrAzate mAzyate / bheze / bbhraashe| ababhrAzat / bhrAzathuH / bhAzate bhAzyate / babhAge moshe| . ababhAzat / bhaashyuH|| ____iti AtmanebhASA udAttA anudaattetH| phaNAdiSvete bhAjuprabhRtaya prAtmanepadina ityarthaH / syama vana dhvana shbd| 828-830 / symti| ssthaam| syematuH ssymtuH| sasyamuH syemuH| syamitvA syaantaa| syAntam / mesimyate / khanati / viSvaNati avazvaNati mAMsam / visvanati mRdaGgaH / avakhanati vINA / khenatuH svntuH| rUnuH sakhanuH / khanaH svAnaH / nikhanaH nikhAnaH / ete phaNAdayaH / dhvanati / dadhvAna / dadhvanatuH / dadhvanuH / dhvaniH / Sama Tama vailavye / 831832 / samati / siSamayiSati / stamati / tastAma / tiSTamayiSati / atha prakRtayo jvalAdayaH / jvala diiptau| 833 / jvlti| jajvAla / jjvltH| prAccAlIt / jvAlaH jvlH| svaliti kasantebhyo NaH (3 / 1 / 140) / jvalanaH / jvaalaa| cala kampane / 834 / calati / cacAla / celatuH / celuH / cAla calaH / clnH| jala dhAnye / 835 / jlti| jAlaM jalam / Tala Tula vailavye / 836 / 837 / Talati / Tulati / chala sthAne / 838 / sthalati / tiSThAlayiSati / sthalam / viSThalam / kuSThalam / sthalI sthlaa| sthAlam / sthaalii| hala vilekhane / 838 / halati / halaM hAlam / Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 dhaatprdiipH| Nala gandhe / 840 nalati / praNalati / praNAlaH pragalaH / praNAlaH / karaNe gatyarthAda ghny| gala garaNe / 841 galati / pala gtii| 842 / palati / pAlaM palam / vaSAdibhyaH kalac / palalam / bAhulyAt kAlac / palAlaH / bala prANane dhAnyAvarodhe ca / 843 / balati / bAla / beltH| beluH / bAlaM balam / pula mahattve / 844 / polati / pola: pula: / vipulam / kula santAne bandhuSu ca / 845 / koltiH| kolaH / kulam / zala hula pala gtii| 846848 zalati / zAlaM zalam / zalalam / hula hiMsAsaMvaraNayozca / ckaaro'nvaacye| gatAvasya prAyaH prayogaH / kacit tu hiMsAsaMvaraNayoH / holati / patati / apptt| ApAtyI devadattaH / ApAtya devadatena / patitaH / pAtukaH / patram / pateraGgac pratyayaH / pataGgaH / paticaNDibhyAmAlaJ (uNa,11114) pAtAlam / pata sthazceti iniH / panyAH / kathe niSyAke / 848 / kvathati | akkathIt / kAthaH kathaH / / pathai gtau| 850 / pathati / apathIt / pAtham patham / mathe vilor3ane / 851 / mathati / prmthiit| mAthaH mathaH / Tuvama udagiraNe / 852 / vamati / vvaam| vvmtuH| vavamuH / vamathuH / vAntam / (87) vAmaH vamaH / vamitvA / bhrama clne| 853 / bhramati bhramya ti| bhrAmyatIti zamAdipAThAt / Napratyaye'ci ca bhramaH / hddinissedhaat| upalAdiSu pATho'cakAvazaktAviti (6 / 2 / 157 ) natra uttarasyAntodAttArthaH / namaH / bhrAntaH / bhrAntiH / poradupadhAditi (32148) yt| bhramyam / bhara saJcalane / 854 / kSarati / akSArIt / iti parasaubhASA udAttA udAttaH / syamAdayaH parasmaipadina ityarthaH / .. (87) Aditazeti (2016) cakArasthAnunasamuccayArthatvAdAzvastaH vAnta prati banikAraH / tasyAstitavanagajamadervAsitaM vAntaSTiriti meghadUtam / vemuzca kecidrudhiramityArSaH / Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 . dhaatuprdiipH| __Saha marSaNe / 855 / shte| mehe| visshte| parinivibhya iti (8 / 3 / 70) sstvm| sivAdInAM vADvyavAye'pIti (8 / 271) vA Satvam / nyaSahata nysht| srvshH| sahitA soddh'aa| sor3ha iti SatvaniSedhaH / visoddh'H| visoDhum / sAhaH shH| "sa evAyaM nAgaH sahati kalabhebhyaH paribhavam / " "tataH prodasahan sarva" iti tu yujAdipAThAt / (88) ramu krIr3AyAm / 856 / ramate / reme / viramati / vyrNsot| vyaraM. siSTAm / rntaa| ramaNaH / rtiH| rAmaH rmH| asyodittvaM kecidicchanti / teSAM mate ramitvA ratvA / ___ iti paatmnebhaassau| anudAttau imau| sahiramI Atmanepadimau / jyalAdikAryArthamiha paThyate / Sadala vizaraNagatyavasAdaneSu / 857 / sIdati / niSIdati / viSIdati / sasAda / nisssaad| viSasAda / sedatuH / sttaa| asadat / sAdaH sadaH / bhAve ghny| avsaadH| upasedivAn / sadruH / nisshrH| nau saderiti (uNa, 2 / 280) varaca / zadalU zAtane / 858 / zIyate / zazAda / zedataH / zalyati / prazadat / shttaa| shtruH| zAdaH shdH| zAhalaH / zadala zAtana iti vizIrNatAyAM vartate / zAtanaM viSayabhAvena nirdizyate / prsiddhivshaat| ___ kruza AhvAna rodane ca / 858 | krozati / cukroza / akrukSat / kroSTA / krozaH krushH| kuca sampardhanakauTilyapratiSTambhavilekhaneSu / 860 / kocati / kocitaa| kockH| kocaH kucaH / kucaM vRNotIti karmaNyaNa (2 / 2 / 1) / panyeSAmapi dRzyata (6 / 2 / 137) iti pUrvapadai dIrghatvam / kUcavAraH / so'bhijano'syeti kocavAryaH / budha avgmne| ( bodhane ) / 861 / bodhati / bodhaH budhaH / budhyata iti divAdipAThAt / kaha janmani prAdurbhAve / 862 / rohati / roh| roddh'|| arukSat / paham / avrohH| rohaH kahaH / prArUr3ham / (88) yuna paca saMyamana iti curAdiSvASIyAH yunAdayo vibhASitaNimAH / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| kasa gtii| 863 / kasati / cakAsa / kasitA / kkhrH| kAsaH ksH| pRSodarAditvAt sikatAH / nityabahuvacanAnto'yaM strIliGgaH (89) hditi| jvlaadiprismaaptH| iti paraspaibhASA udAttA udAttetaH / ete sadAdayaH prsmaipdinH| prathobhayapadino'nukrameNopadizyante hikkAdayaH / - hika avyakte zabde / 864 / hikati hivate / gurozca hala ityakAra (3 / 3 / 103) hikaa| paJcu gato yAcane ca / 865 / aJcati aJcate / aJcitvA prvaa| gatA. vasya pUrvapATe phalaM karcabhiprAye kriyAphale'pi parasmaipadam / acu ityeke / pacati / acte| TuyA yAbAyAm / 866 / yAcati yAcate / ayayAcat / yAcathuH / yAjJA / DuyA ityapyeke / yAcitrimam / reTa paribhASaNe / 867 / reTati reTate / parireTat / revyate / cate cade yAcane / 868 / 868 / catati / catate / actiit| caturaH / cAtakaH / catvAraH / cadati cadate / acadat / acadIt / protha paryAptau / 870 | prothati prothate / prothyate / proSayati / apuprothat / prothaH / miTTa bheTa medhAhiMsayoH / 871872 / medati medate / midyate / medaH / bhedakaH / medati bhedate / medyate / medha saGgame ca / 873 / medhati medhate / medhA / madhyam / medhiH| sarvadhAtubhyaH / Ni aiTTa kutsAsanikarSayoH / 874 / 875 / nedati nedate / praNidyate / nedati nedate / prnnedyte| . zRdha dha madhu unde / 876 / 878 / zardhati zardhate / sardhati sardhate / sadhuH / mardhati mardhate / mRdhaM saMgrAmaH / (89) pRSodarAditvAdityAdi Gapustaka eva kaivale dRshyte| nityavahuvacanAnta iti tu n| prAyika .. tu bahuvacanam / ekApi sikatA tailadAne na samarthAta bhASyaprayogAt / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| budhira bodhane / 87 / bodhati bodhate / prabodhiSTa prabodhIta abudhat / pUrvatra pATho'sya kabhiprAye kriyAphale'pi prsmaipdaarthH|| bundira nishaamne| 880 / nizAmanamAlocanam / vundati vundte| .. bubunda vuvunde| adhudat avundIt avundiSTa / bunditvA vunyA / vundakaH / . bubam / / ___ vA gtijnyaancintaanishaammvaadivgrhnnessu| 881 / veNati veNate / praviveNat / in / veNiH / praveNiH / .... khanu avadAraNe / 882 / khanati khanate / cakhAna cakhne / khAnakaH / . khanitvA khAtvA / khAtam / khanitram / vun khanakaH / khnko| khano gha ceti (3232125) gham / ghazcAdhikaraNe / pAkhAnaH / pAkhanaH / DoDarau / AkhaH / AkharaH / ikaH / AkhanikaH / ikavakaH / pAkhanikavakaH / .. __cautha pAdAnasaMvaraNayoH / 883 / cauvati cauvate / acicIvat / tI iti kecit / cIpa ityanye / cIpati cIpate / cAya pUjAnizAmanayoH / 884 / cAyati cAyate / acacAyat / cekIyate / yaDi cAyaH koriti (6 / 1 / 35) kIbhAvaH / vyaya gatau / 885 / vyayati vyayate / avyayIt avyayiSTa / . dAza dAne / 886 / dAzati daashte| adadAzat / dAzaH / bheSa bhaye / 887 / bheSati bheSate / abibheSat / bheSa bheSa calane / 888 / 888 / bhraSati bheSate / bheSati bheSate / asa gatidIptavAdAneSu / 880 / asati asate / "lAvaNya utpAdya ivAsa yatnaH / " pAse / aSa ityeke| aSati aSate / / spaza bAdhanasparzanayoH / 881 / smagati spazate / ppspsht| smazaH / laSa kAntau / 8.2 / laSati laSate / abhilaSyati abhilathate devadattaH / lalASa lekhe / apalASI / ape ca laSa iti (2 / 144) ghinuN / abhilASaH / caSa bhakSaNe / 883 / caSati caSate / cASaH kikiidiviH| caSakaM pAnabhAjanam / kaSa hiMsAyAm / 884 / kaSati kaSate / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| . chaSa hiMsAyAm / 885 / chaSati chaSate / jhaSa AdAnasaMvaraNayoH / 886 / jhaSati jhaSate / jhaSaH / bhakSa bhakSaNe / 887 / bhakSati bhksste| bhrakSa ityeka / bhakSati bhrakSate / bhukSa ityeke / bhUkSati bhukSate / (90) dAsa dAne / 888 / dAsati dAsate / adadAsat / mAha maane| 888 / mAhati maahte| mamAha mmaahe| amAhIt / amamAhat / mAhitavyaH / durmAhitaH / guha saMvaraNe / 800 / gRhati guuhte| nigUhitA nigoddh'aa| ghokSyati ghocyate gUhithati gRhissyte| agRhIt adhukSat agUhiSTa adhukSata agUr3ha / agUDhAH adhukSathAH / aghUdam aghukSadhvam / aguvahi aghucAvahi / lug vetyAdinA ksasya luka (7 / 3 / 73) / san judhukSati / guhyam gohyam / kAkagRhA stilAH / . guhaH / gUr3haH / gUr3hiH / gRhimam / guhaa| iti hikkAdIn halantAn guhUparyantAnubhayapadinI nirdizyAjantAnapi idAnImubhayapadino niziti / ' thiJ sevAyAm / 801 / zrayati shryte| zivAya zizriye / ayitaa| ziyiSati shishriissti| ghny| zrAyaH / eraca (23 // 56) zrayaH / zritaH / shritvaa| kivacIti (3 / 2 / 178 vA) dIrghaH sNprsaarnnnyc| zrIH / zrIti DIbanto'pIti kecit / iti ete udAttAH / - ataH paramanudAttAH / anuktamapyanudAttatvamupadezapArampayAdavagamyate / hRJ haraNe / 802 / harati hrte| jaladhimanuharate saraH / jahAra jhe| hartA / hariSyati hariSyate hAriSyate / ahArphat ahRta / ahadam / dhi ceti (8 / 2 / 25) sico lopaH / ahaari| ahRSAtAm ahAriSAtAm / kavacaharaH / (70) ava bhakSa bhakSaNa iti maityvcnmnaaghm| gatijuddItyatra (1 / 4 / 52 ) bhakSarahiMsAsya pratiSedha pati vArtikasya bhakSayati piNDauM devdttH| bhakSayati piNDoM devadatteneti NyantAtumaNaNici prayojyasya karmavAbhAvaM darzayatA bhASyakAraNAsya parityAgAt / Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / karmaharaH / hAraH / pacAdyac hrH| hariNaH / haNyAbhyAmitan (uNa 3 / 373) / haritam / haritA hrinnii| bhRJ bharaNe / 803 / bharati bharate / sanIvantardheti sani veTa (12 / 48) / bibhariSati bubhUti / bhartA / bhRtyaH / bhAyA / bhAraH / bhRtyA / bhRtiH / bibhauti znuvikaraNapAThana jauhotyAdikasya rUpam / pRJ dhAraNe / 804 / dharati dhrte| pacAdipAThAdac / bhUdharaH / duradharaH / dharmaH / klyaanndhrmaa| dhG avadhvaMsana ityasyAkabhiprAye kriyA. phale'pi dharata iti| NI prApaNe / 805 / nayati nayate / ajAM nayati grAmam / praNayati / ninAya ninthe / ninyatuH / netA / grAmaNIH / netram / nItiH / iti ubhytobhaassaaH| ete hikkAdaya ubhayapadina ityarthaH / athAnudAttAH parasmaipadino'jantAH kathAnte / dheTa pAne / 806 / zyati / dadhau / adhAsIt pradadhata adhAt / dhaataa| uhayaH / stnndhyii| dhaya iti kecit / dhAyaH / dhaatrii| glai hrsskssye| 807 / glAyati / glaataa| glAyAt gleyAt / glAniH / suglH| glaanH| mhai gAnavinAme / 808 / mlAyati / mntro| ambAsIt / ambAsiSTAm / mlAnaH (91) yai nyakkaraNe | 808 | dyAyati / ddyau| dyAnaH / Trai svapne / 810 / drAyati / ddrau| nidrA / drANaH / dhe haptau / 811 / dhAyati / dadhau / dhrANaH / dhAyaH / dhyai cintAyAm / 812 / dhyAyati / ddhyau| dhyAtA / dhIH / dhyAtaH / rai shbde| 8.13 / rAyati kiirH| myuurH| raatriH| rAzadibhyAm trie / (uNa, 4 / 507) / __ satyai Taiga zabdasaMghAtayoH / 814 / / 15 / ddiSpAThasAmayAdakasya Sopa (91) gAvavinAmaH kAntihAni rityarthaH / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / dezatvam / styAyati tiSTayAsati / prastItaH prstiimH| strii| kustrii| duHstrii| tadbhAvaH / kaustram / daustram / (92) khai khadane / 816 / khAyati / cakhau / tai jai jai kSaye / 817-18 / kSAyati / kSAyo ma iti (8 / 2 / 50) matvam / kSAmaH / jAyati / sAyati / siSApayiSati / __ ke gai zabde / 820821 / kAyati / cako / gAyati / jagI / agAsIt / geyo gANavakaH / chando geyaM mANavakena / chandogaH / chAndogyam / gAyanaH / gAthakaH / giitm| gItiH / rAyatinA saha nirdezo na kataH / sa hi pUrva yAvatprakaraNe nirdiyaH / vaicitravArtho vAsya pRthaG nirdeshH| zre bai pAke / 8221823 / zrAyati / zRtam / sAyati / strau| pai ovai shossnne| 824 / 825 / pAyati / pAyAt / ppau| paasyti| apaasiit| pipAsati / vAyati / vvii| vAnam / AvAyayati / Tai veSTane / 826 / stAyati / tiSTApayiSati / Ne veSTane / 827 / snaayti| siSNApayiSati / (93) daipa zodhane / 828 / dAyati / dadau / avadAtam mukham / pA pAne / 828 / pibati / ppau| apAt / pAsyati / pAyayati pAyayate / pAmam / pItam / pipAsati / pipAyayiSati / pAtram / ghrA gndhopaadaane| 830 / jighrati / jtrau| aghrAt aghrAsIt / ajighrapat ajighripat / jeghiiyte| yA zabdAgnisaMyogayoH / 831 / dhamati / dadhau / deshiiyte| unmH| nADindhamaH / uddhvAnakam / adhikaraNalyur3antAt kaH / / (92) yuvaaditvaadnn| kvacit tistyAsatauti udAhatam / atra mAdhava:-"yatta maiceyasammatAkArakAzyapAdibhirakta dhAtvAdaH SaH sa iti (6 / 1 / 64 ) satvAbhAva iti tadandamya parAH pAdayaH SopadezA iti lakSaNasthAvyAptiprasaGgAdupacyam" iti / (93) pustake va Sau veSTane / sAyati / siNApayiSatIti paatthH| atra "pAcAlyAH padmapatrAcyAH snAyanti madhanaM ghanam / thAH striyo dRSTavatyastAH puMmbhAvaM manasA yayu"riti bhAratIyapadyasya puurvaaiimpyuddhtm| mAdhavasvAha "Tai veSTane / ayaJca pAThI maitreysy|" iti| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dhAtupradIpaH / ___SThA gatinihattI / 832 / tiSThati / saMtiSThate / vitiSThate / avatiSThate / tsthau| abhitaSThau / adhiSThAsyati / adhyaSThAt / sthApayati / atiSThipat / tiSThAsati / tesstthiiyte| niSThA / bhuumisstthH| dviSThaH / viSThaH / upasthAnIyo devadattaH / upasthAnIyaM devdtten| sthAsnuH / sthAyukaH / sthaavrH| sthAyaH / sthitiH / sthAnam / sthiraH / stheyAn / mA abhyAse / 833 / mnti| nAyate / manau / nimnam / sunnam / yumnam / AmnAyaH / AmnAtI vyAkaraNa / __dANa dAne / 834 / prayacchati / saMprayacchate dAsyA mAlAm / praNiyachati / prddau| daataa| dattam / dR kauttilye| 835 / harati / jahvAra / jahvaratuH / jhvruH| sva zabdopatApayoH / 836 / svarati / svA svritaa| sisvariSati sukhUti / svRtaH / __ smR cintAyAm / 837 / smrti| smayaMte / ssmaar| sasmaratuH / smaratA / asmArSIt / yaDi ceti (7 / 4 / 30) guNaH / sAsmayaMte / NyantAlluGa / asmmrt| dR anAdare / 838 / harati / dahAra / daharatuH / hAram / (94) mR gatau / 838 / sarati dhAvati / sasAra / sasratuH / smuH| asarat / sAraH / asun saraH / gorAditvAt srsii| prajane sarte rityapa. (233271) / upasaraH / R gtipraapnnyoH| 840 / Rcchati / praar| aartH| prrtaa| ariSyati / bhArat / arpayati / (95) "arivaM kelipAtakaH / " ra chu secane / 841942 / garati / jagAra / ghrti| jaghAra / tam / ghRNA / dharmaH / anya nAnabhidhAnamityeke / ghArayatIti caurAdikasya / dhvR haLune / 843 / dhvarati / dhvaya'te / dadhvAra / dadhvaratuH / SoSTa dhvariSISTa dhvAriSISTa / yaGi daadhvryte|| (94) ava ha iti mAdhavAdigranthe nAsti / (95) mAdhavAdimate tu ArSIt / capustake caivam / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| ghusa gtii| 844 / 8.45 / savati / suSAvayiSati / srvti| susrAva / asunuvat / sisrAvayiSati susrAvayiSati / amisravat asusravat / prastAvaH / Su prasavaizvaryayoH / 846 / savati / suSAva / sotaa| asauSIt / sutaH / utsavaH / .. zru zravaNa / 847 / zRNoti / saMzRNute / zuzrUSata / vizrAvaH / pratizravaH / zrutiH / dhru sthairye / 848 / dhravati / dudhAva / dhruvaH / dudru gatau / 848 / 8.50 / davati / dravati / adudruvat / ji ji abhibhave / 851 / 852 / jayavizeSo'bhibhava iti vizeSArtho'yaM punarjayatiH paThyate / jayati / jigAya / vati / jicAya / iti parasaubhASA anudAttA udAsataH / ene dher3AdayaH parasmaipadinaH / aniTaH / piG ISaDsane / 853 / smyte| visipiye| smetaa| vismApayate vismAyayati / sisma yiSate / smeram / vismayaH / - smayaH / guG avyakte zande / 854 | gavate / juguve / guvAkaH / pinAkAdayazcetyAkaH (uNa, 4 / 454) / gAG gatau / 855 / gAte / triSvapi vacaneSu rUpametat / gAyate / jge| jgaate| agAsta / . ghuG kuG uG DuG zabde / 856-858 / ghavate / jughuve / kavate / cukuve| kokUyate / na kavateyaMDIti (7 / 4 / 63) cutvaniSedhaH / avate / jave / aSiSate / Gavate / juDuve / odduuyte|| yuG chuAG jyuG bhayuG pruGa muG gtau| 860-865 / yavate / cucyuve| cicyAvayiSati / cuccAvayiSati / yutaH / cyavate / jyavate / jujyuve / jhyavate / pravate / AprAvyo devdttH| AprAvya devadattena / pravate / pupnuve / luGa ityeke / 866 / lavate / viklavaH / ruG gatiraSaNayoH / 867 / ravate / ruruve / rutam / dhuG avadhvaMsane / 868 / dharate / dadhe / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| meG praNidAne / 068 / apmyte| apamitya yAcate apamAya yaacte| apamIyate / mitiH / mitam / / deG rakSaNe / 870 / dayate / praNi dayate / dIyate / dayaterdigi liTauti (7 / 4 / 8) digyAdezana dvivacanabAdheSyate / digye / dattam / zyaiGa, gtii| 871 / zyAyate / avazyAyaH / zonaM ghRtam / / zIto vaayuH| pyaiG vRddhauM / 872 / pyAyate / papye / papyAte / pyAnam / baiG pAlane / 873 / traayte| to| nANa: vAtaH / iti ete anudAtAH smayatiprabhRtayaH / pUG pavane / 894 / pavate / pupuve / pavitA / pUDazceti ( 7 / 2 / 51 ) veTa / pavitaH puutH| pavitvA pUtvA / pipaviSate / punAtIti pUjo rUpaM kaiyAdikasya / mUG bandhane / 875 / mavate / mavitA / mUtaH / mUtvA / DID vihAyasA gatau / 876 / Dayate / DiDeya / ddyitaa| DayiSyate / ciNavadbhAvapakSe ddaayissyte| DiDayiSate / ddyitH| ddyitvaan| Dayate: parasya niSThApratyayasya meTaH kittvapratiSedhI dhAtupArAyaNa upasaMkhyAtaH / iti aatmnebhaassaaH| tR plavanataraNayoH / 877 / tarati / tatAra / teratuH / teruH / taritA triitaa| ataariit| titariSati titarauSati titIrSati / taurNaH / tIrNavAn / tIrkhA / taraH / prAtaraH / prAtarikaH / iti paraspaibhASa udAttaH / seTtvAdasya prAnirdezo na kRtaH / gupa gopanakutsanayoH / 878 / jugupsate / nindAkSamAvyAdhipratIkAreSu saniSpata iti vacanAnindAyAM san / jugupsAJcake / nindAyA anyatrApyarthe'smAt kevalAdAtmanepadaM na bhvti| anabhidhAnAt / taduktaM "netebhyaH sanaH prAgAtmanepadaM parasmaipadaM vA pazyAma iti" (96) tat kevalAdAtmanepadArthama (96) bhASyakAravAkyamidamavIra tam / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| syAnudAttattva na bhavatIti sAmarthyAt sanantAdAtmanepadaM bhavati / uttaratnApyevaM veditvym| nindAyA anyatra (97) gopitaa| gopitvaa| gopanam / gupitam / gopH| tija nizAne / kSamAyAcca / 878 / titikSate / kSamAyA anyatra tejnm| amun tejaH / mAna pUjAyAm / 880 / mImAMsate / mAnayati / mAnaH / mAnita iti caurAdikasya dhAtoH karmaNaH samAnakartukAdicchAyAM veti (3 / 1 / 7) vAgrahaNaM pUrvayogasyApi (3 / 1 / 6) zeSa ityanye mAnayatIti vyutpAdayanti / badha bandhane / 881 / biibhtste| bIbhatsaM vikRtm| pUrvavadAgrahaNAda badhako badha iti ca bhvti| iti ete pUprabhRtaya udaattaaH| rabha rAbhasye / 882 / praarbhte| praarNbh| rabdhA / rabhyam / ArambhaH / radhiH / radhum / rathaH / rabdhvA / . Dulabha prAptau / 883 / labhate / lebhe / labdhA / lambhayati / labhyam / upalambhaH / lAmaH / sulabhaH / labdhi mam / pralabhA / upalabdhiH / vanja pariSvaGge / 884 / khajate / pariSvajate / pariSakhaje prisskhle| pariSvaktA / paryakhajata paryaSvajata / abhiSiSvaGgate / siSvaJjayiSati / hada puriissotsrge| 885 / hdte| jahade / httaa| hannam / hattvA / idnm| ht| hadaM Dipati kSipatIti haDiDapaH / Dipa kSepa iti mUlavibhujAditvAt kaH / iti prAtmanebhASA anudAttA anudAnetaH / jividA avyakte zabde / 886 / vedati / cikSveda / veditaa| vimaH / visamanena kheditamanena / vidyatIti nividA snehanamocanayorityasya devAdikasya / skandira gatizoSaNayoH / 887 / skandati / viskandati viSkandati / (97) maivayamate etebhya: tiGAmabhAvaH / tena ta eva udAhatAH / tathAca mAdhavaH-"aba nandimaiveyau na tebhya ityAdinA bhASyeNa tiGA mabhAva pratIyata iti nindAderanyava kata mudaajhtuH|" iti| "ete nityaM sannantAH / arthAntara vananubandhakA gurAdaya" iti bhaTTojiH / tena gopayati / tenayati / ityAdi / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 dhAtupradIpaH / caskanda / svntaa| askandat / asvAnsIt askadat / canIsvadyate / ciskantasati / skanvA praskandacha / skannaH / skanavAn / (98) yama viparIte maithune| 888 / viparItArthapUrvaka ityarthaH / (99) ybhti| yyaabh| yebhatuH / ythaa| ayaapsiit| ythaa| yabhyam / jabha ityeke / jammati / janbhitA / jabhyam / jambhayati / ___Nama prabatve zabde ca / 888 / nmti| prnnmti| namate svayameva | nantA / anasIt / anaMsta daNDaHsvayam / nataH / namaH / gamtR mRpta, gtii| 88.881 / gcchti| saMgacchate / jagAma / gantA / gamiSyati / saMgasyate / agamat / samagata smgst| jigamiSati / hRdayaGgamaH / ' AgAmI / gAmukaH / gamaH / sarpati / sasarpa / sraptA sartA / asRpat / sarpaH / upasapa: / mRptA / sRptaH / srpiH| . yamu uparame / 872 / udittvamasya kecinecchanti / yacchati / prAyacchate / yayAma / yantA / ayaMsIt / AyAmayate / yamitvA yatvA / saMyamaH saMyAmaH / ymH| tapa santApe / 883 / tapati / uttapate / niSTapati / tptaa| santApaH / santApakaH / tpH| ___ tyaja haanii| 884 tyajati / tatyAja / tytaa| tyakSyati / atyAkSIt / tyatvA / tyAgaH / tyAjyam / tyAgI / tyaktaH / panja saGge / 885 / sajati / abhiSajati / ssnyj| sasaJjataH / saGktA / saJjayati / abhyaSajat / sisaGghati / abhiSiSati / siSaJjayiSati / abhiSaGgaH / dRzira prekSaNe / 8.86 / pazyati / sampazyate / dadarza / dadRzatuH / draSTA / adarzat aTrAkSIt / prlokdRkhaa| sadRk / sadRzau / sadRzaH / dRSTvA / dRSTam / dRSTiH / (98) mAdhavAdimate tu kRtye vAyaM vikalpaH / viskantA viSkareti / natu tiGi / vai: skanderaniSThAyAmiti (8 / 273) pryudaasaat| (99) viparItAnuSThAna ityartha iti pAThAntaram / Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| danza daMzane / 887 / dazati / dshyte| ddNsh| ddNshtH| daMSTA / adAkSIt / dndshyte| daSTam / daSTvA / daMSTrA / kaSa vilekhne| 888 / karSati / ckrss| cakaSatuH / kI kraSTA / akAkSIta akAIva akakSat / vaSate kaSatIti tu tudAdipAThAt / * daha bhasmokaraNe | 88 / dahati / dadAha / dhakSyati / adhAkSIt / dagdhA / dagdhum / kASThadhak / __ miha secane / 1... / mehati / mimeha / meddh'aa| amiksst| meDham / mehanam / meddhum| kita nivAse rogApanayane ca / 1001 / cikitsati / saGketaH / niketnm| iti parasmaibhASA anudAttA udaattetH| athobhayapadinaH / dAna avakhaNDane / 1.02 / dIdAMsati diidaaste| . zAna tejane / 1003 / zIzAMsati / zIzAMsate / dAnayati zAnayatIti vAgrahaNAt / DupacaS pAke / 1004 / pacati pcte| ptaa| paktimam / pcaa| .. pcH| mitampacaH / pattiH / pakkam / pAkaH / utpaciSNuH / pAkimA ltaa| Saca samavAye / 1005 / sacati sacate / sisaciSati / pUrvavatsana ityanena (13 / 12) karcabhiprAye sisaciSate / siSAcayiSati / Saca mecana ityanudAtteta * prAguktaH kriyAphale'karcabhiprAye'pyAtmanepadArthaH / ... bhaja sevAyAm / 1006 / bhajati bhanate / bhaktA / bhaktam / arthabhAk / . bhaktAm / bhagam / (100) rana rAge / 1000 / rajati rajate / rajyati athavA rajyate vastraM svayameva / rahatA / raagii| rAgaH raGgaH / rktH| rannaH / raJjakaH / ratvA rtvaa| / rajakaH / rjkii| rjnm| rjnii| - zapa Akroze / 1008 / zapati zapate / tasmai zapate / shptaa| zApaH / (100) khano gha ceti cazabdAt ghH| kutvam / bhagam (2 / 3 / 125) iti mAdhavaH / cakArasthAnuktasamazyArthatva drssttvymityrthH| Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 dhAtupradIpaH / zapanaH / shblH| shblii| shblguH| ranizapI divAdAvapi paThAte ubhypdinau| viSa doptau| 1008 / tveSati tveSate / veSTA / SiT / avapUrvI daannirsnyoH| avatveSati avatveSate / yaja devapUjAsaGgatikaraNadAneSu / 1010 / yajati yajate / ijyate / iyAja Ije / IjatuH IjAte / yssttaa| ayAdIt ayaSTa / yAgaH / iSTiH / ijyaa| agnissttomyaajii| yjnyH| Rtvik / iSTam / dRSTvA / Duvapa viijsntaane| 1011 / vapati vpte| upyate / uvApa jape / japatuH apAte / vptaa| uptam / uptimm| vaha prApaNe / 1012 / vahati vahate / puruSavAI vahati / bhAra vahati / pravahati / udyate / uvAha jhe| jahatuH ahaate| uvahitha uvor3ha / voddh'aa| avAkSIt avoddh'| vahaH / prvaahH| vaha prApaNa iti sakarmako'yam / arthAntara vRtte syandane'rthe vartamAno'karmakaH nadI vahatIti / iha tu jIvati prANAn dhArayatIti paTamicchati paTIyatIti dhAtvarthena karmaNa upasaMgraha. 'karmakatvam / ihAste zeta iti prsiddhitH| iha saGgacchate saMpazyate pAhata iti karmAvivakSAyAm / taduktam "dhAtorarthAntara vRtta dhAtvarthenopasaMgrahAt / prasiheravivakSAtaH karmaNo'karsikA kriyA" // 1 // iti / . iti ubhayatobhASAH khariteto'nudAttAH / dAJyAnsacayastUdAttAH / vasa nivAse / 1013 / vasati / uSyate / uvAsa / aSatuH / vstaa| vatsyati / avAtsIt / avAttAm / uSitaH / uSitavAn / uSivAn / uSitvA / vasatervAsirvadhakibhANDam / aniTaprakaraNAnurodhena yajAdikAryAnurodhena ca ete vahiprabhRtayo halantA api yathAyathaM vargeSu pUrva nopadiSTAH / ayamudAtedanudAttaH parasmabhASaH / ___ veJ tantusantAne / 1014 / vayati vayate / vavI vave uvAya jaye jo / vavatuH vavAte jayatuH jayAte javataH jvaate| va: vavire jayuH javire javuH Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| javire / jayate / vAyayati / utaH / nirutam / jatiH vyuutiH| protakam / protikaa| utvA prvaay| ____vye saMvaraNe / 1015 / vyayati vyayate / vivyAya vivye| vivyatuH vivyAte / vivyuH vivyire| vivyayitha viyisse| vyAtA / vevIyate / pratyAya viitvaa| parivIya parivyAya / he spardhAyAM zande ca / 1016 / yati hvayate / niyate / iyate / juhAva juhuve / juhuvatuH juhuvAte / hvAtA / ahvAsta pravat avata / joiyate / juhaSati juhaSate / juhAvayiSati / ajUhavat / prataH / itaH / nihavaH / hAH / AhavaH / itiH / mitrAyaH / ete vibhASitA ityubhayapadinaH / anudAttA aniTazca / vada vyaktAyAM vAci / 1017 / vadati / udyte| uvAda / adataH / vaditA / uditvA / uditam / avadyam / anudyam / anuvAdyam / apavAdyam / brhmvaadii| vadanam / vAvadUkI vAcAlaH / vadAnyaH / Tuaokhi gatihadhIH / 1018 / zvayati / zivAya shushaav| zikhiyataH zuzuvatuH / shvyitaa| zUyAt / akhat azikhiyat akhyot| zekhIyate zozUyate / zuzAvayiSati | shivaayyissti| azUzavat azikhi yat / khayathuH / zUnaH / zUnavAn / - iti parasmaibhASAviti / parasmaipadinAvetau udAttau ca / haditi / yajAdi parisamApteH / nyAyya vikaraNA stu bhvAdayo'parisamAptA eva / atkrnnaat| tenAnAnyepi dhAtavo iculumpaprabhRtayo draSTavyAH / tenedamapi sidhyati "kalAM nAInti SoDazI" miti / (IOI) iti mahAmahopAdhyAyazrImaitreyarakSitakato dhAtupradIpa bhvAdInAM vRttiH // 1 // . (101), ye pAkayajJAcatvAro vidhiyjnysmnvitaaH| - sarve te japayajJasya kalA nAhanti Sor3azIma // 1 // pati mAnavadharmazAstre / tavAyaM dhAturahaM pUjAyAmityasmAda bhinnaeva / evaJca maitreyamatam / arhanti prApnuvanti / napayajJasya Sor3azAMzenApi na samA bhavantIti kullU kaH / arhatiH prAptaGgAhamUlyapaNane vartate / ahaMzabdAt kvipa * tatvAntIti rUpamiti tu medhAtithiH / Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athAdAdaya ucyante / --00:ada bhakSaNe / 1 / atti / attaH / adanti / pAda jaghAsa / livyanyatarasyAm (2 / 4 / 40) / AdatuH jakSatuH / ityativyayatInAm (2066) / pAditha jJaghasitha / attaa| attu attAt / adhi / Adat / AttAm / praadn| adhst| vyatyavatta / vyatyaghatsAtAm / amrH| sasyAt / kravyAt / kravyAdaH / (1) adtii| annam / jagdham / jagdhavAn / prajagdhA / ghAsaH / prghsH| __hana hiMsAgatyoH / 2 / hanti / (2) aahte| hataH / nanti / jaghAna / jntH| hntaa| hatAt hantu / jhi| ahan / hnyaat| vadhyAt / avadhIt / ghAtayati / jennIyate janyate / jighAMsati / brahmahatyA / prkhhtyaa| vRtrhaa| vRtrhnnau| ekAjuttarapade NaH (8 / 4 / 12) / jhaa| ahalyA / iti parasmaibhASAvanudAttau / hiSa aprItau / 3 / iSTi ddiSTe / dessttaa| dviSan viSANaH / vihiT / hiSTam / ___duha prapUraNe / 4 / dogdhi payo gAmasmai gopaH / dugdhe / duyate gauH cauram / pradhAne karmaNi lakAraH / "svayaM pradugdhe'sya gunnairuptaa|" dudIha duduhe| dogdhA / adhukSat adhukSata adugdha / adhukSa: adugdhAH adhukSayAH / adhugdhvam adhukSadhvam adhukSatha / aduhvahi adhukSAvahi adhukSAva / khayamadugdha svayamadohi svayamadhukSata / (3) godhuk / kAmadudhA gauH / __(1) sasyAdityado'nanne iti (22 / 68) viT / annopapade tu anaadH| karmaNyaNa (2021) / kravyAditi kravye ceti (zarA68) viT / ado'nanna ityeva (zarA68) sike punarvidhAnaM vaasruupvidhivaadhnaarthm| kranyAda iti kRttvikttpkkaasshbdoppdnn| pRSodarAditvAdupapadasya krvybhaavH| kravyAdI'sapa Azara itymrH| kathaM tarhi vyApta' guhAzayaH krUraiH kanyAdaiH sanizAcarairiti bhaTTiH ? cintym| nayAmamAMsabhakSe vyAghrAdI kravyAda iti sthaat| (2) bhUdevebhyo mahoM dattvA yajariSdhA sudkssinnaiH| anukkA niSThuraM vAkyaM svarga hantAsi suvrata // 1 // ityava hantirgatyarthaH / (3) duhaveti karmakartari (1 / 63) vA ciN / pakSe kAmaH / luk ca / Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| diha upatApe / 5 / degdhi digdhe / dhekSi dhiksse| degdhaa| dihyAt dihiit| adigdha adhikSata adhikSat / adigdhAH adhikSathAH adhikSaH / adhigdhvam adhikSadhvam adhikSatha / adivahi adikSAvahi adhikSAvaH / dehaH / dehii| digdham / . liha AkhAdane / 6 / leDi laur3he / lileha lilihe / leddh'aa| aleTa aliiddh'| alikSat alikSata aliiddh'| alIr3hAH alikSathAH alikSaH / alIr3ham alikSadhvam alikSatha | alihahi palikSAvahi alikSAva / lor3haH / zkhaliT / iti ubhayato bhASAH khriteto'nudaattaaH| ete'diprabhRtayo'nudAttAH / cakSiA vyaktAyAM vAci / 7 / ikAro'nudAtazca halAderiti (12 / 148) vizeSaNArthI yujarthazca / yadyevaM tata evAtmanepadaM satyati / kiM DigtakaraNena ? antedittvAnum syAt / num mA mUdityarthaH / evaM tadyakAro'stu / tata evAtmanepadaM yujapi bhaviSyati / vaicitrapArthamanubandhadayasyopAdAnamityeke / AtmanepadAnityatvajJApanArthamityanye / prAcaSTe / AcakSAte / AcakSate / vA liTauti ( 2 / 4 / 55 ) (4) khyAjAdezavikalpaH / Acakhyau Acakhye pAcacakSe / asyativaktikhyAtibhyo'G (3 / 1 / 52) akhyat akhyata / priyAkhyaH / mUlavibhujAdikaH (3 / 2 / 5, vaa)| gosaMkhyaH / pazusaMkhyaH / vicakSaNaH / tRcakSAH / asan / saJcacyA durjanAH / varjanIyA ityarthaH / Ira gatau kampane ca / 8 / Irte / iiraate| iirte| IrAJcake / ItteH kecidAmabhAvamicchanti / Ire (5) / Irayati / smiiritm| samIraNaH / nimnamI iti nauram / igupadhakaH (3 / 1 / 135) / khairam / svairI / IDa stutau / 8 / ITTe / Ir3Ate / iidd'te| Ir3AJcakre / iiddiye| IDive / IDiva / IDidhvam / IyaH / Ir3A / (4) khayAjAdezazcAyaM kzAdizca / ato liTi AcakazI Acaze / luGi akzAsIt akzA / ityapi ruupm| (5) rathacaraNAdibhirIri'nuvIrA iti ca prayogaH / ayaJcApazabda ev| bhASyavAti kavirodhAta / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| Iza aikhaye / 10 / iisstte| IzAte / Izate / iishaaccke| IziSe / Izidhve / IzAnaH / IzvaraH / IzvarA / "vinystmngglmhaussdhiriikhraayaaH|" IzvarItiauNAdiko varaT / (6) .. Asa upavezane / 11 / Aste / paasaate| bhaaste| AsAJcake / AsInaH / paasyaa| (7) aasnaa| - pAG zAsu icchAyAm / 12 / ukAro'sya nAglopizAsphuditAmityatra (7 / 4 / 2) saamaanygrhnnaavighaataarthH| udito veti (7 / 2 / 56) vizeSaNArthazca / vApratyayasya ca prayogazchandasyeva smbhvti| tatra lyapo'bhAvaH phalam / vApi chandasauti (7 / 1 / 38) anAdezaH / prayojanAntaramiDvikalpazca / AzAsitvAM prAzAsvati / paashaaste| praashaasaate| prAzAsate / prAzAsse / AzazAse / pAzAsiSTa / aashshaast| prAzAstaH / prAzAstavAn / prAzAsayati / AzAsA (8) / AGsahitasya zArIriha grahaNAc zAsu anuziSTau ityasya grahaNaM neSyata iti zAsa idaG halIritItva (6 / 4 / 34 ) na bhavati / pAzIriti tu jJApakAt siddham / (9) . basa aacchaadne| 13 / vaste / vsaate| vste| vavase / vasitA / vasitam / vasitvA / vasanam / vAsaH / carmavaH / . kasi gatinizAnayoH / 14 / kaste / kNsaate| kasate / ckse| kaMsaH surAribhedaH / kAMsyam / Nisi cumbane ca / 15 / niste / nisse / nise / praNiste pranita / ninise / nisitaa| Niji zucau / 16 / nikte / praNita / ninikhne / ziji avyakta zabde / 17 / shite| shijaate| zijate / zizine / zikSA / zikSAmaH / zinitam / (6) prasIda vizvezvari pAhi vizvamiti devImAhAtme / (1) vAsarUpavidhinA Nyat / (8) gurIzca hala (63 / 103) ityaG / (9) kSiyAzISa siGAkAimiti (12:104) niddezAt / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| piji varNe / 18 / pite / pinAte / pipile| piJjaraH / piGgalaH / pingglii| pRji ityeke / 18 / pRGkte / bajI varjane / 20 / to / bajAte / bajate / vvje| vrjitaa| hatAm / (ro) pucI samparke / 21 / pRto / papace / etAH / smprkH| pRNatIti rudhAdipAThAt / dhUGa prANigarbhavimocane / 22 / sUte / suvAte / suvate / suSuve / suSuvAte / savitA sotA / sUtAm / suvAtAm / sUSva / sUdhvam / suvai / susUSate / sUtaH / sUtavAn / sUtvA / sUtiH / aGgadasUH / sUtakA sUtikA / zIG khapne / 23 / zete / zayAte / zerate / zayyate / shishye| zizyAte / zizyire / zAzayyate / zayanam / zayAluH / zayyA / iti pAmanebhASA iti / Atmanepadina ityarthaH / yu mizraNe / 24 / yauti / yuyAva / yavitA / ayAvIt / yiyaviSati yuyUSati / yUtiH / yotram / yutH| ru zabde / 25 / rauti / rurAva / ravitA / saMrAvaH / ravaH rAvaH / tm| Nu stutau / 26 / nauti / praNauti / praNunAva / navitA / nutaH / tu zabde / 27 / kSauti / cukSAva / kSavitA / kSavaH / kSavathuH / kSutam / uttarasaMyogavatprakaraNAnurodhena ru zabda ityanena saha na nirdizyate'yam / kSNu tejane / 28 / kSNoti / saMkSNute zastra m / cukSNAva / kSaNavitA / SNu prasravaNe / 28 / sauti / khUyate / prasnute gauH khayameva / prAsroSTa svayameva / suSNAva / svitaa| manuSati / snussaa| iti pate parabhASAH / yautiprabhRtayaH parasmaipadina ityrthH| ___ jaNuJ pAcchAdane / 30 / arNoti arNoti jaNute / proNunAva proNunuve / pauraNot praurNata / praurNAvIt praurNa vIt prauNuvIt prauNuviSTa praurNaviSTa / (10) payamididiti maiveya iti kevalaM mAdhavIyadhAtuvRttI hi dRshyte| natvasmAbhiH saMgra hoteSvekasminnapi pustake / iditte tujhe / vne| vnycitaa| ahaGkta / avaJciSTa / vinavate / varIvanAte / . inyti| apanat iti rUpANi / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / anUSati arjunaviSati arjunaviSati / jarNonUyate / arNAvayati / auraNugavat / (II) UrtutvA proNatya / proNutaH / UrNA | aAyuH / iti ubhayatobhASa ityubhayapadI ayam / udAttAzca cakSiG prabhRtayaH / / __ dyu abhigmne|31 / dyauti / dyutaH / yuvanti / dudyAva / dyotA / dyautu / Su prasavaikharyayoH / 32 / sauti / suSAva / sotA / savatIti bhvAdipAThAt / - ku shbde| 33 / kauti / cakAva / kotaa| cokuuyte| kuvaterapi cokUyata iti / kavatiravyakte shbd| kuvtiraartkhre| kauti: zabdamAtra evetyAbhidhAnavyavasthA / (12) kokUyata iti bhauvAdikasya kavaterevAbhyAsasya cutvapratiSedha iSyate / anir3aya miti rautinA saha nopadizyate / iti parasa bhASA iti / yuprabhRtayaH parasmaipadinaH / TuJ stutau| 34 / stoti stute| tuSTAva tuSTuve / stotA / astAvIt astoSTa / rASTrapati tuSTraSate / stutyam / stutaH / stavaH / prastAvaH / saMstAvazchandogAnAm / tu iti sautro dhAtur vRddhArthaH / hiMsArtha ityeke / tauti tavIti / chAnadaso 'yamityApizaliH / brU vyaktAyAM vAci / 35 / bravIti brUte Aha / brUtaH bruvAte AhatuH / bruvanti bruvate AhuH / bravISi brUSe pAttha / brUthaH brUvAthe AhathuH / ucyate / uvAca ace| UcatuH jacAte / UcuH acire| avocat avocata / avAci brUte kathA svayameva / "svayamavocattu kathA svataH / (13)" uktaH / utvA / uktiH / iti etau ubhayato bhASau iti / ubhayapadinI ityarthaH / iNa gatau / 26 / eti / itaH / yanti / iyAya / IyatuH / IyuH / agAt / gamayati / prAyayati / jigamiSati | iSiSati / ityaH / iti ayaM parasmai bhASaH / parasmaipadI ikArAnto'yam / ikaH pUrveNa vA pareNa vA nirdRSTavye pRthagasya parasmaipadino nirdeza iDikogbhedArthaH / tau ghadhipUrvakAveva prayujyate / ayantu kevalo'nyopasargapUrvo'pi / (u) bhaTTonimate tu zrI navaditi abhyAsadaurghatvam / (12) avyakta kavati: zabde kautiH sthAcchandamAvake / bhAkhara tu kuvatirityAhuH zabdakovidAH // 1 // iti / (13) zuddha karmaNi ykcinnii| ucyte| avaaci| iti| karmakAyaiva tayo lopH| Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / iG adhyayane / 37 / adhIte / adhIyAte / adhIyate / adhijage / prdhijgaate| adhyagauSTa adhyaiSTa / adhyaiSyata adhygosstht| adhyApayati / adhyApipat adhyjiigpt| adhijigApayiSati adhyApipayiSati / adhijigaaNste| adhiiyaanH| adhIyan paaraaynnm| adhiitH| adhIta iti adhyaaykH| adhyApayatIti adhyApakaH / eyntaanngvul| kaThazcAsAvadhyApakaJceti ktthaadhyaapkH| brAhmaNAdhyApaka iti yAjakAdibhizceti (2 / 2 / 8) kArakaSaSThIsamAsaH / ayamAtmanebhASaH / prAtmanepadItyarthaH / ika smaraNe / 38 / kakArI'dhIgarthadayezAM karmaNIti (2252) vizeSaNArthaH / adhyeti / adhiitH| adhIyanti / kecittu iNo yasmiti (6481) yaNAdezamicchanti / adhiyanti / (14) adhIyAya / adhyagAt / vI gatiprajanakAntyasanakhAdaneSu / 28 / veti| viitH| viyanti / vivAya / vivyatuH / vivyuH / vetaa| ___yA prApaNe / 40 / yaati| prnniyaati| yyau| yAtI yAntI / yaayaavr:| / vA gatigandhanayoH / 41 / vAti / vabau / vAjayati vApayati / nirvANaH nirvaatH| bhA dIptau / 42 / bhAti / bbhau| SNA shauce| 43 / saati| smrau| siSNAsati / siSNApayiSati / niSNAtaH / pratiSNAtaM sUtram / nadISNaH / zrA pAka / 44 / zrAti / zatrau / zRtaM kSauram / zrANA yavAgUH / ___ drA kutsAyAM gatau / 45 / haati| praNidrAti / ddrau| nidraa| nidraannH| nidrAluH / .. (14) iNo yannityava (481) NakAroccAraNamiGikonivRttyarthamiti nyAsakAraH / ye tu iNvadika iti (2445, vA) sArvadhAtukArdhadhAtukayo. sAmAnye nAtidezamicchanti teSAM mate iGa eva nivRttyartham / ikastu bhavitavyameva yaNA / adhiyanti / adhiyan / matAntare tvAdhaMdhAtuka eva ynn| adhiiyaay| natu sArvadhAtuke . adhiiynti| 'sasItayo rAghavayoradhIyanniti bhttttiH| adhigmyti| adhijigmissti| Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 __ dhaatuprdiipH| ___mA bhakSaNe / 46 / saati| praNimAti / psau| apsAsIt / asAsiSTAm / sAtaH / drapsaH / (15) .. pA rakSaNe / 47 / paati| pAyate rAjJA lokH| ppau| apAsIt / paalyti| pAyaH / pAyakaH / rA dAne / 48 / rAti / vyatirAte / vyatirAse / vyatirai / rrau| / lA AdAne / 48 / lAti / vyatilAte / llii| laataa| alAsIt / dApa lavane / 50 / dAti / praNidAti pranidAti / dAyate vRkSastakSaNA / ddau| adAsIt / dApayati / dAtaM vahiH / dAtram / / khyA prakathane / 51 / khyAti / ckhyau| akhyat / cakSiGaH khyAjiti (2 4 / 54) khyAjAdeza Acakhye aackhyau| itthaJcAkarcabhiprAye kriyAphale pAtmanepadaM mA bhuuditi| karcabhiprAye taG yathA syAt / prA pUraNe / 52 / prAti / pprau| prAyaH / mA mAne / 53 / mAti / mIyate / mamau / mitam / vaca bhASaNe / 54 / vkti| vaktaH / vakSi / vacmi / antavacanasyAnabhidhAnamAcakSate / uvAca / jacatuH / acaH / uvaktha uvacitha / vaktA / avocat bhavocatAm / avocan / bruvo vacirityAdeze (2 / 4 / 53 ) umi avocat avocata / pravacanIyo devadattaH pravacanIyaM devadattena / vAk / vaacau| iti anudAttA iti| dyautiprabhRtayaH / vida jJAne / 55 / vetti veda / viveda vidAJcakAra / saMviTrate saMvidate / vaiditA / vettu vidAkarotu / (16) viditam / brAmaNavedaM bhojyti| asa bhuvi / 56 / asti / staH / santi / asi / sthaH / stha / smaH / vyatise / vytihe| vyatikhahe / vyatismahe / iha nityatvAdeta ai iti (3 / 4 / 53) ekArAdeza ha etIti (7 / 4 / 52) na bhavati / vytysai| vyatyasAvahai / vytysaamhai| astu edhi / ayAni / asAva / asAma / aasiit| AstAm / (15) dravaNena sAnIyo drapsaH / dhajathe kaH / pRSodarAditvAda drAdezaH / (16) vaktraM saMvaNu nAJcalena capale pakheruhasyAsya vA tatvaM vIkSya vidAMkarotu bhagavAnabhojinIvallabha iti| Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / 83 Asan / babhUva / abhUt / san / kArayAmAsavidAmAsetyanuprayoga bhUbhAvo neSyate / (17) kecidanuprayogAdanyatrApi necchanti / (18) mRjU zuddhau / 57 / mArTi / mRssttH| mRjanti mArjanti / mmaarj| mamArjatuH mmRjtuH| mamArjuH mmjuH| mArjitA mArTA / mASTuM / mRSTAm / mRDDhi / amArTa / amRSTAm / amArjIt amAhIt / mimAjiSati mimRkSati / mRjyaH mAryaH / mRjaa| tundaparimRjaH tundaparimArjaH / apAmArga: / ahimaargH| rudir azruvimocane / 58 / roditi / ruditaH / rudanti / ruroda / rurudataH / ruruduH / * roditaa| arodIta arodat / arudat arodIt / ruditvA / rurudiSati / rudraH / rudrANI / iti udAttA iti vidiprabhRtayaH / jiSvap zaye / 58 / svapiti / suSvApa sussuptuH| svaptA / susvaptA / saptamasya / suSupsati / soSupyate / asUSupat / suSvApayiSati / svapnaH / svapnaka / anudAtto'pyayaM rudAdikAr2yAMnurodhena cAtra paThyate / ___ khasa prANane / 60 / khsiti| zazvAsa / . khsitaa| akhasIt / vikhAsaH / zvasta : khsitH| zvasanaH / kSamUSa sahana iti ghaTAdipATheneva siddhe Sittva jJApakamanitya gnnkaarymiti| tena na vizvaset pUrvavirodhi. tasyeti zapo luG na bhavatIti vyAcakSate / bhaTikAvye ca prayogo dRzyate "Akhase yunizAcarA" iti| ama ca / 61 / prANana ityapekSate / praanniti| prANa / prANiNat / prANiNiSati / apAnaH / praannitH| jakSa bhakSahasanayoH / 62 / jkssiti| jkssitH| jakSati / jakSat / jakSatau / jakSaH / vat / iti / rudAdiH samApta ityarthaH / ... Ae niTrAkSaye / 63 / jaagrti| jAgrataH / jAgrati / jAgaryate / (17) anuprayoga na bhuyatyabAdhanaM smaranti kavacanAn manISiNa prati hi ata ut (5 / 4 / 113) sUtrai vaartikm| . (18) prAdurAsa bahulakSapAcchaviriyAdI ythaa| pUrvanvayamasate rAsetyAha / Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| jAgyyAt / jaaggyaat| jajAgAra jAgarAJcakAra / jajAgaratuH jAgarAJcakratuH / jAgaritA / ajAgarIt / ajAgaH / jAgarayati / jAgrat / jAgrato / jAgaritaH / jAgaraH jAgarUkaH / jAgA jaagraa| daridrA durgatau / 64 / daridrAti / dridritH| daridrati / "kalo sarve daridrati / " dridritaa| didaridrAsati didaridviSati / drittrt| daridratau / daridrANam / daridrAyakaH / daridraH / daaridrii| __ cakAsa dIptau / 65 / cakAsti / cakAstaH / cakAsati / cakAsAJcakAra / acakAsIt / acIcakAsat acckaast| ckaast| ckaastau| cakAsati kulAni cakAsanti kulAni / ___ zAsu anuziSTau / 66 / zAsti / ziSTaH / zAsati / zAsitA / zAstu / zAdhi / shaasaani| aziSat / azazAsat / zAsitvA ziSTvA / zAsanam / shissttiH| ziSTaH / zAsti rityauNAdikam / vasestiriti ( um, 4 // 618) uNAdau yogavibhAgAt tipratyayaH / iti parasmaibhASA iti / ik smaraNa ityaadyH| dIdhIG dIptidevanayoH / 60 / dIdhIte / dIdhIH / dIdhitiH / daudhitaa| daudhitam / ___vevauDa vetinA tulye / 68 / veviite| vaivitaa| etau chAndasAviti bhASyavadicchati / prati praatmnbhaassaavityaatmnepdinau| haditi jakSityAdi prismaaptH| - pasa pasti svapne / 6870 / sasti / ssaas| mesatuH / mesuH / sasyam / sasyako maNiH / saMsti / sNstH| skoriti (8 / 2 / 28) saMyogAdilopo'tra neyte| bahanAM samavAye iyoH saMyogasaMjJA n| saMsta nti / sNstitaa| vaza kAntau / 71 / vaSTi / uSTaH / uzanti / vakSi / ushyte| vAvazyate / uzitaH / vazaH / vazyaH / uzIram / iti udAttA iti zvasaprabhRtayaH / ___(1) carkarItaJca (19) / yaGa lugantasyeyaM pUrvAcArya saMjJA / yaGa lugantA (19) idamasmina gaNe gnnsuuvmekm| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| cAdAdikAH parasmaipadino vijJeyA ityarthaH / tebhyo'pi zapo luk parasmaipadaJca / bobhavIti / vAvadIti / iti SasaprabhRtayaH prsmaibhaassaaH| iGa, apanayane / 72 / gate / ivAte / gavate / putrAyApaGga te vaNik / devdttaayaapgte| devadattamapaGga te / nijuhU ve| hotaa| nijuhU pate / itH| apahna tiH| iti praatmnebhaasso'nudaattH| ayamAtmanepadIti pUrvamukArAntamadhye'jantavarge nopadizyate / hadityadAdiparisamAteH / iti mahAmahopAdhyAyatromaitreyarakSitakatau dhAtupradIpe'dAdaunAM kRttiH // 2 // atha juhotyAdaya ucynte| hu dAne / AdAne'pye ke / 1 / juhoti / juhutaH / juhvati / anAdivacananimitte'ci yaNAdezaH kata iti dirvacane'cIti (1 / 1 / 58) sthAnivadabhAvo na prApnoti / tatazcAnacakatvAdaddivacanaM bhavitaM nAItIti na rAjanIyam / kate hi vicaMne eranekAco'saMyogapUrvasyetyanuvRtteH (6 / 4 / 82) huzruvoH sArvadhAtuka iti (64.87) ynnaadeshvidhaanaat| juhAva juhvaanyckaar| juhuvatuH / juhuvuH / juhotu / judhi / juhvaani| ajuhot / ajuhutAM / ajuhavuH / ahauSIt / ahauSTAm / ahoSuH / juhvat / juddha tau / hotA / hutam / iviH / - jibhI bhaye / 2 / bibheti / bibhItaH bibhitH| bibhyati / vibhAya vibhayAJcakAra / abhaissiit| bhISayate muNDo bhApayate vA zarairbhAyayati / bhItamasya / bhayam / bhautiH / bhauH / bhiyau| (1) (1) gAtisthAdhupAbhUbhyaH sica: parasmai pardaSvityatra (27) kaicida vibhete sau nirdeza ityAH / tatra eramekAca iti (42) ynn| tenAsya khuGi abhaidityAdIti ca vadanti / ataeva mA bhaiH zazAGka mama zodhuni nAsti raahuriti| anye tvatanna sahante / tathAca bhaTTiH mAya bhaiSausvayAva kavArthoM drakSyate patiriti / mA bhaiSoH putri saute vrajati mama puro naiSa dUraM durAtmeti ca mahAnATake / vastutastu mA bhairityAdi padaM prAmAdikameveti bahavaH / ekAntataH samarthanAgraha svAgamazAsanamanityamiti yathA kathaJcit samAdheyam / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaasuprdiipH| kI lajjAyAm / 3 / jiheti| jihriitH| jiniyti| vihAya jiyAJcakAra / hetaa| ahaiSIt / yaH / hrINaH hrItaH / zrIH / pR pAlanapUraNayoH / 4 / piparsi / pipRtaH / piprati / papAra / papatuH / paaH| patI / pRNAti pUrtamiti krayAdipAThAt / dIrghAntaM ke'pi paThanti / piprti| pipUrtaH / pipUrati / ete parasaubhASA iti parasaupadinaH / . DubhRJ dhAraNapoSaNayoH / 5 / bibharti / bibhRte / bibhRtaH bibhrAte / bibhrati bibhrte| babhAra bibharAmbabhUva bibharAmAsa bibharAJcakAra banne bibhraajke| bibhrat / bibhrtii| avibhaH avibhRta / abibhRtAm avibhraataam| abibharu: abibhrata / bhrtaa| bhrissyti| bhRtyaH / bhAryA / bhAraH / bharaNam / bhRtyaa| bhRtiH| bhRtrimm| bharathurityanye (2) / iti ubhayatobhASa ityubhayapadI / bhRAmiditi (14 / 76) kAryAnurIdhenAyamanyeSUbhayapadiSu na ptthyte| mAGamAne zabda ca / 6 / mimIte / praNimimIte / mimAte / mimate / mIyate / praNimIyate / mame / mamAte / mAtA / misvaa| mitaH / dhAnyamAyaH / vyomamAyaH / ohAGa gtii|7| jihIte / jihAte / jihte| uhAyate rvinnaa| haataa| hAtvA / hAnaH / hAnavAn / iti paatmnebhaassau| ohAka tyAge / 8 / kakArI hazca bauhikAlayoriti (3 / 1 / 148) sAmAnyagrahaNAvighAtArthaH / (3) jhaati| jahItaH jahitaH / jhti| hIyate / jhii| jahatuH / jahuH / jahihi jahAhi jahIhi / jahyAt / jahyAtAm / ahAsIt / ahAsiSTAm / sArthAdaunaH / haaniH| hitvA vihAya / iti parasmaibhASaH / AkArAntaprakaraNAnurodhena pUrva na nirdizyate / / DudAJ dAne / 8 / dadAti dtte| diiyte| dado drd| dadatuH ddaate| adadAt pradatta / adattAm addaataam| adaduH adadata / dehi datva / (2) cAndrA ima Tubhajiti paThanti / (3) anyathA ekAnubandhakavAdasyaiva grahaNaM syaat| jahAti bhAvAn nihIte prAprIti vA hAyagI varSamA mahApti nihIte vodakaM hAyanI brIhizca / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| dadyAt dadauta / deyAt dAsoSTa / adAt adita / adAtAm adiSAtAm / aduH adisst| dadat dadAnaH / dabimam / dattvA / pradAya / dattam / prattam pradattam / pradaH / prdaa| dudhAJ dhAraNapoSaNayoH / 10 / dadhAti dhtte| dhattaH dadhAte / dadhati dadhate / dadhAsi dhatse / dhIyate / vihitam / saMvidhAnam / hitvA vidhAya / hitrimam / dhAnyam / (4) dAne'pyeke "dviSatA vihita"miti / nijira zaucapoSaNayoH / 11 / neneti nenikta / nenikta: nenijAte / nenijati nenijate / praNanekti / netA / anene anenikta / aneniktAm bhanenijAtAm / anenijuH ananijata / anakSIt anijat anikta / nejayati / anaunijt| praNinikSati ninikSate / nenijat nenijAnaH / nenijato nenijAnau / niktm| nirNejakaH / nijm| vijir pRthagabhAve / 12 / vevekti vaivikte / viveja vivija | vektA / avijat avaikSIt avikta / viSla vyaaptau| 13 / veveSTi veviSTe / viSTaH vevissaate| veviSati veviSate / veveSTu veviSTAm / veveSANi veviSai / vessttaa| avikSata aviSat / viSam / veSaH / veSyo naTaH / pariveSaH / viSNuH / iti ubhayato bhASAH / vibhASitA ityubhayapadino ddudaanaadyH| diti nijAdiparisamAheH / vRtkaraNamidaM vaicitrapArtham / NijAM trayANAmityatra (14 / 75) trayANAmityasyopAdAnAditi nyAsaH / e vRkSaraNadIptyoH / 14 / 15 / jgti| jighrti| (5) gharati ghArayatIti gaNAntarapAThAt / ha prasahya karaNe / 16 / jiharti / hRtam / pazyatoharaH / (6) - (4) dadhati yan nuzeti yat ( uNa, 5 / 026 ) / (5) bhulnychndsautottvm| (4.78) gTa iti mAndrAjapustakaiye naasti| na ca maadhvbhiijigrnthyoH| navauti ca vaGgIya pustake kvacit itvahInaH pAThaH / evaM parava ca / (6) avaapauttvm| ayaM suvo'bhinihatti homAditi pryogaat| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / __Rsa gatI / 1018 / iyati / iyataH / iyuti / samiyate / mamiyAte / bhaar| bhaartuH| praaruH| Arat / bhAratAm / Aran / (7) samAranta / iyUyAt / eyaH / etAm / eyaruH / sasarta / samRtaH / Rcchati saratIti svAdipAThAt / bhasa bhatsanadItyoH / 18 / babhasti / bbhstH| babhasati / bhasitam / bhasma / namaH / (8) ki kita jJAne / 2021 / ciketi / cikitaH / cikyati / ciketti / cikittaH / cikitati / tura tvaraNa / 22 / tutorti / tatUrtaH / turaH / turagaH turaGkaH taraGgamaH / / taritam / ttrti| dhiSa zabde / 23 / didheSTi / didhiSTaH / dhiSitam / dhana dhAnye / 24 / dadhanti / dhanitam / jana janane / 25 / jajanti / gA stutau / 26 / jigAti / (1) chandasauti (9) / imau janagAdhAtUcchAndasA vityarthaH / prabhRtayo'picchandasautyanena sambadhyanta iti kecit / haditi juhotyAdiparisamAH / - iti mahAmahopAdhyAyadhImaitreyarakSitakato dhAtupradIpa juhotyAdInAM vRttiH // 3 // (7) samAranta mamAbhISTAH saGkalpAsvapyupAgata iti mhi| bahulaJchandasautyeva (14108) sikhe patipiparatyoti (14177) ittvavidhAnAdayaM bhASAyAmapIti sarveSAM matam / .' (8) babhataH vabhasatauti pAThazcet tarhi bhASAyAmayamiti yathA kaJcanmantavyam / anyathA ghasibhanI hali ceti (64 / 10.) chandasi babdhaH babhatIti syaataam| vastutastunAyaM bhASAyAM prayujyate / (9) idamasmin gaNe gaNasUtramekam / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / atha divAdaya ucyante / diva krIr3AvijigISAvyavahAradyutistutikAntimodamadasvapragatiSu / 1 / dIvyati / dideva / didivatuH / dide viSati duyaSati / devayati / devaH / pakSayaH / diivyntii| devitvA dUtvA / dUyatam / AdUdhanaH / vip / dayaH / dyau| devaa| (1) Situ tantusantAne / 2 / siivyti| sissev| simeviSati sisyUSati / sIvanaM (2) mevnm| suuptH| suuptiH| mevitvA syUtvA / syautikaH / syonH| sivu gatizoSaNayoH / 3 / srIvyati / stUH / suvau / suvaH / (3) SThivu nirasane / 4 / ThIvyati ! tiSTheva / tuSyaSati tiSTheviSati / teSThIvyate / ThovatIti bhvAdipAThAt / SNusu adane / 5 / snusyti| suSNosa / snussaa| (4) SNusa nirasana ityeke / 6 / mica / cusyati / susayati / pramuSNusat / sunusiSati / suSNusa yiSati / kasu kSaraNadIptayoH / 7 / kasyati / cakAsa / mAsayati / ghabarthe kaH (3258, vaa)| kvajAnInAM ke he (6 / 1 / 12, vA) canasaH / krasitvA kasvA / kastaH / . vuSa dAhe / 8 / vuthati / vuvyoSa / vuSitvA vyossitvaa| vyuSitaH / muSa ca / 8 / luthati / pluSitvA ploSitvA / nRtI gAtravikSepa / 10 / mRtyti| nnrt| nat syati natiSyati / nRtyam / vRttam / narInRtyate / narnati nanaMtIti narinRtIti narIvRtIti narinarti naronati / nivRtsati ninatiSati / Idittvaphalamuktamiva / / .. (1) diva.: ( uNa, 2 / 256 ) / "svAminI devadevarau" iti / (2) pRSodarAditvAhA dau. prati mAdhavaH / (3) ko UThA anAdAvuvaGa / (4) igupadhakaH / suSamAditvAt Satvam / Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. . dhAtupradIpaH / ___basI uddege / 11 / trasyati vsti| tatrAsa / tatrasatuH satuH / vastaH / vastavAn / kutha pUtIbhAve / 12 / kunnyti| cukoth| kuthH| kuthitamanena / prkuthitH| kothitvaa| nopadhAt taphAntAddeti (1 / 2 / 23) nopadhagrahaNasAmAbityamakittvamicchanti / * putha hiMsAyAm / 13 / puththati / pupoth| gudha pariveSTane / 14 / gudhyati / gudhitvA / jugodha / kSipa preraNe / 15 / kSipyati / cikSepa / ksseptaa| aksspsiit| kSipaH / kSipakaH / kssipkaa| prikssepii| kSipate kSipatIti tudAdipAThAt / / ... puSya vikasane / 16 / puSyati / pupuSpa / puSpam / / tima STima ThIma ArdrAbhAve / 17-18 / timyti| titama / temayati / stimyati / tiSTema / stImyati / tissttiim| bIr3a codane / 20 / lajjAyAJcAbhidhIyate / bIDyati / vivriidd'| bIr3A viilaa| iSa gatau / 21 / iSyati / iyeSa / preSitA / preSiSyati / (5) iSitam / anveSaNA / paryeSaNA parISTiH / essitvaa| iSu icchAyAm / iSa bhAbhIkSaNye iti gaNAntare / icchati / issnnaati| Saha Suha zakyArthe (6) / 22 / 23 / sadyati / viSayati / sasAha / sehatuH / sisAhayiSati / suhyati / suSoha / adheH prasahana ityatra (11233) sadyateH sahate rvA nirdeza iti zaktAvupekSAyAJca udAhRtaM tamadhicakre iti / (7) jaS jhaS vyohaanau| 24 / 25 / jIryati / jajAra / jajaratuH jeratuH / jaritA jriitaa| ajarat ajArIt / jijariSati jijarISati jijIrSati / jarA / jIrNam / jaritvA jarItvA jrjrH| bhIryati / jharaH / nirbharaH / jharaH / jhraa|.. (5) havirecati (6 / 1 / 88) hacibAditvA eGi pararUpamiti (6 / 1 / 94) guNaH / (6) cakyatha iti mAdhavAdiSu paatthH| cakyathA ptiH / phalAnAM suhitaH / (7) tamadhicakra iti vRttikAraNIdAhRtam / tasmin zaktastamupekSAcakra iti vA tasyArtha iti bhAvaH / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 dhAtupradIpaH / iti parasaubhASA udAtA ete / kSipistvanudAttaH / aniTprakaraNe'jantaprakaraNa ca tAdRzAH parasmaipadino bhaviSyanti / SaD prANiprasave / 26 / suuyte| ande abde vA prasUyate / prANigrahaNamatantram / aprANiprasave'pi vrtte| sUna dhAnyam / suSuve / savitA sotaa| prasUnam / prasUnavAn / sUte suvatIti dhAtvantarayoH / dUGa, paritApa / 27 / dUyate / duduve| dUnaH / dIG kSaye / 28 / dIyate / upadidIye / updaataa| dAsyate / adAsta / diinH| didISata iti dAdhAgha dAbityatra (1 / 1 / 20) bhASthe udAhRtam / kAlApAstu doGaH sanItyAttvamicchanto didAsata ityudAharanti (8) / dedIyate / dItvA upadAya / DIGa vihAyasA gatau / 28 / ddiiyte| ddiy| uDDInaH / Dayate: parasya niSThApratyayasya kittvapratiSedha ir3AgamazceSyata iti Dayito DayitavAniti sAdI vyAhRtam / dhIGa, anaadre| 30 / dhiiyte| didhye / dhetaa| dhItvA / dhInaH / didhauSate / / moGa hiMsAyAm / 31 / mauyate / mimye / metA / mInaH / mInavAn / miitvaa| metum / mitste| (9) nimAtA pramAteti mizmIz2o rUpam / . roGa, zravaNe / 32 / rIyate / riya / riinnH| - lauGa zleSaNe / 33 / lIyate / lilye| viletA vilaataa| vileyate vilosyte| jaTAbhirAlApayate / taM vilImayati vilAyayati vilApayati vilAlayati / liliisste| lInaH / vilyH| vilAya vilIya lovaa| lonAtIti krayAdipAThAt / - bIDa vRNotyarthe / 34 / bIyate / viviye / vyH| vINaH / (1) svAdaya poditaH (10) / odittvasya phalamoditazceti (8 / 2 / 45) niSThAnatvam / - (8) didAsata iti muvata iti pustake paatthH| taccApANinIyam / iko jhaliti (1|2raa) samaH kitvAdaviSayAbhAvAdava nAtvam / evamupaditsana ityapi na dIDo ruupm| sUbavArtikabhASyavirodhAta / (7) anye tu mimISata ityeva samirUpam im bhAvastu maunAtiminItyAra vetyAhuH / __(10) idamasmin gaNa gaNasUdhamakam / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 dhaatuprdiipH| pauDa pAne / 35 / pIyate / pipye| ptaa| pItam / peyam / paapiiy| .. mAGa mAne / 36 / mAyate / mIyate / mame / mitmate / mitam / IDagatau / 37 / Iyate / ayaanycke| kecidyapadezivanAvamanAhatyAmo'bhAvamAhuH / iiye| iiyaate| aiSTa / aiSAtAm / upeyam / yat / iNastu upatyam / prauDa prItI / 38 / prIyate / pipriye / priyaH / prauNAtIti naiyAdikasya projo rUpam / iti AtmanebhASA ete| dIDAdaya Atmanepadino DIGa varja manudAttAH / (11) zo tanakaraNe / 38 / zyati / zyataH / shshau| zazatuH / azAt azAsIt / zAyayati / nizAtaM nizitam / zAtvA zitvA / ____cho chedane / 40 / vyati / vyataH / cacchau / apacAcchAyate / cicchAsati / chaayaa| chAtvA chitvaa| avacchitam avacchAtam / ___So antakarmaNi / 41 / syati / pabhiSyati / praNiyati / sIyate / syatu / syatAm / sya / ato heriti (6 / 4 / 105) heluk / syAni / syet / avasitam / sikhA avasAya / do avakhaNDane / 42 / dyati / praNidyati / dadau / deyAt / pradAt / dedIyate / disati / ditvA avadAya / ditam / parottam / nirditam / iti parasaubhASAH / ete prsmaipdinH|| janI prAdurbhAve / 43 / jAyate / jne| jnitaa| ajani ajaniSTa / jAjAyate jamanyate / jijaniSate / janayati / jaatH| jAtiH / janaH / janatA / janyo ghaTaH / janyaM ghaTena / jnyaa| jantuH / prajanaH / prajaniSNuH / prjaa| suprajAH / suprjsau| vIjam / dIpo dIptau / 44 / dIpyate / didaupe / dIpitA / adIpi pradIpiSTa / adIdipat adidiipt| diiptH| dIptiH / pradIpaH / dIpaH / (11) prakAmamaNIyata yajcanA priya prati mAche'sya prayogaH / Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / - pUrI prApyAyane / 85 / pUryate / pupUra / pUraNam / pUraH / puuH| pUrNam pUritam / pUrtiH / puurnnimaa| tUrI tvaraNahiMsayoH / 46 / tUryate / tutUre / atUriSTa / tUrNaH / tUryam / dhUrI gUrI hiMsAgatyoH / 47 / 48 / dhUryyate / dudhUre / dhUrNaH / gUryyate / jumuure| guurnnH| ghUrI jUrI hiMsAvayahAnyoH / 46 / 50 / pUryate / jughre| ghUrNam / jUyate / jujUre / jurNaH / zUrI hiMsAstambhanayoH / 51 / zUryate / shushuur| zUrNa: / cUrI dAhe / 52 / cUryate / cu cUre / cuuritaa| cUrNam / tapa aizvarye vaa| 53 / tapyate / tepe| tptaa| tapatekhArthe devAdikatvam / AtmanepaditvaJca / vAgrahaNAdekhaye'pi tapatItyeka / pata iti caike| pratyate patati / (12) apare tu vAtu varaNa iti parasmin vAgrahaNa sambadhya dhAtumekArthamanekAcaM manyante vAhatu varaNa iti vAhatyate / "tato vAhatyamAnAsI rAmazAlA nyavikSate"ti / (13) tu varaNa / 54 / styte| vahate / vartitvA vRttvA / vRttam / liza upatApe / 55 / klishyte| ciktize / lauzitA / kliSTaH lizitaH / klezyam / lshH| klizitvA liyaa| lignAtIti nizU vibAdhana iti yAdipaThitasya / kA dIptI / 56 / kAzyate / ckaashe| acakAzat / kAzata iti bhavAdAvuktaH / vAzu zabde / 57 / vAzyate / vavAze pkssii| akvAzat / vAzitam / iti AtmanebhASA anudAtteta iti / ete janIprabhRtayaH / ___ mRSa titikSAyAm / 58 / mRSyate mRSyati / parimRSyati / mamarSa mamaSe / marSitaH / apamRSitam / durmarSaNaH / amarSaNaH / (13) pravApi aizvarye tajhyanau vo| pace zapa erasmaipadazca / (13) banekAcatvAliTi aam| vAhatAca / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / Izucira pUtIbhAve / 58 / zucati shucyte| zuzoca shushuce| pazucata azocIt azociSTa / zucitvA shocitvaa| zuzaciSati zuzociSati / zaktam / zuktiH / zocatIti zuca zoka ityasya rUpam / ... - Naha bandhane / 60 / nAti nhyte| praNaya ti| nanAha nehe| nehataH nahAte / nhaa| natsyati natsyate / samanAtsIt smnch| samanAhAm samanAtsAtAm / samanAtsaH smntst| ninatamati ninatsate / nAnahyate / nddii| upAnat upaanhii| sannahyate'neneti sbaahH| nAm / nahum / naDDA prasahya / , ranj rAge / 61 / rajyati rajyate / raraJja rarane / raktam / raDalam / raGa vA rtnaa| rajati rajata iti svAdipAThAt / / zapa Akroze / 62 / zapyati zapyate / zapati zapata iti vAdipAThAt / iti ubhayatobhASAH / ubhayapadina ete mRssprbhRtyH| NahAdayastvanudAttAH / pada gatau / 63 / padyate / pede / pattA / padanaH / pAdukA (14) / pAdaH / sampat / smpttiH| vipAdikA / padam / upapAdakaH / upapAdukaH / utpanaH / khida dainye / 64 / khidyte| cikhide| khettaa| khittvaa| khinaH / khedaH / khinte iti raudhAdikasya / liza alpiibhaav| 65 / lishyte| lilish| lessttaa| lecyate / alikSata / lezo maatraa| lizatIti taudAdikasya / vida sattAyAm / 66 / vidyate / vivide / vetaa| vivaH / nirvimaH / budha avagamane / 67 / budhyate / bubudhe / bodd'aa| bholyate / abodhi abuddha / abhutsAtAm / abhutsata / mANavakaM dharma bodhayati / bodhati bodhata iti bhauvAdikasya / ___yudha saMprahAra / 68 / sudhyate / yuyudhe / yoddhA / yuyutsate / yodhaH / ano rudha kAme / 68 / anI upasarge rudheH kAmavRtte divAditvamAtmanepaditvaJca / anurudhyate / anururudhe / anurodd'aa| anurodhaH / ksy| . (14) Nitkasipadyatairiti (uNa 185) padyate ruuH| paadH| tataH saMjJAyAceti (5 / 27) kAm / TApa / ke'Na iti hsH| (4 / 13) paadukaa| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| NAL24 pana prANane / 70 / anyate / Ane / anitaa| anatIti vAdau rUpam / (15) ___ mana jAne / 71 / manyate / mene / mantA / matvA / matamasya / matiH / darzanIyamAnI bhAryAyAH / zUrammanyaH zUramAnI / manaH / yuja samAdhau / 72 / yujyate / yuyuje / yoktaa| sRja visarge / 73 / sRjyate / sasRje / srssttaa| asRSTa / (16) iti paatmnebhaassaaH| rAdho'karmakAbahAveva / 74 / vRddhi grahaNamakarmakakriyopalakSaNam / ataeva sakarmakakriyAvyAvRttaye'kamarkAdityuktam / evakAreNa ca sakarmaka kriyaavyaavRttidhotyte| rAdhyati trunntaa| rAdhyatyodanaH svayameva (17) / devadattAya rAdhyati / "yanmahyamaparAdhyati" (18) / rADA / rAtsyati / arAtsIt / sakarmakatve vRddheranyatra rAnoti / vyadha tAr3ane / 75 / vidhyati / vivyAdha / vividhatuH / vyahA / vyatsyati / avyAtsIt / avyADAm / vivytsti| vaividhyate / vyAdhaH / viDDA / mRgAvit / vyadhaH / upavyAdhaH / ___ puSa puSTau / 76 / puSyati / puposs| poSTA / pozyati / apuSat / apuSatAm / apoSi / apukSAnAm / vytypuksst| apUpuSat / pupukSati / pIpuSyate / khapoSam / puSyaH / ___ zuSa zoSaNa / 77 / zuSyati / zuzoSa / shossttaa| zocyati / azuSat / zuSkam / tuSa tuSTau / 78 / tussyti| tutoss| tutusstuH| toSTA / tocyati / atuSat / tussttH| (15) ayaM mUrdhandhayuktaH ptthyte| tava tavagauyAntakANDAnusaraNaM na bhvti| pustake ayaM dantyayuktaH / ghacitritamAndrAnapustake'pi tthaa| gacihnita mAndrAjapustake tu muurdhnyyuktH| (16) saMsRjyate sarasijeraruNAMzUbhinneriti raghukAvye prayogaH / (17) karmavatsUtre'yaM bhASyakArasya pryogH| aba hi sidhyatItyarthaH / (18) na rya sAtvatIsna bnmhympraadhyti| kriyAsamabhihAraNa virAdhyanna kSamata ka iti . bhASapadyamidam / aparAdhyati dRSyati / virAdhyanta duyantamityarthaH / Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / ____ duSa vaikRtye / 78 / duthti| dudoSa / dossttaa| adusst| doSayati dUSayati / dossii| doSaNaM dUSaNam / dossH| niSa prAliGgAne / 80 / zliSyati / zizleSa / zleSTA / zleSyati / nikSat kanyAm / samAzliSajjatu kASTham / vyatyaznikSata / vizleSaH / (19) ___zaka vibhASito marSaNa / 81 / zakyati zakyate / zazAka zeke / zaktA / zakSyati zakSyate / azakata azakta / zakkA / zaktaH / zakitaH / marSaNaM kSamA / tato'nyatra zaknotIti / vibhASiteSvayaM na ptthaate| azakaditi marSaNe puSAdikArtham / zaktyarthasya tu karcabhiprAye'karcabhiprAye'pyazakaditi (20) ___ aiSvidA gAtraprakSaraNa | 82 / khidyati / siSvada / svettA / setsyati / akhidat / vivam / vinavAn / khibamasya / prakheditaH prakhinnaH / svedaH / khedata iti jividA snehanamocanayorityasya rUpam / krudha kope / 83 / krudhyati / cukrodha / kroddaa| krotsyati / adhat / krodhanaH / kruDA / kruddhaH / krodhaH / kSudha bubhukSAyAm / 84 / kSudhyati / cukSodha / kssottaa| kSotasyati / akSudhat / kSut / kSudhA / kSudhitaH / zudha shauce| 85 / zudhyati / zuzodha / shochaa| zotsyati / azadhat / vizuddhaH / vizuddhiH / Sidhu saMrADau / 86 / sidhyati / abhisidhyti| siSedha / mechaa| prasidhat / medhitvA sidhitvA siddhaa| siddham / sidhyaH / siddhiH| avaM sAdhayati / iti nahiprabhRtayo'nudAttAH anyativarjam / ___ radha hiMsAsarAyoH / 87 / radhyati / rarandha / rarandhataH / rarandhiva / rarandhima / nityatvAt paratvAcca numi kate saMyogAntatvAt kittvaM nAstIti nalopAbhAvaH / (19) karmaNi AliGgane ksH| anAliGgAne tu sijev| ekavacane tapratyaye ciNa / paratvAt / aSi / alikSAtAm / azlikSanta / anyatra aneSi / anissttaam| ashniksst| (20) zanotaH parasmaipaditvAt / sRdittvAt tasyApi luGi kattari azakaditi bhvti| vibhASitI marSaNa iti| zaka marSaNArtha divaadibhvti| vibhASita ityubhayapadItyarthaH / tambAntaraprasiddhyA vibhASita itytriicyte| ayaM paTaH prAvarituna zakAta iti mRcchakaTike'sya katari prayogaH / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / 87 aradhat / lbhaa| upalabhyata ityAdau nalopo bhavatyeva / nimittasyAnupaghA. tAt / radhitA rahA / ratsyati rvissyti| arandhi / randhakaH / randhanam / ___Naza adrshne| 88 / nazyati / praNazyati / nanAza / nezatuH / naMSTA nazitA / nayati naziSyati / anazat / naSTvA naMSTvA nazitvA praNazya / nkhrH| jIvanAzaM nazyati / prnssttH| ___Tapa proNane / 88 / Tapyati / atArsIt atrAsot atIt aTapat / tapitvA haptA / haptaH / TaptiH / svAdipAThAt hapnoti pitaH / nyAsakatA tu khAdAvapaThitatvAt TapnotIti kSumnAdipAThajJApakAt sAdhitam / dRpa harSaNamocanayoH / 80 / dRpyti| apat adAsat adrAsIt adiit| dRptaH / darpaNaH / darpakaH / druha jighAMsAyAm / 81 / guhyti| drohitA dror3hA drogdhaa| dhokSyati drohiyati / adruhat / TrohitvA druhitvA drugdhA ddhuuddh'aa| drugdha DhUMr3ham / mitradhruT mitradhruk / drohii| ___ muha vaicittye / 82 / muhyati / mogdhA mor3hA mohitaa| mohiSyati mokSyati / amuhat / mugdhaH mUr3haH / muk muTu / mohakaH / SNuha udagiraNa / 83 / muhyati / suSNoha / srogdhA sor3hA sohitaa| amahat / susrohiSati suna cati suna hiSati / _Niha prItau / 84 / nihyati / "na ca niyati kasyacit" / siNeha / mehitA ne gdhA neddh'aa| asnihat / snigdha strIr3ham / nik niT / uSNika / diti radhAdiparisamAptaH / radhAdayo'STau gtaaH| tebhyo radhAdibhyazcetauDvikalpaH (7 / 2 / 45) / anantaraM zamAdayaH / teSAM dIrghatvaM ghinuNa ca / divAdyantargaNasya pussaaderimaavntrgnnau| ghatvavidhAvani (21) vA druhAdInAmiti gaNanirdezo na kriyate / vaicitrapArthamityeke / yaluganivRttyarthamityapare / gaNanirdeza hi vyaavRttirucyte| tathAhi (21) vA duhamuhamRhanihAmiti (8 / 2 / 33) sUtreNa dAdairdhAtIrgha ityanuvRttI (8 / 2 / 32) / 13 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 dhaatuprdiipH| "tipA pAnubandhena nirdiSTaM yad gaNena ca / . . yaccaikAgrahaNaM kiJcit paJcaitAni na yaGluki // 1 // " iti / (22)- zamu upazame / 85 / zAmyati rogH| shshaam| zamitA / azamat / zamI / zamitvA zAntvA / zAntaH / zAntiH / upazamaH / zamanaH / prazAn tarati / svarAdipAThAdavyayam prazAniti / tamu kAiAyAm / 86 / tAmyati / atamat / pratAn / pratAmau / pratAmaH / tmii| tamitA / damu. upazame / 87 / dAmyati / adamat / ariM dAmyatIti arindamaH / "damitvApyarisaMghAtAn" iti bhaTTiH / dAntvA damitvA / damitaH dAsaH / dmii| sakarmako'yamiti zAmyatinA saha nopadizyate / asyArthanirdeza hi Nyantasya upazama iti ruupm| - zrama tapasi khede ca / 88 / zrAmyati / atramat / shrmii| zramaNaH / kumaarshrmnnaa| pAzramaH | vizramaH / vizrAma iti caandraaH| bhrama anavasthAne / 22 / bhrAmyati bhramati / abhramat / bhramI / bhramaH / bhrAntiH / bhramaraH / bhramyati anamoditi vAdipAThAt / ... kSamU sahane / 10 / kSAmyati / kSamitA kssntaa| akSamat / kSamitvA caanvaa| zAntiH / kSamUSa sahana iti bhauvAdikasya / doSaM kssmte| akSamiSTa akSasta / kSameti / (23) ___ lamu glAnau / 101 / lAmyati / caklAma / lamitA / aklamaba / lmii| lmH| madI harSe / 102 / mAdyati / mamAda / maditA / madiSyati / amadat / mattaH / madanaH / mditvaa| madaH / pramadaH / pramAdaH / unmAdI / unmadiSNuH / vRditi zamAdiparisamAptaH / asu kSepaNe / 103 / asyati / nirasyati nirasyate / Asa / pAsatuH / (22) tenaiSAM yahaluki dodrogdhi dIdrohIti dodhIr3hi, momohIti momIgdhi mImIr3hi, sINohauti soNagdhi soNadi seNehIti sevA gdhi, senneddh'i| yaGica draudruhyate / sIpaNu hyte| seNiyate iti| (23) ayaM divAdAvaSit / "aSita: dAmyateH zAntiH camUSaH kSamateH kSamA / ' Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| AsuH / asitaa| Asthat / nirAsthat nirAsthata / asitvA astvA / astam / prAsaH / praasnii| yasu prayatne / 104 / yasyati yasati / saMyasyati saMyasati / prayasyati / yasyatu ystu| yasyAt / yasya / ysyaani| ayasat / yasitvA yastvA / yastaH / prAyAsayate / yaasii| jasu mokSaNe / 105 / jasyati / ajasat / tasu prakSepe / 106 / tasyati / tasyatu / tasya / tsyaani| atasat / dasu ca / 107 / dasyati / adasat / dastaH dAsitaH / dasyuH / vasu stambhe / 108 / vasyati / vasitvA vastvA / vastam / uSitamiti nivAsArthasya / vasitamiti gaNAntarapAThAt / . aSa vibhAge / 108 / vyuSyati / avuaSat / dAhArthasya na puSAditvam / avyoSIt / . . plaSa dAhe / 110 / plaSyati / apluSat / ploSateH lagAtezca aploSIditi / visa preraNe / 111 / visya ti / avisat / visam / / kusa zleSaNa / 112 / kusyati / asat / kusitaH / kusitaayo| vusa utsarge / 113 / vusyati / avusat / vusam / musa khaNDane / 114 / musyati / amusat / musalam / muSa ityeke / (24) * masI parimANe / 115 / masyati / amasat / mstH| mAsaH / masUram / _ luTa vilor3ane / 116 / luTyati / aluTat / loTatIti bhauvAdikasya / lovyatIti dhAtvantare darzitam / (25) ucaM smvaaye| 117 / uccati / uvoc| jctuH| aucat / mA bhavAnucat / aucicat / mA bhvaanucict| uciciSati / ocitvA / ucitam / uhavaH / (26) (24) bhAve yo durgazcamaM mUrdhanyAntaM ppaatth| "rAghavasyAmuSaH kAntAm" iti bhapriyogazcAva yeNodAhataH / (25) loThyatIti kaNDAdiyagannAdrUpam / (26) ukhAdayazesi (uNa, 4534) casya lava guNAbhAvazva / ulvo grbhaashyH| . ' Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 dhaatuprdiipH| bhRzu bhraMza adhaHpatane / 118 / 118 / bhRzyati / babharza / abhRzat / bharzitvA bhRSTvA / bhRSTaH / bhRzam / bhrazyati / abhrazat / bAbhrazya te / naMzaH / bhraMzitvA bhraSTvA / bhrssttm| bhraMzatestu abhaMziSTa abhrazat banIbhrazya ta iti rUpam / kaza tanUkaraNe / 120 / kazyati / avazat / vazitvA karzitvA / kshH| krshimaa| krazIyAn / krshisstthH| kAryam / kazAnuH / kazAnuretAH / vRza varaNa / 121 / vRzyati / avazat / jiSA pipAsAyAm / 122 / dRSyati / asst| dRSitvA tarSitvA / hRSitamasya / tRSNak / tarSaH / tRSNA / TaT / haSa tussttau| 123 / dRSyati / ahRSat / hRSTa loma hRSitaM loma / hRSu alIka ityasya tu harSati aharSI diti / ruSa roSa / 124 / raSyati / aruSat / roSTA roSitA / ruSitvA roSitvA ruSdhA (27) / ruSitaH ruSTaH / ruTa / Dipa kSepe / 125 / Dipyati / addipt| DiDepa / DepaH / DipatIDi tudAdipAThAt / kupa krodhe / 126 / kupyati / akupat / kupitaH / kopaH / gupa vyAkulave / 127 / gupyati / agupat / gopitA / yupa rupa lupa vimohne| 128-130 / yuSyati ayupat / rupyti| arupt| lupyati alupt| lubha gAradhye / 131 / lubhyati / lulobha / lobhitA lobdhA / alubhat / lobhitvA lubhitvA lubdhA / lubbaH / lobhaH / .. zubha saJcalane / 132 / kSubhyati / akSubhat / kSobhaH / kSobhate zumbhAtIti tu gaNAntarapAThAt / puSAdaH pUrvamasya pAThe'pi na dossH| akSubhaditi dhutAdipAThenaiva siddheH / na cAkSobhIditi sinivRttyartham / zumAteH sico'vazyambhAvAt / bhakArAntaprakaraNAnurodhena cehopadizyate / (27) toSasahabharuSariSa tauDvikalpaH (12 / 48) / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| Nabha tubha hiMsAyAm / 133 / 134 / nabhyati / prANabhat / namaH / nabhate nabhAtIti gaNAntarapAThAt / tubhyati / atubhat / kliTU aadrobhaave| 135 / klidyti| cikled| leditA lttaa| aklidat / klinam / cillidam / leditvA kliditvA klittvaa| jimidA snehne| 136 / medyati / amidat / mitram / midivA meditvaa| mitramasya meditamasya / pramintraH prmeditH| mitram / medate amediSTa iti svAdipAThAt / jividA nehanamocanayoH / / 137 / vidyti| cikSveda / veditaa| adhivdt| cvisamasya veditamasya / pravimaH prkssveditH| cveditum / viditvA kSeditvA / Rdhu vRddhau / 138 / Rdhyati / AnaI / AvRdhatuH / ardhitA | pAIt / ardidhiSati It sati / adhitvA Rddddaa| Rddham / samRddhiH / RdhotIti sauvAdikasya / __ radhu abhikAjJAyAm / 138 / gRdhyati / jagadha / gdhitaa| agdhat / gardhitvA gRhaa| ddhaH / gradhraH / grabhuH / gaInaH / iti parasmaibhASA udAtteta iti / rAdhyatiprabhRtayaH parasmaipadinaH / zamAdayastUdAtAH / - haditi divAdaH puSAdezca parisamAptaH / panye tu puSAdiparisamAtyarthaM hatkaraNam / divAdayastvaparisamAptA iti kSIyate mRgyatItyAdi siddhamityAcakSate / (28) iti mahAmahopAdhyAyazrImaitreyarakSitakato dhAtupradIpa divAdInAM vRttiH // 4 // (28) tAmA pathikastathApi nitarAM dhyAyana muhaH kSIyata itymrupryogH| Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha khAdaya ucyante / dhuja abhiSave / 1 / abhiSavaH surAsandhAnaM sapanaM pIr3ana sAnaM manthanaM tejanaM vaa| sunoti sunute / sunve sunomi / paratvAd guNe kRte utazcapratyayAdityanuvRttI (6 / 4 / 106) lopazcAsyAnyatarasyAM mvoritukAralopo (6 / 4 / 107) na bhavati / iha tu guNAbhAvAd bhavatukAralopaH / sunvaH sunuvaH sunuvahe sunvheityaadi| abhiSuNoti / suSAva suSuve / sotA / abhisothati / abhyaSuNot / asAvIt asoSTa / abhisusUSati / abhisusUH (1) / sutvA / sutvAnau / somasut / rAjasUyam / SiJ bandhane / 2 / sinoti sinute / siSAya siSthe / seSIyate / sisauSati sisauSate / viSayaH / sitam / sino grAsaH svayameva / sitA pAzena shuukrii| ziJ nishaane| 3 / zinoti zinute / zizAya zizye / shetaa| shitm| ___ Dumin prakSepaNa / / / minoti minute / mamau mimye| mimya tuH mimyaate| maataa| mAsyati mAsyate / minuyAt minviit| mIyAt mAsISTa / amAsIt amAsta / mitsati mitsate / memIyate / pramAya / pramayaH / minimam / prmaataa| ciJ cayane / 5 / cinoti cinute| cikAya cicAya cikye cicthe / cikauSati cicauSati / cecIyate / cAyayati cApayati / cinvan cinvAnaH / kAyaH / nicayaH / saJcayaH / nikaayH| nikAyyam / agnicit / citram / citraa| citraguH / stRJ AcchAdane / 6 / stRNoti stRNute / stuNataH stRgavAte / nistartA / tistIti / tAstaya'te / stutam / stRtvA / kAJ hiMsAyAm / 7 / kaNoti kaNute / cakAra ckr| cikIrSati / cekriiyte| kArA bandhanAlayaH / (1) abhipUrvAt sunItaH samantAt kvipa / abhimusUSatItyava tu tautiNyorityanenaiva (8 / 3 / 61) SatravyADattiH syaat|| Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 dhAtupradIpaH / 'vRJ varaNe / 8 / vRNoti vRNute / vavAra vavre / varitA vriitaa| vivariSati vivarISati vuvarSati / vevrIyate / vRtam / hatiH / kRtyam / dhuJ kampane / / dhunoti dhunute / adhunot adhunuta / dhotA / adhauSIt adhoSTa / dhutam / "vidhutvipinraajiH"| nyAsakArastu svaratisUtIti sUtre (7 / 2 / 44) dIrghAntametamuktavAn / tanmate dhUnoti dhunute / adhAvIt adhoSTa adhaviSTa / dhUtvA / dhUtaH / (2) iti vibhASitA ete / Tudu upabApa / 10 / dunoti / dudAva | dotaa| dutvaa| dutaH (3) / davathuH / davaH dAvaH / hi gatI badau ca / 11 / prhinnoti| prahiNvaH prahiNuvaH / prahiNmaH prahiNumaH / prajighAya / prahiNuyAt / prAjIyat / jighISati / jedhIyate / hetuH| heyaH / pR prItI / 12 / pRNoti / ppaar| parsA / apArSIt / sTa prItipAlanayoH / 13 / prIticalanayorityeke / smRNoti / pasmAra / smR ityeke / 14 / smRNoti / sasmAra / . pAtra vyAptau / 15 / Apnoti / aap| aaptaa| Apat / vyApya / prApya prApayya / Apyam / ApaH (4) / - zakla zaktau / 16 / zaknoti / zazAka / shektuH| shtaa| azakat / zaktaH / zakyam / zakaH / rAdha sAdha saMsiddhI / 17 / 18 / raanoti| rraadh| ArarAdhatuH / pArarAdhuH / aparedhatuH / aprdhuH| raahaa| rAtsyati / arAtsIt / rAdhyatIti vRddhau divAdiH / sAnoti / sADDA / siSAtsati / siSAdhayiSati / sAdhuH / (5) iti parasmebhASAH / ete duprabhRtayaH parasmaipadinaH / anudAttA:khAdayaH vadhUvarjam / (2) U dhUnIti vAyurvivatazavaziraH zreNikuJcaSu iti mAlatImAdhava bhavabhUtiprayogaH / (3) dUna iti dIrghastu du dru gatAvinyasya / sAnubandhakatvAt / asya tu dutamiti / tathAhi mAghaH "mRdutayA dutyaadhrlekhye"ti| (4) Apnotahakhati (uNa, 2 / 216) auNAdik kvipa / (5) kaicidimamaSopadezamAhuH / tadasat / SIpardazalakSaNavirodhAt / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 dhaatuprdiipH| - azU vyAptau / 18 / saMghAta c| aznute / vyaanshe| athitA aSTA / AziSTa ASTa / assttm| prazAzyate iti dhAtuparAyaNe asyaiva yadAhRtaH / nyAsakArastu aza bhojana ityasya yavidhau grhnnmicchti|| STigha Askandane / 20 / stite / tissttidhe| tisteghiSate tistidhiSate / tiSTeSayiSati / stedhitvA stidhitvA / aatmnebhaassaavudaattau| eto aatmnepdinau| atha meTaprakaraNaparasmaipadinI darzyante / tika tiga c| 21 // 22 / cakAraNAskandana ityapekSate / tinoti / titeka / tikitam / tikaH / taikAyaniH / tignoti / tigmam / Sadha hiNsaayaam| 23 / snoti| ssaagh| sisdhissti| siSA- . dhayiSati / jiSA prAgalbhye / 24 / sRSNoti / dadharSa / dhrssitaa| dhRSTamasya / dharSi* pRssttH| ___dabhu dambhe / 25 / damoti / dadambha / debhatuH / debhuH / dadandhata daMdabhuriti kecidicchanti / dambhitA / didabhiSati dhImati dhisati / dambhitvA dyaa| dadhaH / Rdhu vRddhau / 26 / Rdhoti / AnaI / AvRdhatuH / hapa proNane / 27 / hpnoti| tatapa / pitm| Rdhyati TapyatIti divAdipAThAt / (1) chndsi| (6) chandasItIdamadhikatamAgaNaparisamApteH / aha vyAptI / 28 / ahoti / dagha dhAtane / 28 / danoti / camu bhakSaNe / 30 / canoti / rikSi ciri jiri dAza ha hiMsAyAm / 31-36 / riNoti / kSiNoti / kSiNotIti bhASAyAmapyasya prayojana kecidicchanti / paJcavANaH kSiNotIti(7) (6) idamava gaNasUvamekam / (7) dUrIbhUtaM prasanumapi mAM paJcavANa: kSiNItIti meghadUte / na tada yazaH zastrabhRtAM kSiNotIti imAM hadi vyAyatapAtamakSiNIditi ca kAlidAsaH / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdopH| 105 kaalidaasH| ciriNoti / jiriNoti / dAnoti / dRNoti / iti prsmaibhaassaaH| ete tikaprabhRtayaH parasmaipadinaH / diti / khAdInAM prismaaptH| iti mahAmahopAdhyAyomaitreyarakSitakato dhAtupradIpa khAdInAM vRttiH // 5 // ____ atha tudAdaya ucyante / tuda vyathane / 1 / tudati tudate / tottaa| tudan tudamAnaH / tudatI tudntii| totram / pratodaH / aruntudaH / nuda preraNe / 2 / nudati / nudate / praNudate / nunod| nottaa| nutaM nunnm| punaH parasmepadiSvayaM ptthissyte| kacaMbhiprAye kriyAphale'pi paramma - . padArtham / diza atisarjane / 3 / dizati dishte| dizatu dishtaam| padizat adizata / dizyAt dikSISTa / adikSat adikSata / Adizan AdizamAnaH / dik / deshH| ____ bhrasja pAke / 4 / bhRjjati bhRjjate / babharja babhrajja banajne babharje / babharjataH babharjAta babhrajjatuH babhrajjAte / babhrajjuH babhrajire babharjuH babharjire / bhraSTA bhii| bibhrakSati bibhana ti bibharjiSati bibhrajiSati bibhartate bibharjiSate vibhrakSate bibhrajiSate / baromRjyate / bhayaM bhradagyam / bharga: bhradgaH / bhRSTam / kSipa preraNe / 5 / kSipati kSipate / abhikSipati / kSetA / akSepsota akSipta / prikssepii| parikSepakaH / kSepaH / kSipyatIti divAdiSu pAThAt / kaSa vilekhane / 6 / kaSati kaSate / kraSTA kii| akArSIt akAkSIta avakSata avakSata avaSTa / kamtIti bhauvAdikasya / iti ubhayatobhASAH svaritetaH anudAttAH / Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 dhAtupradIpaH / _RSI gatau / 7 / pUrvottaradhAtusAdRzyAnurodhena (1) pRthagayaM parasmaipadI nirdizyate / RSati / RSataH / aanrss| ARSatuH / arssitaa| arSiSiSati / RSTaH / RSiH / iti parasmaibhASo'yamudAttaH / / juSI prItisevanayoH / 8 / juSate / jujuSe / jossitaa| jojuSyate / jajuSiSate jujoSiSate / juSTaH / juthaH / sajUH / sjusso| sajuSaH / / povijI bhayacalanayoH / 8 / uhijate / uddijitA / uvivijiSate / vijivA / vignaH / vignavAn (2) / uhijitum / karaNe ghaJ vegaH / vegitaH / bholajI aolasjI bor3e / 10 / 11 / ljte| leje| lagnaH / lajjate / lalajje / lagnaH / ljjaa| nambo'vAsA iti pRSodarAditvAd varNavikAraNa tvrgpnycmaadiH| lajilajjayo .dipAThAlajate lajjata iti madhyodAttatvaM na syAt (3) / iti AtmanebhASA anudAtteta udAttAH / / , potrazca chedane / 12 / vazcati / vavazva | vavrazcatuH / vazcitA vraSTA / vriivshcaate| vivazciSati vivrakSati / vshcitvaa| vaNaH / vRkssH| mUlaparihaT / ___ vyaca vyaajiikrnn| 13 / vicati / vizyAca / vivictuH| vivyacitha / vivicitheti kecit / vycitaa| vyaacyti| viyaciSati / vevicyate / vicitaH / vicitvA / vyAcakaH / uruvyacAH / uchi ucha / 14 / uJchati / ucchAJcakAra / uJcicchiSati / uJchatI unchntii| ucchA / svAdau cAsya pAThaH svarabhedArthaH / (4) (1) pUrvottaradhAtusAhacaryAnurodheneti Gapustake pAThaH / (2) praaynaaymutpuurvH| tathAca cakranda vimA kurarova bhUya iti kAlidAsaH / uDejitA dRSTibhirAzraya ta iti ta NijantAt tH| (3) lajate lajjata iti yadA tudAdistadA zapratyaye pratyayakharaNa (213) mdhyodaattH| yadA tu bhvAdistadA anudAttI supitAviti (331.4) zapo'nudAttatvAnnAyaM mdhyodaattH| api tu tAsyanudAttenDidadupadezAlla saarvdhaatukmnudaattmgingori(6|1|186)tyneg lasArvadhAtukatapratyayasthApyanudAttatva nAdyudAtto'yam / (4) kapItAdivardakazI dhAnyAdiparigraha unychH| uJchaH kaNaza AdAnaM kaNizAdyarjanaM zilamiti yaadvH| saudA dakasyIJchatInyasya pratyayakharaNa madhyodAttatvam / dhAtukhareNa bhauvAdikasya tvaayudaatttvm| eva. muckRtiitysyaapi| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / 107 uko vivAse / 15 / ucchti| vyuSTiH / "vyuSTaM kalye vipAzita" / ayamapi bhvAdau paThitaH / svarabhedAya / Rccha gatIndriyapralayamUrtibhAveSu / 16 / Rcchti| Anarcha / Ana tuH / Rcchitaa| samRcchiSyate / RcicchiSati / . micha utkleze / 17 / micchati / "mimiccha rogiNaM tadA" / mimicchiSati / (5) jarca carca jharca pribhaassnnsntrjnyoH| 18 / 20 / jarcati / carcati / carcitam / vicciNkaa| jharcati / jamarca / jarja jharbha ityek| jarjati / jarjaraH / jhamati / jharbharaH / tvaca saMvaraNe / 21 / tvacati / tvacaH / tvak / Rca stutau / 22 / Rcati / Anarca / AnRcataH / arcitaa| aya'm / Rk / aInaca: aIrcam / arcA / unja Arjave / 23 / unnati / ulAJcakAra / unijiSati / abhugrahaH / samudgaH / nyunH| ubha utsarge / 24 / umati / shrojhiit| ujijhiSati / udyaH / dopdho'ym| lubha vimohane / 25 / lubhati / lulobha / lobhitA lobdhA / lubhitvA lobhitvaa| vilubhitaH / (6) lubhyatIti tu lubha gAyeM ityasya / ripha ktthnyuddhhiNsaadaanessu| 26 / riphti| rireph| noSadhAt taphAntAdeti (1 / 2 / 23) nopadhagrahaNasAmarthyAnityamakittvamicchanti / rephitvA / rephH| ___Tapha Tanpha haptau / 27 / 28 / Dhaphati / trphitaa| tarphitvA / hamphati / tahampha / ttmphitaa| phitvA samphitvA / ___ tupa tumma tupha tumpha hiMsAyAm / 28 / 32 / tupati / tumpati / tuphati / tumphati / tupatumyagrahaNaM vAdI svarArtham / (5) utkleza: paudd'aa| (6) sumo vimohana iti (12 / 54) kvaamisstthyoniymid| Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / dRpha Dampha utklethe / 33 / 34 / dRphati / dRmphati / vAmanastu TapiTapI pAntAvicchati / yaduktaM tadAdau yo TapiTTapI tAvudAttAveveti / Rpha Rnpha hiMsAyAm / 35 / 26 / Rphati / aanphai| AnRphatuH / Rmphati / RmphAJcakAra / RmpiphiSati / RmphitvA arphitvaa| gupha gunpha granthe / 77 / 38 / guphati / gumphati / gumphaH / / ubha unbha pUraNa / 38 / 40 / ubhati / uvobha / bhtuH| ubhau / ubhym| umbhti| ummAJcakAra / umbhitaa| umbhitvA / umbhaH / kumbhaH / kumbhii| ayastu mbhaH / zubha zubha zobhArthe / 41 / 42 / zubhati / shushobh| zuzubhatuH / azobhIt / shaubhii| zobhata iti bhauvAdikasya / zumbhati / zuzumbha / / hadityato nuvidhI mphAdayaH samAptA ityarthaH / / dRmI granthe / 43 / dRbhati / dadarbha / dahamatuH / darbhitA / darbhaH / dRbdhaH / * vRtI hiMsAgranthayoH / 44 / ghRtti| cacataM / crtitaa| catiSyati casyati / acIt / cicatiSati cicutsati / carItyate / vRttam / caya'm / yasya vibhASetyaniTve (7 / 2 / 15) siddhe'syedittvena tasyAnityatvajApanAddhAvita iti siddham / (7) vidha vidhAne / 45 / viti / vivedha / vividhatuH / vedhitaa| vedhitvA vidhitvA / vedhaH / vidhiH / (8) jur3a gatau / 46 / jur3ati / jujodd'| mRr3a sukhane / 47 / mRr3ati / mamarDa / mamRr3atuH / mrdditaa| mRr3itaH / mRr3itvA / mar3aH / mRddaanii| mRGgAtIti naiyAdikasya ruupm| pRr3a ca 1 48 / pRDati / paparDa / pRNa proNane / 48 / pRNati / lokampRNaH / (7) dittva yau~ gantAniSThAyAmaniTa tvaam| tena carI cUta: carInRtavAnityanthe / (8) bhASya tvnythaa| tathAhi samarthasUtra (2 // 1 // 1) bhASyam-"vidhiriti koyaM zabda. 1 vipUrvAda dhAnaH karma sAdhana ikAra" iti / khare bhedaH / inpratyayAntasya nittvAn " nityAdinitya"miti (1997) AdhudAttatvam / kipratyayAntasya tu pratyayavareNAntodAttatvam / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / 108 mRNa hiMsAyAm / 50 / mRNati / mRNitam / rANAlam / tuNa kauTilye / 51 / tuNati / tutoNa / puNa karmaNi zubhe / 52 / puNati / nipuNaH / puNyam / muNa pratijJAne / 53 / muNati / muNitam / / kuNa zabdopakaraNayoH / 54 / kuNati / cukoNa | koNaH / koNitvA kunnitvaa| konnikaa| * zuna gatau / 55 / zunati / zunakaH / druNa hiMsAgatikauTileSu / 56 / druNati / dudronn| droNaH / dronnii| druNaH / drunnii| kudronnii| vidroNam / / __ghuNa dhUrNa bhramaNa / 57 / 58 / ghuNati / judhonn| ghuNatI ghuNantI / ghUrNati / jughUrNa / ghUrNatI ghUrNantI / ghoNate ghUrNata iti bhauvAdikayo rUpam / pura aizvaryAdItyoH / 58 / surati / suSora / soritaa| sUryAt / asoriit| surH| suraa| kura zabde / 60 / kurati / kUryate / cukora / kUyyAt (9) / akorIt / khura cchedne| khaNDane c| 61 / khurti| cukhor| khoritA / nyakhorIt / khurH| . mura saMveSTane / 62 / murati / muraH / murAriH / kSura vilekhane / 63 / kSurati / cukSora / turaH / ghura bhImArthazabdayoH / 64 / ghurati / jughora / ghorH| ghurdhrH| (10) pura agragamane / 65 / purati / puram / purii| vRha udyame / 66 / vRhati / vahitA vA / vahiSyati vaca'ti / avIta akSat / vriivhyte| vivarhirSati vivakSati / varhitam vrddhm| baDhaH / vahitvA vRTvA / vRha stRha ha hiMsAH / 67-68 / tthti| tarhitA ta / atIta (9) hali ceti (8 / 2277) diirghH| na bhakurakurAmiti (8 / 2 / 79) tu na khaH / atra karotereva grhnnaat| (10) kabAdImA ke he bhavata iti (6 / 1 / 12, vA) hitvam / pRSIdarAditvAcca na halAdizeSaH (1460) / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 dhaatuprdiipH| akSat / tarIDhayate / tahitvA ddhddh'aa| dRDhaH / stRhati / tasta hai| stahitA sta / stahiSthati staya'ti / astIt astu ksst| tistarhiSati tistakSati / tiSTahayiSati / triissttryte| starhitvA stRTvA / sta ddhH| iti / th| tahitA DhaNTA / TahiSthati DhaGkSyati / ddhhyaat| aTahIt atAkSIt / ahiSTAm atArTAm / tiTa hiSati tikssti| (11) tarIhyate / hitvA tRNTA / r3haH / TahaNam / iSu icchAyAm / 70 / ukAra stviSugamIti (73 / 77) vizeSaNArthaH / (12) icchati / iyess| iisstuH| ISuH / eTA essitaa| icchata (13) / iSTam / iSTiH / eSaNaH / eSaNI / "nArAcI bheSaNImAhuH / " eSitvA dRSTvA / - miSa spardhAyAm / 71 / miSati / mimeSa / messitaa| nimeSaH / meSaH / miSaH / kila khaitya krIr3anayoH / 72 / kilati / cikela / kelitA / keliH / tila snehane / 73 / tilati / titela / tilaH / cila vasane / 74 / cilati / cilam / celam / braahmnnicelii| cala vikasane / 75 / calati / calatI clntii| jvalAdikasya tu cala cAla calantIti / . ila svapnakSepaNayo / 76 / ilati | iyela / IlatuH / elitaa| ilaa| vila bhedane / 77 / vilati / vilam / pila gahane / 78 / nilati / praNilati / ninela / hila hAvakaraNe | 78 / hilati / hilaH / zila Sila uche / 80 / 81 / zilati / zizela | zilam / silti| siSala / siSelayiSati / bila saMvaraNe / 82 / bilati / bilam / Abilam / mila zleSaNe / 83 / iti parasmaipadiSviha kecit paThanti / teSAM (1) halannAce ti (1 / 2 / 10) sani halagrahaNasya jAtivAcitvAt kittva nlopH| (12) mAndrAnapustake tutISasahalubharuSariSa iti (rA48) vizeSaNArtha iti paatthH| (13) icchAbhyo vibhASA vartamAna iti (33160) vartamAne ling| laT ca Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / 111 karcabhiprAye kriyAphale'pi parasmaipadaM phlm| milati / mimela / melitaa| militam / melaH / (14) likha akSaravinyAse / 84 / likhati / lilekh| lekhitaa| alekhIt / likhitvA lekhitvA / (15) hRllekhaH / lekhanaM / lekhnii| prAyeNa lekhakaH / likhanaM likhiSyati likhitavyamiti tu saMjJApUrvakavidhiranitya iti (p,84)| guNAbhAvaM manyanta / kuTa kauTilye / 85 / kuTati / cukoTa / kuTitA / akuttiit| cukuTiSati / koTyam / kuttitvaa| puTa saMzleSaNa / 86 / puTati / pupoTa / puTitA / puttitvaa| puTam / kuca sakoce / 87 / kucati / kucitA / saMkocaH / guja zabda / 88 / gujati / gujitA / agujiit| gojayaMti / gujaH / gojaH / .. gur3a rakSAyAm / 88 / gur3ati / gur3itA | gur3aH / gur3itaH / Dipa kSepe : 80 / Dipati / ddipitaa| Depyam / DipyatIti divAdi. pAThAt / chura cchedane / 81 / churati / churyAt / churaNam / churitam / churikA / sphuTa vikasane / 82 / sphuTati / pusphoTa / sphuttitaa| asphuTIt / * bhvAdiSu pAThAt sphoTati / asphuTat asphoTIt / sphoTata iti / (14) kathaM "na dRSTa: zaithilya milama miti ceto dahati ma" ityamaruzatake tanomadhyasthAntaH parimilanamaprApya haritamiti ratnAvalyAM vyAlanilayamilanena garalamiva kalayati malayasamauramiti gautagovinda ? nahi tatpuruSAzrayeNa mila SaNe likha akSaravinyAsa iti kuttaadii| apAccatuSpAcchakuniSvAlekhana iti (1942) nirdeshaat| anye tu milanazabdasthAne bhAve lAntaM milisazabda paThanti yathA kecida vithAmazabdasthAne vizvAntizabda paThanti / (15) acedaM keSAJcit smaadhaanm| gAG kuTAdibhya ityava (1 / 2 / 1) kuTasyAdiH kuTa AdiryeSAmityeka zeSahattyA bahuvrIhitatpuruSayoIyorapyAzrayaNAl "likhitu vizvasano'pi zaktihAni"riti "khayameva likhiSyata" iti siddhaM bhvtiiti| anyetu lekhitvA likhitvA lilekhiSati vilekhitumityAdi vRttikAra (rArAza413) prayogadarzanAdAlekhana iti (1142) nirdezAcca tatpuruSAyaNapakSa duSTa eveti manyamAnAH saMjJApUrvako vidhiranitya iti (pa, 6) paribhASayA kaivalaM likhituM likhiSyata ityabhiyuktaprayogahayaM kathaJcita smynte| mililikhayostu kuTAdiSu nAntarbhAva eveti vyavasthApayanti ca / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / muTa AkSepapramaInayoH / 83 / muTa ti | muttitaa| moTakaH / gaNAntara moTati / mottyti| truTa cchedane / 84 / buTati truTyati / tutroTa / truTitA / tuTa kalahakarmaNi / 85 / tuTati / tuttitaa| tuttH| ghuTa chuTa cchedane / 86 / 87 / cuTati / cuttitaa| chuTati / kuTitA / jur3a bandhane / 88 / jur3ati / judd'itaa| jor3iteti gatyarthasya / kar3a mde| / kati / kaDagaraH (16) / kAr3aH / kar3eH kuTAdikAryabhAvAdanyatrApi pATha na dossH| evaM kuTAdipAThabalAdakar3odityatrApi prato halAdelaghori (7 / 2 / 7) tyanigalakSaNAyA haripyabhAva iti kecit / apara tu TavargAntAnurodhe neha nirdizyata iti bruvate / bhvAdiSvasya pAThastu varabhedArthaH (17) / luTha saMzleSaNa | 100 / luThati / lutthitaa| aluThIt / lur3a ityeke / 101 / luiti / ludd'itaa| huDa sahane / 102 / hur3ati / hur3itA (18) / kuDa vAlye / 103 / kuDati / kuDitA / koyam / koDaH / pur3a utsarge / 104 / pur3ati / pur3itA / ghuTa pratighAte / 105 / ghuTati / ghuTitA | ghoTakaH / tur3a tor3ane / 106 / tur3ati / tudd'itaa| thur3a chur3a saMvaraNa / 107 / 108 / thur3ati / thur3itA / sthur3ati / sthur3itA / khur3a chur3a ityeke / 108 / 110 / khur3ati / khudd'itaa| "khIr3a: khaJja triSu smRtaH / " chur3ati / chur3itA / hur3a saMghAte / 111 / hur3ati / hudd'itaa| (16) matAntare kdd'krshbdo'ym| tathAca haradattaH-"kar3a md| kar3atauti kdd'H| kaI karotI. tyata eva nipAtanAt khc| kar3akarI mASamudgAdi kASTha mucyata" iti| kar3agarI saMtova itymrH| kaDaGkaradakSiNAccha ceti (5 / 1 / 6) chapratyaye kar3aGgarama haMti kar3agarIyo vssH| nauvArapAkAdikar3agarauyairiti rghukaavye| (17) unychtivt| uchi uJche ityatra TIkA drssttvyaa| (18) mAdhavabhaTTIjibhyAmaya na dattaH / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / brur3a car3a ityeke / 112 / 113 / brur3ati / brudd'itaa| bhur3ati / bhudd'itaa| sphura sphuraNe saJcalane dIptau ca / 114 / sphurati / sphuritaa| niSpha rati nisphurati / sphorayati sphArayati / apusphurat apuspharat / pusphorayiSati / pusmArayiSati / sphara ityeke / 115 / adupadhaH / spharati / psphaar| sphur3a bur3a saMvaraNe / 116 / 117 / sphur3ati / sphur3itA / vuDati / (19) / krur3a nimajjane / 118 / krur3ati / krodd'H| kriidd'aa| bhRr3a ityagyeke / 118 / bhRr3ati / vArDa / bhRr3itA / dhrur3a ityapare / 120 / dhruti / sphula saJcalane / 121 / sphulati / pusphol| sphulitaa| niSphulati niHsphulati / iti parasmaibhASA udAttAH / gurI udyame / 122 / gurate / jugure / guritA / udgUrNaH / udgUrNavAn / iti Atmane bhASaH / aymnudaattet| _NU stavane / 123 / nuvati / praNavitA / nyanuvot / nUtvA / nUtaH / dhU vidhUnane / 124 / dhuvati / dhuvitA | dhuvitram / kecidatra guNamicchanti / dhavivam / dhUtam / - gu purISotsarge / 125 / guvati / jugAva / juguvatuH / gutA / guSyati / aguSIt / agutAm / agutam / gUnaH / gUNavAn / - dhru gatisthairyayoH / 126 / dhruvti| dhruvitaa| adhruviit| dhruvaH / iti kuTAdiSvajantA ete parasmepadinaH / ___kuG zabde / 127 / kuvte| kutaa| akuta / cokUyate / kUDiti dIrghAnto'yamityeka icchanti / kuvate / kuvitaa| AkUtam / vikUtamiti / aditi / kuTAdi parisamApteH / pRG vyAyAme / 128 / vyApriyate / vyaappre| vyaapaa| vyApariSyate / vyApapUrSate / vyApArayati / vyaapiiprt| vyApatya / vyApRtaH / vyApAraH / saMpAraH / (19) "meva yeNete na pcynte|" iti maadhvH| asmatsaMgrahItagaghaGapustakeSu tu te snti| 15 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 dhaatuprdiipH| mRG prANatyAge / 128 / mriyte| mmaar| martA / mariSyati / ammiyata / mRSISTa / amRta / mumUrSati / marImrIyate / mArayati / amiimrt| mRtvaa| mRtH| mRtyuH / maraH / amaraH / iti pAtmanebhASau / ajntaavimaavaatmnepdinau| ripi gatau / 130 / 131 / riyati / rirAya / riya'taH / rtaa| rIyAt / araiSIt / rirISati / rerIyate / piyati / pipAya / ptaa| dhi vidhAraNe / 132 / dhiyati / didhAya / didhyatuH / dhetaa| kSi nivAsagatyoH / 133 / kSiyati / cikSAya / kSayaH / prakSIya / kSINaM kSitam / kssyii| SU preraNe / 134 / suvati / abhiSuvati / savitA / sUryaH / sUtaH / kR vikSepe / 135 / kirati / avakirate hastI strayameva (20) / apaskirate vRSabhaH / ckaar| ckrtuH| ckrH| karitA kriitaa| akaariit| cikariSati (21) / cekIryate / vikiraH viSkiraH / utkArI dhAnyAnAm / utkaro rjsaam| kiirnnH| kauNiH / gR nigaraNe / 136 / girati gilati / avagirate / sNgirte| vijigrissti| nijegilyate / udgIrNam / udgaarH| timiGgilaH / garaH / galaH / iti parasmaibhASAH / parasmai padina ityarthaH / SUprabhRtaya udAttAH / dRG Adare / 137 / Adriyate / AdartA / AdidariSate / dedrIyate / AdRtyaH / shraadrii| AvRtaH / dhG avasthAne / 138 / 'dhriyate (22) / dadhra / dhrmaa| didhariSate / dhrmH| AdhAraH / iti aatmnebhaassau| kirAdikAryAnurodhena pRGmRGoranantaraM nopadiSTau etau / (20) bhUSAkarmakirAdisanAcAnyatrAtmanepadAditi (31.87. vA) karmakartari ycinnonissedhH| avAkauraSTa avAkariSTa avAkarauSTa vA hastau svayameva / khadehaM pAMvAdinAvakirati sA pAvaNotirotyarthaH / (21) kirazca pasabhya iti (7 / 2 / 05) sani nityamiTa / mAtra vRttI veti (02 / 38) pravattate vaamnhrdttmte| bhAgatikArasvavApi diirghviklpmaah| mAndrAjapustake cikarauSatauti dIrghodAharaNamapi dattam / Gapustake tu kaivalahakhodAharaNameva / (22) "ghiyate khedalavodgamo'pi te" iti raghu kAvye / "dhriyate kusumaprasAdhanam" iti kumAra / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| 115 praccha jIpsAyAm / 138 / pRcchati / papraccha / papracchatuH / papracchuH / prssttaa| prakSyati / aprAkSIt / aprASTAm / pipRcchiSati / parIpRccyate / pRSTvA / pRSTaH / praznaH / pRcchA / zabdaprATa / zabdaprAzau / zabdaprAzaH / iti paJca caite kirAdayaH / haditi kirAdiparisamApteH / (23) .. sUja visarge / 140 / sRjati / sasarja / sasRjatuH / sraSTA / srakSyati / asAkSIt / simRkSati / sriisRjyte| sRjyate zraddhayA mAlA dhArmika: (24) / asarji mAlA ar3ayA dhArmikaH / sargaH / sRSTiH / srak / srajI / sngvii| Tumasjo zuddhau / 141 / majjati / mamajja / mtaa| maDkSyati / amAjhIt / amAGktAm / mimaiti / mAmajjAte / magnaH / majjanam / sAdhumaka / mjjthuH| maktvA matvA / mahuH / mahuraH / jo bhaGge / 142 / rujati / rotA / rugNaH / ruka / rujaa| rogaH / rutvA / kUlamudrujaH / bhujo kottilye| 143 / bhujati / bhoktA / bubhukSati / bobhujyate / bhuktvaa| bhugnaH / ___chupa sparza / 144 / kupati / cucchopa / choptA / chopsAti / acchopsiit| cucchupsati / cocchupyate / chuptA / chuptaH / ruza riza hiMsAyAm / 145 / 146 / ruzati / roSTA / rizati / reSTA / liza mtau| 147 / lizati / lileza / praleSTA / aliksst| lezaH / ___ smRza saMsparza / 148 / spRzati / pasparza / spaSTA sprsh| prakSyati spayati / asmAkSIt aspArSIt asmRksst| asmASTAm asmArTAm asmRkSatAm / pispRkSati / parIspRzyate / spRSTvA / spRSTaH / sparza: / mantrasmRka / udakasparzaH / iti parasmaibhASA anudAttAH / ete pracchaprabhRtayaH / (23) evaM cikariSatIti / jigariSati nigaliSati / didariSate didhariSate picchisstiityudaahrnnaani|| udadidhaudhuriti tu bhauvAdikayoGa jo rUpam / kirazca paJcabhya iti (72 / 75 ) kirAdiphala sani nityamiTa / ... (24) aba sRje: zraddhopapane kartavyeveti bhASyAt karmakartari taGa / "mRjiyujyoH prayaMstu" (3 / 1 / 87, vA) iti zyam / natu ya zraiyA nisspaadytiityrthH| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| vicha gto| 148 ! vicchAyati / vicche studAdipAThasAmarthyAdAyapratyayAntAdapi zo (25) bhavati yathA jagupsata ityatrAtmanepadam / ekdeshpaatthaat| anye tu atra pAThasAmarthena sArvadhAtuke'pyAyapratyayasya vikalpa vidhaanmaacksste| tathAca cchoH zUDanunAsike cetyatra (6 / 4 / 18) gAM vicchatauti govir3iti nyAse dRzyate / evaJca vicchati vicchAyati / viviccha vicchAyAJcakAra / vicchitA vicchaayitaa| vicchAyantI vicchaaytii| vicchayati / 'vicchaayyti| avivicchat avivicchaayt| vicchitvA vicchAyitvA / vicchitaH vicchAyitaH / viznaH / iti parasmaibhASa udAttaH / viza pravezane / 150 / vizati / nivizate / veSTA / avikSat / viSTam / vezaH / vezanam / mRza Amarzane / 151 / mRshti| maSTA mii| mrakSyati mayati / anAkSIt amAjhet amRkSat / amrASTAm amAm amRkSatAm / muda preraNa / 152 / nudati / nunod| niitaa| . Sadala vishrnne| 153 / sIdati / ssaad| sttaa| asadat / siSatsati / sIdatI saudntii| sAdaH sada iti jvalAdipAThAt / (26) zadala zAtane / 154 / zIyate / zazAda / zattA / zatsyati / zizatsati / bhvAdiSvayaM paThitaH / svarArthaM punaratra paThyate (27) / iti parasmaibhASA anudaattaaH| ete vishiprbhRtyH| halantA apyete'niTaprakaraNe punaH paraspadina uktaaH| . mila saGgame / 155 ! milati milte| nyamalot nyamaliSTa (28) / aymudaattH| (25) tudAdibhyaH za ityanena (1977) zapratyaya ityarthaH / (26) aba pAThe prayojana sIdatI saudantIti nuvikalpaH / bhAdau pAThaH jvalAditvAt sAdaH sada prati vA pratyayArthaH / svarabhedArthazca / bhAdau saudatItyasya zatiporanudAttatvAda dhAto (1992) rityAyudAttatvam / tudAdau tu pratyayakharaNa madhyodAttatvam / (27) zadaH zita iti (1 / 3 / 60) taDavidhAnAdatra nuvikalpaprayojanaM nAsti / kharabhedastu prayojanam / savapUrvavat tudAdau asya madhyodAttasvam / (28) punaH pAThaH kAryabhiprAya sarthaH / Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dhAtupadIpaH / mucla mokSaNe / 156 / muJcati munycte| mumoca mumuce| mumucataH mumucAte / moktaa| mokSyati mokSyate / amucat amukta / mumukSate mumukSati / mokSate vatsaH svayameva / muktam / muktiH / nirmoMkaH / nakhamucaM dhanuH / muk| muktaa| mauktikam / mokSaH / - lupla codane / 157 / lumpati lumpte| lulopa lulup| loptA / lopsyati lopsyate / alupat alupta / lolupyate / lopaH / vidalU laabh| 158 / vindati vindte| vettaa| vetyati / matAntara veditaa| vediyati / avidat avitta / vinam / kalApatantre'pyasyAniTatvamiSyate / vettA / vinaH / vittam (29) / lipa upadAhe / 158 / limpati limpte| lilepa lilipe / leptA / alipat alipata alipta / lepyam / limmaH / vilepikaa| Sica kSaraNa / 160 / siJcati siJcate / niSiJcati / siSaca siSice / sektaa| sekSyati sekSyate / nyaSiJcat / asicat asicata asikta / sisikSati sisikSate / niSiSikSati / sesicyte| nisesicyate / abhiSekaH / iti ubhayatobhASAH / svaritetaH milaprabhRtayaH / anudAttAH mucalaprabhRtayaH / kRtI chedane / 161 / kantati / cakataM / krtitaa| kasyati katiSthati katsauSTa kartiSISTa (30) / akIt / carIkatyate / krtyti| acIkRtat pracakartat / kattiH / kattam / kRttavAn / vikartana: (31) / khida parIghAte / 162 / khindati / cikhed| khettaa| khetsyati / prakhaitsIt / akhiptaam| cikhitmti| cekhidyate / khittvaa| khinnaH / khidyate khinte iti gaNAntarapAThAt / (29) vyAghrabhUtimate'yaM sett| bhASyamate tvaniTa / __(30) karmaNyayaM pryogH| saba se'siMci kRtacUtacchRdabadanta iti (7:257) veTa tvm| liGa sicAdhAnmanepadeSviti (11) bhalAdiliGaH kittvam / tena kRtasauSTa / pakSe kattipoSTa ti| (31) kathaM "virahinikansanakunsamukhAkRtikatakIdanturitAza" iti mayadevaH? uNAdiSu draSTavyaH / khATi tu nikanana ev| Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaaraaprdiipH| piza avayave / 163 / piMzati / pipeza / peshitaa| pizitam / peshii| iti parasa bhASAH / ete katiprabhRtayaH parasmaipadinaH / udAsAzca khidivarjam / haditi / mucAdestudAdezca parisamApteH / mucAdayastudAdayazca vRttAH samAptA ityrthH| iti mahAmahopAdhyAya (32) zrImeve yarakSitakatI dhAtupradIpa tudAdInAM hattiH // 6 // atha rudhAdaya ucynte| rudhira AvaraNe / 1 / ruNaddhi / nityatvAd vikaraNena guNo bAdhyate / rundhe / rurodha rurudhe / ror3A / rosyati rotyate / arudhat arautsIt aruddha / samaruda vikramaH svayameva / . bhidira vidAraNe / 2 / bhinatti bhinte / abhidat abhaitsIt abhitta / bhidA / bhedaH / bhittiH / hidira vaidhIkaraNe / 3 / chinatti chinte / ciccheda cicchide / acchidat acche tsIt acchita / dadhi cicchitsati / rajjucchit / ricira virecane / 4 / riNakti rikte / aricat akSIt arikta / ririkSati ririkSate / rericyate / virakaH / rikthaM Travyam / vicira pRthagbhAve / 5 / vinakti viDate / . avicat avaikSIt avikta / viviktaH / vivekaH pRthagAtmatA / vivekii| kSudir sammeSaNe | 6 / kSuNatti sunte / akSudat akSautsIt atutta / kSuNam / kSudraH / yujira yoge| 7 / yunakti yuGkte / prayuGkte / niyuGkte / saMyunakti / ayujat ayaukSIt prayukta / yuGa / yuJjau / yogaH / azvayuk / yugyam / yugam / yujyata iti yuja samAdhAviti devAdikasya / (1) (32) capustake vaiyAkaraNaganapaJcAnana ityavAdhikaH pAThaH / (1) pranAsa vatti yamayuGakta veditumiti svaritattvAt maG / Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| 118 ukRdig dIptidevanayoH / 8 / kRNatti chante / cacchada cacchude / charditA / chardiSyati chaya'ti chardiSyate chatsyate / chudyAt chardiSISTa kRtsISTa / acchRdat acchagdIt acchardiSTa / cicchardiSati cicchRtsati / carIcchRdyate / chaditvA kRtvA / chu mam / chrdiH| . uDhadir hiMsAnAdarayoH / 8 / laNatti Dhante / tata tttde| tarditA / tardiSyati tat syati tardiSyate tatsyate / hRdyAt tardiSISTa moSTa / adata atIta atardiSTa / tirdiSati titsati | tarIdyate / taditvA tRttvA / sam / mavAn / iti ubhayato bhASAH kharitetaH / chadidivarjamanudAttAH / katI veSTane / 10 / kaNatti / krttitaa| katiSthati kasyati / akattaut / cikatiSati cikatsati / carIkatyate / kattam / iti parasmaibhASa udAttaH / RdupadhatakArAntAnurodhena pRthagayaM parasmaipadI nirdizyate / . jindhi dIptau / 11 / indhe / indhAte / indhate / indhAJcakre / indhitA / indidhiSate / idamasya / indhitvA / samit / indhAnaH / khida dainye / 12 / khinte| khindAte / khettA / akhitta / khindAnaH / khidyata iti devAdikasya / khindatIti khida parighAta ityasya / vida vicAraNe / 13 / vinte / vindAte / vettaa| vinam / vittam / iti AtmanebhASA anudAttetaH / indhivrjmnudaattii| ziSla vizaraNe / 14 / vizinaSTi / zeSTA / zekSyati / zinaSTu / ziNTi / zinaSANi / azinat / ashisst| taGi vyatyazikSata / zizikSati / ziSTaH / vishessH| viziSyate / caurAdikasya tu vizeSyata iti / piSla saJcUrNane / 15 / pinaSTi / caurasya pimaSTi / dhAnAH pinaSTi / piNssttH| pessttaa| pinaSTu / pinnddi| apinaT / apisst| vyatyapikSata / pipikSati / cUrNapeSaM pinaSTi / udapeSaM piSTam / / bhano bhAmardane / 16 / bhnkti| babhaJja / bhaktA / bhakSyati / abhanaka / abhAkSIt / abhAji abhaji / bibhakSati / bambhajyate / bhakvA bhaGvA / bhaGguram / bhagnaH / bhaGgaH / bhaGgyam / bhaGgA kusumbham / bhAgInam / bhaGgAkaTam / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. dhaatprdiipH| muja paalnaamyvhaaryoH| 17 / bhunakti pRthivIm / ava bhuGkte / sukhamanubhuGkte / bhoktA / bhokSyati bhokSyate / bhunajAni bhuna / bhunajAva bhunjaavhai| bhunajAma bhunjaamhai| abhumaka abhuta / abhaukSIt abhuktA / bubhukSati bubhukSate / bobhujyate / bhojyam / bhogyA lakSmIH / bhuktvA / bhuktam / bhogaH / iti anudaattaaH| ete shissiprbhRtyH| dRha hisi hiMsAyAm / 18 / 19 / TaNeTi / TaNTaH / tataI / trhitaa| tRNeTu / ddhnntthi| tRnnhaani| aTaNeTa / atIt / hinasti / jihiMsa / hiMsitA / hinastu / hindhi / hinasAni / ahinat / ahinastvam ahinat tvam / ahinsm| ahiMsIt / jihiMsirSAMta / jehiMsyate / hiMsakaH / / hiNsrH| hiNsaa| undI ke dane / 20 / unatti / undAJcakAra / paundIt / undidiSati / samunna smuttm| samudraH / iti udAttAH / vahiprabhRtayaH / anjU vyaktimrakSaNakAntigatiSu / 21 / anakti / ataH / ananti / Ananna / aGa tA pnyjitaa| aJjiSthati azyati / pAnaka / pAlIt / anijiSati / ajayati / prAjhijat / ajitvA pakyA -akaa| aktaH / bhaktavAn / paajym| vyaJjanam / vyaktiH / vyaGgayam / aGgam / anikaa| ___ tancU saMkocane / 22 / tanakti / ttnyc| taJcitA tktaa| tazcithati tacyati / atanaka, pataGkta | atAGkSIt ataJcIt / titacciSati / titakSati / taatyte| taJcitvA ttvaa| taktaH / tatAvAn / AtaGkaH / takram / provijI bhayacalanayoH / 23 / vinakti / viDataH / vinanti / viveja / vijitaa| vijiSyati / avijIt / vivijiSati / vijitvA / udvignam / udijitamiti pUrvakasya rUpam / (2) - (2) vastatastu udijitamiti uhipUrvAjjayateH ktH| jauhotyAdikasya vinir pRthagbhAva itysyaanittvaat| bhovijI bhayacalanayoriti taudAdikasya raudhAdikasya ca bhaudito niSThAyAmityanena (0214) niSThAyAmaniTatvAt / Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / 121 . vajI varjane ! 24 / vRNakti / vavarja vajatuH / vrjitaa| varjiSyati / aNak / varjitvA / vRtam / pRcI samparke / 25 / pRNakti / paparca | prcitaa| apRNaka / sammRtam / madhuparkaH / madhuparka mahati madhuparyaH / pRkta ityadAdipAThAt / vakta iti ca / iti parasmaibhASA udAttetaH / ijiprabhRtaya udAttAH / vRditi rudhaadignnprismaaptH| dhAtupArAyaNe tu gaNasamAptirneSyate / tena lunati punati lunatI punatIti sidhyati iti mahAmahopAdhyAyatrImaitreyarakSitakato * dhAtupradIpa rudhAdInAM vattiH // 7 // ... atha tanAdaya ucyante / . tanu vistAra / 1 / tanoti tanute / tAyate tanyate / tatAna tene / tnitaa| tanotu tanutAm / tanu tanuSva / tanavAni tnvai| vyatAnIta vyatanot vyataniSTa vyatata / titaniSati titAMsati titaMsati titaniSate titAMsate titaMsate / taMtanyate / tanvan tanvAnaH / tanitvA ttvaa| tatam / satataM santatam / sAtatyam / vitatya / tatiH / tntiH| parItat / vitAnaH / pratAnaH / titauH / SaNu dAne / 2 / sanoti sanute / sAyate sanyate / saniSyati saniyate / sAyAt sanyAt / asanIt asAnIt asaniSTa asaat| asanI: asAnIH asaniSThAH asaathaaH| siSAsati siSAsate sisaniSate sisa niSati / sAsAyate sNsnyte| sanitvA sAtvA / saatm| sAtiH satiH santiH / kSaNa hiMsAyAm / 3 / kSaNoti kSaNute / cakSANa cakSaNe / kSaNitA / akSaNot akSata akSaNiSTa / cikSaNiSati / caGghaNyate / kSANayati / adhikSaNat / kSatvA kSaNitvA / kSatam / kSatiH / asyopadeza danayanakAra iti dhAtupArAyaNe vyAkhyAtam / tena yaGluki cakSa nti / cakSAntaH / Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 dhaatuprdiipH| kSiNu ca / 4 / hiMsAyAmityapekSate / kSiNoti kSiNute / saMjJApUrvako vidhiranitya iti vikaraNApekSa: laghUpadhaguNo na bhavati (1) / cikSaNa cikSiNe / kSeNiSyati kSeNiSyate / akSaNIta prakSeNiSTa akSita / cikSiNiSati / kSeNayati / pekSiNyate / cekSenti (2) / kSitaH / kSitiH / kSiNivA kSeNitvA titvaa| RNa dIptau gamane ca / 5 / arNoti argate / AnarNa pAnRNa / bhAtRNatuH paanRnnaate| parNiSyati parNiSyate / arNotu arNatAm / arNahi parNaSya / pArNIt prANiSTa Arta / NatvasyAsiddhatvAdakkataNatvasya dvivacana dhAtupArAyaNa darzitam / arNiniSati arNiniSate / arNayati / ArNinat / arNitvA RtvA / Rtam / RtavAn / svarNa suvarNam (3) / sarvatra vikaraNApekSo guNaH / anye tu saMjJApUrvakavidhe ranityatvAd guNAbhAvaM manyamAnA RNoti RNuta ityAdi rUpamAhuH / evaM matAntareNaiva kSeNoti kSeNuta ityaadi| .. tRNu adane / 6 / tarNoti trnnte| matAntare tRNoti tRnnute| tatarNa taNe / tarNiSyati tarNithate / taroTaNyate / kecidasyopadeza mUrdhanyAntamAhuH / tanmate tarITaNTi / anyeSAM tarITanti / tarauTaNIti / tarNitvA tatvA / hataH / tRNam / katRNam / (4) pUNa dIptau / 7) pRNoti ghRNute ghoti ghaNute / jagharNa jahaNe / gharNithati dharNiSyate / gharNotu pRNotu pRNutAm ghaNutAm / pRNu gharNahi ghaNuSva gharNava / jriinnyte| iti vibhASitAH / ete tanAdayaH svaritetaH / udAttAH / vanu yAcane / 8 / vanute / vanvAte / vanvate / vavane / vaniSyate / ava. (1) matAntare guNa iti parasmin dhAtAvuktam / - (2) ayamapyupadeze navauyAntaH / asya Natvantu lAkSaNikam / (3) varNamiti pacAdyac / suvarNamityaca mAdhavaH- "tanvAdInAJchandasyupasaMkhayAnamiti (64177, vA) upasargasyIvaGa / saMjAzabdatvAda bhASAyAmapyasya prayogaH sAdhuriyAva yamaiva yau| zobhano varNo'syetyapi zakyate vyutpAdayitum / " iti| (4) miti ghajathe kaH (2058, vaa)| kattaNaM jAtivizeSaH / astrI kurza kuthI darbha pavivamatha ktmitymrH| Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtUMpradIpaH / 123 niSTa avata / avaniSThAH avathAH / vivaniSate / vavanyate / vanitvA vatvA / vataH / vatavAn / vanoti vavAna vavanatuH vavanuriti cAndrA (5) udAharanti / dnyosstthyaadirym| manu bodhane / 8 / manute / mene| maniSyate / amaniSTa amata / manitvA matvA / iti aatmnebhaassaavudaattii| Dukka karaNa / 10 / karoti kurute| kurvaH kurvhe| kurmaH kurmahe / kriyte| cakAra cakre / krtaa| kariSyati kariSyate / karotu kurutAm / kuru kuruSva / karavANi krvai| akarot akurut| kuryAt kurvIta / kriyAt kaSISTaM / akArSIt akt| akArTAm akaSAtAm / akAri / . akAriSAtAm akaSAtAm / cikIrSati cikiirsste| cekrIyate / kRtrimam / kaarH| cakram (6) / cakri: (7) / kArimam (8) / zucaH karaH zUkaraH / pRSodarAdipAThAt (6 / 3 / 108) ckaarlopH| anyeSAmapi dRzyata iti (6 / 3 / 137) dIrghazceti / uccAraviT shuukrH| iti vibhASitaH / ubhayapadyayam / anudAttaH / nakArAntebhyo bhinna rUpamasyAniTvamakArasyottvaJceti pRthagnizaH (9) / haditi / / tanAdigaNaparisamApta: / iti mahAmahopAdhyAyazrImaitreyarakSitakatI dhAtupradIpa tanAdInAM hattiH // 6 // atha kramAdaya ucynte| DukrIm dravyavinimaye / 1 / kroNAti kroNIte / parikroNIte / vikrIgIte / cikrAya cikriye| kretaa| kreSthati RSyate / akroNAt akroNIta / akroNItAm akroNAtAm / akrINAm akronni| aSIt akraSTa / cikrauSati cikriisste| cekriiyte| kraapyti| acikrpt| krayaH / krayyam keym| kretaa| kAyakaH / kroNan krINAnaH / krItvA / krItaH / kriitrimm| Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / prauna tarpane / 2 / prINAti priinniite| piprAya pipriye| prINayati / papiprISat / priyaH / chAtrapriyo'dhyAyaH / / zrI pAke / 3 / zrINAti shriinniite| shretaa| prazreSIta pazreSTa / pAyayati / paziyata / mauna hiMsAyAm / 4 / maunAti maunIte / pramINAti / pramauNItaH / mamau mimye| mimyatuH mimyAte / maataa| mAsyati maasyte| mIyAt mAsISTa / mAsIt mAsta / mitsati mitsate / memIyate / mApayati / amomapat / mautvaa| mautaH / pramAya / samayaH / mayaH / SiJ bandhane / 5 / sinAti sinaute / siSAya sithe| meSyati meSyate / sisauSati sisiisste| sitaH / sinotIti sauvAdikasya / / skuJ bhAgavane / 6 / skunAti skunIte skunoti skunute / cuskAva cuskuve| skotaa| skUyAt skoSISTa / askoSIt askoSTa / cuskUSati cuskUSate / coskUyate / skAvayati / skutvaa| skutaH / ... yu bandhane / 7 / yunAti yunaute| yuyAva yuyuve| yotaa| yuyUSati yuyUSate / niranubandhakasya yaute "ratho yunukSNava" iti (1) seTa eva sanI. vantaHtyatra (7 / 2 / 48) grahaNam / iti ubhayatobhASA anudAttAH / krUja zabde / 8 / skUnAti skuuniite| cunAva cu kuve / kavitA / pakkAvIt / skUtaH / sarvaskhe tu nuja zabda iti (2) / . (5) cAndrAsvima paramopadinamAhuH / . (6) cakramiti ghaarthe ke (58, vA) AdInA ke (1 / 1 / 12, vA) iti vivacanam / (1) bhASAyAM dhAmagaminaninamibhya iti (2 / 101, vA) kikimii| (8) bhAvapratyayAntAdimaba vaktavya iti (4 / 4 / 20, vA) kArazabdAdimap / (7) sasuTakasya tu saJI liTi kaJo'suTa iti (12 / 10, vA) vaktavyAdi / saJcaskAra saJcaskaratuH samaskaritha sbskrivti| Rtaza saMyogAdariti (419) guNaH / (1) gaNasthamUdantamuvAcarumuvI tuvaM toMrNoti matho yunukSa Nava iti vyAghrabhUtikArikAMzI'yam / (2) pustake ca laJa zabda iti iva pAThaH / tenaaymnitt| anauSauditi ca tatra luGi udAharaNa 'dattam / krotaa| kroSyati ityaadi| Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| 125 dUna hiMsAyAm / 8 / drUNAti druNote / drvitaa| adrAvIt aviSTa / drutaH / drUtvA / dudrUSati dudruusste| dravitum / __ pUJ pavane / 10 / punAti punIte / pupAva pupuve| pavitA / paviSyati pavithate / apAvIt apaviSTa / pupUSati pupUSate / popUyate / pUtvA / pUtAH / vinAze pUnA yvaaH| luja chedane / 11 / lunAti luniite| lvitaa| alAvIt alaviSTa / alAviSTa alavidhvam alavidam / lUtvA / lUnaH / lUniH / lavitram / ... staja AcchAdane / 12 / stuNAti stunIte / tastAra tstr| staritA striitaa| stIryyAt stIDhuSTa stariSISTa / astArIt astISTa astariSTa astarISTa / tistIrSati tistariSati tistarISati / stArayati / atastarat / nnyntaallung| stIrkhA / vistIrNam / puSpa prstaarH| kIrtivistAraH / vAgvistaraH / vissttrH| viSTArapaGa nizchandaH / vistRNoti vistRtamiti stRSaH sauvAdikasya rUpam / kaja hiMsAyAm / 13 / kRNAti knniite| korNa: / kIrNiH / . vRJ varaNa / 14 / vRNAti vRnniite| vavAra vvr| varitA vriitaa| daryAta varSISTa variSISTa / avArIt avariSTa avarISTa avaSTaM / vivariSati vivarISati vurSati / vovUryate / pUrNa: / vRrNiH / __ dhUJ kammane / 15 / dhunAti dhuniite| dhotA dhavitA / dudhAva dudhuve / adhAvIt adhoSTa adhaviSTa / dudhUSati dudhuusste| dodhuuyte| dhUnayati / adUdhunat / dhUtvA / dhUnam / dhUniH / dhotuM dhavitum / dhUtamiti dhAtvantarasya rUpam / iti udAttA vibhASitAH / ete kUprabhRtayaH / zU hiMsAyAm / 16 / zRNAti / zIryate / zazAra / zazaratuH zazratuH / zariSyati zarISyati / zIyAt / ashaariit| zizariSati zizarISati zizIrSati / zezIryate / zaurNam / zaurNiH / pR pAlanapUraNayoH / 17 / pRNAti / papAra / paparatuH papratuH / pUryAt / apaariit| pipariSati piparISati pupuurssti| popUryate / puurtH| pUrNa vyAputamiti dhAtvantarasya rUpam / Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 dhaatprdiipH| ___ sva hiMsAyAm / 18 / svRNAti / skhuurnn:| svrnniH| pavargIyabakArAta paro na RkAro'yamiti tatprakaraNAnurodhena anyatra zU hiMsAyAmityatrApi nopadiSTaH / (8) vR varaNe / 18 / vRNAti / vRrNam / pUrNi: / (4) ___ bhR bhatsane / 20 / bhRnnaati| bhuurnnm| bhuurnniH| bhrH| nirbharaH / bharimam (5) / dR vidAraNe / 21 / dRNAti / ddaar| dadaratuH dadratuH / dArayati / yantAlaluGa, adadarat / dIrNam / daraH / drii| dINi: / dArAH / . vayohAnI / 22 / jRnnaati| jajAra / jajaratuH jeratuH / jIrNam / ' jaunniH| cU ityeke / 23 / ghRNAti / cIrNam / cINi: / (6) nR naye / 24 / nRnnaati| nnaar| nnrtH| nIrNam / nINi: / naraH / naarii| nvI ityeke / 25 / vinAti / nvInaH / vauniH / R gtau| 26 / RNAti / arAJcakAra / aritA ariitaa| ArNAt / IrSyAt / prArIt / aririSati arirISati IrSiSati / iiaa| samaurNam / smaunni:| gR zabde / 27 / rANAti / jigariSati jigarISati jigIrSati / gIrNaH / gaurnniH| gIH / girii| giraH / ka hiMsAyAm / 28 / kRnnaati| konn:| kiinniH| ka nityaneneva (3) ayaM dhAturmAdhavIyadhAtubattau monigranthe vA na dRzyate / (4) asya vRJcat ruupm| api tu naaymaatmnepdii| kacaMbhiprAye kriyAphale'pi parakhI padArthaH upayogaH / tenAsyopAdAnaM na vyartham / (5) bharaNena ni tamiti bhAvapratyayAntAdimabyaktavya ( 4 / 4 / 20, vA ) itaumapa / (6) ca ityava "dhRti leke iti maiyH| dhRNAtItyAdi" iti dhAtuvRttI mudritam / siddhAntakaumudyAca "na ityeka / paalye|" iti vartate / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 dhAtupradIpaH / sidde ka ityetasya khAdivad ziSyAThaphalaM karcabhiprAye kriyAphale'pi parasmaipadArtham / evaM vR ityasya ca / ___ mR ityeke / 28 / mRNAti / mUrNam / muurnni:| (7) iti udAttAH parasmaipadina: zuprabhRtayaH / / ___ jyA vyohaanau| 30 / jinAti / jIyate / jijyau| jyAtA / jyAsyati / jIyAt / ajyaasiit| jijyAsati / jejiiyte| jyApayati / jItvA / jInaH / prajyAya / jyAniH / brahmajyaH / (8) vI varaNa / 31 / vinAti / vivAya / vatA / ava paut / vivISati / vevIzte / payati / vItvA / vInam / vIniH / rI gatireSaNayoH / 32 | riNAti / rirAya / riyatuH / aSIt / rapayati / rINam / roNiH / __ lI zleSaNe / 33 / linAti / lilAya llau| lilyatuH / vilAsyate vileSyate / lInam / launiH / plo ca / 33 / zleSaNa ityapekSate / plinaati| plonam (9) / diti / lvAdiparisamApteH / pAdayastvAgaNAntAH / teSAmapi samAtyarthamatra vRtkaraNamityeke / teSAM vINAti mINAtauti diirghH| AgaNAntatve'pi bhrIparyantA eva caturaviMzatirupayujyante / (10) vo varaNa | 35 / vINAti / vItam / vautiH / zrI bharaNa / 36 / bhrINAti / bhItam / zrItiH / kSISa hiMsAyAm / kSINAti / kSiyA / kSItvA / kSItavAn / (11) kSotam (7) aba mAdhava:-"ma hiMsAyAmityeke iti metreyaH / evaM vadato'sya pUrva mRNAteH pATho'nabhimata iti prtiiyte|" iti| (8) brama jinAsIti kavidhI sarvatra prasAraNibhyo DAti (22, vA) vaktavyAda DapratyayaH / (7) ga gha Ga-ca pustakeSu tu "kyo c| zleSaNa itypecte| lyinAti / lyonam" iti pAThaH / (10) "pAgaNAntatve'pi dhIparyantA eva te caturvizatiravaM dRshynte| anyeSAmanapayogAditi mAndrAjapustrakAye paatthH| (1) thiyo dIrdhAditi (bArA49) tukRtadIrghasya bhiyterivetyaahuH| braudhIkSauSiti "eSAM bayANAM prkhH| keSAzimate tu n|" iti bhaTToniH / Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 dhAtupradIpaH / - jJA bhavabodhane / 37 / jaanaati| pAdInAM haskha iti (380) ikhatvamiha mAsti / diirghaantaadeshvidhaanblaat| ikhatve vAto dau? yanIti (7 / 3 / 101) dIrghatvam / sarpiSo jAnIte / madhuno jaaniite| janno / jAtA / ajJAsIt / jijJAsate / jAjJAyate / jJApayati / jJAtiH / jJAtam / sarvajJaH / prajJAnam / prAjJaH / saMjJA / pathiprajJaH / mnsaajnyaayo| - bandha bandhane / 38 / badhnAti / babandha / bandhA / bhantasyati / banAtu / badhAna / badhyAt banIta / abhaantsiit| bibhantsati / bAbadhyate / bandhayati / bndhH| bddddaa| udhya / bddhH| ajantaparasmai padiSu cAsyopa. desho'nittprkrnnaanurodhaat| iti parasmaibhASAH / jyAprabhRtaya pate parasmaipadinaH / anudAttAH / __Ga sambhaktau / 38 / vRNIte / vajra / varitA vriitaa| variSyate vriissyte| variSISTa vRSISTa / ata avariSTa pavarISTa / vivariSate vuvarSate / vetrIyate / vaa| varAkaH / AtmanabhASaH / udAttaH / zrantha mocanaharSaNayoH / 40 / zyAti / athote mekhalA svayameva / zazrantha / zanyatuH zreyatuH / zrayiSyati / athyAt / avanyot / anyiSTa mekhalA svayameva / zithiSati / zAzrayate / zrantha naa| zranthi tvA zrathitvA / manya viloDane / 41 / mathAti / mathyate / mamantha / amanthIt / pamanthi / manthAH / mnyaanau| manyatIti bhvAdipAThAt / . ___ anya grantha sandarbha / 42 / 43 / grathAti / athIte mAlA khayameva / agranthiSTa mAlA khayameva / granthiH / arthamedAc anya : punaH pAThaH / zrathAti / kuntha saMzleSaNa / 44 / kuthAti / cukuntha / kuthitvA kunthitvA / kunyA / (12) mRda kSode / 45 / mRgAti / mmdN| mrditaa| mRditvaa| mardanam / mRt / mRr3a ca / 46 / mRDAti / mamarDa | mar3itvA / mRr3atIti tudAdipAThAt / (12) kuntha saMkneza iti Gapustake pAThaH / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdopH| 129 gudha roSe / 47 / gunAti / gudhitvA / gudhitam / gudhyatIti gaNAntare / kuSa niSkarSe / 48 / kussnnaati| cukoSa / niSkoSitA niSkoSTA / niSkoSiSyati nisskotyti| nirakoSIt nirkuksst| nizcukoSiSati nizca kukSati / niSkuSitam / kuSthati pAdaH svayameva kuSyate pAdaH svayameva / zubha saJcalane / 48 / zubhAti / suniitH| shubhaatu| zubhANa / akSobhIt / kSobhate tubhyatIti gaNAntarapAThAt / ___Nabha tubha hiMsAyAm / 5051 / nannAti / praNamAti / praNanAbha / praNebhatuH / prANanAt / tumnaati| nabhate nabhyati tobhate tubhyanIti gaNAntarapAThAt / lizU vibAdhane / 52 / tinaati| kezitA leSTA / citaziSati cikliziSati ciktikSati / lizitvA liSTavA / klizitaM liSTam / klezaH / klezyam / klizyata iti devAdikasya / ___aza bhojane / 53 / anAti / Aza / agitA / aziSyati / anAtu / azAna / azyAt / aashiit| aziziSati / azAzyate / anAkhAn (13) / azitum / azanam / anan / . udhrasa ucche / 54 / dhrnaati| dadhrAsa / bhrsitaa| dhasitvA dhrastvA / dhrastaH / udito veti (2 / 56) vizeSaNArthamuditRtvam / kecittUtapUrvasya dhase gaNapAThamicchanti / tathAca udhranAtIti rUpam / natu dhranAtIti / iSa AbhIkSNye / 55 / iSNAti / iyeSa / essitaa| viSa viprayoge / 56 / viSNAti / viSam / praSa pluSa mehanamocanapUraNeSu / 57 / 58 / puSNAti / proSiSyati / . proSitvA puSitvA / puSitam / pluSNAti / ploSiSyati / ploSitvA plaSitvA / plaSitam / dAhArthe bhvAdigaNa etau uditaavunau| puSa puSTau / 58 / puSNAti / apoSIt / possitaa| poSatIti vAdau / puSyatIti devAdikasya / . (13) dhRtajayakRteranAmuSa iti bhAraviprayogaH / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 dhAtupradIpaH / muSa steye / 60 / mussnnaati| mossitaa| mumuSiSati / muSitvA / muSitam (14) / khaca bhUtaprAdubhAve / 11 / khacjJAti / cakhAca / khacitA / khaatu| cakhAna / khacyAt / akhacIt akhAcIt / khacitam / khava ileke / 62 / khaunAti / cakhAva / khavitA / khaunAtu / khaunauhi| akhaunAt / khaunIyAt / (15) khavitam / khu iti kecit / khunAti / iti parasaubhASA udAttAH / halantA ete zranyAdayaH parasmaipadina: seTaH / (16) graha upAdAne / 63 / gRhNAti gRhIte / jagrAha jrhe| jagrahiva jagrahivahe / grahItA / grahISyati grahIyate / agrahIt agrahISTa / agrahIDham / pagrahIdhvam agrahISTa / jikSati jikSata / jarIgrAhyate / grahItam / rhiitm| gRhautiH / grahaH / udgrAhaH / jyotiSi grhH| jalacare grAhaH / gRham / grAhI / iti vibhASita udAttaH / ayaM svaritaditipRthagasyopanyAsaH / vRditi krayAdiparisamApteH / iti mahAmahopAdhyAyomaitreyarakSitakato dhAtupradIpa yAdInAM vRttiH // 8 // atha curAdaya ucyante / cura steye / 1 / corayati / (1) curAdi NijantANa NicazcetyAtmanepadaM (1 / 3 / 74) na bhavatItyeke / dhAtupArAyaNe tvAtmanepadamudAhRtam / corayata (14) sainyareNumuSitArkadIdhitiriti rghukaavy| kathaM tahiM muSTa prati grAhayatA khamartha pAnIkato dasyurivAsi yeneti zAkuntale ? cintym| Aditazenyava (2016) cakArasyAnukta samuccayArthatvAdAzvasta vAntAdivadi tye ke| anye tu uNAdiSu muSTamiti draSTavyam ityaahu.| (15) khaunAtItyavoThi kRte (64 / 19) etyedhAviti (189) buddhiH / (16) asmAt paraM heTa caiti dhAtu bhaTToji: ptthti| "ava kvacit heTha ceti paThyata' iti tu mAdhavaH / (1) satyApapAzatyAdinA ( 1125) svArthe curAdibhyo NijvidhAmAdaNicazurAdaH prayogAbhAvaH / anitya NyantAsurAdaya iti tveke| etattu bhaassyviruddhm| ghuSiravizabdana ityasa vicAra "jJApayatyAcAryoM vizabdane ghuServibhASA NijbhavatIti / kimetasya jJApane prayojanam ? mahIpAlavacaH zrutvA judhuSuH puSyamANavA ityeSa prayoga upapanno bhavatIti bhagavatA viziSTa viSayatvena anityaNya ttvsyaabhidhaanaat| ataevA dhRSADeti gaNasUtrasya na vaiyAm / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| 131 iti / corayAJcakAra corayAJcake / corayitA / corayiSyati corayiSyate / corayatu corayatAm / acorayat acoryt| corayet corayeta / cor2yAt corayiSISTa / acUcurat acU curata / cucorayiSati cucorayiSate / karmaNi ciNvadiTapakSe tsyaasiddhtvaamilopH| corayiSyate coriSyate / coritA corayitA / corayiSISTa vA coriSISTa dhanaM devadattena / Nyantebhyo yaGnAstIti sUcisUtrItyatra (3 / 1 / 22, vA) nyaaskaarH| rUpAvatAre tu Nilopa pratyayotpatteH prAgeva kRte satyekAcatvAd yahudAhRtazcocUryaMta iti / corH| cauraH (2) / coraNA / cureticchatrAdigaNapAThAt sidhyati / citi smRtyAm / 2 / cintayati / cintyaanyckaar| cintaa| cintipUjikathikumbicarcazceti (3 / 3 / 105) akArapratyaye vidhAtavya yadavidhAnaM tadguNAbhAvArtham / tatmAmAt kadAcisilopo nAstIti tatra cintiyetIyaDudAhattavyaH / evaM pUjiyA / / yatri saMkoce / 3 / yantrayati / yantraNA / sphur3i parihAse / 8 / sphuNDayati / sphuNDikA / lakSa darzanAGganayoH / 5 / lakSayati / lakSyam / lakSaNam / lakSmIH / lakSmItyapi kecit / lakSmaNaH / svaritattvamasya kecit pratipadyante / lakSayati lakSayate iti / evaJcAsya skharitettvaM jJApakaM Nicazceti ( 1 / 3 / 74 ) curAdiNijantAdAtmanepadaM na bhavatIti / kuTri anRtabhASaNe / 6 / kundrayati / acukundrat / laDa upasevAyAm / 7 / lAr3ayati lAr3ayAJcakAra / midi snehane / 8 / mindayati / olar3i utkSepaNa / 8 / olnnddyti| aolnnddkH| olaNDA / aolaNDitaH / (3) (2) cora iti pacAAca / caura iti prajJAditvAt khArthe'N / (3) kvcidukaaraadihyte| ulkhytiityaadi| capustake tu lnnddyti| lddkH| laNDa ti vrtte| aba mAdhava:-"kecidoditaM paThanti / teSAM mate lnnddyti| apara tukArAdiM ptthnti| tadIkAra dhAvavayavamudAharatAM maiva yAdaunAma, itsaMjJakatvamabhidadhatA manyeSAJca, srvessaamnbhimtm|" iti| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 dhaatuprdiipH| jala apavAraNa / 10 / jAlayati / jAlam / paur3a avagAhane / 11 / paur3ayati / apaupir3at apipaudd't| piidd'aa| naTa avasyandane / 12 / caurasyobATayati / pranATayati / (4) zratha pratiyatne / 13 / zrAthayati / azizrathat / (5) badha saMyamane / 14 / bAdhayati / abIbadhat / pR pUraNe / 15 / pArayati / pAryate / pArayaH / pArakaH / arja balaprANadhAraNayoH / 16 / arjyti| aurjijat / arjijayiSati / UrjA / uurjkhii| arjitam / jarka / uurjii| varNa cUrNa preraNa / 17 / 18 / varNayati / cUrNa yati / varNa gRNNAti varNa- . . yati / cUrNeravadhvaMsayati carNayatIti vyutpattyantaram / pratha prakhyAne / 18 / prAthayati / apaprathat / pRtha prakSepe / 20 / prthyti| apIpRthat apaparthat / Samba sambandhe / 21 / sambayati / sambayAJcakAra / asasambat / zamba ca / 22 / zambayati / zambalam / bhakSa adane / 23 / bhakSayati / bhakSayAJcakAra / ababhakSat / kuTTa chedanabhatsanayoH / 24 / kuTTayati mAMsam / kuttkH| SAkan kuttaakH| kuttttaako| kuTTaH / kauSTikaH / kuTTanam / kuTimam / puTTa cuTTa alpobhAve / 25 / 26 / puhyati / cuTTayati / aTTa puTTa anaadr| attttyti| ahiTat / ahittyissti| sudhyati / sudRyAJcakAra / asuSudRt / suSudRyiSati / luNTha steye / 27 / luNThayati / SAkana luNThAkaH / lunntthaakii| zaTha khaTha saMskAragatyoH / 28 / 28 / zAThayati / khAThayati / khaThi ityeke / 30 / khaNThayati / (4) ayaM na bopdeshH| (5) bhaTTonimate zratha prayatne iti| mAdhava Ahe "zratha prasthAna iti maiveya" iti| asmAkaM pustakeSu tu etanAsti / parantu sarvatra va zratha pratiyana iti pAThI labhyate / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| 133 tuji piji hiNsaablaadaanniketnessu| 31 // 32 / tunjayati / pinyti| etau paTAdidaNDake gaNAntare'pi paThitau / pisa gatI / 33 / pesayati / SAnva sAmaprayoge / 34 / sAntvayati / asasAntvat / siSAntvayiSati / khalka valka paribhASaNe / 35 / 26 / khalkayati / valkayati / Niha snehane / 37 / snehayati / asiSNihat / siNehayiSati / smiTa anAdare / 38 / smeTayati / smiG ityeke / 38 / smAyayate / (6) niSa AliGgane / 40 / zleSayati / pathi gatau / 41 / panthayati / piccha kuTTane / 42 / picchayati / chadi saMvaraNe / 43 / chndyti| zraNa dAne / 44 / shraannyti| vizrANaya / vizrANanam / zraNayatIti hetumamic (7) / . tar3a AghAte / 45 / tADayati / atItar3at / tAr3itaH / taDit / khar3a khar3i kar3i bhedane / 46 / 18 / khAr3ayati / khaNDayati / kaNDayati / * kur3i rakSaNe / 48 / kuNDayati / kuNDam / gur3i vessttne| 50 / guNDayati / vaTi vibhAjane / 51 / vnnttyti| vaTi vibhajana iti bhvAdau paThyate / tato hetuvyApAra Nici vibhAjane'rthe vaNTayatauti sidhyatIti / kinvasau kArcabhiprAye kriyAphale aatmnepdii| anena punastatrApi vaNTayatIti parasmaipadaM syAt / anye tu punarvaicitravArthamasyopAdAnamicchanti / caDi kope / 52 / caNDayati / caNDaH / maDi bhUSAyAm harSe ca / 53 / maNDayati / mnnddnaa| maNDanaH / maNDayantaH / (6) capustaka smi ityeka smAyayatItyasti / mAdhavasvAha smiDA ityeke iti maitreya iti / (1) ghaTAdipAThAmmittvam / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 dhaatuprdiipH| bhaDi kalyANe / 5.4 / bhaNDayati / bhaNDayAJcakAra / chaI vamane / 55 / chardayati / pracchardikA / pusta dusta AdarAnadarayoH / 56 / 57 / pustyti| pustakam / vustayati / cuda saJcodane / 58 / codayati / codayAmAsa / codym| ... nakka dhakka nAzane / 5860 / nakkayati / pranakkayAmAsa / dhakkaprati / cakka cuka vyathane / 61162 / cakkayati / cakkanam / cukkayati / kSala zaucakarmaNi / 63 / kSAlayati vastram / prakSAlayAJcakAra / kSAlaH / avakSAlaH / tala pratiSThAkaraNa / 64 / taalyti| tAlam / talamityapi bhavati / . curAdiNico ythaabhidhaanmnitytvaat| tatra ghuSiravizabdana iti vizabdane pratiSedhameva jApaka sAmAnya micchanti / (8) tula unmAne / 65 / tolayati / tolayAmAsa / Nico'nityatvAt tulaa| tulAM karoti tulayati / (9) dula utkSepe / 66 / dolayati / dolaa| duliH / dauleyaH / pula mahattve / 67 / polayati / polakam / cula samucchAye / 68 / colayati / colaH / . mUla rohaNe / 60 / mUlayati / mUlam / mUlakam / kala pila kSepa / 70 / 71 / kAlayati / kAlaH / palayati / palaH / bila bhedane / 72 / belayati / tila snehana / 73 / telayati / bala bhRtau / 7 / bAlayati / bAla: / bAlA / (10) pala rakSaNa / 75 / pAlayati / (8) etena NijabhAve'ci maiva thamate talazabdaH / anye tu saMjJApUrvakavidheranityatvAvavAbhAve'ci salamiti vyutpaadynti| (9) matAntare tulyArtheti nirdezAda (2 / 372) nipAtane'Gi Nisnu ka tuletyaahuH| NijabhAve prmaannaabhaavaat| (16) gadhapustakayozcala bhtii| calayatIti pAThAntaram / tadeva bhaTTonimAdhavAdi sammatam / . Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 dhAtupradIpaH / lUSa hiMsAyAm / 76 / lUSayati / lUSakaH / zUrpa mAne / 77 / zUrpayati / zUrpaH / cuTa cchedane / 78 / coTayati / muTa saJjUrNane / 78 / moTayati / moTanam / 'pasi nAzane / 80 / paMsayati param / paripaMsanam / pAMsuH / pAMsuraH / vraja mArgasaMskArayoH / 81 / gatau ca / vrAjayati ! (11) capi gatyAm / 82 / campayati / campayAmAsa / cmmH| kSapi kSAntyAm / 83 / kSampayati / kSaji kacchrajIvane / 84 / kSaJjayati / kSajayAmAsa / zvataM gatyAm / 65 / varttayati / varttayAJcakAra / vartayAmAsa / japa micca / 86 / japayati / jinapayiSati jIsati / japtaH jJapitaH / jJApane mAraNAdiSu cAbhidhAnamasyaiva / tatra ghaTAditvAt sidhyati / karcabhiprAye'pi kriyAphale parasmaipadArtha tatrApyasya vRttiriSyate / (12) yama ca pariveSaNa / 87 / cakAreNa midityanuvaSyate / yamayati / ymyaanyckaar| capa kalkane / 88 / atrApi miditi vartate / capayati / bala prANane / 88 / midityeva / balayati / (1) nAnye mito'tau| (13) jJapAdi dhAtubhyo'nye caurAdikA ahetau Nici khArthika Nici mito na bhavanti / tena amazamiprabhRtiSu mittvAbhAvaM japAdibhinneSu caurAdikeSUpadarzayiSyate / ghaTTa calane / 80 / ghaTTayati / ghaTTanA / khaTTa saMvaraNa / 81 / khaTTayati / acakhaTTat / (1) pustake vaja mArga sNskaargtyoH| vaajyti| mArga yati iti paatthH| gapustake vaja maargsNskaargtyoH| bAjayati avauvajaditi paatthH| ghapustake vAjayati aviivrjditi|| (12) vA dAntetyava (7.2 / 22) japta iti nipAtanaM japeriti niSThAyAM saiTautyatra (52) ghaTapada. manogatAvAda iha jJaptaH jJapita iti maveyeNodAharaNasya pradarzanamayuktamiti mAdhavaH / (13) gaNe'smividarmaka gaNasUvam / evaJcAtra gaNasUtrANi 14 saMkhAkAni / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 dhaatuprdiipH| SaTTa sphiTa cuvi hiMsAyAm / 82-84 / saTTayani / siSayiSati / spheTayati / cumbayati / cubhItyeke / cumbhayati / pUla saMghAta / pUlayati / 85 / (14) puMsa abhivardhane / 86 / sayati paMsayAmAsa / pusta saMghAte / 87 / pustayati / pustakam / Taki bandhane / 88 / TaGgAyati / TaGgaH / dhUsa kAntikaraNe / 88 / dhUsayati / dhUsayAmAsa / dhUsaraH / dhUSa ityeke / dhuussyti| kauTa bandhane / 100 / koTayati / koTaH / cUrNa saMkocane / 101 / cuurnnyti| . pUja pUjAyAm / 102 / pUjayati / apUpujat / puujaa| pUgaH / arka stavane / 103 / aka yati / aka: / zuTha Alasye / 104 / zoThayati / zoThaH / zuThi zoSaNe / 105 / zuNThayati / jur3a preraNa / 106 / jor3ayati / jor3itam / gaja mArja zabde / 107 / 108 / garjayati / mArjayati / (15) saMprasravaNe / 108 / ghArayati / ghArayAmAsa / paci vistAra vacane / 110 / pnycyti| prpnycH| para iti bhauvAdikasya pnycteH| tija nizAne / 111 / tejayati / tejanam / kRta saMzabdane / 112 / kiirtyti| acIvatat acikIrtat / pacakIrttaditi tu dhAtupArAyaNam / kIrtiH / kaurtnm| kItaneti yujapi kAlAriSyate / (14) amAt prAk gaghaGaca pustakeSu pyusa (Sa) utsarge (utkssep)| pyosayati (pyoSayati) vyapa (vyy)pe| vyApati (vyaayyti)| vivyaapyaamaas| vyApa iti ptthitm| mAdhavasAha etAn maiva yAdayo na ptthntiiti| (15) Gaca pustakayora garna mA garnayati mAjayatIti pAThaH / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| 130 vaI chedanapUraNayoH 113 / vardhayati / vardhayAJcakAra / kuvi AcchAdane / 114 / kumba yti| kumbA / luvi tuvi tupi aIne / 115 / 117 / lumbayati / tumbayati / tumbo / tumpayati / (kha)pa vyaktAyAM vAci / 118 / hA (hA)payati / hrA (hA)payAmAsa / cuTi cchedane / 118 / cuNTayati / cuDi ityeke / ila preraNe / 120 / elayati / prelayati / aililt| mA bhvaanililt| (16) saca mrakSaNe / 121 / makSayati / mrakSaNam / mrakSayAmAsa / anyata makSati / mleccha avyaktAyAM vAci / 122 / mlecchayati / khecchayAmAsa / mocchatIti gnnaantre| brasa barha hiMsAyAm / 123 / 124 / brUsayati / bahayati / gadha abhikAkAyAm / 125 / gardhayati / gardhayAmAsa / pUrva niketane / 126 / pUrvayati / pUrvayAmAsa / jasi rakSaNe / 127 / jaMsayati / IDa stutau / 128 / Ir3ayati / Ir3ayAmAsa / aiDir3at / jasa hiMsAyAm / 128 / caurasyojjAsayati / (17) piDi saMghAta / 130 / pinnddyti| piNDaH / ruSa roSe / 131 / roSayati / ruTa ityeke / roTayati / Dipa kSepe / 132 / Depayati / STrapa samucchrAye / 133 / stUpayati / atUSTupat / stUpaH / iti parasaubhASA udAttAH / A kusmAdAtmanepadinaH / kusmaparyantA pAtmanepadina ityarthaH / . .. (16) andanasya na ca / nonayatidhva nayatye layatyayatibhya ityanena (3 / 1 / 59) / kAmamai layoriti / (17) uditakaraNAdava pijanitya iti zApitam / tena jsti| jasitvA javA jaasyitvaa| Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 dhaatuprdiipH| - cita saJcetane / 134 / cetayate / cetayamAnaH / cetayAmAsa / cicetayiSate / / dazi daMzane / 135 / daMzayate / (18) dasi darzanahiMsayoH / 136 / dNsyte| daMsitam / Dapa Dipa saMghAte / 1371138 / DApayate / Depayate / tatri kuTumbadhAraNe / 138 / tantrayate / tantram / svatantraH / matri guptabhASaNe / 140 / mantrayate / amantrayata / amamantrata / mantraH / spaza grahaNazleSaNayoH / 141 / spAzayate / anyatra spazati smazate / / tarja bhatsa santarjane / 142 / 143 / tarjayate / srjnaa| tarjatIti bhvAdipAThAt / bhatsayate / bhatsanA / bastu gandha ardane / 144 / 145 / aIne gato hiMsAyAM yAcane vetyarthaH / bastayate / bastaH / gandhayate / gandhaH / gandhakam / hiSka hiMsAyAm / 146 | hiSkayate / hiSkitam / NiSka parimANe / 147 / niSkayate / praNiSkayate / niSkaH / lala IsAyAm / 148 | lAlayate / laalnaa| . kUNa saMkocane / 148 / kUNayate / kUNiH / / tUNa pUraNa / 150 / tUNayate / tUNaH / tUNIraH / bhrUNa AzaMsAyAm / 151 / bhrUNayate / bhrUNayAJcakre / bhrUNaH / bhrUNahA / bhrUNahatyA / zaTha zlAghAyAm / 152 / zAThayate / zAThanA / yakSa pUjAyAm / 153 / yakSayate / yakSaH / / syama vitrke| 154 / syAmayate / nyAsakkata tu sya(gya)la vitarka iti nAcAryarAjaliMksaMyuktAnAtyAkhyemya iti (6 / 2 / 133) kharasUtre smA (zyA) lasaMpratipattyarthaM paThitavAn / (19) (18) anantaraM gadhapustakayoH arda hisi hiNsaayaam| ardyte| hiMsayate iti dRshyte| tato dasa iti taca paatthH| tasya daasyte| dAsimiti codAharaNaM dttm| (19) sthA (zya) la putra iti / sva (zya)la vitarka ityamAJcurAdipijanAt pacAbaca / tena khA (zya) lazabdo'ntIdAtta iti hi saba nyAsakAravAkyam / Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH . 138 gUra udyamane / 155 / gUrayate / gUraNA / zama lakSa aalocne| 156 / 157 / zAmayate / ashiishmt| lakSayate alalakSata / AlocanAdanyatra lakSayatIti parasmaipadameva / kutma avkssepne| 158 / kunsayate / akutmayata / acukutsata / kutmA / bhala bhAmaNDane / 158 / bhAlayate / udabhAlayata / kUTa apramAda / 160 / kUTayate / kuTa pratApana ityeke / koTayate / anyatra koTaya ta / luTa cchedane / 161 / troTayate / vancu pralambhane / 162 / vaJcayate / avvnyct| vnycnaa| vaJcatIti - bhvAdipAThAt / / vRSu zaktisambandha / 163 / vrssyte| avavarSata avausst| varSaNA / anyatra vrsstiiti| mada Taptiyoge / 164 / mAdayate / anyatra mAdyati / diva parikUjane / 165 / devayate paridevakaH / anyatra dIvyatIti / vaJcaprabhRtimuditaM paThati / sa evAyaM dhAturarthAntare curAdirityevaMbodhanArtham / (20) gR vijJAne / 166 / gArayate / anyatra girati / raNAtIti / . vida vednaakhyaannivaasessu| vedayate / 167 / nivedayAJcakre / anyatra vetti veda / vidyate / vindata vindati / vinte / (21) mana stambhe / 168 / mAnayate / anyatra manyate / manute / yu jugupsAyAm / 168 / yAvayate / anyatra yauti / yunAti / kusma kusmayane / 170 / kulasitasmayane'sya vRttirissyte| kusmayate / kusmayitA / akusmayata / acukusmata / cukusmayiSate / kusmayitaH / kusmakaH / kusmayateH kim / kUH / kummau / kusmaH / (2) kumma nAmro veti| kusmayata (26). ato maitreyamate udittva prtybhijnyaanaarthm| na NicI vikalpArthaM bhavati / pratyabhijJAmAzrameva takha phalamiti bhaavH| (21) . "sattAyAM vidyate jJAna vetti vinte vicAraNe / vindate vindati prAptau zyala luksama zeSvidaM kramAt // 1 // iti / Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| iti kumma iti prAtipadikAhA simityarthaH / kusma ityasmAt prAtipadikAt tatkarotIti NividheyaH / ityaM Nici sihe iha tvAtmanepadArtha paThyate / na ca kusma iti prAtipadikaM dRSTamityAha kusmamiti dRSTameva / (22) kecit punaH kupUrvasya smayate: kusmayata iti sidde kusmadhAtuM pratyAcakSate / tAn pratyuktaM kusmayatirakArita iti / kArita iti Nica: puurvaacaarysNjnyaa| kusmayati rakArita iti cedaNyantaH smayatiriti cedihApi syaadityrthH| kornitysmaastvaat| ayuktmidm| anantA hi nipAtAH / kuzabdo'pi nipAto nityasamAsaviSayaH prayujyate / tato'sya tiGantasatrikarSe prayogo na syAt (23) / upasargayoge c| (24) tahi koH prAgupasargayoga iSyate / liDAdipratyaye / bar3Agame cine guNe bheda udAhRta eva / (25) ataH kusmadhAtoH kArita eva kartavyaH / (26) Nijava kartavya ityarthaH / citiprabhRtaya ete aatmnepdinH| atha A gaNAntAd dhAtUnanadya punahitIyaM prsmaipdiprkrnnmdhunocte| ye'pi gaNAntare sAkSAnna dRzyante te'pi zabvikaraNasya bhvAderAkatigaNatvAt tatra veditavyAH / carca adhyayane / 171 / carcayati / carcA | anyatra carcati 1 vuka bhASaNe / 172 / vukkayati / anyatra vuvati / zabda zabdakriyAyAm / 173 / zabdayati / bhASaNe'pi zabdavizeSa'sya vRttiM smaranti / zabdAyate / zabdAyamAna iti tu zabdaM karotIti vyutpattyA / upasargAdAviSkAra / prazabdayati / vizabdayati / (a) kuzabdAt bAyateranyeSvapi dRzyata iti (sh2|101) upratyaye kugatiprAdaya iti samAsena (2 / 2 / 18) kusmazabda iti bhaavH| (23) kugatiprAdaya ityava (2 / 2 / 18) atiGiti (19) sambandhAna smaasH| ato nekapayam / (24) te prAg dhAtoriti (1648) kuprakhmayata iti syaat| evama kusmayAJcaka ityAm na syAt / caT ca koH paraH svAt kumAsmayata iti / (25) cukummayiSata ityatra kobitva na sthAditya kusmayitetyAhAvir3abhAvaH kummAyaka ityAdivaipazavasambhavaH / tena kaaritev| (26) kunadhAtoH kukhdhaatukhaabhaayetyrthH| kumma iti prAtipadikAt kAritena picamatthayaNa dhAtvarthe ( tat karotItyartha) kusmayate iti vikalpa labhyata tyA zayaH / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| .. - 141 kaNa nimIlane / 174 / kANayati / kANaH / anyatra kaNati / jabhi nAzane / 175 / jambhayati / jambhata ititu jabhaityasya rUpam / / SUda kSaraNe / 176 / sUdayati / asUSudata / suSUdayiSati / anyatra sUdate / jasu tAr3ane / 177 / jAsayati / arthabhedAt punaH paThyate / jasyatIti divAderjasu mokSaNa ityasya / / paza bandhane / 178 / pAzayati / pAzAda vimocayati vipAzayatIti coktam / paza bandhana iti yujAdAveke paThanti / pAzayati pazati / / ama roge| 17 / Amayati / AmaH / anyatra amati / amaH / caTa sphuTa bhedane / 180 / 181 / cATayati / uccATanam / pracATanam / sphoTayati praasphottyaanyckaar| sphottkH| anyatra sphuTati / sphoTate / curAdiNicI'nityatvAccaTati vicaTatIti ca bruvate / ghaTa sNghaate| 182 / ghaattyti| udghATanam / anyatra ghaTate / ghaTayati / (27) (3) hantyarthAzca / ye'nyeSu navasu gaNeSu hantyAH santi ta iha draSTavyAH / (28) ghAtayati / tasyati / tAr3ayati / yastvatra hantyarthaH paThyate sa kAryavizeSArtha ityubeyam / divu aIne / 183 / devayati zatrUn / parikUjane pUrva drshitH| anyatra dIvyatIti / arja pratiyatne / 184 / arjayati / pArjijat / anytraarjti| ghuSiravizabdane / 185 / ghoSayati / ajUghuSat / ghuSiravizabdana ityatra (7.2023) vizabdanapratiSedhAda ghuSeNij vikalpAta ityetat sAdhitamanena / ghoSati / "jughuSuH puSyamANavA" iti vizabdane sidhyati / etadupalakSaNam / tena vicaTati tanatItyAdi sidhyti| bhvAdipaThitasya ghoSati / aghuSad aghoSIditi / (27) pravighATayitA samutpatan haridazvaH kamalAkarAniti bhaarviH| kamalavanoda ghATanaM kurvate va iti sUryazatake / (28) te khAthai zicaM labhanta ityrthH| Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 / dhaatuprdiipH| AG kranda sAtatye / 186 / AGaH paraH krandaH sAtatye zicamutpAdayati / Akrandayati / AkrandaH / AkrandaH / prAkrandatItyanyatra / lasa shilpyoge| 187 / lAsayati / anyatra lasati / (29) tasi bhUSa alaGkAra / 188 / 18 / avataMsayati vataMsayati / avataMsaH vataMsaH / bhUSayati / abUbhuSat / bhUSayate rathyAM svayameva / anyatra bhUSati / mokSa asane / 180 / asanaM kSepaH / mokSayati shraan| mokSayati astram / ahaM pUjAyAm / 181 / ahaMyati / ahnnaa| anyatrAhati / jJA niyojane / 182 / AjJApayati / anyatra jAnAti / bhaja vizrANane / 183 / bhaajyti| bhaajH| bhAjA bhaajii| anyatra bhajati bhajate / zRdhu prasahane / 184 / zardhayati / anyatra zardhate / yata nikAropaskArayoH / 185 / yAtayati / yaatnaa| anyatra yatate / nirazca dhAnyadhanayoH / niryAtayati / pratidAne pUrvavadudAhRtam / ___ vasa snehanacchedApaharaNeSu / 186 / vaasyti| vAsanA / , avaharaNe ca / pravAsayatyaparAdhinam / anyatra vsti| cara saMzaye / 187 / vicArayati / vicaarnnaa| anyatra carati / yu hasane / 188 / cyaavyti| anyatra cyavate / bhuvo'vakalkane / 188 / avalalkanaM pIr3anam / bhAvayati brAmaNAn tpH| kRpa ca / 200 / kalpayati / anyatra klpte| . raka laka AkhAdane / 201 / 202 / rAkayati / lAkayati / ragha laga itya ke / rAdhayati lAgayati / pracu vizeSaNe / 203 / aJcayati / anyatrAJcati / ligi citrIkaraNa / 204 1 liGgayati / anyatra liGgati / muda saMsarge / 205 / modayati saktan kRtena / anyatra modate / (29) kvacidachaM mUrdhandhAntaH paThyate / capustake mUrdhandhAntaH / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| -143 basa dhAraNe / 206 / trAsayati mRgAn / atra vAraNe dhAraNazabdaH / anyatra vasyati / vsti| udhrasa ucche / 207 / bhrAsayati / pUrva evAyaM dhAturiha paThyate / tenAya mudiditi| muca pramocane / 208 / mocayati / anyatra muJcati muJcate / (4) A khadaH sakarmakAt / khada AsvAdana iti vakSyati / A etasmAt sambhaSikarmakAdeva Nij bhavatIti mntvym| asambhAvitakarmatve tu vyAttiH / AGapUrvAt svada eva sakarmakAdityeke / grasa grahaNe / 208 / grAsayati phalam / anyatra asate / puSa dhAraNe / 210 / possytyaabhrnnm| anyatra possti| puSNAti / pussthti| dala vidAraNe / 211 / dAlayati | uddaalH| anyatra dalati / paTa puTa laTa luTa tuji piji miji luji bhaji bhuji laghi trasi pisi dazi kusi kuzi dasi ghaTa ghaTi hahi vaha valha gupa dhUpa viccha cauva putha locU loka Nada kupa tarka tu vRdhu mASArthAH / 2.12 / 245 / pATayati anyatra paTati / poTayati / anyatra poTati / lATayati / loTayati / anyatra luTati loTati / tunyjyti| anyatra tuJjati / pinyjyti| anyatra piGkte / minnayati / lujayati / bhaJjayati / anyatra bhanakti / bhunyjyti| lngghyti| anyatra late lAti / sayati / sanaH / piMsayati / daMzayati / anyatra dazati / kaMsayati / kuNsH| bhUkaMsa: kuMsaH bhkuNsH| kaMzayati / daMsayati / ghATayati / ayaM sngghaate'pi| ataHpunarghaTiH paThyate / arthabhedAt / anyatra ghaTate ghaTayati / ghnnttyti| ghnnttaa| hahayati / hhnnaa| vahayati / anyatra vhte| valhayati / anyatra vlhte| gopyti| anyatra gopAyati / dhUpayati / anyatra dhUpAyati / vicchayati / anyatra vicchAyati / cauvayati / anyatra ciivte| pothayati / apUpRthat / anyatra puSyati / locayati / alulocat / anyatra locte| lokayati / anyatra lokte| nAdayati / panyatra nadati / kopayati / anyatra kupyati / takarati / ahe'pyayamadhIyate / Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 dhAtupradIpaH / vrtyti| pavIttat pravavartat / anyatra vartate / vaIyati / avaudhat bhavavardhat / anyatra vaIte / bhAsArthA ityeke / bhAsArthA dIptaparthAH / te'pyanetyeke / .. pUrI pApyAyane / 246 / pUrayati / anyatra puuryte| ... ruja hiMsAyAm / 247 / rojayati / anyatra rujati / ... - vada pAsvAdane / 248 / AkhAdayati yvaaguum| asiSvadat / iti khdaadiH| (5) aassaahaa| dhaSu prasahana iti vakSyati / etasmAt prAg vA NijbhavatIti mntvym| curAditvAnityaM prAptasya Nico vikalpaH kriyate / yujAdibhyo 'trApi kacid yathAbhidhAna vikalpa iSyate jJApakakaraNAditAtAm / yuja pRca saMyamane / 249 / 250 / yojayati yojati / anyatra yunanti / parcayati parcati / anyatra pRNakti / - arca pUjAyAm / 251 / arcayati ati| yujAdiSu jitAM tAvat karcabhiprAye kriyAphale prAtmanepadi vm| kevalAnAmapyacikazindhacchAdi. mRSINAM skharitettvaM mnynte| tenArcate ityapi bhavati / atra ca vAdAvarca pUjAyAmiti liGgamuktam / anyatrArcati / Saha marSaNe / 252 / sAhayati sahati / "sa evAyaM nAgaH sahati kalabhemyaH paribhavam / " sahati prtibhttm| "tataH prodasahan sarve / " anyatra shte| * Ira kSepe / 253 / Irayati Irati / anyatra Ise / ... lau dravIkaraNe / 254 / vilApayati vilInayati vilAyayati layati (30) / anyatra lIyate linAti / - bajI varjane / 255 / varjayati vrjti| varjitam / anyatra vakta / hpkti| - (30) ava mAdhavaH "vibhASA lIyaterityAttvavikalpa (6 1 / 61) masyApIcchan maitreyo lauloga lukAvityAttvapace (1339) luko vikalpa nAjuka codaajhaar| anAtve tu nuk| tadabhAve buddhagayau ca / tadayuktam / Attve. lInAti loyatyoyaMkA nirdeza iti bhASye ukttvaadsvaattvaabhaavaat|" iti| . . Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 kaNaTP - dhAtupradIpaH / vRkSa AvaraNe / 256 / vArayati varati varate / anyatra haNoti / haNate / z2a vayohAnau / 257 / jArayati jarati / anyatra jIyati jRnnaati| . rica viyojanasaMparcanayoH / 258 / racayati recti| anyatra rikta rinnkti| : ziSa asarvopayoge / 258 / zeSayati zeSati / paryazeSayat paryazeSat / anyatra zinaSTi / vipuurvo'tishye| vizeSayati vizeSati / vizeSyate / tapa dAhe / 260 / tApayati tapati / tapate / anyatra tapyate tapatIti / bapa haptau / 261 / tarpayati trpti| atatarpat atIpat / pitam / anyatra pyati hapnoti / chadI sandIpane / 262 / chardayati chardati / chardiSyati / katAdisAhacaryAdiDvikalpaM nAsya manyante (31) / kRmaH / kRsavAn / bhanyatra cchaNanti cchante / DabhI bhaye / 263 / darbhayati drbhti| dRbdhm| anyatra dRSyatIti / dRbha saMdarbhe / 264 / pUrvavadudAharaNam / dRbhitamiti vizeSaH / atha mokSaNe / 265 / zrAthayati athati / mI gatau / 266 / mAyayati mayati / metaa| acaurAdikaiH sAhacaryAn mimISati / anyatra mInAti / grantha bandhane / 267 / granthayati granthati / anyatra grathAti / (32) Rtha hiMsAyAm / 268 / caurasyotkrAthayati / kathati krayate / anyatra Rthayati / .. zIka marSaNe / 268 / zokayati zokati / anyatra shaukte| .... ... cIka ca / 270 | cIkayati caukati / caukaa| .. ....... arda hisi hiMsAyAm / 271 / 272 / ardayati ardati . aIte / pArdidada / prAdIt / adidiSati / hiMsayati hiMsati / anyatra hinasti / (31) raudhaadiksyaiveddviklpH| ataevAyaM niSThAyAmaniMthamaudit ptthyte| (32) pustake'va zratha bandhane zrAthati zrathatauti dRshyte| etallipikarapramAda iti pratibhAti / mAdhavIyadhAtubattI bhaTThojiyathe cAva grantha bandhana ityasti / 18 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 dhAtupradIpaH / AGaH pada padyarthe / (33) 273 / prAsAdayati aasiidti| pAsattA / pAsAtsIt / anyatra saudti| asadat / zandha zaucakarmaNi / 274 / zundhayati zundhati zundhate / zudhitam / anyatra zundhati / chada apavAraNe / 275 / chAdayati cchadati cchadate / urazchadaH / chantraH / chatram / chAtraH / chadiH / chn| chAdiH / juSa pritrpnne| joSayati joSa ti / anyatra juSate / 276 / dhU kammane / 277 / dhAvayati dhavati dhavate / anyatra dhunAti dhunaute / dhunoti / (34) .. prauJ tarpaNe / 278 / prAyayati prayati pryte| jittvaphalaM kevale caritArtham iti NyantAt prsmaipdmev| . anya grantha sandarbha / 27 / 280 / granthayati granthati / anyatra prathAti anyate / zranthayati anyati / anyatra anyate athaati| .. Ama lambhane / 281 / Apayati Apati / Apat / a yatrApoti (35) tanu shrddhopkrnnyoH| 282 / tAnayati tnti| tanitvA tanvA / nitAntam / anyatra tanoti tanute / tataH / upasargAcca dairdhe / prAtAnayati Atanati / vitAnayati vitanati / anyatra prAtanoti / vitanoti / vada sandezane / 283 / vAdayati vadate vadati / anyatra vadati / mAna pUjAyAm / 284 / mAnayati / maanti| anyatra mImAMsate / iti parasaubhASA udaattetH| bhU praaptaavaatmnepdii| 285 / AkusmAdAtmanepadIti prakaraNa bhU (33) padyarthoM gatiH / (31) "dhUnoti campakavanAni dhunotyazoka cUta dhunAti dhuvati sphuttitaatimuktm| vAyurvidhUnayavi campaka puSparINan yat kAnane dhavati canda namaJjarIzca // 1 // " iti kvirhsym| ayaM bhvAdI krayAdI tudAdI khAdI c| khAdI huskhopi / (35) ava mAdhava:-"maiceyeNApayata ityAtmanepadamapi drshitm| anye tu naitan mRssynti|" iti / asmadadhigatapustakeSu vetnnaasti| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| prAptAviti vaktavye AtmanepadIti vacanaM kevalAsijantAccAtmanepadaM yathA syAt / bhAvayate bhavate / sUryodagamana sambhAvayate / itthambhUtaH / anyatra bhvti| (36) vaca bhASaNa | 286 / vAcayati vacati / vAcayataH vacataH / avIvacat avAkSIt / anyatra vkti| gaha nindane / 287 / gahayati ghti| anyatra grhte| mArga anveSaNe / 288 / mArgayati mArgati / amamArgat pramArgIt / (37) kaThi zoke / 288 / kaNThayati kaNDa ti| acakaNThat akaNThIt / anyatra kaNThate / mRjU zaucAlaGkArayoH / 280 / mArjayati mArjati / mArjitA mASTA / mArjayitvA mArjitvA mRSTvA / mRSTam / anyatra mATi / mRSa titikSAyAm / 281 / madhyati marSati / anyatra mRSthati sRthate / marSati / .. ghaSa prasahane / 282 / dharSayati dharSati / anyatra vRSNoti / paza bandhane / 283 / pAzayati pazati / iti yujAdau prAdhSIyAH / ete yujAdayo vikalpitaNicaH / ito'dantA uccnte| katha vAkyaprabandhe / 284 / kathayati / acakathat / kthaa| . vara IsAyAm / 285 / varayati / avavarat / gaNa sNkhyaane| 286 / gaNayati / ajIgaNa ajagaNat / gaNyaH / gaNanIyaH / gnneyH| pragalAste / pragaNau / sugAN / sugANI / sugANaH / sugANTama sugANasu sugANa Thasa / (38) / zaTha khaTha smygaabhaassnne| 387 / 288 / zaThayati / khaThayati / (36) puruSakAradhanapAlazAkaTAyanAdimatAni maitreyamatapratikUlam / etanmateSu prAptyarthe'pi ayaM prsaupdii| evaJca sudhAkaraH surASTramabhavadityAdi prayujyata ityAha / surASTramabhavat / zobhanaM rAjyamalabhatetyarthaH / (37) varaM vareNyo nRpataramArgoMditi bhaTTiH / (38) prapUrvAda gaNayatevica, prgnn| vipi tu sugaanniti| anunAsikasya kvijhalI (7|4|15)riti dodhH| Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 dhaatuNprdiipH| - paTa vaTa granthe / 288 / 300 / paTayati / vaTayati / anyatra paTati / vttti| raha tyaage| 301 / rahayati / ararahat / virahaH / stana gadI devazabde / 302 / 303 / stanayati / stanayitnuH / gadayati gadayitnuH / "devo medhe sure rAji" iti mananAda devazabde meghadhvanAvityarthaH / prathamAdvivacananirdezo vaicitrapArthaH / (39) pata gtii| 304 / ptyti| patayAmAsa / patayAluH / anyatra ptti| apaptat / (40) paSa anupasarge / 305 / paSayati / upasargAtu prpssti| . . .. svara AkSepe / 306 / svarayati / svarayiSyati / svaraH / / * raca pratiyatna / 307 / racayati / vyaracayat / araracat / kala saMkhyAne / 308 / gatau ca | kalayati / kalayAmAsa / caha parikalkane / 308 / cahayati / vicahaH / anyatra cahati / maha pUjAyAm / 310 / mhyti| mhyaamaas| mahayAJcakAra / anyatra mahati pramahadityeke / .. . . sAra chapa zratha daurblaa| 311-313 / sArayati / kRpayati / zrathayati / spRha IsAyAm / 314 / smRhayati / smRhaa| smRhayAluH / __ bhAma krodhe / 315 / bhAmayati / ababhAmat / anyatra bhAmate / sUca pauzanye / 316 / sUcayati / sosUyate / suuciH| sUcasUtrasatrasAmastenasaMgrAmasabhAjasthUlastanastoma ityeteSAmaSopadezatvam / SopadezatvaM hokaacaamevssyte| bhiSvadiSyaniSvapibhi rekAbhiH sAhayAt / sena sosU.. cyate tistanayiSati sosUtrAta ityAdau na Satvam / (39) andantyaparA iti SopadezalakSaNamanekAkSu n| miGAdyekAcsAhacayAt / tena sistanayiSatIti sstvn| abhinistano meghasya ti saMjJAbhAvAnna Satvam / (40) ava pata gatau veti mAdhavAdiSu pAThaH / vANijanta iti vaashbdsthaarthH| vAdanta ityeke / prathama pakSe patayati patati / ptaakaar| Nivikalpasya pryojnmsthaankaacvaadaam| patAJcakAra / apatIditi naa| badantapace patayati pAtayati / piiptt| Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / 148 kheTa bhakSaNe / 317 / kheTayati / aakhettnaa| khoTa ityeke / khoTayati / khoTa iti ca / 318 / / kSoTa kSepa / 318 / kSoTayati / kssottkH| goma upalepane / 320 / gomyti| gomayAmbabhUva / . kumAra krIr3AyAm / 321 / kumArayati / kumArayAJcakAra kumArayAmAsa / kumAraH / kumaarii| kuzUla ityeke / 322 / kushuulyti| kuzUlakaH / zIla upadhAraNe / 323 / zIlayati / zIlitaH / mAMsazIlaH / maaNsshiilaa| . sAma sAntvane / 324 / sAmayati / asasAmat / vela kAlopadeze / 325 / velayati / velaa| kAla ityapi dhAturityeke / kAlayati / acakAlat / kaalnaa| palyUsa lavanapavanayoH / 326 / palyUlayati / palyU layAmAsa / vAta sukhasevanayoH / 327 / vAtayati / avavAtat / gaveSa mArgeNe / 328 / gaveSayati / ajagaveSat / gaveSaNA / vAsa upasevAyAm / 328 / vAsayati / avavAsat / nivAsa aacchaadne| 330 / nivaasyti| nivAsayAmAsa / aninivAsat / ninivAsayiSati / bhAMja pRthak karmaNi / 331 / bhAjayati / abbhaajt| bhAjanam / samAja prItidarzanayoH / 332 / sabhAjayati / asamabhAjat / jana parihANe / 333 / janayati / janaH / nyUnaH / mASonaH / aunayIt / zrauninat / (41) dhvana zabde / 334 / dhvanayati / adadhanat / anyatra dhvnti| ... kUTa paridAhe / 335 / kUTayati / kUTam / (41) aunayauditi tucchAndasaM ruupm| tathAca nonayatidhvanayatye layatya yatibhya iti (3151) chandasi cnissedhH| kAmamUnayoriti sviidaahrnnm| ar3AgamAbhAvazca vaidika ev| bhASAyAmaunimediti bttikaaraadyH| bhaTTojimate tu cInanaditi / Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtupradIpaH / keta grAma kuNa guNa cAmantraNe / 336 / 338 / cakAraNa kUTa ityapekSate / ketayati / grAmayati / kuNayati / guNayati / kUTayati / stena cauthye / 340 / stenyti| pratistenat / stenaH / steyam / iti parasmaibhASA udAttAH / atha A garvAdAtmanepadinaH / pada gatau / 341 / padayate / padayAJcake / anyatra padyate / gRha grahaNe / 342 / rAhayate / gRhayAJcakre / raham / ehayAluH / - mRga anveSaNe / 343 / mRgayate / mRgyaanycke| mRgyatIti kaNDAdipAThAt / (42) kuha vimApane / 344 / kuhyte| kuhayAJcake / kuhakaH / kuhaH / kuhnaa| zUra vIra vikrAntau / 345 / 346 / zUrayate / azuzUrata / zUraH / vIrayate / avivIrata / vIraH / vIryam / sthUla parihaNe / 347 / sthUlayate / atasthUlata / tasthUlayiSate / sthUlaH / artha yA cajJA yAm / 348 / arthayate / arthyaanycke| Atathana / atithyisste| satra santAnakriyAyAm / 348 / satrayate / sisatrayiSate / satram / garva maane| 350 / garvayate / garvaH / anyatra garvati / garvaprabhRtiSvadantatvaprayojanaM na dRzyate / Nico'nityatvena yaDo'bhAvArthamiti kecit / (43) iti pdaadiH| . sUtra veSTane / 351 / sUtrayati / sUtrayAJcakAra / asusUtrat / sosUnAte ! mUtra prasravaNa / 352 / mUtrayati / momUtrAte / rUkSa pAruSthe / 353 / rukSayati / rukSapaSaM pinaSTi / ruukssm| (42) mRgyatIti divAdipAThAditi kecinmanyante iti mAndrAlapustakacye paatthH| na ratna manviSyati mugAte hi tadityava tu karmaNi lakAra: (43) bhaTTonimate tu "admstvsaamaanniviklpH| dhAvIranta udAtta iti (6.1162) liTi thAm ca phlm|" iti / Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAtu prdiipH| 151 pAra tIra karmasamAptau / 354:355 / pArayati / tIrayati / puTa saMsarge / 356 / puTayati / apupuTat / anyatra puTati / katra zaithilye / 357 / katrayati / kAtreyakaH / (6) prAtipadikAd dhAtvarthe bahulamiSTavacca / prAtipadikAhAtvarthe Nij bhavati / tasmiMzca Nici iSThavata (44) kAryamatidizyate / paTumAcaSTe karoti vA paTayati / apIpaTat / laghayati / alaulaghat / paratvAd vRdhau satAyAM sandhAkSaralopa iti anaglopitvam / kecit punarnAglIpa ityatra (7 / 4 / 2) agiti pratyAhAragrahaNasAmarthyAdakatAyA. meva vRddhau sanvAkSaralopa ityaglopitve Tilopamicchanti / tamate cApapaTata alalaghaditi bhvti| AziSaM karoti aashissyti| prakRtyaikAjiti (6 / 4 / 163) prakRtibhAvAna TilopaH / paThantamAcaSTe paThayati / yuvAnamAcaSTe yavati / sragviNamAcaSTe srjyti| sthiramAcaSTe sthApayati / bAhulyAda vRddhAbhAve stha payati c| kumArImAcaSTe kumArayati / khaTTayati / (45) ... (7) tatkaroti tadAcaSTe / yadyapyanena vAkyArthoM nirdizyate tathApyAkhyAtArthasya prAdhAnyAt pradhAnamAkhyAnaM karaNaM veti tasyaiva pratyayArthatvam / pariziSTastu prakRtyartha iti dvitIyAntAt pratyayaH / tathAcaivodAhRtam / ___(8) tenAtikAmati / akhenAtikAmati azkhayati / hastinAtikAmati hstyti| .... __(9) dhAturUpaJca / dhAtuH khena rUpeNAvatiSThate / bahulavacanAnuvRtteH kalluka prakRtivacca kAraka bhavati / sItAharaNamAcaSTe sItAM hArayati / kaMsavadhamAcaSTe kasaM ghAtayati / pAkhyAnAt kadantAt tadAcaSTa iti kalluk prakRtipratyApattiH prakRtivaccakArakamityanena (3 / / 26, vA) cAyamarthoM darzitaH / (44) iSTavatkAryaM ttilopdikm| NAviSThavat prAtipadikasya puvAvarabhAvaTilopa-yaNAdiparaprAdi vimatolukkanvidhyarthamiti ( 6 / 4 / 155, vaartik)| ' (45) paTaumAcaSTe pttyti| bahulavacanAditi adhikaH pATho'va dRzyate gdhpustkyoH| / Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 dhAtupradIpaH / - (10) kartRkaraNAd dhAtvarthe / kartuM yat karaNa sAdhakatama tato Nij bhvti| dAtreca lunAti dAtrayati / pasinA chinatti asayati / parazunA chinatti parazayati / karaNasya kartRgrahaNaM vizeSaNam / kimartham ? cakSurAdIndriyavacano yaH karaNazabdastatparigrahI mA bhuuditi| tatparigrahe cakSurAdizabdebhya eva syAt / __citra citrIkaraNe / 358 / citrayati AlekhyaM karotItyarthaH / citraM karoti citrIyata ityAzcayaM karotItyarthaH / kadAcid darzane c| citrayati cakSuH / citrayati vakSaH / / . aMsa samAdhAte / 358 / aMsayati / aNsH| vaTa vibhAjane / 360 / vaTayati / vaTeH punaH pATho'rthabhedAt / laja prANane / 361 / lajayati / vaTi laji ityeke / 362 / 363 / vaNTayati / laJjayati / laanaa| adanteSu pAThavalAdadantatve vRddhiritypre| vaNTApayati / laJApayati / mizra samparke / 364 / mizrayati / mizraM karoti mitratIti ca srshitm| .. saMgrAma yuddhe / 365 / saMgrAmayate / asaMgrAmayata / tasthau sisaMgrAmayiSuH ziteSuriti bhaTTiH / saMgrAmaH / / * stoma zlAghAyAm / 366 / stomayati / stomyam / 'agniSTomaH / chidra karNa bhedane / 367 / 368 / chidrayati / karNa yati / karNenAnubhavati AkarNayati / karNena bhAvayati kaNa yatIti vyAcakSate / andha dRSTyupadhAte / 368 / andhayati / andhaH / daNDa nipAtane / 390 / daNDayati / adadaNDat / daNDaH / aGga lakSaNe / 371 / ajhayati / aGgaH / anytraaste| aGga pade lakSaNe ca / 372 / aGgayati / aGgayAmAsa / aGganA / anyatra anggti| sukha duHkha takriyAyAm / 373 / 374 / taditi sukhaduHkhaprAtipadikArthoM nishyite| mukhayati / duHkhayati / tatkarotItyevaM siddhe sopa Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdiipH| 153 sargasamudAyANijathaM midam / asukhayat / aduHkhyt| mukhaM vedayate sukhAyate / duHkhaM vedayate duHkhAyata ityeva bhavati / mukhyati duHkhyatIti kaNDAdipAThAt / rasa AkhAdanasnehanayoH / 375 / rasayati / nirasayati / anyatra rasati / - vyaya vittsmutsgeN| 376 / vyyti| avyayayat / anyatra vyayati vyayate / avyyiit| rUpa ruupkriyaayaam| 377 / rUpayati / rUpaM pazyati nirUpayati / virUpati vastram / cheda vaidhiikrnne| 378 / chedayati / acicchedat / vraNa gAtravicUrNane / 378 / vraNayati / avraNayat / vraNam / varNa varNakriyAvistAraguNavacaneSu / 380 / varNayati / varNayAmAsa / varNa gRhNAni varNa yatIti ca darzitam / lAbha preraNe / 381 / lAbhayati / lAbhayAJcakAra / pralAbhaH / upalAbhaH / (11) bahulametavidarzanam / curAdAvadantadhAtudarzanaM bahulaM veditavyam / ato'nuktA apauha dhAtavo jeyAH / * parNa haritabhAve / 382 / payati / viSka darzane / 383 / viSkayati / kSapa prernn| 384 / kSapayati / kSapito vipraH / / vasa nivAse / 385 / vasayati / vRtya praavrnne| 386 / tutyyti| atutyayadutthito'te riti mAghaH / tsthitH| evaM gar3ayati Andolayati Dalayati tujayati tujaH zuNThayati eNDaH sphaTayati sphaTaH sphaTikaH sphaTA projayati ojaH sphuTayati sphuTA sphuTitaH avadhIrayatItyAdayo yathAbhidhAnaM vedyAH / (12) piGgAbirasane / ...pAyAcinaH prAtipadikAsthico'pavAdo Ni bhavati nirasane'rthe / hastau : niravati hstyte| paadyte| cakSayate / 2 . Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dhaatuprdiipH| (13) zkhetAkhAzvataraMgAlor3itAbarakANAmakhataretakalopazca / NiGiti varttate / dhAtvartha iti ca / khetAkhAdInAccaturNA yathAsaMkhyamakhataretaka ityete lupyante NiG ca dhAtvarthe bhavati / zvetAkhamAcaSTe tenAti krAmati vA khetayate / azvataramAcaSTe azkhayate / gAlor3ita (46) mAcaSTe gAlor3ayate / AhvarakamAcaSTe Ahvarayate / abAdhApi Nico bAhula kAditi khetAkhayatItyAdyapi bhavati / ___(14) pucchAdiSu dhAtvartha ityeva siddham // (47) pucchAdiSu prAtipadikebhyo dhAtvartha ityeva siddham AtmanepadaM NijantAda bahulavacanAd vijJeyam / evaJca pucchabhANDacIvarAmiGiti (3 / 1 / 20) na kartavyamiti / siddhazabdazcAyaM maGgalArthaH / Adau ca vRddhizabda: edha vRddhAviti / madhye Tuaozkhi gati yoriti vRddhizabdaH / evaM vimaGgalamidaM zAstra smaaptmiti| zrIH / (48) vRttinyAsaM samuddizya kRtavAn granthavistaram / nAnA tantrapradIpaM yo vikRtA stena dhAtavaH // 1 // (46) gAlor3ita vAcA vimarza / (47) atra dhAtupAThAntargataga sUcANi paThAnte ythaa|-(4) ghttaadyHssitH| ghaTAdayo mitaH / (3) janaujRSkasuraJjo'mantAya / (4).jvalahvala jhalanamAmanupasargAhA / (5) glAnAvanuvamAJca / (6) kamyamicamAJca / (7) shmo'drshne| (8) yamo'pariveSaNe / (9) skha diravaparibhyAJca / iti bhvAdau / (10) cakarautaJca itydaadau| (u) khAdaya uditaH / iti divAdI (12) chandasi / iti khaadau| (13) nAnye mito'hetau| (14) kusmanAmro vaa| (15) hantyarthAzca / (16) zrA khadaH sakarmakAt / (17) A vRssaahaa| (18) prAtipadikAhAtvarthe bahulamiSThavacca / (19) tat karoti tadAcaSTa / (20) tenAti krAmati / (21) dhAturUpaJca / (22) kartRkaraNAddhAtva: / (23) bahulametannidarzanam / (24) giGaGgAnirasane / (25) vetAzcAzvataragAlor3itAharakANAmazvatarIta ka lIpazca (16) puccAdiSu dhAtvartha itvava siddham / iti curaadau| (48) ebhyo'nye ca kecit mautA dhAtavaH santi / te ca yathA-- 1 / RtiH-RterIyaGityatroktaH / ( 3 / 1 / 28) RtIyate / prAttIyate / upAIyate / RtIyA cakre aan| RtauyiSyate pratiSyati / Ayata / ArtIyiSTa pAttIt / AtitauyiSate AtitiSati / RtauyitvA pArtitvA Rtitvaa| Rtiiyaa| "jagupsA RtIyA vRNA / " Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 dhAtupradIpaH / AvaSya bhASyajaladheratha dhAtunAmapArAyaNakSapaNapANinizAstravedI / 2 / stanbhustunbhuskanbhuskunbhu / 2.5 / tathAhi sUtram-"stanabhustunbhu skanbhuskunbhuskuJbhyaH zruzca / (3 / 1 / 82) sarve rodhnaarthaaH| mAdhavamate tu prathamaTatIyau stambhArthoM hitIyo niSkoSaNArtha caturthoM dhAraNArthaH / stamoti stabhAti / viSTanAti viSTabhroti / avaSTanoti avaSTa bhAti / tastambha / avataSTambha / stammiSyati / stanotu stabhAtu / stambhuhi stabhAma / stamnuyAt stanIyAt / stabhyAt / astamat astmbhiit| tistambhiSati / pratitiSTabhiSati / taastmyte| stambhayati / atstmbht| pratiSTambhaH / bAhupratiSTambhaviddhamanyuriti raghukAvye / stambhitvA stabdhA / stabdhaH / uttambhaH / uttambhitoDubhiratIvatarAM zirobhiriti mAghaH / 2 / stumnoti stubhAti / tussttumbh| stumbhiSyati / astumbhiit| stumbhitvA stu byaa| stubdhaH / 3 / skanoti skannAti / viSkamnIti viSkamnAti / ca skambha / skambhiSyati / askambhIt / skambhitvA skyaa| skabdhaH / 4 / skunoti skunAti / cuskumbh| skumbhiSyati / askumbhIt / skumbhitvA skudhaa| skubdhaH / 5 / 6 / sAtiH= sukhe| tathAca sUtram-"anupasargAlimpavindadhAripAri vedyudejicetisAtisAhibhyazca / (3 / 1 / 138) hetumsaantH| sAtayati / sAtayaH / vipi saat| paramAtmetyarthaH / sAtvanto bhktaaH| 6 / / ___ / ju-gatau vaige ca / sUtraJca-"jucaMkramyadandramyamRgyadhijya lazacalaSapatapadaH / " (3 / 2 / 150) javati / jujAva / jotaa| ajantavAdaniTtvam / jocati / anAvIt / jujUSati / ajIjavat / javanaH / prajavI / jUH / juvau / jUtiH / javaH / vijAvako nAma dezaH / vaijAvakaH / kacchAdibhyazcetyA (4 / 2 / 133) zaiSikaH / 7 / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaatuprdossH| kAlApacAndramatatattva vibhAgadakSo dhAtupradIpamakarojjagato hitAya // 2 // iti mahAmahopAdhyAyadhImaitreyarakSitakatau dhAtupradIpa curAdInAM vRttiH // 10 // dhAtupradIpazca parisamAptaH // zubham // 8 / tu gtivddhihiNsaasu| sUtraJca-"turustuzamyamaH . sArvadhAtuke" (7 / 3 / 85) / ayaJca lugavikaraNa iti smaranti / tenraamdaadiH| tauti tavIti / tutaH tuviitH| tutAva / totaa| tossyti| atoSIt / ayaJchAndasa ityApizalimatamityadAdiSUktam / 8 / 8 / dabhiH-ayaM vaarsikoktH| tathAca NyatprakaraNa lapidabhibhyAJceti vaktavyam ( 331:124, vaa)| dabhati / dadAbha / dAmyam / / 10 / culumma iti ca vArttikoto dhAtuH / culumpati culumpAJcakAra / ebhyo'dhikAH kecit kSaditadizaprabhRtaya uNAdiSu uktA iti zam / 10 // iti zrIzrIzacandracakravartibhaTTAcArya kRtaM * dhAtupradIpavivaraNa samAptam //