________________
0 પ્રાયશ્ચિત્તવિંશિકા
૧૦૮
અવતરણિકા - પ્રાયશ્ચિત્તથી પાપો કેમ નાશ પામે છે? તે પ્રકારે કોઈને શંકા થાય તેથી કહે છે -
संके सणाइभेया चित्तअसुद्धीइ बज्झई पावं । तिव्वं चित्तविवागं अवेइ तं चित्तसुद्धीओ ॥४॥ संक्लेशनादिभेदाच्चित्ताशुद्ध्या बध्यते पापम् । तीव्र चित्रविपाकमपेति तच्चित्तशुद्धः ॥४॥
અન્વયાર્થ:
- સં મેય સંકલેશાદિના ભેદથી વિરગતી ચિત્તની અશુદ્ધિ દ્વારા વિવવા તિવં પર્વ ચિત્રવિપાકવાળું તીવ્ર પાપ ન બંધાય છે (અને) વિરમુદ્રીમો ચિત્તની શુદ્ધિથી તં તે =બંધાયેલું પાપ ફ દૂર થાય છે. ગાથાર્થઃ
સંક્લેશાદિના ભેદથી ચિત્તની અશુદ્ધિ દ્વારા ચિત્રવિપાકવાળું તીવ્ર પાપ બંધાય છે અને ચિત્તની શુદ્ધિથી તે બંધાયેલું પાપ દૂર થાય છે. ભાવાર્થ:
અહીં સંક્લેશ આદિમાં આદિ પદથી સસ્પ્રવૃત્તિમાં કરાતો પ્રમાદ ગ્રહણ કરવાનો છે. સંલેશ આદિ ભેદથી એમ કહ્યું ત્યાં ભેદ શબ્દ વિશેષ અર્થક છે, એટલે કે સંક્લેશાદિના ભેદથી સંકલેશની તરતમતા સમજવાની છે. જેમ જેમ સંક્લેશ અધિક કે જેમ જેમ પ્રમાદ અધિક તેમ તેમ તેને અનુરૂપ ચિત્રફળવાળું તીવ્ર પાપ બંધાય છે. આ સંક્લેશ આદિ ચિત્તને અશુદ્ધ કરે છે અને ચિત્તની અશુદ્ધિથી પાપ બંધાય છે.
બાહ્ય પદાર્થવિષયક રાગાદિ ભાવો એ જ સંક્લેશરૂપ છે. તે સંક્લેશના ભેદથી ચિત્તની અશુદ્ધિ થાય છે. વળી પ્રમાદ એટલે સપ્રવૃત્તિ કરતા હોય ત્યારે જેમ તેમ કરવી કે ઉપેક્ષા કરવી તે. પ્રમાદથી પણ ચિત્તની અશુદ્ધિ થાય છે. દરેક જીવને પોતાના ચિત્તની અશુદ્ધિને અનુરૂપ પાપકર્મ બંધાય છે, અને જ્યારે જીવને થયેલા પાપ પ્રત્યે જુગુપ્સા પેદા થાય છે ત્યારે, તેની શુદ્ધિ અર્થે જો તે વિવેકપૂર્વક પ્રાયશ્ચિત્ત કરે તો ચિત્તની શુદ્ધિ થાય છે. આ ચિત્તની શુદ્ધિથી બંધાયેલું પાપ નાશ પામે છે. આથી જ પ્રાયશ્ચિત્તકાળમાં ચિત્તની શુદ્ધિનો પ્રકર્ષ થાય તો અનેક ભવોમાં કરાયેલાં સર્વ પાપો પણ નાશ પામી શકે છે. II૧૬૪TI
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org