________________
કથાનક '
૨૧ - ઓળખાવતી વખતે સહેજ અટકે છે, એની આગળ બોલવાની હિંમત ચાલતી નથી, પણ શુકને આશય સમજીને રાવણ શુકની સમસ્યાની પૂર્તિ કરે છે.
ગભરાઈને અટકી ગયેલા શુકને આગળ કંઈ સુઝાડવા માટે વચ્ચે કાદંબરી રાવણનાં વખાણ કરે છે. રાવણને તે એટલી જ જરૂર હતી. તરત રાવણ પિતાને ગર્વ પ્રગટ કરવા માંડે છે અને ક્રોધાવેશમાં તે વધુ ને વધુ ઉત્તેજિત થઈને બેલવા જતાં તેનાથી એક વાકય વિપરીત બેલાઈ જાય છે કે “જીવતાં હું વૈદેહીને નહીં સંપું. યુદ્ધમાં બાંધ સહિત રાવણને વિનાશ થશે એમ જાણે.” (લે. ૪૦). એમ “રાઘવ” ને બદલે “રાવણ” એમ રાવણથી બોલાઈ ગયું, પરંતુ શકે અચકાઈને, રાવણનું તે તરફ ધ્યાન ખેંચતાં રાવણ ફરીથી “રાવણને બદલે “રાઘવ” કહીને ભૂલ સુધારે છે.
હવે શુક સુગ્રીવને રામની સાથે વાત કરતા વિભીષણને બતાવે છે. તેનું નામ સાંભળતાં જ રાવણુ ક્રોધમાં એને “કુલને અંગાર” રહીને તિરસ્કાર કરે છે અને આગળ જણાવવાનું શુકને કહે છે. તેથી શુક રામ જેટલા તેજસ્વી બળવાન લમણને પરિચય રાવણને કરાવે છે. રાવણ પહેલાં તે તેનાથી પ્રભાવિત થઈ જાય છે, પણ મંદોદરી આગળ પિતાના બળની બડાઈ હાંકે છે અને પિતાની ચંદ્રહાસ તલવારને શત્રુને જલદીથો વધ કરવાનું કહે છે. તે શત્રુ દુશિક્ષિત નરવાનરોને શિક્ષા કરવી ઊઠે છે અને શુકને વાનરસન્યના સમાચાર આપતા રહેવાનું જણાવીને ચાલ્યા જાય છે. '
- હવે એકલે શુક ઊભું રહે છે અને નેપથ્યમાંથી વાનરેની યુદ્ધની તૈયારીને પડકાર સાંભળે છે. તેવામાં વિહંગવેગ નામને દૂત પ્રવેશે છે. વિભીષણની પત્ની સરમાએ વિહંગવેગને રાવણ પક્ષે થયેલી યુદ્ધની તૈયારીની જાણ કરવા માટે વિભીષણ પાસે મોકલેલે શુક તેની પાસેથી દુઃખી સીતાના કુશળ સમાચાર પ્રાપ્ત કરે છે અને વાનરસૈન્યની બાતમી આપવા રાવણ પાસે જાય છે. હવે દશ્ય બદલાય છે.
હવે વિહંગવેગ એ કલે જ રંગભૂમિ પર છે તેવામાં રામ અને વિભીષણ પ્રવેશે છે. રાક્ષસરીન્યની સારી રીતે તૈયારી કરીને રાવણ યુદ્ધ માટે આવી રહ્યાના ખબર વિહંગવેગ રામ-વિભીષણને આપે છે અને તે નેપથ્યના કેલાહલ પરથી કુંભકર્ણના જાગ્યાના સમાચાર રામને આપે છે. ત્યારબાદ રામના કહેવાથી વિભીષણ રાવણના પક્ષના યુધવીરને પરિચય આપે છે. પહેલાં તે વિભીષણ સમગ્ર રીતે રાક્ષસરન્ય સશસ્ત્ર, યુદ્ધકુશળ શક્તિશાળી અને બહાળું હેવાનું
