Dhatupradip

SR No.: 004319
Original Sutra Author: N/A
Author: Srishchandra Chakravarti
Publisher: Varendra Research Society
Publication Year: 1919
Total Pages: 166
Language: Sanskrit, Hindi
Classification: Book_Devnagari
File Size: 9 MB

Page 11

महामहोपाध्यायश्रीमैत्रेयरक्षितविरचितो धातुप्रदीपः / म घोषप्रसादेन धातूनां कृत्तिमारभे / (1) 'बहुशोऽमून् यथा भीमः (2) प्रोक्तवांस्तहदागमात् // 1 // (1) शेषाशेषार्थविद यो मां शेषाशेषगवौः स्फुटम्। विशिष्याध्यापयइन्टे सं शेषशयनीपमम् // 1 // अथाखिन् धातुपाठेपेचितानि दादिशास्त्राण्यष्टाध्याय्या एवावगन्तव्यानि। होक्तानि उदात्तः परमोभाष इत्यादौनि तु सम्प्रदायानुगतोपदेशात्। तानि चापेक्षितविधानानि कानिचिद यथायथमिहोच्यन्ते / तवादावित्सूवाणि। . (I) 1 / उपदेशेऽजनुनासिक इत् / (1 // 322) उपदेशेऽनुनासिकोऽजित्संज्ञः स्यात्। उपदेश पाद्योच्चारणम् / स च धातुपाठप्रातिपदिकपाठौ सूववार्तिक च। एतैर्हि शब्दा उपदिश्यन्ते। एवं। स्पई। अवान्त्योऽकारीऽनुनासिकः। सूचकारकत दानीमयमनुनासिकपाठः परिधष्टः। तेन हि "प्रतिज्ञानुनासिक्याः पाणिनीयाः।" रह गुरूपदेशादेवाधुनातुनासिक ज्ञानमित्यर्थः। भवतु। अवोकारोऽनुनासिकः। उपदेशे कि! अचत्रा अपः / लाक्षणिकमवासनासिकत्वम्। अनुनासिकः किम् ! चिरिणोति। जिरिणीति। सत्संजकस्य सर्वत्र (2) भौमोऽयं पाणिनीयधातुपाठस व्याखयाविशेषः वैयाकरणः कश्चिद धातूनामर्थान् भू सत्तायाम् एवं दौ पड़ उदयमे यम उपरम इत्यादौन निर्दिदेश। सूबकारस्तु भवेध स्पर्क इत्याद्येव पपाठ। एवं हि पूर्व धातुपाठः स्थितः / तथाहि धातूमा क्रियावाचिव भट्टोजि:-"नच या प्रापण इत्याद्यर्थनिर्देशी नियामकः। तस्यापाशिनौयत्वात। भीमसेनादयो बर्थ निर्दिदिगुरिति सार्यते। पाणिनिस्तु मेध इत्याद्यपाठीदिति भाष्यवार्तिकयोः स्पष्टम्। किञ्च अभियुक्तैरपि ततोऽर्थनिर्देशो नार्थान्तरनित्तिपरः। सुखमनुभवतीत्यादावधातृत्वप्रसङ्गात् / उक्त क्रियावाचिवमाखयातुमकै कोऽर्थः प्रदर्शितः। प्रयोगात तेऽनुसत्तव्या अनेकार्था हि धातवः // 1 // इति। अतएव कुर्द खुद गुर्द गुद कौड़ायामवेत्येवकारः पठ्यते। श्लिष आलिङ्गन (46) इत्यादि. सूवाश्यपीह भापकानि।" इति (शब्दकौस्तुभ 1 / 21) /