________________
૧૪૦
ઉલ્લાધરાધવ : એક અધ્યયન
..
છે તે પરથી સામેશ્વરે પોતાની રીતે ઉ. રા.માં સીતાને શોધવા જવા માટે લક્ષ્મણને વનમાં જવું છે( યાતું) અને બીજી બાજુ સીતા વિરહથી સૂરતા મેટાભાઈ રામની પાસે રોકાવા (સ્થાતું) લક્ષ્મણ ઇચ્છે છે (૫/૪૪) તેવી રજૂઆત કરી છે તે પ્રશસ્ય છે. પાવતીને માટે કાલિદાસે યેાજેલું “ શિરીષપુષ્પાધિક સૌ– કુમાર્યાં ' પદ સીતાને માટે સામેશ્વરે યોજેલા · શિરીષ કુસુમસુકુમારે ”માં સ્મરણ થાય છે.૧૯ કાલિદાસે અરુન્ધતીને સાક્ષાત્ તપની સિદ્ધિ જેવાં કહ્યાં છે તે જ રીતે સામેશ્વરે પણ અરુન્ધતી માટે એવા જ શબ્દો પોતાની રીતે રજૂ કર્યા છે.૨૦ અપહૃત થતાં સીતા દુ:ખાદ્ર" થઈ તે કરુણ આક્ર ંદ કરવા લાગ્યાં ત્યારે વનનાં બધાં મિત્રો પણ દુ:ખી થયાં એવા વા. રા.ના વર્ણન પરથી કાલિદાસે તથા સોમેશ્વદેવે પ્રેરણા લીધી હાય એ સ્વાભાવિક છે.૨૧
ક્ષેમેન્દ્રના રા.મ.માં રામ કૈકેયી પાસેથી એ વરદાતા વિશેતી વાત જાણીને મનમાં એક જાતને વસવસા અનુભવે છે કે રાજા-પિતાએ પોતે મતે આ વાત કેમ ન કરી ?–
rha महती चिन्ता ममेयं ज्वलते हृदि ।
यन्मां कृतागतमिव स्वयं नाभाषते नृपः ॥ (पृ. ६७) ઉ. રા.ના અ. ૩માં રામને એવા વસવસે માતા તરફથી થયેલા બતાવ્યા છે કે “માતાએ રૂબરૂમાં મને આવું કહ્યું હેત તે...'' (પૃ૪૮)
ઉ.રા. ચ,ના અ. ૨, શ્લો. રતી અસર નીચે ઉ.રા. અ` ૫, લે. ૪૬. રચાયે લાગે છે; ઉ.રા. ચ ૩, શ્લા ૩૧, પૃ. ૭૮ ના લતિ હુંધ્યું` ગાઢો વેગ દ્વિધા ન તુ વિદ્યતે' એ ભાવ ઉ.રા. અ.૫, શ્લો. ૧૧ માં દેખા દે છે.
મુરારિષ્કૃત “અન રાવ”ના શીર્ષીક પરથી સોમેશ્વર પોતાની નાટ્યકૃતિનુ શીક “રાધવ' શબ્દાંત અને અનુપ્રાસયુકત યોજવા માટે પ્રેરાયા હશે. મુરિ કવિએ અનરા.ના અ. ૨ માં મધ્યાહ્નના તાપનુ વર્ણન કર્યુ છે, તેવું.રા. ૨/૩૭ માં આવે છે. અન. રા.માં રામવનવાસ પછીના બનાવાનુ નિરૂપણ જામ્બવાનને શ્રવણા કરે છે. એ જ રીતે રામવનવાસ પછીના બની ગયેલે વૃત્તાંત એ ગંધર્વોના સંવાદમાં રજૂ થયા છે, (અ. ૪). અન.રા. (પૃ. ૨૬૭)માંની, સીતાની ઉતિ ઉ.રા.(પૃ. ૧૪૦)માંની સીતાની ઉકિત વાંચતાં યાદ આવે તેમ છે. અન રા–પાદાંગુષ્ઠનખાગ્રદત્તનયના..' ખા.રા., અ.૧૦,શ્લો. ૧૧ એવું જ ટૂંકમાં સોમેશ્વરે છાયાનાટકની સૂચનારૂપે મુખની ઉક્િતમાં બતાવી દીધુ છે (પૃ. ૧૩૨); અન.રા. ને ૧૦,૭ શ્લો. ઉ.રા.ના ૭/૨૮મા શ્લોક વાંચતી વખતે યાદ આવે તેવા છે ઈત્યાદિ.
