________________
૧૯૧
O રિપદ્ધવિભકિતવિંશિકા
ગાથાર્થ:
સ્ત્રીઓને જ જ્યારે ક્ષપકશ્રેણીનો નવમાં ગુણસ્થાનકનો ભાવ થાય છે ત્યારે સિદ્ધિ થતી હોવાથી, સિદ્ધના પંદર ભેદોમાંથી સ્ત્રીલિંગસિદ્ધ, પુરુષલિંગસિદ્ધ અને નપુંસકલિંગસિદ્ધ સ્વરૂપ ત્રણ ભેદની સંગતિ કરવામાં પુરુષને સ્ત્રીવેદના સંક્રમણના ભાવથી એટલે કે સ્ત્રીવેદના સંક્રમણ દ્વારા પ્રથમ સ્ત્રીવેદનો સત્તામાંથી નાશ થાય છે એમ સ્વીકારીને સમાધાન કરવું અયુકત છે.
ભાવાર્થ:
દિગંબરો પુરુષ શરીરથી જ મુક્તિ માને છે, સ્ત્રી શરીરથી નહીં. તેમનાં શાસ્ત્રોમાં સ્ત્રીલિંગ સહિત સિદ્ધના પંદર ભેદો બતાવ્યા છે. તેથી સ્ત્રીલિંગસિદ્ધ, નપુંસકલિંગસિદ્ધ, પુરુષલિંગસિદ્ધ તેને પણ માન્ય છે. તેથી તે પોતાના મતને વિરોધ ન આવે તે રીતે સમાધાન કરતાં કહે છે કે પુરુષ સ્ત્રીવેદનો પ્રથમ સંક્રમણ કરીને સત્તામાંથી પ્રથમ સ્ત્રીવેદનો નાશ કરે તો તે સ્ત્રીલિંગસિદ્ધ છે. તે રીતે સ્વીકારીને તેના પ્રમાણે સિદ્ધના પંદર ભેદોની સંગતિ થઇ જાય છે અને સ્ત્રીને મોક્ષ નથી એ પણ સ્થાપન થઈ જાય.
તેનું નિરાકરણ કરતાં ગ્રંથકાર કહે છે કે સ્ત્રીઓને પણ ક્ષપકશ્રેણીનો ભાવ થાય છે ત્યારે સિદ્ધિ થાય છે, એમ પૂર્વમાં સિદ્ધ કર્યું, માટે પૂર્વપક્ષીનું સમાધાન અયુક્ત છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે સ્ત્રીશરીરથી કોઈને મુક્તિ થાય છે કે નથી થતી તે દેખાતો પદાર્થ નથી કે યુક્તિસિદ્ધ પદાર્થ પણ નથી, પરંતુ જેમ દેવો વિબુધ હોવા છતાં કેવળજ્ઞાન પામી શકતા નથી એ કથન શાસ્ત્રવચનથી જ માન્ય થાય છે, તેમ સ્ત્રીઓને મુક્તિ થાય છે તે સિદ્ધના પંદર ભેદોના કથનથી સિદ્ધ થાય છે, અને ‘યાપનિકા” નામના આગમમાં સ્ત્રીઓને નવ ગુણસ્થાનક છે તેવું વિધાન મળે છે, તેનાથી જ નક્કી થાય છે કે સ્ત્રીઓનો મોક્ષ થાય છે. આમ છતાં, દિગંબર સિદ્ધના પંદર ભેદોની સંગતિ સ્વમતિકલ્પનાથી કરે છે તે માની શકાય નહીં. ૧૯-લા અવતરણિકા:- ૧૦.
પૂર્વમાં શાસ્ત્રવચનના બળથી સ્ત્રીઓને મોક્ષ થાય છે તેનું સ્થાપન કર્યું. હવે યુક્તિના બળથી સ્ત્રીઓને મોક્ષ સ્વીકારવામાં કોઈ બાધ નથી, તે બતાવે છે -
लिंगमिह भावलिंग पहाणमियरं तु होइ देहस्य । सिद्धी पुण जीवस्सा तम्हाएयं न किंचिदिह ॥१०॥
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
