________________
કવિ સોમેશ્વરને પરિચય ચંડાસુરે એને સ્વામી શુંભને દેવીના અદ્ભુત સૌંદર્યની ખૂબ પ્રશંસા કરીને તેના મોટા ખજાનામાં આ રત્નને લાવવા માટે ઉત્તેજિત કર્યો, લલચાવ્યા.
આથી શુંભે પિતાના દૂત દ્વારા દેવીને પિતાના લગ્નને પ્રસ્તાવ રજૂ કર્યો અને દેવીની શક્તિથી અંજાયેલા દૂતે પાછળથી ફેરફાર કર્યો કે “શુંભ તમને પસંદ ન પડે તો હે દેવિ ! તેમના નાના ભાઈ નિશુંભને વિચાર કરશે તો પણ ચાલશે !” આખરે બહારથી સ્મિત કરતાં અને અંદરથી કોપાયમાન દેવીએ દૂતને જણાવ્યું કે “પહેલાં મારાથી અજાણતાં જ પ્રતિજ્ઞા લેવાઈ ગઈ છે કે જે મને યુદ્ધમાં જીતશે તેને હું વરીશ. એ વાત તારા સ્વામીને જણાવજે.' સર્ગ ૮માં દૂતના સંદેશાથી કૈધાવિષ્ટ થયેલા શુંભે પિતાના દૂત ધૂમ્રલોચનને દેવીને સમજાવાને લાવવા અને ન માને તે ચોટલાથી ઘસડી લાવવાની આજ્ઞા કરી, પરંતુ દેદીપ્યમાન અને સૌમ્યસ્વરૂપા દેવીએ ધૂમ્રલોચનને ભસ્મીભૂત કર્યો.
સર્ગ ૯ માં શુંભાસુરની રાક્ષસસભાનું વર્ણન અને દેવી સાથે કરવાના યુદ્ધની તૈયારીની ઘોષણનું વર્ણન આપે છે. શસ્ત્રસજજ અને મયૂરપિચ્છના છત્રવાળા શુંભના સૈન્ય દેવી સાથે યુદ્ધ કરવાને હિમાલય તરફ પ્રયાણ કર્યું. આથી પર્વતનું શાંત વાતાવરણ ખળભળી ઊઠયું. સર્ગ ૧૦માં દેવીના સન્યા અને અસુરના સૈન્યના યુદ્ધનું વર્ણન વિવિધ છંદ-અલંકારોથી શણગારીને રજૂ કરવામાં આવ્યું છે. તેમાં વૈષ્ણવી, વારાહી, કૌમારી, નારસિંહી, અંકી, કાલી વગેરે સ્વરૂપનું વિશેષ વર્ણન આવે છે. સગ ૧૧ માં શુંભના પડકારથી દેવીએ પિતાનાં વિવિધ સ્વરૂપ પિતાનામાં સમાવી દીધાં. હવે દેવી અને શુંભાસુરનું જ દિવ્ય અને તુમુલ યુદ્ધ થયું. તેમાં દેવીએ પિતાના ચામુંડા સ્વરૂપને યુદ્ધમાં અસુર સંહાર માટે કહ્યું. | સર્ચ ૧૨ માં રાજાને પૂછવાથી સુમેધા ઋષિએ દેવીને પ્રસન્ન કરવાને ઉપાય જણાવ્યું અને કેટલીક સૂચનાઓ આપી. આમ પુષ્ય નક્ષત્રની પૂર્ણિમા ને ગુરુવારે ઋષિએ દેવીનું ઉપનિષદ રાજાને સંભળાવ્યું. ત્યારબાદ રાજાએ ગંગા સ્નાન કરીને, અને ઋષિપત્નીઓના આશીર્વાદ પામીને ઋતુઓ અનુસાર કઠોર તપ કરીને દેવીને પ્રસન્ન કરવાનો આરંભ કર્યો. સર્ગ ૧૩–૧૪માં તેના તપોભંગ કરવા દેવીએ એક દિવ્યાંગનાને રાજા સમક્ષ મોકલી. દિવ્યાંગનાની અનેક ચેષ્ટાઓ અને એની સખી સાથેના સંવાદથી પણ રાજાનું તપ તૂટયું નહિ. રાજાના આવા અડગ મનોબળ, દઢ નિશ્ચય અને કઠિન તપશ્ચર્યાથી દેવી પ્રસન્ન થયાં અને દેવીએ રાજાને વરદાન માગવાનું કહ્યું. પરંતુ રાજાએ તે કંઈ જ ન લાગ્યું; માત્ર દેવીમાં જ અખંડ ભક્તિ રહે તેવું માગ્યું. રાજાનાં આવાં વચનેથી પ્રસન્ન
