________________
૧૦૪
ઉલ્લાધરાઘવ : એક અધ્યયન
જ જોવા મળે છે. પ્રથમ વાર સાસરે આવેલાં સીતાને કૌશલ્યા માતાએ લાડથી ખોળામાં લઈને હર્ષાશ્રુથી ભી જવી દે છે અને આલિગન દે છે૨૭ રાજ્યભિષેક પ્રસંગે સાસુ તેમની હડપચી પકડીને લાડથી “પટ્ટસામ્રાજ્ઞી” થવાનું જણાવે છે.૮ દશરથ રાજાના મૃત્યુ બાદ શેકાવિષ્ટ કૌશલ્યા માતા અરુન્ધતીના એક માત્ર આશ્વાસનથી જીવતાં રહી શક્યાં કે પુત્રપુર્ઘના આગમનથી સહુ સારાં વાનાં થઈ જશે એવી મનમાં આશા રાખે છે. આમ એ સમયે સાસુ પુત્રવધૂને જોઈને પિતાનું દુઃખ ભૂલી શકે–તેમાં સીતા પ્રત્યેને સાસુના હૃદયમાં કેટલે બધે ઉત્કટ ભાવ ! (પૃ. ૬૩).
સીતાના શણગાર-પહેરવેશને ખ્યાલ રાવણની તેમને માટેની ઉક્તિ પરથી (૫,૧૪) જણય છે. કુમકુમનું તિલક અને ચંદનનો લેપ કરનારી સીતાની દેહકાંતિ સેના જેવી ચળકતી, તે આખે અંજન જતી અધરોષ્ઠ ૨ અ તાની લાલ હતી, તેવી માંગી સીતાનું સ્વાભાવિક સૌન્દર્ય (અં ૫)ની, કોટિની ઉક્તિથી (અં. ૭/૩૧) વિચિત્ર રીતે નિરૂપાયું છે. અં. માં વિહંગવેગની ઉક્તિથી સીતાનું દુઃખી, પવિત્ર અને પતિવ્રતા વિરéકિતા નાયકાનું ચિત્ર રજૂ થયું છે.
લક્ષ્મણને સમયસર ન આવેલાં જોતાં, સીતા વ્યગ્ર બનીને રામને પણ મૂકીને તેના આવવાના માર્ગમાં લક્ષ્મણને શોધતાં. તે પરથી રામ કરતાં પણ તેને પોતાના દિયર માટે વધુ કાળજી અને વાત્સલ્ય હેવાનું રામની ઉક્તિ (૫/૫૫) પર સ્પષ્ટ થાય છે લક્ષ્મણને પણ સીતા પ્રત્યે સાક્ષાત પિતાનાં માતા રૂપે જ માન–પ્રેમ છે તે
છવયપિ રિવ સા જનની ગતાઘ ..સત્યં વિદેહદુહિતા યદિ નાથ નાસ્તિ.” (૫૪૫) પરથી સમજાય છે. વળી લમણ (૫-૫૬, ૫૬) સીતાને શોધતી વખતે જે કલ્પાંત કર છે તેમાં પણ તેને આદર ભાવ, પ્રેમ અને દુઃખ વ્યક્ત થાય છે –“હે હૃદય સીતાને ન જોતાં ચીરાઈ કેમ જતું નથી ?”
સીતાની પવિત્રતાની ખાતરી સાક્ષાત અગ્નિ નારાયણ તેમને ખોળામાં લઈને રામને સોંપતી વખતે આપે છે, તે ઉપરાંત ઈન્દ્ર, દશરથ રાજા પણ સદેહે આવીને રામને સીતાના પવિત્રતા માટે ખાતરી આપીને તેમને સ્વીકાર કરવા અનુરોધ કરે છે. સીતાની પવિત્રતા તથા સતીત્વ માટે જગતમાં શ્રેષ્ઠત્વ માત્ર-મુખ્યત્વે સીતાને માટે જ આમ કહેવાયું છે. પતિ પ્રત્યેની સચ્ચાઈના તેઓ શપથ લે છે.
