________________
૧૨૬
ઉલાધરાઘવ : એક અધ્યયન
ધરાક્ષના મુખમાં સીતાના સૌંદર્ય વર્ણન પ્રસંગે મુકીને પ્રસંગોચિત્ય જાળવ્યું છે. સીતાની બૂમ સાં મળીને જટાયુ દેડી આવે છે ત્યારે “રામપક્ષનું પક્ષી પણ પક્ષપાત કરે છે !” એમ કહીને ઘેરાક્ષને રામની મહત્તા કબૂલ કર્યા વિના ચાલતું નથી (પૃ. ૮૮). લક્ષ્મણને ઉદ્દેશીને મારીચે પાડેલી બૂમો વિશે વિચારતા રામને જોઈને ધનુર્ધારી રામવી થોડોક ડરીને, ચેરી છૂપીથી નાસી જાય છે. આમ આ પ્રાકૃતમાષી હલકુ કા કરનાર, હલકું વિચારનાર અને હલકી કોટિનું પાત્ર જાયું છે.
૧૭. વિદ્યુજિહ્યું:
આ નામનું પાત્ર વા. રા. માં છે, તેનાથી ઉ. રા. માં પક્ષ પણ જુદી રીતે સૂચવાયું છે. વા. રા. માં માયાવી રામનું છેદિત શિર બતાવનાર એક રક્ષસતા નામે અને બીજુ વિદ્યુજિજદ્દવ નામના રાક્ષસ તરીકે–એમ બે પાત્રો એકજ નામનાં આવતાં હોવાનું જણાય છે.૮૮ જેમાંનું એક પાત્ર ઉ. રા. ને અભિપ્રેત નથી. આ નામનું પાત્ર રાવણના ગુપ્તચર કે મંત્રી હોવાનું માલુમ પડે છે, માત્ર એ. ના વિધ્વંભકમાં માલ્યવાનની ઉક્તિ મરથી તેના વિશે પરોક્ષ રીતે કંઈક જાણવાનું મળે છે. તેણે ગુપ્ત વેશે રહીને (રામતી સુગ્રીવત્રી, વાલિ વધથી માંડીને વિભીષણની સાથે (રામને) મેળાપ થયો ત્યાં સુધીના સમાચાર જાણે લીધેલા અને રામપક્ષ વિશેના તેણે બધા સમાચાર માલ્યવાનને જણાવેલા. ૧૮. વિહગવેગ - વા. ર. માં કે રામચરિત વિષયક અન્ય નાટકમાં આ નામનું પાત્ર ખાસ દેખા દેતું નથી. મૂળમાં એ રાવણપક્ષને છે, પરંતુ વિભીષણને પ્રિય હોવાથી એ વિભીષણના મિત્ર બનેલા રામને પણ ઉપયોગી નીવડે છે. રામના કહેવાથી તે નેપથ્યમાં જઈને કુંભકર્ણના જાગ્યાના સમાચાર રામપક્ષને આપે છે. વિભીષણની પતી સરમાના કહેવા થી તેણે રાવણુપલલી યુદ્ધતી થયેલી તૈયારીના સમાચાર વિભીઘણને પહોંચાડ્યા હતા તેણે અશક વારિક માં દુઃખી સીતાના કરણાજનક અને અદભૂત સૌંદર્યનું નિરૂપણ શક મંત્રી આગળ કરેલું (અં. ૬), આમ અ અવનવા પ્રકારના પાત્ર દ્વારા અને વિચાર કવિની પ્રૌઢિનું પરિણામ ગણી શકાય. ૧૯, કમ્પટિક :
સેમેશ્વરનું આ નવા પાત્રનું સજન એવા પ્રકારનું છે કે જે સમાજમાં સહે. લાઈથી જોઈ શકાય લવણસુરને આ દૂત અં. ૭-૮માં કથાનકને અસર કરે તે.
