________________
પાત્રસૃષ્ટિ
સત્કર્મો જ કરનાર ભરત રામ-સીતાને પોતાના માતા-પિતા ગણે છે અને તેમને લીધે પોતાને સનાથ ગણે છે. તે રામને વિનંતી કરે છે કે મને તમારા હ્રદયમાંથી કાઢી ન મૂકશે.'
૧૧૧
અં. ૩ માં રામ વનગમન કરતી વખતે ભરતને આલિંગન ન થયુ` કે તેને પ્રજાપાલનક`ના ઉપદેશ ન અપાયા તેના અસાસ કરે છે૫૮ તે પરથી અને વિભીષણ રામને રાજર્ષિના અવસર નિમિત્તે રોકાવાને! આગ્રહ કરે છે તે વખતે રામ ભરતના. તપને છેડાવવા માટે અયેાધ્યા પાછા જવાની ત વળ કરે છે૫૯ તે પ્રમ ગ પરથી રામના ભરત પ્રત્યેનાં પ્રેમ ભાવ અને લાગણી સહેજે સમજી શકાય તેમ છે.
દશરથ રાજાના મૃત્યુ બાદ શેકજનક સમાચાર ભરતને ના'તા મળ્યા પરંતુ અયેાધ્ય પšાંચ્યા પછી પિતાનું મૃત્યુ અને રામ-લક્ષ્મણુ–સીતાના વનગમનના સપ્તચર જાણ્યા પછી ભરત આત્મહત્યા કરવા તૈયાર થાય છે અને શત્રુઘ્ન તેને સમજાવે છે ( પૃ. ૬૬).
તેથી ભરત માતા-પિતા અને કૈકેયી પ્રત્યે વિવિધ ભાવા અનુભવે છે અને હ્રદયે વેગનક કરુણ આક્રંદ કરે છે મોસાળથી અયેઃપ્યા પાછા ફરતાં દુઃસ્વપ્નથી ઉદ્વિગ્ન થયેલે ભરત પિતા દશરથના મૃત્યુને તથા રામના વનવાસના વૃત્તાંત જાણીતે અન્યંત દુઃખી થાય છે.
રામના વનવાસના તથા પિતાના મૃત્યુના સમાચાર જાણીને ભરત દૂરથી જ અયેાધ્યા ત્યજીને વનમાં ભાઈને મળવા જવા નીકળે છે. અયત દુ:ખી અને શેકા માર્યાં તે એકવાર આત્મધાત કરવા જાય તેવા તે લાગણીવશ લાગે છે. તેવું તેનું વન બીજે ક્યાંય જોવા મળતું નથી રામને મળવા જતી વખતે પણ તેની પોતાની હિંમત ભાગી પડે છે. તેથી વશિષ્ઠ ઋષિને તેના વિશેની મને બ્લેકેમાં પત્રમાં ઉતારવી પડે છે. તેના આગમન વિશે અને તેના ગરીબ અને લાચાર વન વિશે મુનિએ શિષ્ય દ્વારા રામને લખી મોકલ્યું તેવુ તેની મને દશાનુ વર્ષોંન અન્ય ક્યાંય નોંધાયેલુ જોવા મળતું નથી.
ભરત રામને શોધવા માટે પોતાની દૃષ્ટિ બધે ફેરવે છે, પણ તેની દશા તા કžચામાકર ન્યાય જેવી થવા પામી છે. તેવા ભાવ ભારદ્વાજે ભરત માટે નીચેના મે શ્લોકોમાં આલેખ્યા છે. અર્થાત્ તે આકાશ, પૃથ્વી, દિશાઓમાં–સત્ર રામને જુએ છે
તે
