________________
પ્રકરણ-૭
વસ્તુ ગૂંથણી અન. ર.૧ અને પ્ર. ર.રની પ્રસ્તાવનામાં તે કવિયેગે રામકથાની પ્રસિદ્ધિનું અને લેકપ્રિયતાનું મુખ્ય કારણ જણાવીને રામકથા વિશે નાવ્યરચના કરવાને ખુલાસો કર્યો છેતેનાથી સોમેશ્વર કવિ સહેજ જુદો લાગે છે. તેણે વિષ્ણુરૂપ કે વિષ્ણુના અંશરૂ૫ જનક્તનથાપતિ રાઘવના ઉદાર ચરિતગાનથી પિતાને કૃતાર્થ થવાને હેતુ ભક્તિ-ભાવપૂર્વક રજૂ કર્યો છે. અને ચર્વિતચર્વણા ધીમેથી પ્રસિદ્ધ કથાનકની પસંદગી પર સોમેશ્વર સંપૂર્ણ સભાન છે તેને તે મનોરમ ખુલાસો શ્લે. પમાં અને નીચેના શબ્દોમાં કરે છે. .
... श्री काकुत्स्थतीर्थे..न प्रवेशमुशन्ति के १, ६
કવિએ અં. ૧માં સીતા વિદાયના પ્રસંગથી કથાનકની શરૂઆત કરી છે. અન્ય રામ-વિષયક નાટકમાં રામજન્મના, વિશ્વામિત્રયજ્ઞરક્ષણ કે સીતાસ્વયંવર કે શિવધનુર્મંગ જેવા પ્રસંગથી શરૂઆત થયેલી જોવા મળે છે. આમ અહીં રામકથામાંથી અધવચનો સીતાવિદાયને પ્રસંગ ઉપાડીને કથાનકને નાટ્યાત્મક આરંભ થયે ગણાય. એ જ અંકના છેડે, બની ગયેલા અને પિતે બતાવેલા રામે કરેલા પરશુરામ વિજયના પ્રસંગને કંચુકીએ જનક-શતાનન્દ આગળ રજૂ કર્યો છે. તેમાં કંચુકી આબેહૂબ, જાણે કે જનકની સમક્ષ જ તે પ્રસંગ બને હોય તે રીતે પ્રસંગની રજૂઆત કરે છે. તેમાં કવિનું રચના-કૌશલ જણાય છે. એ પ્રસંગની અંદરથી જ કથાતંતુને લઈને બીજો અંક શરૂ કરવામાં આવ્યું છે. દશરથ રાજા અયોધ્ય જનોને રામના પરશુરામ પરના વિજ્યના આનંદની ખુશાલી કરવાની આજ્ઞા આપે છે. “સારા કામમાં સે વિદ્ધ' એ ન્યાયે રાજાએ પુત્રના યૌવરાજ્યાભિષેકના આનંદનું કારણ ગુપ્ત રાખ્યું હોવાનું નવું સુચન કરવામાં કવિની નાટયાત્મક દૃષ્ટિએ જણાઈ આવે છે. રામના લગ્ન પછીનું સુખી દાંપત્યજીવન અલ્પકાલીન હોવાથી અન્ય કવિઓએ તેના નિર્દેષ કરવો પડતે મૂક્યો હશે, પરંતુ આ કવિએ અં. રના વિષ્ક ભકમાં કરેલા ઈશારા અનુસાર મુખ્ય અંકના દશ્યમાં રામ-સીતાને લીઘાનવિહાર રજૂ કર્યો છે. તે પ્રસંગની દૃષ્ટિએ
