________________
પાત્રસૃષ્ટિ
- ૧ર૧, મૃત્યુ પામી દુર્લભ મુક્તિ મેળવી(અં. ૫). એ રાવણના પક્ષને હવા છતાં, શત્રુપક્ષના રામને આટલી બધી આવી પડેલી વિપત્તિઓને લીધે રામને માટે તે સહાનુભૂતિ પ્રગટ કરી શકે તેવા ઉદાર ભક્ત હય, સારા-નરસા કાર્યને વિવેક ધરાવનાર અને અસત્ કાર્યને વિરોધ કરનાર અને તેમ છતાં સ્વામી રાવણ પ્રત્યે વફાદાર રહી એમની આજ્ઞાનું પાલન કરનાર હોવાની એક પ્રકારની છાપ પાડી શકે છે.
૧૦, (અ) માલ્યવાન :
વા. રા. ની સરખામણીએ ઉ. રા.માં આ પાત્રનું નિરૂપણ ઘણું અલ્પ પ્રમાણમાં થયું છે, પરંતુ સેમેશ્વરદેવે આ પાત્રના આલેખનમાં કેટલેક ફેરફાર કર્યો છે.
- વા. રા.ની જેમ આ નાટકમાં સારણના માતામહ તરીકેનું રાવણના વફાદાર સગા તરીકેનું આ પાત્ર છે. ને સારી રીતે સૂચવાયું છે, જ્યારે ઉ. રા.માં રાવણને અમાત્ય માલ્યવાન રાવણ પક્ષે રહીને પણ શત્રુ પક્ષને ઉદારતાથી વિચાર કરી શકે તે બતાવવામાં આવ્યો છે. અને રામાં માલ્યવાન રામપક્ષની પ્રગતિના સારા સમાચાર સાભળીને, રાવણના અનિષ્ટ વિશે અત્યંત ખેદ વ્યક્ત કરે છે, અને આગળ જતાં અત્યંત દુ:ખથી નિસાસા નાખતો પણ બતાવ્યું છે, જ્યારે આ નાટકમાન માલ્યવાન સારણ ઉદારતાવાળા પાત્ર છે. તેઓ શત્રુપક્ષે હવા છતાં અંજનીપુત્રના પરાક્રમથી અંજાઈને સ્તુતિ જ કરી શકે છે.૮૪ ઉ રા માં કુંભકર્ણને મૃત્યુના સમાચારથી માલ્યવાનને ચારેબાજુ શેકસમુદ્ર છલકાતે લાગે છે,
જ્યારે આ નાટકમાં વિભીષણને શત્રુપક્ષે ભળી ગયાના સમાચાર માલ્યવાન પાસેથી સાંભળીને સારણને મનમાં ખેદ થાય છે. ખરે, પણ સામાન્ય રીતે સજજન લેક કુટુબ વિરોધને વૈરનું કારણ સમજતા હોય છે એવું સામાન્ય કથન ઉચ્ચારીને, પૃ. 10 ) અને વિધિની પ્રબળતા માનીને મન મનાવે છે પૃ. ૧૦૪) રામના દશનથી તેઓ બંને કૃતકૃત્ય થઈ ગયા એવો ભક્ત માનસને પરિચય આ નાટકમાં કરાવ્યું છે, તેટલે આ પાત્રોમાં ફેર છે. લક્ષ્મણને સંદેશ લઈને શક રાવણ પાસે જાય છે. ત્યારે એ સંદેશાથી માલ્યવાન મુગ્ધ બને છે અને રામ-રાવણના યુદ્ધની નિશ્ચિતતા હોવાનું ધારે છે, પણ કોઈના વિજય માટે ચોક્કસ ધારી શકતા નથી (પૃ. ૧૦૫). આ નાટકના માલ્યવાનને અન.રા.ના માલ્યવાનની જેમ દીધ નિઃશ્વાસ નાખવા નથી પડતા, પણ તે શત્રુપક્ષની ચડતી સાંભળીને, તે શાંતિથી સહન કરીને તેનાં વખાણ કરવામાં અનુદન પણ આપી શકે તે ઉદાર બતાવ્યું છે.
