________________
एकैकं
7 યોગવિશિકાઇ
च चतुर्धाऽत्र पुनस्तत्त्वतो ज्ञातव्यः 1
समयनीत्या ||૪||
इच्छाप्रवृत्तिस्थिरसिद्धिभेदतः
અન્વયાર્થ:
કુળ તત્તઓ ય અને વળી તત્ત્વથી=પરમાર્થથી, સમયનીદુ શાસ્ત્રનીતિ વડે ફË અહીં=સ્થાનાદિમાં ‚િ તે એકૈક=સ્થાનાદિ દરેક (યોગ) ફાપવિત્તિથિસિદ્ધિમેયો પડના મુળેયો ઇચ્છા, પ્રવૃત્તિ, સ્વૈર્ય અને સિદ્ધિના ભેદથી ચાર પ્રકારનો જાણવો.
૧૩૨
* વકાર પૂર્વની ગાથાના સમુચ્ચય માટે છે.
‘પુળ’ શબ્દ એ બતાવે છે કે યોગ તો સ્થાનાદિ પાંચ ભેદવાળો છે. વળી તે યોગના પાંચ ભેદમાંથી એક એક પણ ચાર પ્રકારનો છે.
* ‘તત્તઓ’તત્ત્વથી એમ કહ્યું તેનાથી એ કહેવું છે કે સામાન્યથી યોગના સ્થાનાદિ પાંચ ભેદો દેખાય છે, પરંતુ પરમાર્થથી=સૂક્ષ્મદષ્ટિથી જોવામાં આવે તો તે દરેક સ્થાનાદિ યોગો જ ઇચ્છાદિરૂપે ચાર ચાર પ્રકારના પણ છે.
* ‘સમયની’ ‘સમયનીતિથી’ કહ્યું તેનાથી એ કહેવું છે કે સૂક્ષ્મદષ્ટિમાત્રથી જોઇએ તો સ્થાનાદિ દરેક યોગ ચારરૂપે પણ દેખાય, અને તેનાથી અધિક ભેદરૂપે પણ દેખાય. કેમ કે સૂક્ષ્મદષ્ટિથી જોવામાં આવે તો સ્થાનાદિ દરેક યોગ અધ્યવસાયની તરતમતાથી અનેક પ્રકારના પ્રાપ્ત થાય. તો પણ યોગશાસ્ત્રથી પ્રતિપાદિત જે મર્યાદા છે તેનાથી વિચારીએ તો તે દરેક ચાર પ્રકારના છે. અહીં ‘સમય’ શબ્દ યોગના ભેદોને બતાવનારા શાસ્ત્રના અર્થમાં છે.
* Ë”માં મેં અલાક્ષણિક છે.
ગાથાર્થ:
વળી પરમાર્થથી શાસ્ત્રનીતિ વડે સ્થાનાદિમાં દરેક યોગ ઇચ્છા, પ્રવૃત્તિ, સ્વૈર્ય અને સિદ્ધિના ભેદથી ચાર પ્રકારનો જાણવો.
ભાવાર્થ:
Jain Education International
ચૈત્યવંદનાદિ ક્રિયામાં ઉપયોગપૂર્વક કોઇ યત્ન કરતો હોય તો તેનો ઉપયોગ ક્રમસર સ્થાન, ઊર્ણ, અર્થ અને આલંબનમાં પ્રવર્તતો હોય છે, ક્વચિત્ અનાલંબનયોગમાં પણ યત્ન હોઇ શકે છે. તે પાંચેય વિષયક ઉપયોગ પ્રારંભિક ભૂમિકામાં ઇચ્છારૂપે હોય છે, અને પછી પ્રવૃત્તિરૂપે, અને પ્રવૃત્તિ પછી તે ઉપયોગ સ્થિર પરિણામવાળો થાય, અને પછી તે ઉપયોગ સિદ્ધિની ભૂમિકા પ્રાપ્ત કરે છે. આમ, સ્થાનાદિ પાંચે યોગો ઇચ્છાદિ કૃત ચાર
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
