________________
0 યતિધર્મવિશિકાd.
आसवदारनिरोहो जमिंदियकसायदंडनिग्गहओ । पेहातिजोगकरणं. तं सव्वं संजमो नेओ ॥१०॥ आश्रवद्वारनिरोधो यदिन्द्रियकषायदण्डनिग्रहतः । प्रेक्षातियोगकरणं तत्सर्वं संयमो ज्ञेयः ॥१०॥
અqયાર્થ:
વિયવસાયવંનિગાહી ઇન્દ્રિય, કષાય અને દંડના નિગ્રહથી ગાવલાનિરોતો આશ્રદ્વારના નિરોધરૂપ = જે પદાતિનોri pક્ષાના અતિયોગનું કારણ તં સવં તે સર્વ સંગમો નેગો સંયમ જાણવો.
ગાથાર્થ:
ઇન્દ્રિય, કષાય અને દંડના નિગ્રહથી આશ્રદ્વારના નિરોધરૂપ જે પ્રેક્ષાના અતિયોગનું કારણ તે સર્વ સંયમ જાણવો.
ભાવાર્થ:
સંયમધર્મ સત્તર પ્રકારનો છે. તેને જ અહીં પાંચ ઇન્દ્રિય, ચાર કષાય અને ત્રણ દંડ દ્વારા બાર પ્રકારે ગ્રહણ કર્યો અને પાંચ પ્રકારનાં અવ્રતરૂપ જે આશ્રવદ્દાર છે તેના નિરોધરૂપ મહાવ્રતોને ગ્રહણ કર્યા. આમ, સત્તર પ્રકારે સંયમધર્મ ગ્રહણ કર્યો છે અને તેનું યોજન આ પ્રમાણે છે.
કોઈ જીવ પાંચે ઇન્દ્રિયોના નિગ્રહમાં શાસ્ત્રવચનાનુસાર ઉપયોગવાળો હોય તો અંતરંગ રીતે જીવની ઉત્સુકતા શમેલી હોય છે, અને તેથી કોઇ ઇન્દ્રિયોના વિષયો ગ્રહણ કરવાની તેને ઉત્સુકતા નથી હોતી. કોઇક વાર સહજ રીતે તેને વિષયનો સંપર્ક થાય તો પણ તે વિષયોથી તેના આત્મામાં એ વિષયરૂપે કોઇ પરિણામ થતો નથી.
આ રીતે પાંચ ઇન્દ્રિયોનો નિગ્રહ કરીને કોઇ નિમિત્તને પામીને ક્રોધાદિ કષાયો ફુરણ ન થાય તે રીતે મુનિ ઉપયોગવાળો હોય છે. તેથી જ તે ઉપસર્ગાદિ કરનાર પ્રત્યે ક્રોધ કરતો નથી. તેનામાં લોકોના આદરસત્કારથી માનનો પરિણામ પણ થતો નથી, કોઈ નિમિત્તને પામીને માયાનો પરિણામ પણ ઉપસ્થિત થતો નથી અને શરીરથી બાહ્ય અનુકૂળ નિમિત્તો પ્રત્યે કોઈ પ્રકારનો મૂચ્છનો ભાવ પણ મુનિને થતો નથી. આવા પરિણામો અથવા તે પ્રકારની મનોવૃત્તિ એ કષાયના નિગ્રહથી થતો જીવનો પરિણામ છે. કર્મના ભાવને વા થઇને મન-વચન-કાયાના યોગોને મુનિ યથા તથા પ્રવર્તાવતા નથી, એ ત્રણ
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
