________________
પાત્રસૃષ્ટિ
૧૨૩
આ નાટકમાં નિરૂપાઈ હોય તો નવાઈ નહિ ! રામના ધનુષ્યભંગને લીધે પ્રસન્ન થયેલાં સીતા તેને અંગુડી ભેટ આપે છે તે વાત પોતે સીતાને યાદ દેવડાવે છે. રામને મળવા તે સીતાની સાથે જાય છે. દૂરથી વાનર આવતા જોઈ તે ગભરાઇ ને તે પેાતાને ખભે લટકવેલી પાનની પેટી પણ ફૂંકીને દોડી જાય છે(અ. ૨). એટલી તે સ્ત્રી સહજ ખીણ છે, ખરી રીતે તે તે વાનર નહિ, પણ-વિદૂષક હોય છે ! સીતાની સાથે બગીચામાં પ્રવેશતી વખતે પાળેલા વાનરને જોઈ ને પણ ડરી જાય છે, અને તે વાનર પાસેથી આમ્રફળ લેવાતી પણ હિંમત કરતી નવા, અને સીતાને માટે ભલે તે વાનર ફ્ળપ્રદ બને એવું ફલદાયક કથન તેના મુખેથી અચાનક સારી પડે છે (અ. ૨). રામની નજીક આવી પહેાંચ્યા બાદ ચતુર હ ંસિકા સીતાને એકલાં પાડવા માટે, પે!તે ત્યાથી ચાલ્યા જવાની યુક્તિ શોધવા માંડે છે, પણ સીતા તે સમજીને પણ તેને જતા રહેવાની સંમતિ આપતાં નથી, તે વિનયધરના આગળના સમાચાર રામને જણવે છે. આમ ઉદ્યાન વિહારના પ્રસ ંગે એ સીતાને સાથે બધે વખત ગાળે છે. અમાં તેમ પરસ્પરના નિષ્ટ સંબંધ સૂચવાય છે(અ. ૨). ૧૩, સુબુદ્ધકા અને મથરા:
દશરથ રાજાની માતાતી દાસી એના નામ પ્રમાણેના ગુણ ધરાવે છે. તે કૈકેયીની માતાતી દાસી મંથરાના અવળી મતિવાળા વિચારાયા દુ:ખી થઈ જાય છે. તે મંધરાને તેના ખરાબ .વિચાર–વન બદ્દલ કટાક્ષ કરે છે. તે મધરાતે તેના અત્યંત આનંદનુ કારણ પૂછે છે અને મહારાજ દશથ પાસેથી મે વરદાના માગવાની વાત મથરાએ કે યીતે યાદ દેવડાવી છે એ બાબત તે મથરા પાસવા કાનમાં જાણી લે છે. આથી મોંથરાની કાનભંભેરણી શબ્દ યથા લાગે છે. એ પછી તે મથરાતે અના કાય માટે ઠપકો આપે છે અને દુસ્તર શાકમાં આવી પડનાર રઘુવંશને માટે દુ:ખ વ્યક્ત કરે છે. તે દશરથ–કોરા અને રામ–જાનકીને માથે આવનાર દુઃખ માટે જીવ બાળે છે અને રામના રાજ્યાતિષેકના `આનંદના ઉત્સવ ઉજવતી નગરની શે।ભા જોવામાં પણ તેનું મન ઊઠી જાય છે. એવી તે સાચા અને સારા વિચારો કરનારી, શુભેચ્છક અને સવેદનશીલ ઉત્તમ દાસી છે (અંક ૩ ના પ્રવેશઢ). રઘુકુલના વ્યક્તિમાં કે અયે ધ્યાવાસીઓમાં ટાઈ કુબુદ્ધિવાળું ન મળવાથી વિધાતાએ બહારથી આવેલું તવ-મથરામાં કુબુદ્ધિ સૂકા અવા એક મત પ્રવતે છે.
૧૪. કનકચૂડ અને કુમુદાંગદ :
વા. રા.માં કે રામચરિતવિષયક અન્ય સંસ્કૃત નાટકામાં આ નામના સધવાનાં પાત્રા મળતાં નથી. “ ચૂડ” અને “ અંગદ ” નામાંતવાળાં ગધાનાં પાત્રા
19
